1, 2. We rït nanaʼ chë kʼa ma ja ütz ta na yaqasäx pa yaʼ, ¿achkë rma majun rma yabʼison? (Keʼatzʼetaʼ ri achbʼäl ri ye kʼo pä chwäch re revista reʼ).

 WE RÏT nawajoʼ yaqasäx pa yaʼ, nqajoʼ nqaʼij chawä chë kan ütz ri achʼobʼon. We nanaʼ chë najin chik naʼän ri najowatäj rchë yaqasäx pa yaʼ chqä ri ukʼwäy taq bʼey pan a-congregación nkitzʼët chqä ya riʼ, kan tabʼanaʼ yän riʼ. Ke riʼ kan kiʼ akʼuʼx xtaʼän chpan akʼaslemal rma xtayaʼ ruqʼij Jehová.

² Ye kʼa, we xkiʼij chawä chë kʼa kʼo na nkʼatzin naʼän rchë yaqasäx pa yaʼ o we rït ke riʼ nanaʼ, ma kabʼison ta, rma xa bʼa jaruʼ ajunaʼ kʼo, rït kʼa yakowin na naʼän ri najowatäj rchë yaqasäx pa yaʼ.

3. ¿Achkë xuʼij jun achï aj Etiopía che rä Felipe, y achkë kʼutunïk npë pa qajolon? (Hechos 8:36, 38).

³ (Taskʼij ruwäch Hechos 8:36, 38). Jun achï aj Etiopía xkʼutuj reʼ che rä Felipe: «¿Achkë komä yiqʼatö rchë ma yiqasäx ta pa yaʼ?». Re achï reʼ nrajoʼ wä nqasäx pa yaʼ. Ye kʼa, ¿rubʼanon wä chik komä ri najowatäj rchë nuʼän riʼ?

4. ¿Achkë rubʼanik xkʼüt ri achï aj Etiopía chë nrajoʼ wä nutamaj más?

⁴ Ri achï aj Etiopía «petenäq wä Jerusalén chuyaʼik ruqʼij Dios» (Hech. 8:27). Rkʼë jbʼaʼ ri achï riʼ xok chpan ki-religión ri judíos. Ryä retaman wä achkë nukʼüt ri Escrituras Hebreas. Chkipan ri wuj riʼ xtamaj chrij Jehová, ye kʼa nrajoʼ wä nutamaj más. Nqaʼij riʼ rma taq Felipe xrïl pa bʼey, ryä najin wä nuskʼij ruwäch ruwuj ri profeta Isaías (Hech. 8:28). Ri naʼoj ye kʼo chpan re wuj reʼ kan kʼayewal yeqʼax. Rma riʼ nqaʼij chë ri achï riʼ ma xa xuʼ ta xkanaj qa kikʼë ri naʼoj ri ma  kʼayewal ta yeqʼax, xa kan xrajoʼ xtamaj más.

5. ¿Achkë xuʼän ri achï aj Etiopía rkʼë ri xtamaj?

⁵ Ri achï riʼ kan kʼo wä ruqʼij chkiwäch ri nkʼaj chik, rma rusamajel wä Candace, ri ixöq qʼatöy tzij pa Etiopía. Ri achï riʼ «kʼo wä pa ruwiʼ ri rubʼeyomal ri ixöq riʼ» (Hech. 8:27). Rma riʼ nqaʼij chë ri achï riʼ kʼo wä kïy samaj pa ruqʼaʼ. Tapeʼ ke riʼ, xjäm ruwäch rchë xyaʼ ruqʼij Jehová. Ryä ma xa xuʼ ta xtamaj chrij ri kantzij taq naʼoj chrij Dios, xa kan xerusmajij pa rukʼaslemal. Ryä ma xkʼewaj ta xel äl Etiopía rchë xapon Jerusalén rchë xbʼeruyaʼ ruqʼij Jehová. Tapeʼ mamaʼ bʼey xuʼän chqä kan kʼïy päq xsäch, ryä nrajoʼ wä nuyaʼ ruqʼij Jehová tapeʼ kan kʼïy xkʼatzin xuʼän.

6, 7. ¿Achkë xuʼän ri achï aj Etiopía rchë xrajoʼ más Jehová?

⁶ Ri achï aj Etiopía kʼo wä naʼoj ri kan kʼo kejqalen ri ma retaman ta, achiʼel chë Jesús ya riʼ wä ri Mesías. Ye kʼa Felipe xeruqʼalajsaj ri naʼoj riʼ chwäch (Hech. 8:34, 35). Kantzij na wä chë ri achï riʼ kan xel rukʼuʼx taq xtzʼët jontir ri xuʼän Jesús pa ruwiʼ. ¿Achkë xuʼän ryä taq xtamaj jontir riʼ? Ryä ütz ta xkanaj qa chpan ki-religión ri judíos, ye kʼa rma kan kowan xrajoʼ Jehová chqä Jesús, ryä xrajoʼ xuʼän jun ri kan kowan ruqʼij: nqasäx pa yaʼ rchë ntok rutzeqelbʼëy Jesús. Felipe xtzʼët chë ri achï riʼ ya ütz wä chik nqasäx pa yaʼ, rma riʼ xqasaj pa yaʼ.

⁷ Ri xbʼanatäj rkʼë ri achï aj Etiopía xkaturtoʼ rchë natzʼët achkë nkʼatzin naʼän rchë yaqasäx pa yaʼ. Achiʼel xuʼän ryä, rït chqä xkakowin xtaʼij reʼ: «¿Achkë komä yiqʼatö rchë ma yiqasäx ta pa yaʼ?». Rma riʼ tqatzʼetaʼ achkë rubʼanik natamaj más chrij le Biblia, nasmajij ri naʼoj natamaj chqä naʼän ri nkʼatzin rchë más nawajoʼ Jehová, kan achiʼel xuʼän ri achï riʼ.

8. Achiʼel nuʼij Juan 17:3, ¿achkë nkʼatzin naʼän rït?

⁸ (Taskʼij ruwäch Juan 17:3 chqä ri nota). ¿Yë ri xuʼij Jesús xbʼanö chawä rït chë xawajoʼ xatjoj awiʼ chrij le Biblia? Kan ye kʼïy ke riʼ xbʼanatäj kikʼë. Ye kʼa ri xuʼij Jesús nuʼän chqä chë nqajoʼ nqatamaj más, rma röj, ri winäq, majun bʼëy xtqkowin ta xtqatamaj jontir chrij «ri kʼaslïk Dios» (Ecl. 3:11). Röj kʼo xtqatamaj chrij ri qa-Dios xa bʼa jaruʼ junaʼ xkeqʼax. Ri xtqatamaj más ruwäch Jehová xtuʼän chë más xtqjelun rkʼë (Sal. 73:28).

9. ¿Achkë nkʼatzin nqaʼän taq xeqatamaj yän ri naʼoj ri ma kʼayewal ta yeqʼax ri ye kʼo chpan le Biblia?

⁹ Taq röj kʼa riʼ nqatamaj äl chrij Jehová, nqachäp äl kikʼë naʼoj ri ma kʼayewal ta yeqʼax. Chpan ri carta ri xtzʼibʼaj äl chkë ri  hebreos, ri apóstol Pablo xuʼij chë ri naʼoj riʼ ya riʼ «ri naʼäy taq naʼoj». Ryä ma xqasaj ta kiqʼij «ri naʼoj ri ma kʼayewal ta yeqʼax»; ye kʼa xjnamaj rkʼë leche ri nutzüq jun neʼy (Heb. 5:12; 6:1). Ryä chqä xuʼij chkë ri cristianos chë ma kekanaj ta qa xa xuʼ kikʼë ri naʼoj riʼ, xa kan tkitamaj chqä ri naʼoj ri kan kʼayewal yeqʼax ri ye kʼo chpan Ruchʼaʼäl Dios. ¿Narayij rït natamaj chkij ri naʼoj riʼ? ¿Ayaʼon chwäch awan nkʼuqeʼ más akʼuʼx chpan ruchʼaʼäl Dios chqä natamaj más chrij Jehová chqä chrij ruraybʼal?

10. ¿Achkë rma ye kʼo jojun kʼayewal nuʼän chkiwäch nkinukʼuj ruwäch le Biblia?

¹⁰ Ye kʼo jojun kan kʼayewal nuʼän chkiwäch nkitjoj kiʼ chrij le Biblia. ¿Y rït? ¿Xkikʼüt chawäch naskʼij chqä nanukʼuj kiwäch wuj taq yït kʼo pa tijobʼäl? ¿Xqä chawäch xaʼän riʼ? ¿O xa ma xqä ta chawäch? We ke riʼ, ma xuʼ ta rït ke riʼ nanaʼ. Ye kʼa Jehová xkaturtoʼ pä rchë rït xkakowin xtaʼän riʼ. Majun ta chik jun tijonel más ütz chwäch ryä.

11. ¿Achkë rma Jehová ya riʼ ri «Nimaläj Tijonel»?

¹¹ Jehová nuʼij chë yë ryä ri «Nimaläj Tijonel» (Is. 30:20, 21). Ryä ma chanin ta npë ruyowal, ütz runaʼoj chqä nqʼax chwäch ri nqaqʼaxaj röj, y ronojel mul yë ri ütz nutzʼët chqij röj, ri rutijoxelaʼ (Sal. 130:3). Ryä majun bʼëy nqʼax ta ruwiʼ rkʼë ri nukʼutuj chqë. Ma tqamestaj ta chë yë ryä xbʼanö ri qatzonqʼör, jun utziläj spanïk (Sal. 139:14). Ryä chqä xqr-än qa rchë nqajoʼ nqïl más qanaʼoj, y ryä nrajoʼ chë röj nqaʼän riʼ xa bʼa jaruʼ junaʼ yeqʼax y chë kan jaʼäl nqanaʼ nqaʼän riʼ. Rma riʼ kan komä nkʼatzin nqarayij nqatamaj más chkij ri naʼoj ri ye kʼo chpan le Biblia (1 Ped. 2:2). ¿Achkë xkatoʼö rchë xtaʼän riʼ? Tayaʼ chawäch naʼän jojun ri yakowin naʼän, y taskʼij chqä tanukʼuj ruwäch le Biblia ronojel qʼij (Jos. 1:8). Rkʼë rutoʼik Jehová, rït más jaʼäl xtanaʼ xtaskʼij chqä xtatamaj chrij ryä.

12. ¿Achkë rma nkʼatzin nqanukʼuj rij ri xuʼän Jesús?

¹² Tajamaʼ awäch rchë naquʼ rij ri xuʼän Jesús taq xjeʼ chwäch le Ruwachʼlew. Rchë nqkowin nqayaʼ ruqʼij Jehová chkipan ri qʼij yoj kʼo komä ri kan kʼayewal kikʼwaxik, nkʼatzin nqaʼän kan achiʼel xuʼän Cristo (1 Ped. 2:21). Jesús ma xrewaj ta chkiwäch rutzeqelbʼëy achkë kʼayewal xtkiqʼaxaj (Luc. 14:27, 28). Ye kʼa retaman wä chë, achiʼel wä xuʼän ryä, ryeʼ chqä majun bʼëy xtkiyaʼ ta qa Jehová (Juan 16:33). Tanukʼuj rij rukʼaslemal Jesús y tayaʼ chawäch nakʼän anaʼoj chrij ronojel qʼij.

13. ¿Achkë nkʼatzin nakʼutuj ronojel mul che rä Jehová, y achkë rma?

¹³ Röj ma nqajoʼ ta nqanukʼuj ruwäch le Biblia xa xuʼ rchë yejeʼ naʼoj pa qajolon, xa kan nqajoʼ nqatamaj más ruwäch Jehová rchë nqajoʼ más chqä rchë nkowïr qakʼuqbʼäl kʼuʼx chrij (1 Cor. 8:1-3). Rma riʼ, tatamaj más chrij Jehová, y ronojel mul taʼij che rä chë katurtoʼ rchë njeʼ más akʼuqbʼäl kʼuʼx (Luc. 17:5). Ryä kan pa rukʼiyal xtyaʼ pä ri xtakʼutuj che rä. We rït kuw ri akʼuqbʼäl kʼuʼx rma ri ataman chrij ri qa-Dios, xtkʼuqeʼ más akʼuʼx chpan ruchʼaʼäl (Sant. 2:26).

14. ¿Achkë rubʼanik xkʼüt Pedro chë kan kowan rejqalen nqasmajij ri nqatamaj? (Tatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

¹⁴ Ri apóstol Pedro xuʼij chë kan kowan ruqʼij chë rutzeqelbʼëy Cristo nkismajij ri nkitamaj. Ryä xtzjon chrij ri xbʼanatäj rkʼë Noé taq xqʼalajsaj ri naʼoj riʼ. Jehová xuʼij che rä Noé chë xtyaʼ pä jun mamaʼ qʼeqäl jöbʼ rchë nuchüp kiwäch jontir ri itzel taq winäq ri ye kʼo wä chkipan ri qʼij riʼ. Ye kʼa  Noé chqä ru-familia ma xekolotäj ta xa xuʼ rma kitaman riʼ, ryeʼ kan kʼo xkʼatzin xkiʼän. Pedro xeruksaj ri tzij «loman najin nbʼan ri arca» rchë xtzjon chrij ri tiempo taq majanä wä tpë ri mamaʼ qʼeqäl jöbʼ (1 Ped. 3:20). Noé chqä ru-familia xkiʼän ri xuʼij Dios chkë, rma riʼ xkiʼän jun mamaʼ arca (Heb. 11:7). Chrij riʼ, Pedro xjnamaj ri xuʼän Noé rkʼë ri yeqasäx pa yaʼ. Ryä xuʼij: «Ri bautismo, ri njunmatäj rkʼë reʼ, komä chqä najin yixurköl rïx» (1 Ped. 3:21). Ütz nqaʼij chë ri najin naʼän rït komä rchë ütz yaqasäx pa yaʼ njunmatäj rkʼë ri xuʼän Noé chqä ru-familia chkipan ri junaʼ taq xkiʼän ri arca. Rma riʼ, ¿achkë kʼo chë naʼän rït rchë ütz yaqasäx pa yaʼ?

15. ¿Achkë rubʼanik nqakʼüt chë kantzij xqatzolij qiʼ che rä ri qamak?

¹⁵ Jun ri kʼo chë nqaʼän ya riʼ kan rkʼë ronojel qan nqatzolij qiʼ chkë ri mak qabʼanon (Hech. 2:37, 38). Nqʼalajin chqij chë kantzij xqatzolij qiʼ we nqajäl qanaʼoj. ¿Ayaʼon qa chik bʼanobʼäl ri ma yeqä ta chwäch Dios, achiʼel nakʼwaj jun tzʼil kʼaslemal, yaskʼan o yeʼaʼij itzel taq tzij? (1 Cor. 6:9, 10; 2 Cor. 7:1; Efes. 4:29). We ma abʼanon ta riʼ, tatjaʼ aqʼij rchë naʼän riʼ. Rït ütz yatzjon rkʼë ri najin yatjon chrij le Biblia o kikʼë ri ukʼwäy taq bʼey pa congregación we nkʼatzin atoʼik. Y we kʼa yït qʼopoj o kʼajol na chqä yït kʼo na kikʼë ateʼ atataʼ, ütz naʼij chkë chë katkitoʼ rchë yeʼayaʼ qa bʼanobʼäl ri xa yatkiqʼät rchë yaqasäx pa yaʼ.

16. ¿Achkë nkʼatzin nqaʼän we nqajoʼ kuw nuʼän ri qakʼuqbʼäl kʼuʼx?

¹⁶ Chqä kan kowan rejqalen nqaʼän ri nkʼatzin rchë kuw nuʼän ri qakʼuqbʼäl kʼuʼx. Achiʼel ri nqbʼä chkipan ri qamoloj chqä yeqayaʼ qa-comentarios (Heb. 10:24, 25). Y taq ya ütz chik xkatel chutzjoxik le Biblia rkʼë ri congregación, tatjaʼ aqʼij rchë chaq taqïl naʼän riʼ. Rït xtatzʼët chë we más xtatzjoj le Biblia, más jaʼäl xtanaʼ xtaʼän riʼ (2 Tim. 4:5). We kʼa yït qʼopoj o kʼajol na chqä yït kʼo na kikʼë ateʼ atataʼ, takʼutuj qa reʼ chawäch: «¿Kan nkʼatzin chaq taqïl nkiʼij ri nteʼ ntataʼ chwä chë rajwaxik yibʼä chkipan ri qamoloj o yinel chutzjoxik le Biblia? ¿O nbʼan riʼ rma kan pa wan naläx wä?». Taq naʼän jontir reʼ rma kan pan awan naläx wä, nakʼüt chë kʼo akʼuqbʼäl kʼuʼx, chë nawajoʼ Jehová chqä chë kan  yatyoxin che rä. Taq naʼän ri nkʼatzin rchë kuw nuʼän ri akʼuqbʼäl kʼuʼx, rït nakʼüt chë najin naʼän «bʼanobʼäl ri nkiyaʼ ruqʼij Dios»; kan achiʼel ta najin nayaʼ jun spanïk che rä Jehová (2 Ped. 3:11; Heb. 13:15). Ryä kan jaʼäl nunaʼ ran taq röj yeqayaʼ spanïk che rä rma kan pa qan naläx wä nqaʼän riʼ, y ma rma ta nqchaqtiʼïx (tajnamaj rkʼë 2 Corintios 9:7). Y röj kan kiʼ qakʼuʼx nqaʼän rma najin nqayaʼ ri más ütz kʼo qkʼë che rä.

17, 18. ¿Achkë xkatoʼö rchë xkakowin xkaqasäx pa yaʼ, y achkë rma? (Proverbios 3:3-6).

¹⁷ Rït kʼo kʼayewal xtawïl taq xtawajoʼ xkaqasäx pa yaʼ. Rkʼë jbʼaʼ ye kʼo jojun itzel xketzjon chawij o kan xtkiyaʼ kʼayewal pan awiʼ xa rma ri naʼoj yeʼanmäj (2 Tim. 3:12). O rkʼë jbʼaʼ rït najin natäj aqʼij rchë ma naʼän ta chik jun ri ma nqä ta chwäch Jehová, ye kʼa kʼo mul kʼa naʼän na riʼ. O rkʼë jbʼaʼ nanaʼ chë kʼa kʼïy na nrajoʼ chawäch rchë ütz yaqasäx pa yaʼ, y ya riʼ nuʼän chë ma kan ta kiʼ akʼuʼx naʼän. ¿Achkë xkatoʼö rchë ma xtikʼo ta akʼuʼx? Ri nawajoʼ Jehová, ya riʼ kan kowan rejqalen.

¹⁸ Majun ta jun más ütz chwäch ri nawajoʼ Jehová (taskʼij ruwäch Proverbios 3:3-6). We kan rkʼë ronojel awan nawajoʼ Jehová, rït ma xkakanaj ta qa taq xkepë kʼayewal chawij. Le Biblia kan kʼïy mul nuʼij chë Jehová nukʼüt chkiwäch ri rusamajelaʼ ri ajowabʼäl ri majun bʼëy nkʼis ta. Reʼ ntel chë tzij chë majun bʼëy yeruyaʼ ta qa chqä chë ronojel mul xkerajoʼ (Sal. 100:5). Rït kan achiʼel rubʼanik Dios kan ke riʼ xbʼan qa chawä (Gén. 1:26). Rma riʼ, ¿achkë rubʼanik nakʼüt ri ajowabʼäl riʼ?

19. ¿Achkë ütz naʼän rchë nakʼüt chwäch Jehová chë yatyoxin che rä rma ri rubʼanon pä pan awiʼ? (Gálatas 2:20).

¹⁹ Ri naʼäy ri nkʼatzin naʼän ya riʼ yatyoxin (1 Tes. 5:18). Ronojel qʼij takʼutuj qa reʼ chawäch: «¿Achkë rubʼanik xkʼüt Jehová chi nwäch re qʼij reʼ chë kowan yirajoʼ?». Chrij riʼ, taq xkachʼö rkʼë, tatyoxij ya riʼ che rä. Achiʼel xuʼän ri apóstol Pablo, rït chqä tayaʼ chwäch awan chë Jehová kan kʼïy ütz nuyaʼ pä chawä rma kan kowan yatrajoʼ (taskʼij ruwäch Gálatas 2:20). Rma riʼ takʼutuj qa reʼ chawäch: «¿Nwajoʼ nkʼüt chwäch Jehová chë rïn chqä kowan nwajoʼ?». Ri ajowabʼäl nanaʼ chrij Jehová xkaturtoʼ rchë ma yaqä ta chkipan ri kʼayewal ri nkikʼüt pä kiʼ chawäch, rchë napabʼaʼ awiʼ chkiwäch ri kʼayewal  chqä rchë ma nayaʼ ta qa rubʼanik ri nkʼatzin rchë kuw nuʼän ri akʼuqbʼäl kʼuʼx. Ke riʼ ronojel qʼij xtakʼüt chwäch ri Qatataʼ kʼo chkaj chë kowan nawajoʼ.

20. ¿Achkë rubʼanik najäch awiʼ pa ruqʼaʼ Jehová, y achkë rma ri naʼän riʼ ma jun atzʼanen ta?

²⁰ Taq xtqʼax ri tiempo, ri ajowabʼäl nanaʼ chrij Jehová xtuʼän chë kʼo jun xtaʼän ri kan kowan ruqʼij: xkachʼö rkʼë rchë xtaʼij che rä chë xtajäch awiʼ pa ruqʼaʼ. Y taq ajachon chik awiʼ pa ruqʼaʼ, rït xkakowin xkatok rusamajel jontir akʼaslemal. Taq rït xtaʼän riʼ, xtajkibʼaʼ atzij chwäch chë xtayaʼ ruqʼij tapeʼ xa bʼa achkë xtaqʼaxaj chpan akʼaslemal. Ri jikibʼäl tzij riʼ xa jmul naʼän chpan akʼaslemal. Kantzij na wä chë ri najäch awiʼ pa ruqʼaʼ Jehová ma jun atzʼanen ta. Ye kʼa ma tamestaj ta reʼ: majun ta jun más ütz nachaʼ chpan akʼaslemal, chwäch ri naʼän riʼ (Sal. 50:14). Satanás xtkanuj rubʼanik rchë ma xtawajoʼ ta chik Jehová, ke riʼ ma xtayaʼ ta chik ruqʼij. Ye kʼa ma tayaʼ ta qʼij chë yë ryä nchʼakon (Job 27:5). Ri ajowabʼäl nanaʼ chrij Jehová xkaturtoʼ rchë xtaʼän ri xatzüj che rä chqä rchë más xkajelun rkʼë.

21. ¿Achkë rma nqaʼij chë taq yaqasäx pa yaʼ ma chriʼ ta nkʼis wä ri nkʼatzin naʼän?

²¹ Taq rït xtajäch awiʼ pa ruqʼaʼ Jehová, katzjon kikʼë ri ukʼwäy taq bʼey rchë ütz yaqasäx pa yaʼ. Ye kʼa ma tamestaj ta chë ri yaqasäx pa yaʼ ma chriʼ ta nkʼis wä ri nkʼatzin naʼän, xa kan chriʼ xtchapatäj wä äl jun akʼaslemal rchë nayaʼ ruqʼij Jehová. Rma riʼ kan komä tabʼanaʼ ri nkʼatzin rchë más nawajoʼ Jehová y kʼo tayaʼ chawäch naʼän rchë chë ri ajowabʼäl riʼ ronojel qʼij más nkʼiyär. Ya riʼ xkaturtoʼ rchë rït ütz xkaqasäx pa yaʼ. Ri qʼij riʼ kan majun bʼëy xtamestaj ta. Rma chriʼ xtachäp wä äl ri kʼaslemal ri nqä chwäch Dios. Nqarayij kʼa chë ri ajowabʼäl ri nanaʼ chrij Jehová chqä chrij Rukʼajol más ta xtkʼiyär.