TAQ jun etamanel nutzʼët chpan ru-computadora chë petenäq jun qʼeqäl jöbʼ pa ruwiʼ jun mamaʼ tinamït, chaninäq nuyaʼ rubʼixik chkë ri winäq. Nuʼän riʼ rma nrajoʼ chë ri winäq xtkiköl kiʼ chwäch ri kʼayewal riʼ.

Achiʼel nuʼän ri achï riʼ, Jehová chqä najin nuyaʼ rubʼixik chkë ri winäq chë petenäq jun kʼayewal ri más ruchqʼaʼ chwäch jun qʼeqäl jöbʼ, slonel o xa bʼa achkë chik na jun. ¿Achkë rubʼanik najin nuʼän che rä? ¿Achkë rma nqaʼij chë najin nuyaʼ qʼij chkë ri winäq rchë nkijäl kinaʼoj? Rchë yeqaqʼalajsaj re kʼutunïk reʼ, tqatzʼetaʼ achkë xuʼän Jehová ojer taq xkʼän pä kʼayewal pa kiwiʼ ri itzel taq winäq.

Pa kiqʼij qa ri winäq ri yerutzjoj le Biblia, Jehová kʼïy mul xuʼij pä chë xtyaʼ pä kʼayewal pa kiwiʼ ri winäq ri nkiqʼäj rupixaʼ (Prov. 10:25; Jer. 30:23). Ye kʼa naʼäy, ryä xyaʼ na rubʼixik chkë ri winäq chqä xuʼij chkë achkë kʼo chë nkiʼän rchë yeʼok chik jmul rachiʼil (2 Rey. 17:12-15; Neh. 9:29, 30). Rchë xerutoʼ rchë nkiʼän riʼ, Jehová xeruksaj ri rusamajelaʼ rchë xkiʼij chkë ri winäq ri ruchʼobʼon nuʼän chqä chë nkʼatzin nkijäl yän kinaʼoj (Amós 3:7).

Jun chkë ri utziläj taq rusamajelaʼ Jehová ya riʼ Noé. Ryä kan pa junaʼ xuʼij chkë ri itzel taq winäq ri kikʼwan wä jun tzʼil kʼaslemal, chë xa nqajan pä jun Nimaläj Jöbʼ (Gén. 6:9-13, 17). Noé chqä xuʼij chkë ri winäq achkë kʼo chë nkiʼän rchë ma yekäm ta. Ryä kan xyaʼ ran chrij ri samaj riʼ, y rma riʼ, xbʼix jun qʼalajsäy ruchʼaʼäl Dios che rä (2 Ped. 2:5).

Tapeʼ Noé kan xtäj ruqʼij, ri ruwinaq xkikʼüt chë majun kikʼuqbʼäl kʼuʼx y, rma riʼ, ma xkinmaj ta rutzij. Riʼ xuʼän chë xekäm taq xpë ri Nimaläj Jöbʼ (Mat. 24:39; Heb. 11:7). Ri winäq riʼ ma ütz ta wä nkiʼij chë Dios ma xyaʼ ta rubʼixik chkë.

Nkʼaj chik mul, Jehová xyaʼ pä rubʼixik chkë ri winäq taq jbʼaʼ nrajoʼ rchë npë ri kʼayewal. Tapeʼ ke riʼ, xyaʼ qʼij chkë ri winäq rchë nkiʼän ri nkʼatzin rchë nkiköl kiʼ chwäch. Ke riʼ xuʼän taq xyaʼ pä ri diez plagas pa kiwiʼ ri egipcios. Tqatzʼetaʼ achkë xuʼän taq majanä tyaʼ pä ri séptima plaga. Jehová xtäq Moisés chqä Aarón rchë nkiʼij che rä faraón chqä chkë ri egipcios chë xtyaʼöx pä saqbʼöch chqä qlojay pa kiwiʼ. Rma kan chkaʼn qʼij xbʼanatäj riʼ, ¿xyaʼ komä qʼij chkë ri egipcios nkiköl kiʼ chwäch? Le Biblia nuʼij: «Jontir chkë ri rusamajelaʼ faraón ri xkinmaj rutzij Jehová xkiʼän chë ri kisamajelaʼ chqä ronojel ri kiwakx xkikʼöl kiʼ. Ye kʼa ri ma xkinmaj ta rutzij Jehová xkiyaʼ qa kisamajelaʼ chqä kiwakx pa juyuʼ» (Éx. 9:18-21). Nqʼalajin kʼa chë Dios kan xyaʼ pä rubʼixik ri kʼayewal riʼ, y ri winäq ri chanin xkiʼän ri xbʼix chkë, ma xkitäj ta poqän achiʼel wä ri nkʼaj chik.

Dios chqä xyaʼ rubʼixik che rä faraón chqä chkë ri rusamajelaʼ chrij ri décima plaga. Ye kʼa ryeʼ ma xkinmaj ta rutzij (Éx. 4:22, 23). Rma riʼ, ri naʼäy kalkʼwal xekäm. ¡Jun nimaläj kʼayewal! (Éx. 11:4-10; 12:29). ¿Ütz ta komä xkiköl kiʼ chwäch ri kʼayewal riʼ? Jaʼ. ¿Achkë rma nqaʼij riʼ? Rma Moisés xyaʼ chqä rubʼixik ri kʼayewal riʼ chkë ri israelitas, y xuʼij chkë achkë rubʼanik yekiköl ri kalkʼwal (Éx. 12:21-28). ¿Jaruʼ xenman rutzij Moisés? Ye kʼo yebʼin chë oxiʼ millón winäq o más xkiköl  kiʼ chwäch ri kʼayewal riʼ chqä xeʼel äl Egipto. Chkikojöl ri winäq riʼ ye kʼo wä ye kʼïy ri ma ye israelitas ta, yajün jojun egipcios (Éx. 12:38; nota).

Achiʼel nkikʼüt ri tzʼetbʼäl xeqatzʼët qa, Jehová ronojel mul xyaʼ pä rubʼixik chkë ri winäq (Deut. 32:4). ¿Achkë rma? Ri apóstol Pedro xuʼij chë Jehová «nrajoʼ chë jontir ta ntzolin pä kikʼuʼx rkʼë y ma nrajoʼ ta chë kʼo ta jun nchup ruwäch» (2 Ped. 3:9). Riʼ nukʼüt chqawäch chë Jehová xerajoʼ wä ri winäq riʼ. Ryä xrajoʼ chë xkitzolij ta kiʼ chqä xkijäl ta kinaʼoj taq majanä wä tyaʼ pä ri kʼayewal pa kiwiʼ (Is. 48:17, 18; Rom. 2:4).

Komä chqä ri winäq kʼo chë nkiyaʼ kixkïn che rä jun rutzjol ri najin nyaʼöx chwäch ronojel le Ruwachʼulew. Taq Jesús xjeʼ chwäch le Ruwachʼulew, xuʼij chë ronojel ri itzelal xtchup ruwäch chpan ri nimaläj tijöj poqonal (Mat. 24:21). Ryä xyaʼ jun profecía akuchï xuʼij ri xtkitzʼët chqä xtkiqʼaxaj wä ri rutzeqelbʼëy chpan ri rukʼisbʼäl taq qʼij. Ryä xuʼij chë xkebʼanatäj nimaläj taq bʼanobʼäl ri najin wä yeqatzʼët komä (Mat. 24:3-12; Luc. 21:10-13).

Rma riʼ, Jehová najin nuʼij chkë ronojel ri winäq chë tkinmaj rutzij chqä tkiyaʼ ruqʼij. Ryä nrajoʼ chë jontir ri yenman rutzij nkïl jun utziläj kʼaslemal komä chqä kʼïy utzil chpan ri kʼakʼakʼ Ruwachʼulew (2 Ped. 3:13). Rchë chë ri winäq nkikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chrij ri rutzujun qa, Jehová ruyaʼon ri «utziläj taq rutzjol chrij ri Ruqʼatbʼäl Tzij», jun rutzjol ri xtyaʼ akʼaslemal rït. Jesús xuʼij chë ri utziläj taq rutzjol riʼ «xttzjöx chwäch jontir Ruwachʼulew rchë chë ke riʼ jontir winäq xkekʼoxan rchë» (Mat. 24:14). Dios rubʼanon chë ri rusamajelaʼ nkitzjoj riʼ pa jun 240 tinamït. Ryä nrajoʼ chë ronojel winäq nkikʼoxaj ri utziläj taq rutzjol chqä yekolotäj qa chwäch ri nimaläj kʼayewal ri xtyaʼ pä pa kiwiʼ ri itzel taq winäq (Sof. 1:14, 15; 2:2, 3).

Rma riʼ, ri kʼutunïk ri kan kʼo rejqalen ma ya riʼ ta we Jehová nuyaʼ yän pä rubʼixik jun kʼayewal, rma ronojel mul nuʼän riʼ. Ri kʼutunïk ri kan kʼo rejqalen ya riʼ: ¿Xtkiyaʼ komä kixkïn ri winäq che rä rubʼixik riʼ, komä ri kʼa ruyaʼon na qʼij Jehová? Rma riʼ, janina ruqʼij chë röj, ri rusamajelaʼ Jehová, yeqatoʼ ronojel ri winäq ri nkajoʼ nkiköl qa kiʼ chwäch ri kʼayewal xtyaʼ pä Dios pa kiwiʼ ri itzel taq winäq.