1, 2. a) ¿Achkë nbʼanatäj taq jun winäq nqasäx pa yaʼ? b) ¿Achkë xtqatzʼët chpan re tjonïk reʼ?

 ¿KʼO jmul atzʼeton rït jun molaj winäq ri nkajoʼ yeqasäx pa yaʼ? Taq ri qachʼalal ri najin nyaʼö ri tzijonem nuʼän ri kaʼiʼ kʼutunïk chkë, ryeʼ kan rkʼë ronojel kan nkiqʼalajsaj apü ri kʼutunïk riʼ. Ri kichʼalal chqä kichiʼil kan kiʼ kikʼuʼx nkiʼän. Y taq ri winäq riʼ yeʼel pä pa yaʼ, kan nqʼalajin chë kiʼ kikʼuʼx, y jontir nkipaqʼij kiqʼaʼ. Ronojel semanas, kan pa mil winäq nkijäch kiʼ pa ruqʼaʼ Jehová chqä yeqasäx pa yaʼ rchë yeʼok testigos de Jehová.

² We rït achʼobʼon yaqasäx pa yaʼ, ntel chë tzij chë «najin nakanuj Jehová», y ya riʼ nuʼän chë kowan aqʼij chwäch ryä (Sal. 14:1, 2). Re tjonïk reʼ bʼanon pä chawä rït, xa bʼa jaruʼ ajunaʼ kʼo. Tapeʼ kan kʼo kʼïy rma ri nqayaʼ ruqʼij Jehová, chpan re tjonïk reʼ xtqatzʼët oxiʼ chkë riʼ. Ye kʼa, we yojqasan chik pa yaʼ, re tjonïk reʼ xtuʼän chë xtqayaʼ más chwäch qan nqayaʼ ruqʼij qa-Dios xa bʼa jaruʼ junaʼ xtqʼax.

3. ¿Achkë rma röj, ri rusamajelaʼ Jehová, nqajoʼ ri kantzij y nqajoʼ nqakʼwaj jun chöj kʼaslemal chwäch ryä? (Salmo 119:128, 163).

³ Jehová xyaʼ re pixaʼ reʼ chkë rusamajelaʼ: «Tiwajoʼ ri kantzij» (Zac. 8:19). Jesús chqä xuʼij chkë rutzeqelbʼëy chë tkikʼwaj jun chöj kʼaslemal chwäch Dios (Mat. 5:6). Reʼ ntel chë tzij chë nkʼatzin nqarayij nqaʼän ri nuʼij Dios chë ütz y chʼajchʼöj. ¿Nawajoʼ rït ri kantzij chqä nawajoʼ nakʼwaj jun chöj kʼaslemal chwäch Dios? Röj qataman chë ke riʼ. Rma riʼ kan itzel natzʼët chkë ri tzʼukün taq tzij chqä ri itzelal (taskʼij ruwäch Salmo 119:128, 163). Ri yetzʼukü tzij kan junan kinaʼoj rkʼë Satanás, ri qʼatöy tzij pa ruwiʼ re Ruwachʼlew reʼ (Juan 8:44; 12:31). Jun ri nrajoʼ Satanás ya riʼ nutzʼilbʼisaj ri loqʼoläj rubʼiʼ Jehová. Ryä kan pa kiqʼij qa Adán y Eva rutzʼukun pä tzij chrij ri qa-Dios. Ryä xuʼij chë Jehová jun qʼatöy tzij ri xa xuʼ ryä nuquʼ qa riʼ chqä  ntzʼukü tzij, rma xuʼij chë Dios kʼo ruqʼaton chkiwäch ri winäq (Gén. 3:1, 4, 5). Rma ri tzʼukün taq tzij riʼ, ye kʼïy winäq ma ütz ta yetzjon chrij Jehová. Taq ri winäq ma nkajoʼ ta nkikʼän ri kantzij taq naʼoj ye kʼo chpan le Biblia, Satanás nkowin nuʼän chë ryeʼ yekitzʼlaʼ ri nkʼaj chik (Rom. 1:25-31).

4. ¿Achkë rubʼanik rukʼutun Jehová chë rkʼë ryä yepë wä jontir ri kantzij taq naʼoj? (Tatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

⁴ Rkʼë Jehová yepë wä jontir ri kantzij taq naʼoj, y ryä ma nukʼewaj ta yerukʼüt ri kantzij taq naʼoj riʼ chkë ri winäq ri yejowan rchë (Sal. 31:5). Ryä achiʼel ta nujäq kiwäch ri winäq rchë ma nkinmaj ta chik ri tzʼukün taq tzij ri nuʼij ri Diablo. Ryä chqä nukʼüt chkiwäch rusamajelaʼ chë kantzij ketzjon chqä chë tkikʼwaj jun chöj kʼaslemal, ya riʼ yerutoʼ rchë más nkajoʼ kiʼ chqä rchë ma kan ta kowan nchʼpü kikʼuʼx (yemayon) (Prov. 13:5, 6). ¿Bʼanatajnäq ya riʼ awkʼë rït rma atjon pä awiʼ chrij le Biblia? Rït qʼaxnäq chik chawäch chë xuʼ Jehová ri más nkowin nukʼwaj bʼëy chkiwäch ri winäq (Sal. 77:13). Rma riʼ kan nawajoʼ nasmajij ri nrajoʼ Dios (Mat. 6:33). Ya riʼ chqä nuʼän chawä chë nawajoʼ naʼij chkë ri nkʼaj chik chë jontir ri rubʼin Satanás chrij ri qa-Dios xa tzʼukün taq tzij. ¿Achkë rubʼanik naʼän riʼ?

5. ¿Achkë rubʼanik nakʼüt chë naloqʼoqʼej ri kantzij taq naʼoj chqä chë nawajoʼ nakʼwaj jun chöj kʼaslemal chwäch Dios?

⁵ Ri rubʼanik xtakʼwaj akʼaslemal xtkʼüt chkiwäch ri nkʼaj chik chë ma nanmaj ta ri tzʼukün taq tzij yerubʼin Satanás, chë naloqʼoqʼej ri kantzij taq naʼoj, chë nawajoʼ chë yë Jehová nqʼatö tzij pan awiʼ chqä chë nawajoʼ nanmaj rutzij. Rchë chë nqʼalajin chawij chë ya riʼ nawajoʼ, nkʼatzin yachʼö rkʼë Jehová chqä naʼij che rä chë ronojel mul xtayaʼ ruqʼij. Chrij riʼ nkʼatzin yaqasäx pa yaʼ rchë nakʼüt chkiwäch jontir chë xajäch yän awiʼ pa ruqʼaʼ. Achiʼel nqatzʼët, jun ri xkatoʼö rchë xtawajoʼ xkaqasäx pa yaʼ ya riʼ nawajoʼ ri kantzij taq naʼoj chqä ri nawajoʼ nakʼwaj jun chöj kʼaslemal chwäch Dios.

6. Rkʼë ri nuʼij ri Salmo 45:4, ¿achkë rma röj nqajoʼ Jesucristo?

⁶ ¿Achkë rma nawajoʼ rït Jesucristo? Nqïl jojun rma chpan Salmo 45:4 (taskʼij ruwäch). Jesús kan nuloqʼoqʼej ri kantzij taq naʼoj, ma nunaʼ ta riʼ chqä kan pa rubʼeyal nuʼän che rä jontir. Rma riʼ si rït naloqʼoqʼej ri kantzij taq naʼoj chqä natäj aqʼij rchë nakʼwaj jun chöj kʼaslemal chwäch Dios, nqʼalajin chë nawajoʼ Jesús. Ryä kan ma xxiʼij ta riʼ xkʼüt chë yeruloqʼoqʼej ri kantzij taq naʼoj chqä chë  kan xrajoʼ xkʼwaj jun chöj kʼaslemal chwäch Rutataʼ (Juan 18:37). Ye kʼa, ¿achkë rubʼanik xkʼüt chë ma nunaʼ ta riʼ?

7. ¿Achkë más nqä chawäch rït chrij ri rubʼanik xkʼüt Jesús chë ma nunaʼ ta riʼ?

⁷ Rkʼë ri xeruʼän chqä ri xeruʼij, Jesús xkʼüt chë kan ma nunaʼ ta wä riʼ. Ryä ronojel mul nuʼän chë yë Rutataʼ nyaʼöx ruqʼij; y ma yë ta ryä (Mar. 10:17, 18; Juan 5:19). ¿Achkë naquʼ rït chrij ri rubʼanik nukʼüt Jesús chë ma nunaʼ ta riʼ? ¿Ma nuʼän ta komä ya riʼ chawä chë nawajoʼ más Jesús chqä nawajoʼ naʼän kan achiʼel xuʼän ryä? Qataman chë ke riʼ. ¿Achkë rma Jesús kan ma xnaʼ ta riʼ? Rma Jehová ma nunaʼ ta riʼ, y Jesús kan nrajoʼ Rutataʼ, rma riʼ nuʼän kan achiʼel nuʼän ryä (Sal. 18:35; Heb. 1:3). Jontir reʼ nuʼän chë más nqjelun rkʼë Jesús.

8. ¿Achkë rma kan nqä chqawäch chë yë Jesús ri Qaqʼatöy Tzij?

⁸ Röj kan jaʼäl nqanaʼ chë yë Jesús nqʼatö tzij pa qawiʼ, rma majun ta chik jun Qʼatöy Tzij más ütz. ¿Achkë rma nqaʼij riʼ? Rma kan yë Jehová xtjon rchë, y yë ryä xbʼanö Qʼatöy Tzij che rä (Is. 50:4, 5). Chqä taquʼ rij jontir ri xuʼän Jesús rma kowan xqrajoʼ (Juan 13:1). Rma yë Jesús ri Qaqʼatöy Tzij, taqäl chrij chë nqajoʼ. Kan yë ryä xbʼin chë ri winäq ri kantzij yejowan rchë kan ye rachiʼil yerutzʼët rma nkikʼüt chwäch chë nkajoʼ taq nkinmaj rutzij (Juan 14:15; 15:14, 15). ¡Kan jun mamaʼ utzil chqawäch röj ri nqkowin nq-ok rachiʼil Rukʼajol Jehová!

9. Achiʼel xqʼalajin chrij Jesús taq xqasäx pa yaʼ, ¿achkë chqä nqʼalajin chkij ri cristianos taq yeqasäx pa yaʼ?

⁹ Jun ri nukʼutuj Jesús chkë ri rutzeqelbʼëy ya riʼ chë keqasäx pa yaʼ (Mat. 28:19, 20). Kan yë ryä xyaʼö qa ri tzʼetbʼäl chqawäch. Taq ryä xqasäx pa yaʼ, xkʼüt chë xtuʼän ruraybʼal Rutataʼ (Heb. 10:7). Ya riʼ chqä rma yeqasäx pa yaʼ rutzeqelbʼëy. Taq yeqasäx pa yaʼ, nkikʼüt chkiwäch ri nkʼaj chik chë xkijäch kiʼ pa ruqʼaʼ Jehová, y chë ri xtjeʼ más rejqalen chpan kikʼaslemal ya riʼ nkiʼän ruraybʼal Dios, ma yë ta ri nkajoʼ ryeʼ. Ke riʼ, nkikʼüt chë najin nkitzeqelbʼej rij Jesús, ri Qatijonel (tatzʼetaʼ ri recuadro « ¿Achkë rma xqasäx pa yaʼ Jesús ye kʼa achkë rma yeqasäx pa yaʼ rutzeqelbʼëy?»).

10. ¿Achkë rma rït nawajoʼ Jesús, y achkë kʼo ta chë nawajoʼ naʼän rït rma riʼ?

¹⁰ Rït nanmaj chë Jesús ya riʼ Rukʼajol Jehová chqä chë yë ryä ri Qʼatöy Tzij ri xchaʼöx rma Dios rchë nuqʼät tzij pa qawiʼ. Rït ataman chë Jesús ma nunaʼ ta riʼ chqä chë kan achiʼel runaʼoj Rutataʼ kan ke riʼ runaʼoj ryä. Rït chqä ataman chë ryä xyaʼ kiway ye kʼïy winäq, xkʼuqbʼaʼ kikʼuʼx ri yebʼison chqä xeruknaj (xeruqʼomaj) ri yawaʼiʼ (Mat. 14:14-21). Rït chqä atzʼeton chë yë ryä najin nekʼwan bʼëy chwäch ri congregación pa qaqʼij komä (Mat. 23:10). Y ataman chë rma yë ryä ri Qʼatöy Tzij chpan Ruqʼatbʼäl Tzij Dios, xtyaʼ pä kʼïy utzil pa qawiʼ chqawäch apü. ¿Achkë rubʼanik nakʼüt chwäch chë nawajoʼ? Taq nakʼän anaʼoj chrij (Juan 14:21). Jun rubʼanik naʼän riʼ ya riʼ taq najäch awiʼ pa ruqʼaʼ Jehová chqä yaqasäx pa yaʼ.

11. ¿Achkë riʼ ri kan kʼo rejqalen ri kʼo ta chë nbʼanö chë nqajoʼ nqqasäx pa yaʼ, y achkë rma?

¹¹ ¿Achkë riʼ ri kan kʼo más rejqalen ri kʼo ta chë nbʼanö chë nqajoʼ nqqasäx pa yaʼ? Nqïl ruqʼalajsaxik ri kʼutunïk riʼ chpan ri tzij xuʼij Jesús taq xtzjon chrij ri pixaʼ ri kʼo más rejqalen. Ryä xuʼij: «Tawajoʼ Jehová ri a-Dios rkʼë ronojel awan, rkʼë ronojel akʼaslemal, rkʼë ronojel achʼobʼonik chqä rkʼë ronojel awchqʼaʼ» (Mar. 12:30). ¿Nkikʼüt re tzij reʼ ri nanaʼ rït chrij Dios?

12. ¿Achkë rma rït nawajoʼ Jehová? (Keʼatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

¹² Röj kan kʼïy rma nqajoʼ Jehová. Jun tzʼetbʼäl. Rït ataman chik chë rkʼë ryä «ntzʼuktäj wä pä ri kʼaslemal» chqä chë kan kʼïy utzil nuyaʼ pä pa qawiʼ (Sal. 36:9; Sant.  1:17). Jontir ri ütz ri kʼo awkʼë yë Jehová yayon pä chawä, rma kowan nspan chqä kowan nqrajoʼ.

13. ¿Achkë rma ri rukʼaslemal xyaʼ Jesús pa kamïk ya riʼ jun spanïk ri kowan ruqʼij xyaʼ Jehová chqë?

¹³ Jun spanïk ri kan kowan ruqʼij ri ruyaʼon pä Jehová chqë ya riʼ rukʼaslemal Rukʼajol ri xyaʼ pa kamïk. ¿Achkë rma nqaʼij riʼ? Tqaquʼ jaruʼ nkajoʼ kiʼ Jehová chqä Jesús. Jesús xuʼij: «Ri Ntataʼ kowan yirajoʼ» y «kowan nwajoʼ Ntataʼ» (Juan 10:17; 14:31). Chkipan ri pa mil chë millón junaʼ ri xejeʼ junan, ryeʼ kan más junan xuʼän kiwäch (Prov. 8:22, 23, 30). Komä taquʼ jaruʼ rupoqonal xqʼaxaj Jehová taq xtzʼët chë Rukʼajol xtäj poqän chwäch chqä xkamsäx. Ye kʼa rma Jehová kowan yerajoʼ ri winäq, yajün rït, xyaʼ qʼij chë Rukʼajol xkamsäx xa xuʼ rchë rït chqä nkʼaj chik winäq yekowin nkïl ri kʼaslemal ri majun bʼëy xtkʼis ta (Juan 3:16; Gál. 2:20). ¡Majun ta jun rma ri más ruqʼij ri nbʼanö chqë chë nqajoʼ Dios!

14. ¿Achkë riʼ ri más ütz naʼän chpan akʼaslemal?

¹⁴ Rma ataman chik más chrij Jehová, rït kan más na chik nawajoʼ. Rkʼë jbʼaʼ ri nawajoʼ rït ya riʼ chë ri awachbʼilanïk rkʼë Jehová más nkowïr komä chqä xa bʼa jaruʼ junaʼ xkeqʼax. ¡Y rït yakowin naʼän riʼ! Rkʼë ri yeʼaʼij chqä ri yeʼaʼän, rït xkakowin xtaʼän chë ryä kiʼ rukʼuʼx xtuʼän. Y Jehová nrajoʼ chë rït naʼän riʼ (Prov. 23:15, 16). Ri xtaʼän rït chpan akʼaslemal xtkʼüt we kantzij nawajoʼ Jehová  (1 Juan 5:3). Majun ta chik jun ri más ütz naʼän chpan akʼaslemal chwäch ri nakʼwaj jun kʼaslemal kan achiʼel nqä chwäch Jehová.

15. ¿Achkë rubʼanik yakowin nakʼüt chwäch Jehová chë kowan nawajoʼ?

¹⁵ ¿Achkë rubʼanik nakʼüt rït chë nawajoʼ Jehová? Naʼäy, kʼo jun ri kan kʼo rejqalen ri nkʼatzin naʼän: yachʼö rkʼë rchë naʼij che rä chë najäch awiʼ pa ruqʼaʼ, rma majun ta chik jun kʼaslïk Dios (Sal. 40:8). Chrij riʼ, nkʼatzin yaqasäx pa yaʼ rchë nakʼüt chkiwäch jontir chë xajäch yän awiʼ pa ruqʼaʼ Jehová. Achiʼel qatzjon pä chik chpan re tjonïk reʼ, ri qʼij taq rït yaqasäx pa yaʼ kan kʼo rejqalen chqä kan kiʼ akʼuʼx naʼän, rma achiʼel ta nachäp jun chik kʼaslemal. Ri qʼij riʼ, ri akʼaslemal ma awchë ta chik rït, xa kan rchë chik Jehová (Rom. 14:8; 1 Ped. 4:1, 2). Tapeʼ ri xaʼän kan kowan rejqalen, ya riʼ chqä nuʼän chë yakowin nakʼwaj jun utziläj kʼaslemal. Tqatzʼetaʼ achkë rma nqaʼij riʼ.

16. Achiʼel nukʼüt ri Salmo 41:12, ¿achkë xtyaʼ Jehová chkë ri winäq ri nkiksaj kikʼaslemal rchë nkiyaʼ ruqʼij?

¹⁶ Majun ta chik jun ri más nspan chwäch Jehová. Xa bʼa jaruʼ yakowin nayaʼ rït che rä, ryä kan pa rukʼiyal xttzolij pä chawä (Mar. 10:29, 30). Yajün komä ri yoj kʼo chkikojöl winäq ri ma nkiyaʼ ta ruqʼij Dios, ryä xtuʼän chë rït xtanaʼ chë kan kʼo rma yït kʼäs chqä chë kan kiʼ akʼuʼx xtaʼän. Ya riʼ xtuʼän Jehová chë xtbʼanatäj awkʼë taq xkaqasäx pa yaʼ. Ye kʼa ri kʼaslemal xtachäp äl taq xkaqasäx pa yaʼ majun rma nbʼekʼis; rït xkakowin xtayaʼ ruqʼij Jehová xa bʼa jaruʼ junaʼ xkeqʼax. Rït kan más junan xtuʼän awäch rkʼë Jehová, y majun bʼëy xkakäm ta, achiʼel ryä (taskʼij ruwäch Salmo 41:12).

17. ¿Achkë yakowin nakʼüt rït chwäch Jehová?

¹⁷ Jontir ri ütz ri kʼo awkʼë chqä ri aqʼaxan pan akʼaslemal ri kibʼanon chë kiʼ akʼuʼx, yë Jehová yayon pä chawä. Rma riʼ, taq najäch awiʼ pa ruqʼaʼ chqä yaqasäx pa yaʼ, rït yakowin nakʼüt chwäch ri xbʼanö ri kaj chqä le Ruwachʼlew chë majun bʼëy xtaqʼäj ta rutzij chqä chë kan rkʼë ronojel awan xtanmaj rutzij (Job 1:8; 41:11; Prov. 27:11). ¡Majun ta jun más ütz ri yakowin naʼän rkʼë akʼaslemal! Kantzij na wä chë rma kowan nawajoʼ Jehová, ya riʼ nbʼanö chawä chë rït nawajoʼ yaqasäx pa yaʼ.

18. ¿Achkë kʼutunïk ütz naʼän qa chawäch?

¹⁸ Rkʼë ri qatzʼeton pä chik, ¿nawajoʼ rït yaqasäx pa yaʼ? Xa xuʼ rït yakowin yabʼin we jaʼ o manä. Ye kʼa jun ri xkatoʼö ya riʼ nakʼutuj qa reʼ chawäch: «¿Ya ütz chik yiqasäx pa yaʼ?» (Hech. 8:36). Ma tamestaj ta ri oxiʼ naʼoj ri xeqatzʼët qa. Naʼäy, rma nawajoʼ ri kantzij taq naʼoj chqä nawajoʼ nakʼwaj jun chöj kʼaslemal chwäch Jehová. Takʼutuj qa reʼ chawäch: «¿Nwajoʼ rïn ntzʼët ri qʼij taq jontir winäq kantzij xketzjon chqä xtkikʼwaj jun chöj kʼaslemal chwäch Dios?». Rukaʼn, rma nawajoʼ Jesucristo. Takʼutuj qa reʼ chawäch: «¿Nwajoʼ chë yë Rukʼajol Dios ntok Qʼatöy Tzij pa nwiʼ chqä nwajoʼ nbʼän kan achiʼel xuʼän ryä?». Y rox, ri kʼo más rejqalen, ya riʼ rma nawajoʼ Jehová. Takʼutuj qa reʼ chawäch: «¿Nwajoʼ nyaʼ ruqʼij Jehová rchë kiʼ rukʼuʼx nuʼän?». We nawajoʼ jontir riʼ, ¿achkë rma ma yaqasäx ta pa yaʼ? ¿Achkë nqʼatö awchë? (Hech. 16:33).

19. ¿Achkë rma majun rma nuʼän kaʼiʼ akʼuʼx chrij ri yaqasäx pa yaʼ? Tayaʼ jun tzʼetbʼäl (Juan 4:34).

¹⁹ We ma ataman ta na we ütz chik yaqasäx pa yaʼ, taquʼ rij jun tzʼetbʼäl ri xuʼij qa Jesús (taskʼij ruwäch Juan 4:34). Jesús xuʼij chë ri nuʼän ruraybʼal Rutataʼ kan achiʼel ta ruway. ¿Achkë rma xuʼij ya riʼ? Rma ri qaway kan ütz nuʼän chqë. Jesús retaman chë jontir ri nukʼutuj Jehová chqë kan ütz chqë röj, y majun bʼëy xtkʼutuj ta jun chqë ri xa nqrtzʼlaʼ. Achiʼel nqatzʼët, ri ruraybʼal Jehová ya riʼ chë rït yaqasäx pa yaʼ (Hech. 2:38). Rma riʼ, ütz nayaʼ chwäch awan chë we nasmajij ri pixaʼ ri nuʼij chë nkʼatzin yaqasäx pa yaʼ, rït kan kʼo utzil xtawïl. Xa ta nkiyaʼ chawäch ri rukïl wäy ri más nraj chawä, ¿achkë komä xtaʼän? Kantzij na wä chë xtatäj. Rma riʼ ma tuʼän ta kaʼiʼ akʼuʼx chrij ri yaqasäx pa yaʼ.

20. ¿Achkë xtqatzʼët chpan ri jun chik tjonïk?

²⁰ ¿Achkë nqʼatö kichë jojun rchë ma yeqasäx ta pa yaʼ? Rkʼë jbʼaʼ nkinaʼ chë ma yekowin ta na nkikʼwaj jun kʼaslemal achiʼel nrajoʼ Jehová. Kantzij na wä chë majun ta chik jun ri kʼo más rejqalen chpan rukʼaslemal jun winäq chwäch ri nujäch riʼ pa ruqʼaʼ Jehová chqä nqasäx pa yaʼ. Rma riʼ, kan tachʼobʼoʼ na rij chqä kan tatjaʼ aqʼij chubʼanik ri najowatäj rchë ütz yaqasäx pa yaʼ. Ye kaʼ we rït nawajoʼ yaqasäx pa yaʼ, ¿achkë xkatoʼö rchë xtaʼän ri najowatäj rchë ütz yaqasäx pa yaʼ? Xtqatzʼët riʼ chpan ri jun chik tjonïk.