1. ¿Achkë rma qayaʼon chwäch qan chë yoj kʼo chik chpan ri «rukʼisbʼäl taq qʼij»?

WE XQALÄX taq xqʼax yän ri junaʼ 1914, riʼ ntel chë tzij chë ronojel ri qakʼaslemal qaqʼaxan pä chpan ri «rukʼisbʼäl taq qʼij» ri nutzjoj le Biblia (2 Tim. 3:1). Ronojel röj qatzʼeton pä chë najin yebʼanatäj ri xuʼij qa Jesús ojer. Ryä xuʼij chë xkejeʼ chʼaʼoj, wayjal, nmaʼq taq slonel, itzel taq yabʼil, xtnmatäj ri itzelal, xtyaʼöx kʼayewal pa kiwiʼ ri rusamajelaʼ Dios y nkʼaj chik kʼayewal (Mat. 24:3, 7-9, 12; Luc. 21:10-12). Chqä qatzʼeton pä chë ri kinaʼoj ri winäq kan junan rkʼë ri xuʼij qa ri apóstol Pablo (tatzʼetaʼ ri recuadro « ¿Achkë kinaʼoj ri winäq komä?»). Rma riʼ, röj, ri rusamajelaʼ Jehová, qayaʼon chwäch qan chë yoj kʼo chik chpan ri «rukʼisbʼäl taq qʼij» (Miq. 4:1).

2. ¿Achkë kʼutunïk janina ruqʼij yeqaqʼalajsaj?

² Rma kʼïy chik junaʼ ye qʼaxnäq pä chrij ri 1914, riʼ nukʼüt chqawäch chë xa jbʼaʼ chik nrajoʼ rchë nbʼekʼis ri «rukʼisbʼäl taq qʼij». Rma riʼ, janina ruqʼij yeqaqʼalajsaj re kaʼiʼ kʼutunïk reʼ: ¿Achkë xkebʼanatäj taq ya xtbʼekʼis ri «rukʼisbʼäl taq qʼij»? Chqä ¿achkë nrajoʼ Jehová rchë nqaʼän komä?

3. Achiʼel nuʼij ri profecía kʼo chpan 1 Tesalonicenses 5:2 chqä 3, ¿achkë rutzjol xtkiyaʼ ri qʼatöy taq tzij?

³ (Taskʼij ruwäch 1 Tesalonicenses 5:2, 3 *). Pablo xtzjon chrij «ri ruqʼij Jehová». Chpan re versículo reʼ, «ri ruqʼij Jehová» nchʼö chrij ri peraj ri xtchapatäj taq xtchup ruwäch «Babilonia la Grande», ri ntel chë tzij, ronojel ri religiones ri ma pa rubʼeyal ta nkiyaʼ ruqʼij Dios, y xtbʼekʼis kʼa rkʼë Armagedón (Rev. 16:14, 16; 17:5). Taq ya xtchapatäj ri qʼij riʼ, ri qʼatöy taq tzij xtkiʼij chë «kʼo uxlanen chqä ronojel ütz rubʼanon». Kantzij na wä chë ri qʼatöy taq tzij kʼo mul yekiksaj tzij achiʼel riʼ taq nkiʼij chë xkesamäj rchë chë ronojel ri tinamït más junan xtuʼän kiwäch. * Ye kʼa ri rubʼixik ri nuʼij le Biblia ma junan ta rkʼë riʼ. ¿Achkë rma? Rma taq xtbʼix chë «kʼo uxlanen chqä ronojel ütz rubʼanon», ye kʼïy winäq xtkinmaj chë ri qʼatöy taq tzij kantzij xekowin xkesaj ri itzelal. Ye kʼa, taq xtbʼanatäj riʼ, xtpë jun «nimaläj tijöj poqonal» chkij, y chrij riʼ «chaq kʼateʼ xtchup kiwäch» (Mat. 24:21).

4. a) ¿Achkë ma qataman ta chrij ri profecía kʼo chpan 1 Tesalonicenses 5:2 chqä 3? b) ¿Achkë qataman chik chrij?

⁴ Tapeʼ kʼo jojun qataman chrij ri profecía riʼ, kʼo chqä ri ma qataman ta chrij. Ma qataman ta achkë xtbʼanö chkë ri qʼatöy taq tzij rchë xtkiʼij riʼ chqä ri rubʼanik xtkiʼän che rä. Chqä ma qataman ta we xa jmul xtkiyaʼ rutzjol o kan kʼïy rutzjol xtkiyaʼ. Xa bʼa achkë na kʼa rubʼanik xtkiʼän che rä, kʼo jun ri qataman chrij: chë ri rutzjol riʼ xa jun tzʼukün tzij. Rma riʼ, taq xtyaʼöx ri rutzjol riʼ, ma tqanmaj ta chë ri qʼatöy taq tzij kantzij xkekowin xtkikʼän pä uxlanen chwäch le Ruwachʼulew. Pa rukʼexel riʼ, xa ttel qakʼuʼx, rma ri rutzjol riʼ kan qayoʼen pä chik. Ya riʼ retal chë «ri ruqʼij Jehová» ya xtchapatäj.

5. ¿Achkë rubʼanik nqrtoʼ 1 Tesalonicenses 5:6 rchë ma xtsach ta qakʼuʼx taq xtbʼeqä «ri ruqʼij Jehová»?

⁵ Le Biblia nuʼij: «Rma riʼ, ma tqaʼän ta röj achiʼel nkiʼän ri nkʼaj chik winäq, ri achiʼel ta xa ye warnäq, xa tqkʼaseʼ apü chqä tqachʼobʼoʼ na ronojel ri yeqaʼän» (1 Tesalonicenses 5:6). Pablo xuʼij qa achkë kʼo chë nqaʼän rchë chë ma nsach ta qakʼuʼx taq xtbʼeqä «ri ruqʼij Jehová». Röj kʼo chë nqkʼaseʼ apü y ma nqaʼän ta achiʼel nkiʼän ri winäq ri ma nkiyaʼ ta ruqʼij Jehová, ri achiʼel ta xa ye warnäq. Jun tzʼetbʼäl. Röj kʼo chë nqachajij qiʼ rchë ma nqayüj ta qiʼ rkʼë ri política rchë ke riʼ ma nqaqʼäj ta rutzij Dios. We xtqaʼän riʼ, xa xtq-ok kichiʼil ri winäq ri ma nkiyaʼ ta ruqʼij Dios (Juan 15:19). Qataman chë xa xuʼ ri Ruqʼatbʼäl Tzij Dios xtkʼamö pä uxlanen chwäch le Ruwachʼulew.

6. ¿Achkë toʼïk nqajoʼ nqayaʼ chkë ri winäq, y achkë rma?

 ⁶ Ye kʼa ma xa xuʼ ta röj nqajoʼ nqkʼaseʼ apü, chqä nqajoʼ yeqatoʼ ri winäq rchë yekʼaseʼ apü ryeʼ chqä. Reʼ ntel chë tzij, yeqatoʼ rchë nkitamaj ri nuʼij le Biblia chrij ri xkebʼanatäj chqawäch apü. Ma tqamestaj chë taq xtchapatäj ri nimaläj tijöj poqonal, ma xtyaʼöx ta chik qʼij chkë ri winäq rchë yeʼok rusamajelaʼ Jehová. Rma riʼ, kan janina ruqʼij chë rkʼë ronojel qan nqatzjoj le Biblia komä. *

7. ¿Achkë nrajoʼ Jehová chë nqaʼän?

⁷ Komä ke xa jbʼaʼ chik nrajoʼ rchë nbʼeqä «ri ruqʼij Jehová», ryä nrajoʼ chë röj ronojel mul tqayaʼ qan chrij ri samaj ruyaʼon qa ri Ajaw pa qawiʼ (1 Cor. 15:58). Taq Jesús xtzjoj chkij ri xkebʼanatäj chpan ri rukʼisbʼäl taq qʼij, ryä chqä xuʼij achkë xtkiʼän ri rutzeqelbʼëy. Ryä xuʼij: «Naʼäy kʼo chë ntzjöx ri utziläj taq rutzjol chkipan ronojel ri tinamït» (Mar. 13:4, 8, 10; Mat. 24:14). Qchʼobʼon chrij reʼ: taq nq-el chutzjoxik le Biblia, najin nqtoʼon rchë ntzʼaqät re profecía reʼ.

8. ¿Achkë nkʼutü chë ri samaj chrij rutzjoxik le Biblia najin nmatäj?

⁸ Ronojel junaʼ ri ye qʼaxnäq pä, más winäq najin yekʼoxan rchë ri utziläj taq rutzjol ri nuyaʼ le Biblia. Tqatzʼetaʼ achkë rubʼanik ye kʼiyirnäq pä ri rutzeqelbʼëy Jesús chpan ri rukʼisbʼäl taq qʼij. Pa 1914, ye kʼo wä 5.155 publicadores chkipan 43 tinamït. Komä, yoj kʼo jun 8.500.000 publicadores chkipan 240 tinamït. Ye kʼa ri qasamaj majanä tkʼis. Kʼo chë ma nqayaʼ ta qa rutzjoxik chkë ri winäq chë xa xuʼ ri Ruqʼatbʼäl Tzij Dios xtkowin xtresaj ronojel ri itzelal ye kʼo komä (Sal. 145:11-13).

9. ¿Achkë rma kʼo chë ma nqayaʼ ta qa rutzjoxik le Biblia?

⁹ Xtqayaʼ qa rutzjoxik le Biblia kʼa taq Jehová xtuʼij chqë chë ma xtqaʼän ta chik. ¿Jaruʼ tiempo kʼo chkiwäch ri winäq rchë nkitamaj ruwäch Jehová chqä Jesús? (Juan 17:3). Ma qataman ta. Ye kʼa qataman chë Jehová kʼa ruyaʼon na qʼij chkë ri winäq ri nkajoʼ nkitamaj ruwäch rchë nkijäl kinaʼoj y ke riʼ xtkïl ri kʼaslemal ri majun bʼëy nkʼis ta (Hech. 13:48). ¿Achkë rubʼanik xkeqatoʼ ri winäq, komä ri kʼa ruyaʼon na qʼij Jehová?

10. ¿Achkë toʼïk nuyaʼ pä Jehová chqë rchë nqakʼüt ri kantzij chkiwäch ri winäq?

¹⁰ Jehová ruksan rutinamit rchë nuyaʼ pä ronojel  ri nkʼatzin chqë rchë nqakʼüt ri kantzij chkiwäch ri winäq. Jun tzʼetbʼäl. Ronojel semanas nqrtjoj rkʼë ri qamoloj ri yebʼan chkojöl qʼij, ri akuchï nkʼut chqawäch achkë ütz nqaʼij taq nqtzjon rkʼë jun winäq naʼäy mul, taq nqakamluj ruchʼbʼexik chqä taq nqayaʼ tjonïk. Ri rutinamit Jehová ruyaʼon pä chqä ri samajbʼäl rchë nyaʼöx tjonïk chqë. Ri samajbʼäl riʼ ke reʼ rubʼanik yojkitoʼ:

• rchë nqamäj tzij kikʼë ri winäq,

• rchë kan xtqä chkiwäch ri xtqatzjoj chkë,

• rchë xtkajoʼ xtkitamaj más,

• rchë xtqakʼüt ri kantzij taq nqayaʼ tjonïk, y

• rchë nqaʼij chkë ri winäq chë tkitzʼetaʼ ri qa-sitio pa Internet o keʼapon pa qamoloj.

Ye kʼa majun yekʼatzin wä ri samajbʼäl riʼ we ma yeqaksaj ta. * Jun tzʼetbʼäl. We jaʼäl xqrkʼoxaj jun winäq, röj ütz nqayaʼ qa jun tratado o jun revista che rä, ke riʼ ri winäq xttamaj pä más kʼa taq xtqtzolin chuchʼbʼexik. Chqajujnal röj kʼo chë nqayaʼ chwäch qan rchë nqaʼän ronojel ri kʼo pa qaqʼaʼ rchë nqatzjoj le Biblia ronojel ikʼ.

11. ¿Achkë rma xbʼan ri Tjonïk chrij le Biblia pa Internet?

¹¹ Tqatzʼetaʼ achkë chik jun najin nuksaj Jehová rchë yerutoʼ ri winäq rchë nkitamaj ri kantzij. Chpan qa-sitio pa Internet, ntzuj chkë ri winäq ri Tjonïk chrij le Biblia pa Internet. * ¿Achkë rma xbʼan riʼ? Ronojel ikʼ, pa mil chkë ri winäq chwäch ronojel le Ruwachʼulew nkikanuj tjonïk chrij le Biblia pa Internet. Ri kʼo chpan ri qa-sitio, xkerutoʼ ri winäq rchë xtkitamaj ri kantzij chrij le Biblia. Jojun winäq ri nqatzjoj le Biblia chkë rkʼë jbʼaʼ ma kan ta nkajoʼ nqtzolin kikʼë rchë yeqatjoj chrij le Biblia. We ke riʼ, tqakʼtuʼ ri página riʼ chkiwäch o tqataqaʼ jun enlace chkë ri yerutäq pa página riʼ pa jun chʼaʼäl ri nqʼax chkiwäch.

12. ¿Achkë nkʼut chpan ri Tjonïk chrij le Biblia pa Internet?

¹² Chpan re tjonïk reʼ nkʼut naʼoj chrij Dios, le Biblia, chkij ri rusamajelaʼ Dios ojer chqä chkij ri utzil xkeqïl chqawäch apü. Taq ri winäq xttjoj riʼ chkij re tzijonem reʼ, ryä xttamaj reʼ:

• ¿Achkë rubʼanik nqrtoʼ le Biblia?

• ¿Achkë riʼ Jehová, Jesús chqä ri ángeles?

• ¿Achkë rma Dios xeruʼän ri winäq?

• ¿Achkë rma janina itzelal chqä tijöj poqonal kʼo?

Chpan re tjonïk reʼ yetzʼet chqä re tzijonem reʼ:

• ¿Achkë xtuʼän Jehová rchë xtresaj ri tijöj poqonal chqä ri kamïk?

• ¿Achkë rubʼanik xkerukʼasoj pä ri kamnaqiʼ?

• ¿Achkë rubʼanik ri Ruqʼatbʼäl Tzij Dios xtchüp kiwäch ronojel ri qʼatbʼäl taq tzij, ri majun yekʼatzin wä?

13. ¿Nkanaj komä ri Tjonïk chrij le Biblia pa Internet pa rukʼexel ri tjonïk nqayaʼ chkë ri winäq pa kachoch? Taqʼalajsaj.

¹³ Re tjonïk reʼ ma nkanaj ta qa pa rukʼexel ri tjonïk nqayaʼ chkë ri winäq pa kachoch. Jesús ruyaʼon qa pa qaqʼaʼ röj rchë yeqatoʼ ri winäq rchë yeʼok rutzeqelbʼëy. Röj nqajoʼ chë ri winäq ri xtkitjoj kiʼ pa Internet, xtkiloqʼoqʼej ri xtkitamaj chqä xtkajoʼ xtkitamaj más. We nbʼanatäj riʼ, rkʼë jbʼaʼ xtkajoʼ chë jun publicador xkerutjoj más chrij le Biblia. Taq nkʼis jojun lección, nbʼix che rä ri winäq chë tukʼutuj äl chë jun publicador tapon rkʼë chrachoch rchë ntamaj más. Ronojel qʼij, chpan ri qa-sitio pa Internet, jun 230 winäq chwäch ronojel le Ruwachʼulew nkikʼtuj jun kitjonïk chrij le Biblia. Kan janina rejqalen chë ri winäq yetoʼöx rma jun publicador.

14. Achiʼel wä xuʼij qa Jesús chpan Mateo 28:19 chqä 20, ¿achkë samaj nqatäj qaqʼij chubʼanik, chqä achkë rma?

¹⁴ (Taskʼij ruwäch Mateo 28:19, 20 *). Taq yeqatjoj ri winäq chrij le Biblia, tqatjaʼ qaqʼij rchë yeʼok rutzeqelbʼëy Jesús chqä nkismajij ronojel ri rubʼin qa ryä. Keqatoʼ rchë nqʼax chkiwäch chë janina rejqalen nkiyaʼ ruqʼij Dios chqä ri Ruqʼatbʼäl Tzij. Reʼ ntel chë tzij chë kʼo chë yeqatoʼ rchë napon pa kan ri kantzij, rchë ke riʼ xtkismajij ri xtkitamaj, xtkijäch kikʼaslemal che rä Jehová chqä xkeqasäx pa yaʼ. Xa xuʼ ke riʼ xkekolotäj qa taq xtpë ri ruqʼij Jehová (1 Ped. 3:21).

15. ¿Achoq kikʼë kʼo chë ma nqasäch ta qa-tiempo, y achkë rma?

¹⁵ Achiʼel qatzʼeton pä, xa jbʼaʼ chik nrajoʼ rchë nchup ruwäch ronojel ri itzelal chwäch le Ruwachʼulew. Rma riʼ, ma tqasäch ta qa-tiempo kikʼë ri winäq ri ma nkajoʼ ta yeʼok rutzeqelbʼëy Cristo tapeʼ najin nqayaʼ kitjonïk chrij le Biblia (1 Cor. 9:26). Ri qasamaj kʼo chë nbʼan yän, rma kʼa ye kʼïy na winäq kʼo chë nkikʼoxaj ri utziläj taq rutzjol chrij ri Ruqʼatbʼäl Tzij Dios, ütz majanä tchapatäj ri ruqʼij Jehová.

16. Achiʼel nuʼij Revelación 18:2 chqä 4 y 5 chqä 8, ¿achkë kʼo chë nqaʼän jontir röj? (Tatzʼetaʼ chqä ri nota).

¹⁶ (Taskʼij ruwäch Revelación 18:2, 4, 5, 8). Re versículos reʼ nkikʼüt chik jun ri nrajoʼ Jehová rchë nqaʼän. Jontir röj, ri rusamajelaʼ Dios, kʼo chë yeqayaʼ qa ronojel ri bʼanobʼäl ri xa rchë Babilonia la Grande. Rkʼë jbʼaʼ ri najin nyaʼöx kitjonïk chrij le Biblia komä, ye kʼo wä chpan jun religión ri ma pa rubʼeyal ta nuyaʼ ruqʼij Dios. Rkʼë jbʼaʼ yebʼä wä pa kimoloj ri religiones riʼ, pa kinmaqʼij o rkʼë jbʼaʼ nkiyaʼ wä päq chkë. Ye kʼa rchë chë yeʼok publicadores, ryeʼ kʼo chë jurayil nkiyaʼ qa ronojel ri bʼanobʼäl ri xa rchë Babilonia la Grande. Kʼo chë nkiyaʼ qa jun wuj ri akuchï nkiʼij chë ma xkeʼok ta chik rchë ri religión ri akuchï yebʼä wä o nkikanuj jun chik rubʼanik rchë nkikʼüt chë ma yë rchë ta chik jun religión u organización ri xa kʼo chpan Babilonia la Grande. *

17. ¿Achkë chë samaj ma nqakʼän ta, y achkë rma?

¹⁷ Ronojel röj, ri rutzeqelbʼëy Cristo, kʼo chë nqatzʼët chë ri samaj ri nqaʼän ma najin ta nuyaʼ ruqʼij ri Babilonia la Grande (2 Cor. 6:14-17). Jojun tzʼetbʼäl. Röj ma xtqsamäj ta pa jun iglesia. Chqä, we najin nqsamäj pa jun empresa, ma xkeqaʼän ta mamaʼ taq samaj chkipan  jay ri xa yeʼuksäx rma jun religión rchë yeruʼän rumoloj chpan. We kan qa-negocio röj, ma xtqatzüj ta ri qasamaj chqä ma xtqakʼän ta jun samaj ri xa nuyaʼ ruqʼij ri Babilonia la Grande. ¿Achkë rma kan ke riʼ qanaʼoj nqaʼän? Rma ma nqajoʼ ta chë junan nuʼän qawäch kikʼë ri organizaciones ri xa ye tzʼil chwäch Dios, chqä ma nqajoʼ ta chë ri kimak ryeʼ nqä qa pa qawiʼ röj (Is. 52:11). *

18. ¿Achkë xuʼän jun qachʼalal taq xbʼix che rä chë tubʼanaʼ jun samaj pa jun iglesia?

¹⁸ Ojer qa jbʼaʼ, jun achï xuʼij che rä jun qachʼalal ukʼwäy bʼey, ri kʼo wä ru-carpintería, chë tubʼanaʼ jun koʼöl samaj chpan ri iglesia ri kʼo pa rutinamit. Ri achï riʼ retaman wä chë ri qachʼalal rubʼin chë majun bʼëy xtsamäj ta pa jun iglesia. Ye kʼa ri achï riʼ kan nkʼatzin yän wä ri samaj riʼ che rä. Tapeʼ ke riʼ, ri qachʼalal xnmaj rutzij Jehová chqä ma xkʼän ta ri samaj riʼ. Jun semana chrij riʼ, chpan ri prensa xyaʼöx pä jun achbʼäl rchë jun chik carpintero ri najin wä nuyaʼ qa jun cruz pa iglesia. Xa ta ri qachʼalal xkʼän ta ri samaj riʼ, yë ta ryä ri xqʼalajin pä chpan ri achbʼäl. Xa ta xbʼanatäj riʼ, ¿achkë ta komä xkinaʼ jontir ri qachʼalal ri ye kʼo pa ru-congregación? ¿Achkë ta komä xnaʼ Jehová?

19, 20. a) ¿Achkë xqatamaj chpan re tjonïk reʼ? b) ¿Achkë más kʼo chë nqatamaj?

¹⁹ Le Biblia nkʼüt chë xa jbʼaʼ chik apü, ri qʼatöy taq tzij xtkiʼij: «Kʼo uxlanen chqä ronojel ütz rubʼanon». Ye kʼa Jehová rukʼutun chqawäch chë ri qʼatöy taq tzij ma xkekowin ta xtkikʼän pä uxlanen chwäch le Ruwachʼulew. Rma xa jbʼaʼ chik nrajoʼ rchë nbʼanatäj ronojel riʼ chqä nchup ruwäch ri itzelal, ¿achkë kʼo chë nqaʼän röj komä? Dios nrajoʼ chë tqayaʼ qan chrij ri rutzjoxik le Biblia chqä keqatoʼ ri winäq rchë yeʼok ri rusamajelaʼ. Y janina rejqalen chë ma nqayüj ta qiʼ rkʼë Babilonia la Grande. Riʼ ntel chë tzij chë kʼo chë nq-el pä chkipan ri organizaciones religiosas chqä kʼo chë nqachaʼ jun samaj ri ma ruxmon ta riʼ rkʼë Babilonia la Grande.

²⁰ ¿Achkë chik más xkebʼanatäj taq ya xtbʼekʼis «ri rukʼisbʼäl taq qʼij» chqä achkë más nrajoʼ Jehová rchë nqaʼän? Y ¿achkë rubʼanik nqatjoj apü qiʼ rchë kuw xtqapabʼaʼ qiʼ chkiwäch ronojel ri xkebʼanatäj chqawäch apü? Ronojel riʼ xtqatzʼët chpan ri jun chik tjonïk.