1. ¿Achkë rma kʼo jojun mul jojun rusamajelaʼ Jehová nkinaʼ chë xa kiyonïl ye kʼo?

KAN jontir bʼaʼ chqë röj kʼo mul qanaʼon chë xa qayonïl yoj kʼo. Ye kʼo jojun ma yalöj ta tiempo nkinaʼ ya riʼ. Ye kʼa ye kʼo chik jojun kan kowan nyalöj chkë. Ye kʼo jojun, tapeʼ ye kʼo ye kʼïy winäq kikʼë, nkinaʼ chë xa kiyonïl ye kʼo. Jojun chik kʼayewal nuʼän chkiwäch nukʼän riʼ kiwäch taq yeqʼax chpan jun kʼakʼakʼ congregación. Ye kʼo chik nkʼaj, rma ye kʼo chpan jun familia ri kan junan rubʼanon kiwäch, taq yebʼä äl näj, xa kiyonïl nkinaʼ kiʼ. Ye kʼo chik jojun, rma kamnäq jun kichʼalal o jun kichiʼil, kʼo ta nkajoʼ ryeʼ yejeʼ rkʼë. Y jojun qachʼalal, más ri kʼa xeʼok pä chpan rutinamit Jehová, nkinaʼ chë xa kiyonïl ye kʼo rma ma yejowäx ta chik kimä ri kichʼalal o kimä ri winäq ri xeʼok kichiʼil ri ma ye testigos de Jehová ta.

2. ¿Achkë kʼutunïk xkeqaqʼalajsaj chpan re tjonïk reʼ?

² Jehová kan retaman qawäch chqä nqʼax chwäch achkë nqanaʼ. Rma riʼ, ryä nqʼax chwäch taq röj nqanaʼ chë xa qayonïl yoj kʼo y nrajoʼ nqrtoʼ pä. Chpan re tjonïk reʼ xkeqaqʼalajsaj re kʼutunïk reʼ: ¿achkë rubʼanik nqrtoʼ pä Jehová taq nqanaʼ chë xa qayonïl yoj kʼo?, ¿achkë ütz nqaʼän we nqanaʼ röj chë xa qayonïl yoj kʼo? y ¿achkë rubʼanik yeqatoʼ ri qachʼalal pa congregación ri nkinaʼ chë xa kiyonïl ye kʼo?

3. ¿Achkë rubʼanik xkʼüt Jehová chë najin wä nchʼpü pä chrij Elías?

³ Jehová nrajoʼ chë ri rusamajelaʼ ütz kiwäch yejeʼ. Ryä kʼo naqäj chqë röj y retaman taq xa nbʼison qan (Sal. 145:18, 19).  Tqatzʼetaʼ achkë rubʼanik xkʼüt ya riʼ rkʼë ri profeta Elías. Re profeta reʼ xjeʼ pa tinamït Israel taq ye kʼïy winäq ma nkiyaʼ ta wä chik ruqʼij Jehová. Ye kʼo wä jojun winäq ri kʼo uchqʼaʼ pa kiqʼaʼ najin wä nkiyaʼ kʼayewal pa kiwiʼ rusamajelaʼ Jehová chqä nkajoʼ wä nkikamsaj Elías (1 Rey. 19:1, 2). Elías xquʼ chë kan xa xuʼ wä chik ryä ru-profeta Jehová ri kʼo wä chpan ri tinamït Israel, y ya riʼ kan xyaʼ bʼis pa ran (1 Rey. 19:10). Rma riʼ, Jehová kan xkanuj rubʼanik rchë xtoʼ Elías. Ryä xtäq pä jun ángel rchë xuʼij che rä Elías chë ma ruyonïl ta kʼo chqä chë kʼa ye kʼo na kʼïy israelitas ri najin nkiyaʼ ruqʼij Jehová (1 Rey. 19:5, 18).

4. ¿Achkë rubʼanik nukʼüt Marcos 10:29 chqä 30 chë Jehová nchʼpü chkij ri qachʼalal ri ma yejowäx ta chik kimä ri kichʼalal o kimä ri winäq ri xeʼok kichiʼil?

⁴ Jehová retaman chë röj kan kʼïy qayaʼon qa rma nqayaʼ ruqʼij. Rkʼë jbʼaʼ, ri qachʼalal ri ma nkiyaʼ ta ruqʼij Jehová o ri xeʼok qachiʼil ma yojkajoʼ ta chik. Kʼo jun qʼij, ri apóstol Pedro rkʼë jbʼaʼ kan nchʼpü rukʼuʼx taq xuʼij reʼ che rä Jesús: «Röj kan qayaʼon qa jontir rchë yatqatzeqelbʼej. ¿Achkë utzil xtqïl rma xqaʼän riʼ?» (Mat. 19:27). Jesús kan rkʼë ajowabʼäl xuʼij chkë rutzeqelbʼëy chë ri ye kʼo pa congregación xkeʼok achiʼel ta ki-familia (taskʼij ruwäch Marcos 10:29, 30). Y Jehová, ri utziläj Qatataʼ kʼo chkaj, nuʼij chë kan xkerutoʼ pä ri winäq ri nkiyaʼ ruqʼij (Sal. 9:10). Tqatzʼetaʼ achkë rubʼanik nqrtoʼ pä Jehová taq nqanaʼ chë xa qayonïl yoj kʼo.

5. ¿Achkë rma ütz chë röj nqaquʼ rij achkë rubʼanik najin nqrtoʼ pä Jehová?

⁵ Tqaquʼ rij achkë rubʼanik najin nqrtoʼ pä Jehová (Sal. 55:22). Reʼ nqrtoʼ rchë ma nqanaʼ ta chë xa qayonïl yoj kʼo. Ya Carol, * jun qachʼalal ri ma kʼlan ta chqä xa xuʼ ryä nuyaʼ ruqʼij Dios pa rachoch, nuʼij: «Ri toʼoyon pä wchë rchë ma nnaʼ ta chë xa nyonïl yïn kʼo ya riʼ nquʼ rij ri rubʼanik yirutoʼon pä Jehová chkiwäch ri kʼayewal. Ya riʼ nukʼüt chi nwäch chë Jehová majun bʼëy xkiruyaʼ ta qa».

6. ¿Achkë rubʼanik ri nuʼij chpan 1 Pedro 5:9 chqä 10 nukʼuqbʼaʼ kikʼuʼx ri qachʼalal ri nkinaʼ chë xa kiyonïl ye kʼo?

⁶ Ri nqaquʼ rij achkë rubʼanik najin yerutoʼ  Jehová ri nkʼaj chik qachʼalal ri nkinaʼ chë xa kiyonïl ye kʼo (taskʼij ruwäch 1 Pedro 5:9, 10). Hiroshi, jun qachʼalal achiʼ ri ojer chik kan xa xuʼ ryä Testigo chpan ru-familia, nuʼij: «Pa congregación ma kʼayewal ta natzʼët chë jontir kʼo kʼayewal najin nkiqʼaxaj. Ri nqatzʼët chë jontir nkitäj kiqʼij rchë nkiyaʼ ri más ütz kʼo kikʼë che rä Jehová janina nqrtoʼ röj, ri ma ye jun ta qachʼalal chpan rutinamit Jehová».

7. ¿Achkë rubʼanik yaturtoʼ rït ri yachʼö rkʼë Jehová?

⁷ Ri chaq taqïl nqchʼö rkʼë Jehová, ri nqaskʼij ruwäch qa-Biblia, chqä ri nqbʼä chkipan ri qamoloj. Janina rejqalen nqaʼij che rä Jehová achkë qäs nqanaʼ (1 Ped. 5:7). Tqatzʼetaʼ achkë nuʼij ya Massiel, jun qachʼalal qʼopoj ri itzel xtzʼet rma ru-familia taq xchäp ruyaʼik ruqʼij Jehová. Ryä nuʼij: «Jun ri janina xitoʼö rchë ma xinnaʼ ta chë xa nyonïl yïn kʼo, ya riʼ xinbʼij che rä Jehová jontir ri kʼo pa wan. Ryä xok jun utziläj Tataʼaj chi nwäch rïn. Ronojel qʼij yichʼö wä rkʼë, chqä kan kʼïy mul chpan jun qʼij xinbʼän riʼ. Rïn nbʼij wä che rä achkë qäs nnaʼ».

8. ¿Achkë rubʼanik yaturtoʼon rït ri naskʼij ruwäch ri Ruchʼaʼäl Dios chqä yachʼobʼon chrij?

⁸ Chqä janina rejqalen nqaskʼij ruwäch le Biblia ronojel qʼij y nqchʼobʼon chkij ri peraj ri nkinataj chqë chë Jehová janina nqrajoʼ. Ya Bianca, jun qachʼalal ri itzel yetzjon ruchʼalal chrij, nuʼij: «Ojer qa chqä komä, ye kʼo rusamajelaʼ Jehová ri xkiqʼaxaj kʼayewal achiʼel najin nqʼaxaj rïn. Ri nskʼij ruwäch ri xkiqʼaxaj ryeʼ pä kikʼaslemal chqä yichʼobʼon chrij janina yirutoʼon pä». Ye kʼo jojun qachʼalal nkiyaʼ textos pa kijolon ri kan nukʼuqbʼaʼ kikʼuʼx, achiʼel ri Salmo 27:10 chqä Isaías 41:10. Ye kʼo chik jojun nkikʼoxaj audios ri ye kʼo chpan ri qa-sitio pa Internet taq nkitjoj kiʼ chkij ri qamoloj o taq nkiskʼij ruwäch ki-Biblia. Ryeʼ nkiʼij chë ya riʼ yerutoʼ rchë nkinaʼ chë ma kan ta kiyonïl ye kʼo.

9. ¿Achkë utzil awlon rït rma yït bʼenäq chkipan ri qamoloj?

⁹ Kʼo chë nqatäj qaqʼij rchë nqbʼä chkipan jontir ri qamoloj, rma chriʼ nkʼuqbʼäx qakʼuʼx chqä nqatamaj más kiwäch ri qachʼalal (Heb. 10:24, 25). Ya Massiel, ri xqatzjoj chpan ri peraj 7, nuʼij: «Tapeʼ kowan wä yikʼïx, xinyaʼ chi nwäch yibʼä chkipan jontir ri qamoloj chqä nyaʼ jun comentario. Reʼ xirutoʼ rchë más junan xuʼän nwäch kikʼë ri qachʼalal».

10. ¿Achkë rma janina rejqalen chë nq-ok kichiʼil ri qachʼalal ri kʼuqül chik kikʼuʼx pa ruchʼaʼäl Dios?

¹⁰ Ri nq-ok kichiʼil ri qachʼalal ri kʼuqül chik kikʼuʼx pa ruchʼaʼäl Dios. Keqachbʼilaj qachʼalal ri kʼo ütz taq naʼoj nqatamaj qa chkij, tapeʼ ma junan ta qajunaʼ kikʼë o jun wä chik kijatzul. Le Biblia nuʼij chë ri winäq ri kʼo chik kijunaʼ kan kʼo kinaʼoj (Job 12:12). Ye kʼa ri kʼo  chik kijunaʼ kan kʼïy chqä naʼoj nkitamaj chkij ri qʼopojiʼ kʼojolaʼ. Tapeʼ David kan kʼa koʼöl na chwäch Jonatán, kan junan xuʼän kiwäch (1 Sam. 18:1). Che kaʼiʼ kan xkitoʼ kiʼ rchë ma xkiyaʼ ta qa Jehová tapeʼ najin wä yekiqʼaxaj nmaʼq taq kʼayewal (1 Sam. 23:16-18). Ya Irina, jun qachʼalal ri xa xuʼ ryä Testigo chpan ru-familia, nuʼij: «Ri qachʼalal pa congregación yeʼok achiʼel ta qateʼ qatataʼ o qachʼalal. Jehová yeruksaj ryeʼ rchë yojkitoʼ taq nkʼatzin qatoʼik».

11. ¿Achkë ütz nqaʼän rchë yejeʼ utziläj qachiʼil?

¹¹ Rkʼë jbʼaʼ ye kʼo jojun kan kʼayewal nuʼän chkiwäch yekïl kichiʼil, más we kowan yekʼïx yejeʼ kikʼë nkʼaj chik. Tqatzʼetaʼ achkë nuʼij ya Ratna, jun qachʼalal ri kowan nkʼïx njeʼ kikʼë nkʼaj chik chqä xyaʼöx kʼayewal pa ruwiʼ taq najin wä nutjoj riʼ chrij le Biblia. Ryä nuʼij: «Kʼo chë xinyaʼ pa njolon chë kan nkʼatzin wä kitoʼik ri qachʼalal pa congregación chwä». Rkʼë jbʼaʼ kʼayewal nuʼän chqawäch nqaʼij che rä jun chik achkë qäs nqanaʼ. Ye kʼa we xtqaʼän riʼ, rkʼë jbʼaʼ ri winäq riʼ xttok jun utziläj qachiʼil. Ri qachiʼil kan nkajoʼ yojkitoʼ, ye kʼa nkʼatzin nqaʼij chkë achkë rubʼanik nkiʼän riʼ.

12. ¿Achkë rubʼanik nqrtoʼ ri nq-el chutzjoxik le Biblia rchë yeqïl utziläj qachiʼil?

¹² Ri nqatzjoj le Biblia kikʼë qachʼalal ya riʼ jun rubʼanik rchë yeqïl utziläj qachiʼil. Ya Carol, ri xqatzjoj chpan ri peraj 5, nuʼij: «Kan kʼïy utziläj wachiʼil wlon rma yïn alenäq chutzjoxik le Biblia kikʼë qachʼalal chqä nbʼanon nkʼaj chik samaj chpan rutinamit Jehová. Jehová yeruksan re wachiʼil reʼ rchë yirutoʼon pä chkipan ri junaʼ ye qʼaxnäq pä». Kantzij na wä chë kʼo utzil xtqïl we xtq-ok kichiʼil ri qachʼalal ri kʼuqül chik kikʼuʼx chpan ruchʼaʼäl Dios. Jehová yeruksaj ri qachiʼil riʼ rchë nqrtoʼ pä taq kʼo kʼayewal najin nqaqʼaxaj, achiʼel taq nqanaʼ chë xa qayonïl yoj kʼo (Prov. 17:17).

13. ¿Achkë nkʼatzin nqaʼän jontir röj ri yoj kʼo chpan ri congregación?

¹³ Jontir kʼo chë nqtoʼon rchë chpan ri congregación nqajoʼ qiʼ chqä majun chʼaʼoj ta njeʼ. Ke riʼ, majun ta jun xtnaʼö chë xa ruyonïl kʼo (Juan 13:35). Ri nqaʼän chqä ri nqaʼij rkʼë jbʼaʼ kowan xkerutoʼ ri qachʼalal. Jun qachʼalal ixöq nnatäj reʼ che rä: «Taq najin wä ntjoj wiʼ chrij le Biblia, ri ye kʼo pa congregación xeʼok achiʼel ta n-familia. Rïn ma ta yïn testigo de Jehová xa ta ryeʼ ma ta xinkitoʼ». ¿Achkë ütz nqaʼän rchë chë ri qachʼalal ri xa kiyonïl najin nkiyaʼ ruqʼij Jehová nkinaʼ chë yejowäx pa congregación?

14. ¿Achkë ütz nqaʼän rchë nq-ok kichiʼil ri kʼa xeʼapon pa qa-congregación?

¹⁴ Keqachʼaʼej ri nkʼaj chik rchë yeʼok qachiʼil. We nqatzʼët röj chë jun winäq ri najin nutjoj riʼ chrij le Biblia napon pa qamoloj, chë jun qachʼalal xqʼax pä chpan qa-congregación o chë kʼo jun kʼa xqasäx pa yaʼ, röj nkʼatzin ütz kikʼulik nqaʼän apü (Rom. 15:7). Ye kʼa ma xa xuʼ ta riʼ nkʼatzin nqaʼän. Röj nqajoʼ chë jun qʼij ri winäq riʼ yeʼok qachiʼil. Rma riʼ, nkʼatzin ütz qanaʼoj nqaʼän kikʼë chqä nqakʼüt chkiwäch chë nqchʼpü chkij. Tqatjaʼ qaqʼij rchë nqʼax chqawäch achkë kʼayewal najin nkiqʼaxaj, ye kʼa ma tqatïtzʼ ta qiʼ pa kikʼaslemal. Rma ye kʼo jojun ri rkʼë jbʼaʼ kʼayewal nuʼän chkiwäch nkiʼij achkë nkinaʼ, ma tqaʼän ta chë nkiquʼ ryeʼ chë najin yeqachaqtiʼij rchë yetzjon. Pa rukʼexel riʼ, kan pa rubʼeyal tqabʼanaʼ ri kʼutunïk chkë y kan tqayaʼ qaxkïn chkë. Jun tzʼetbʼäl. Rkʼë jbʼaʼ ütz nqakʼutuj chkë achkë rubʼanik xkitamaj ruwäch Jehová.

15. ¿Achkë rubʼanik yekitoʼ ri nkʼaj chik pa congregación ri qachʼalal ri kʼuqül chik kikʼuʼx pä ruchʼaʼäl Dios?

¹⁵ Taq ri qachʼalal ri kʼuqül chik kikʼuʼx pa  ruchʼaʼäl Dios, más ri ukʼwäy taq bʼey, yechʼpü chkij ri nkʼaj chik, ri congregación más xtkowïr ri rukʼuqbʼäl kʼuʼx. Ya Melissa, ri xkʼïy pä chpan rutinamit Jehová rkʼë rutoʼik ruteʼ, nuʼij: «Janina ntyoxij chkë ri qachʼalal ri xeʼok achiʼel ta jun tataʼaj wkʼë rïn. Ronojel mul ri nnaʼ rïn chë nkʼatzin chë kʼo jun yikʼoxan, kan kʼo jun ri ma nukʼewaj ta nuyaʼ ruxkïn chwä». Tqatzʼetaʼ achkë nuʼij Mauricio, jun qachʼalal kʼajol ri janina xbʼison chqä xnaʼ chë xa ruyonïl kʼo taq ri xtjon chrij le Biblia xkanaj qa. Ryä nuʼij: «Jun ri janina xitoʼö ya riʼ xinnaʼ chë ri ukʼwäy taq bʼey kowan xechʼpü chwij. Ryeʼ chaq taqïl xkijäm kiwäch rchë xetzjon wkʼë, rchë xeʼel wkʼë chutzjoxik le Biblia, rchë xkitzjoj chwä chrij jun naʼoj ri xkïl taq najin wä nkitjoj kiʼ chrij le Biblia, y kʼïy mul, rchë xetzʼan wkʼë». Ya Melissa chqä Mauricio kan kiksan pä kikʼaslemal chuyaʼik ruqʼij Jehová.

16, 17. ¿Achkë rubʼanik ütz yeqatoʼ jojun qachʼalal pa congregación?

¹⁶ Tqakanuj rubʼanik rchë yeqatoʼ ri nkʼaj chik (Gál. 6:10). Leo, jun misionero ri kʼa näj kʼo wä che rä ru-familia, nuʼij: «Kʼïy mul xa xuʼ nkʼatzin nkikʼüt chawäch chë yatkajoʼ taq más nkʼatzin chawä. Nnatäj chwä achkë xbʼanatäj taq jun qʼij xinwïl jun accidente. Taq xinapon chwachoch, kan janina wä nxiʼin nwiʼ. Ya riʼ taq jun kʼlaj qachʼalal xinkiskʼij chkachoch rchë xkiyaʼ jun nway. Ma nnatäj ta chwä achkë xkiyaʼ chwä, ye kʼa ri ma nmestäj ta chwä ya riʼ chë ryeʼ kan xkiyaʼ kixkïn chwä. Riʼ xuʼän chë más jaʼäl xinnaʼ».

¹⁷ Jontir kan jaʼäl nqanaʼ nqjeʼ chkipan ri qanimamoloj. Kʼïy mul nqanaʼ ya riʼ rma yoj kʼo kikʼë qachʼalal chqä jaʼäl yeqakʼoxaj ri naʼoj yeyaʼöx chqë. Ye kʼa, tqatzʼetaʼ achkë nuʼij ya Carol, ri xqatzjoj yän qa. Ryä nuʼij: «Rïn kan kʼayewal nuʼän chi nwäch yijeʼ chkipan ri nimamoloj. Rma, tapeʼ yïn kʼo chkikojöl ye kʼïy qachʼalal, jontir ri qachʼalal riʼ ye kʼo kikʼë ki-familia. Riʼ nuʼän chë yibʼison rma nnaʼ chë xa nyonïl yïn kʼo». Ye kʼo jojun rkʼë jbʼaʼ kan kʼayewal nuʼän chkiwäch yejeʼ chkipan ri nimamoloj taq majanäj ta tkäm qa kikʼlaj. Rma riʼ, we qataman ruwäch jun qachʼalal ri najin nqʼax chpan ri kʼayewal riʼ, ¿achkë ütz nqaʼän? Rkʼë jbʼaʼ ütz nqaʼij che rä chë tjeʼ qkʼë chpan ri jun chik nimamoloj.

18. ¿Achkë rubʼanik nqakʼüt chkiwäch ri qachʼalal chë yeqajoʼ achiʼel nuʼij chpan 2 Corintios 6:11 kʼa 13?

 ¹⁸ Tqajamaʼ qawäch rchë nqjeʼ kikʼë jalajöj kiwäch qachʼalal. Ütz nqaʼän ya riʼ, más kikʼë ri qachʼalal ri rkʼë jbʼaʼ nkinaʼ chë xa kiyonïl ye kʼo. Nqajoʼ nqakʼüt chkiwäch ri qachʼalal chë yeqajoʼ rkʼë ronojel qan, más chkiwäch ri qachʼalal riʼ (taskʼij ruwäch 2 Corintios 6:11-13). Ya Melissa, ri xqatzjoj chpan ri peraj 15, nuʼij: «Janina xqrtoʼ chë jojun familias xojkiskʼij chkachoch o xojkikʼwaj äl pa bʼiʼajen rchë xqbʼekʼastan kikʼë». Röj ütz nqatzʼët we pa qa-congregación ye kʼo qachʼalal ri ütz ke riʼ qanaʼoj nqaʼän kikʼë.

19. ¿Ajän riʼ taq kan más na chik nkʼatzin nqjeʼ kikʼë qachʼalal?

¹⁹ Kʼo jojun qʼij chpan jun junaʼ taq jojun qachʼalal kan nkityoxij chë nqjeʼ kikʼë. Achiʼel ri qachʼalal ri ye kʼo kichʼalal ri ma ye Testigos ta, rkʼë jbʼaʼ kʼayewal nuʼän chkiwäch taq nmaqʼij ye kʼo kichʼalal. Ye kʼo chik jojun, kʼo jojun qʼij ri kan janina yebʼison, achiʼel taq nbʼeqä ri fecha ri xkäm jun kichʼalal o jun kichiʼil. Taq nqjeʼ kikʼë ri qachʼalal riʼ, nqakʼüt chkiwäch chë kantzij yeqajoʼ (Filip. 2:20).

20. ¿Achkë rubʼanik nqrtoʼ ri xuʼij qa Jesús chpan Mateo 12:48 kʼa 50 taq nqanaʼ chë xa qayonïl yoj kʼo?

²⁰ Kʼo kʼïy rma chë jun qachʼalal nunaʼ chë xa ruyonïl kʼo. Ye kʼa majun bʼëy tqamestaj ta chë Jehová kan retaman achkë qäs nqanaʼ. Kʼïy mul ryä yeruksaj ri qachʼalal pa congregación rchë nuyaʼ pä ri toʼïk nkʼatzin chqë (taskʼij ruwäch Mateo 12:48-50). Y röj xtqakʼüt chwäch Jehová chë nqatyoxij ri toʼïk riʼ we xtqaʼän jontir ri kʼo pa qaqʼaʼ rchë xkeqatoʼ ri qachʼalal. Tapeʼ kʼo mul kan janina xtqbʼison, tqayaʼ chwäch qan chë ma qayonïl ta yoj kʼo, rma Jehová, ri qa-Dios, kʼo qkʼë.