1. ¿Achkë wä kʼayewal najin nuqʼaxaj ri apóstol Juan chnaqaj ri junaʼ 95?

CHNAQAJ ri junaʼ 95, ri apóstol Juan najin wä yeruqʼaxaj jalajöj kiwäch kʼayewal. Ryä ya riʼj wä chik, kʼo wä pacheʼ chpan ri isla rchë Patmos y rkʼë jbʼaʼ xa xuʼ wä chik ryä ri rukʼisbʼäl apóstol kʼäs qa (Rev. 1:9). Retaman wä chë ri itzel taq cristianos najin wä yekiqʼöl ri congregaciones chqä najin wä yekijäch ri qachʼalal. Nqʼalajin wä chë achiʼel ta najin yekʼis qa ri kantzij taq cristianos (Jud. 4; Rev. 2:15, 20; 3:1, 17).

2. Achiʼel nuʼij Revelación 7:9 kʼa 14, ¿achkë visión xtzʼët Juan? (Tatzʼetaʼ ri achbʼäl ri kʼo pä chwäch re revista reʼ).

² Taq najin wä nqʼax chkiwäch ronojel ri kʼayewal riʼ, Juan xtzʼët jun visión. Chpan ri visión riʼ, nbʼix chkë jojun ángeles chë ma tkiyaʼ ta qʼij rchë nchapatäj ri nimaläj tijöj poqonal kʼa taq xkechaʼöx ronojel ri winäq ri xkebʼä chkaj (Rev. 7:1-3). Ri molaj winäq riʼ ya riʼ ri 144.000 cristianos ri xkeqʼatö tzij rkʼë Jesús chlaʼ chkaj (Luc. 12:32; Rev. 7:4). Chrij riʼ, Juan xerutzʼët chik jun molaj winäq, ryä xuʼij: «Xentzʼët jun molaj winäq ri majun jun achï ri nkowin najlan kichë. Ri winäq riʼ ye alenäq pä chkipan jalajöj taq tinamït, ijatzul y jalajöj kichʼaʼäl, y ye paʼäl chwäch ri trono chqä chwäch ri Aläj Karneʼl» (taskʼij ruwäch Revelación 7:9-14). Kantzij na wä chë Juan kan xel rukʼuʼx taq xtzʼët chë chwäch apü kan pa mil winäq xtkiyaʼ ruqʼij Jehová.

3. a) ¿Achkë rma kʼo ta chë nukʼuqbʼaʼ qakʼuʼx ri visión xtzʼët Juan? b) ¿Achkë xtqatzʼët chpan re tjonïk reʼ?

³ Kantzij na wä chë ri visión riʼ kan xkʼuqbʼaʼ rukʼuʼx Juan. Y röj kʼo ta chë más nukʼuqbʼaʼ qakʼuʼx, rma ri visión riʼ najin ntzʼaqät chkipan ri qʼij yoj kʼo komä. Qatzʼeton pä chë kan pa millón winäq ye oknäq pä chpan ri rutinamit Dios. Ri winäq riʼ kiyaʼon  chwäch kan chë yeqʼax chwäch ri nimaläj tijöj poqonal chqä yekʼaseʼ qa chwäch le Ruwachʼulew xtbʼä qʼij xtbʼä säq. Chpan re tjonïk reʼ, xtqatzʼët achkë rubʼanik rukʼutun pä Jehová chwäch ri rutinamit achkë riʼ ri ye kʼo chpan ri rukaʼn molaj winäq ri xtzʼët Juan. Chqä xtqatzʼët reʼ: Naʼäy, chë ri molaj riʼ kan ye kʼïy winäq ye kʼo chpan; y rukaʼn, chë jalajöj tinamït ye petenäq wä. Ri naʼoj riʼ xtkowirsaj ri qakʼuqbʼäl kʼuʼx ronojel röj ri qatjon qaqʼij rchë nqjeʼ chkikojöl ri winäq riʼ.

4. ¿Achkë ma nqʼax ta chkiwäch ri religiones ri nkiʼij chë ye cristianos, y achkë wä nkinmaj ri Tijoxelaʼ chrij le Biblia?

⁴ Kan ronojel bʼaʼ religiones ri nkiʼij chë ye cristianos ma nkikʼüt ta chë ri winäq ri ütz kinaʼoj yekanaj chwäch le Ruwachʼulew xtbʼä qʼij xtbʼä säq (2 Cor. 4:3, 4). Ryeʼ nkikʼüt chë ronojel ri winäq ri ütz kinaʼoj yebʼä chkaj taq yekäm. Ye kʼa, chnaqaj ri junaʼ 1879, jun koʼöl molaj cristianos ri nkinukʼuj wä ruwäch le Biblia chqä nkesaj wä ri wuj ri tamatäl ruwäch komä Ri Chajinel, jun wä chik nkinmaj chrij riʼ. Qʼaxnäq wä chkiwäch chë Dios xtuʼän che rä le Ruwachʼulew jun kotzʼijaläj ulew chqä chë pa millón winäq ri nkinmaj rutzij xkejeʼ qa chwäch le Ruwachʼulew, y ma xkebʼä ta chkaj. Tapeʼ ke riʼ, kʼa runaj xqʼax chkiwäch achkë chë winäq riʼ (Mat. 6:10).

5. ¿Achkë wä nkinmaj ri Tijoxelaʼ chrij le Biblia chkij ri 144.000?

⁵ Ri Tijoxelaʼ chrij le Biblia xqʼax chqä chkiwäch chë ri Ruchʼaʼäl Dios nukʼüt chë ye kʼo wä jojun ri «xkeloqʼ chwäch le Ruwachʼulew» rchë xkeqʼatö tzij rkʼë Jesús chlaʼ chkaj (Rev. 14:3). Ri winäq riʼ ye 144.000, ryeʼ kiyaʼon wä kan chrij ruyaʼik ruqʼij Dios chwäch le Ruwachʼulew chqä kijachon wä kikʼaslemal pa ruqʼaʼ. Ye kʼa, ¿achkë winäq riʼ ri molaj ri majun nkowin najlan kichë?

6. ¿Achkë wä nkinmaj ri Tijoxelaʼ chrij le Biblia chrij ri molaj winäq ri majun nkowin najlan kichë?

⁶ Juan xtzʼët chë ri winäq riʼ «ye paʼäl chwäch ri trono chqä chwäch ri Aläj Karneʼl» (Rev. 7:9). Rma riʼ, ri Tijoxelaʼ chrij le Biblia xqʼax chkiwäch chë ri winäq riʼ xkeʼukʼwäx chkaj achiʼel wä xtbʼan kikʼë ri 144.000. Ye kʼa , we che kaʼiʼ molaj winäq riʼ yebʼä chkaj, ¿achkë rubʼanik nqʼalajin chë ma ye junan ta? Ri Tijoxelaʼ chrij le Biblia nkiʼij wä chë ri molaj winäq ri majun nkowin najlan kichë, ya riʼ ri ma kan ta xkinmaj rutzij Dios taq xejeʼ chwäch le Ruwachʼulew. Tapeʼ xkikʼwaj wä jun kʼaslemal ri chʼajchʼöj jbʼaʼ chwäch Dios, ye kʼo jojun ri ma xkiyaʼ ta qa ri religiones ri ma pa rubʼeyal ta nkiyaʼ ruqʼij Dios. Rma riʼ, ri Tijoxelaʼ chrij le Biblia xkiʼij chë ri winäq riʼ ma xtyaʼöx ta qʼij chkë rchë yeqʼatö tzij rkʼë Jesús rma ma kan ta xkiyaʼ kan chrij ruyaʼik ruqʼij Dios. Rma ma xkinmirsaj ta ri kajowabʼäl chrij Dios, tapeʼ xtyaʼöx qʼij chkë rchë xkebʼä chkaj y xkebʼejeʼ chwäch ri trono, ye kʼa ma xtyaʼöx ta qʼij chkë rchë xkebʼetzʼyeʼ chkipan ri tronos.

7. a) ¿Achkë xkekʼaseʼ qa chwäch le Ruwachʼulew nkiʼij wä ri Tijoxelaʼ chrij le Biblia? b) ¿Achkë wä nkinmaj chkij ri utziläj taq rusamajelaʼ Dios ri xejeʼ taq majanä tpë Jesús?

⁷ Rma riʼ, ¿achkë kʼa yekanaj qa chwäch le Ruwachʼulew? Ri Tijoxelaʼ chrij le Biblia kinman wä chë taq ri 144.000 chqä ri molaj winäq ri majun achkë nkowin najlan kichë ya xkebʼä chkaj, pa millón winäq xtyaʼöx qʼij chkë rchë xkejeʼ chwäch le Ruwachʼulew chqä xtyaʼöx utzil pa kiwiʼ chpan ri mil junaʼ ri xtqʼatö tzij Jesús. Nkiʼij wä chë taq majanä tchapatäj ri mil junaʼ, ri winäq riʼ ma nkiyaʼ ta wä ruqʼij Dios, y kʼa chpan ri mil junaʼ xketjöx wä. Chrij riʼ, ri xtkismajij ri rupixaʼ Dios xtyaʼöx kikʼaslemal ri ma nkʼis ta chwäch le Ruwachʼulew, ye kʼa ri ma xkenman ta tzij xtchup kiwäch. Ri Tijoxelaʼ chrij le Biblia qʼaxnäq wä chkiwäch chqä chë ri xkeʼok ukʼwäy taq bʼey chpan ri mil junaʼ, jojun  chkë ri winäq riʼ xtyaʼöx wä qʼij chkë rchë xkebʼä chkaj taq xtkʼis ri mil junaʼ. Chkikojöl ri winäq riʼ xkejeʼ chqä ri utziläj taq rusamajelaʼ Jehová ri xekäm taq majanä wä tpë Jesús (Sal. 45:16).

8. ¿Achkë oxiʼ molaj winäq nkinmaj wä ri Tijoxelaʼ chrij le Biblia chë ye kʼo?

⁸ Nqʼalajin kʼa chë ri Tijoxelaʼ chrij le Biblia nkinmaj wä chë ye kʼo oxiʼ molaj winäq: Naʼäy, ri 144.000, ri xkeqʼatö tzij rkʼë Jesús chlaʼ chkaj; rukaʼn, ri molaj winäq ri majun ta nkowin najlan kichë, ri ma kan ta xkiyaʼ kan chuyaʼik ruqʼij Dios, xkejeʼ wä chlaʼ chkaj chwäch ri trono chqä chwäch ri Aläj Karneʼl; y rox, ri pa millón winäq ri xketjöx chrij Jehová chwäch le Ruwachʼulew chpan ri mil junaʼ ri xtqʼatö tzij Jesús. * Ye kʼa, taq xeqʼax ri junaʼ, Jehová xerutoʼ pä ri rusamajelaʼ rchë xqʼax más chkiwäch ronojel riʼ (Prov. 4:18).

9. a) ¿Achkë ntel chë tzij chë ri molaj winäq ri majun nkowin najlan kichë yejeʼ «chwäch ri trono chqä chwäch ri Aläj Karneʼl»? b) ¿Achkë rma kan ütz ri naʼoj ri xqʼalajsäx chrij Revelación 7:9?

⁹ Pa junaʼ 1935, ri testigos de Jehová xqʼax chkiwäch achkë riʼ ri winäq ri majun nkowin najlan kichë. Xqʼax chkiwäch chë ri molaj winäq riʼ, ma nkʼatzin ta yebʼä chkaj rchë yejeʼ «chwäch ri trono chqä chwäch ri Aläj Karneʼl», chqä chë ri tzij riʼ xa jun kʼambʼäl tzij. Tapeʼ chwäch le Ruwachʼulew xkejeʼ wä, ryeʼ achiʼel ta ye kʼo «chwäch ri trono» taq nkinmaj rutzij Jehová chqä taq nqʼax chkiwäch chë xa xuʼ pa ruqʼaʼ ryä kʼo wä rchë nqʼatö tzij (Is. 66:1). Y achiʼel ta ye kʼo «chwäch ri Aläj Karneʼl» taq nkikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chrij ri kʼaslemal ri xyaʼ Jesús pa kamïk. Rchë nqʼax chqawäch reʼ, qchʼobʼon chrij ri nuʼij Mateo 25:31 chqä 32. Chriʼ nuʼij chë «ronojel ri tinamït», yajün ri itzel taq winäq, «xkemol chwäch» Jesús chqä chwäch ri nimaläj ru-trono. Ye kʼa ri tinamït riʼ chwäch le Ruwachʼulew ye kʼo wä, ma chkaj ta. Ri kʼakʼakʼ naʼoj ri xbʼix pa 1935 kan ütz, rma nuqʼalajsaj achkë rma le Biblia ma nuʼij ta chë xkebʼä chkaj ri molaj winäq ri majun nkowin najlan kichë. Xa xuʼ jun molaj winäq xtyaʼöx kikʼaslemal chlaʼ chkaj: ri 144.000 ri xkeqʼatö tzij rkʼë Jesús pa ruwiʼ le Ruwachʼulew (Rev. 5:10).

10. ¿Achkë rma ri molaj winäq ri majun nkowin najlan kichë kʼo chë nkitamaj achkë nrajoʼ Jehová taq majanä tchʼapatäj ri mil junaʼ?

¹⁰ Kan pa 1935, ri testigos de Jehová qʼaxnäq pä chqawäch chë ri molaj winäq ri majun nkowin najlan kichë, ya riʼ ri utziläj taq rusamajelaʼ Jehová ri kʼo chwäch kan rchë xkejeʼ chwäch le Ruwachʼulew xtbʼä qʼij xtbʼä säq. Rchë xtkiköl kiʼ chwäch ri nimaläj tijöj poqonal, ri cristianos riʼ kʼo chë nkitamaj achkë nrajoʼ Jehová chë nkiʼän chqä kʼo chë nkikʼüt chë kuw ri kikʼuqbʼäl kʼuʼx taq majanä tchʼapatäj ri mil junaʼ ri xtqʼatö tzij Jesús (Luc. 21:34-36).

11. ¿Achkë rma jojun Tijoxelaʼ chrij le Biblia kinman wä chë ye kʼo utziläj taq rusamajelaʼ Dios xkebʼä chkaj taq xtbʼekis ri mil junaʼ?

¹¹ Achiʼel xqatzʼët chpan ri peraj 7, jojun Tijoxelaʼ chrij le Biblia kinman wä chë ye kʼo utziläj taq rusamajelaʼ Dios ri xkebʼä chkaj taq xtbʼekʼis ri mil junaʼ. ¿Achkë rma ke riʼ wä nkichʼöbʼ? Ri wuj ri tamatäl ruwäch komä Ri Chajinel, ri xel pa 15 de febrero, 1913, xuʼij chë rkʼë jbʼaʼ ke riʼ xtbʼanatäj. Y xuʼij riʼ rma re naʼoj reʼ: We ri cristianos ri ma kan ta xkinmaj rutzij Jehová xkebʼä chkaj, ¿achkë rma ri utziläj taq rusamajelaʼ Dios ri xejeʼ ojer xa chwäch le Ruwachʼulew xkekanaj wä? Chqä ri chʼobʼonïk riʼ xpë rma ri kaʼiʼ naʼoj ri ma pa rubʼeyal ta ri kinman pä: naʼäy, chë ri molaj winäq ri majun nkowin najlan kichë xkebʼä chkaj; y rukaʼn, chë ri winäq riʼ ma kan ta kinman wä rutzij Dios.

12, 13. Ri yechaʼon rchë yebʼä chkaj chqä ri xkekanaj chwäch le Ruwachʼulew, ¿achkë kitaman chrij ri utzil ri xtyaʼöx pa kiwiʼ?

 ¹² Ye kʼa achiʼel wä qatzʼeton pä, kan pa 1935, ri testigos de Jehová qʼaxnäq pä chqawäch chë ri xkekolotäj qa chwäch ri Armagedón ya riʼ ri molaj winäq ri majun nkowin najlan kichë ri xtzʼët Juan chpan ru-visión. Ryeʼ xkekolotäj qa chwäch ri nimaläj tijöj poqonal aweʼ chwäch le Ruwachʼulew chqä rkʼë kuw kichʼaʼäl xtkiʼij: «Ri qakolotajïk nqatyoxij che rä ri qa-Dios, ri tzʼyül chpan ri trono, chqä che rä ri Aläj Karneʼl» (Rev. 7:10, 14). Le Biblia nukʼüt chqä chë ri xkebʼä chkaj xtyaʼöx jun utzil más nüm pa kiwiʼ chwäch ri xtyaʼöx chkë ri utziläj taq rusamajelaʼ Dios ri xejeʼ ojer (Heb. 11:40). Ri kʼakʼakʼ naʼoj riʼ xuʼän chkë ri qachʼalal chë kan rkʼë kiʼkʼuxlal xkichäp rubʼixik chkë ri winäq chë we xtkiyaʼ ruqʼij Jehová, xtkïl kikʼaslemal chwäch le Ruwachʼulew xtbʼä qʼij xtbʼä säq.

¹³ Ri kʼaslemal kiyoʼen ri molaj winäq ri majun nkowin najlan kichë kan nuyaʼ kiʼkʼuxlal chkë. Nqʼax chkiwäch chë yë Jehová nchaʼö achkë ri yebʼä chkaj chqä achkë ri yejeʼ qa chwäch le Ruwachʼulew. Ri rusamajelaʼ Dios ri yechaʼon rchë yebʼä chkaj chqä ri xkekanaj chwäch le Ruwachʼulew, kan kiyaʼon chwäch kan rchë xtyaʼöx utzil pa kiwiʼ. Y kitaman chë xtkïl ri utzil riʼ rma ri ajowabʼäl ri xkʼüt Jehová chkiwäch taq xyaʼ Jesús pa kamïk rchë xtöj kimak (Rom. 3:24).

14. ¿Achkë rma ye kʼïy xkikʼtuj qa chkiwäch achkë rubʼanik xtbʼetzʼaqät ri profecía chrij ri molaj winäq ri majun nkowin najlan kichë?

¹⁴ Taq xyaʼöx yän ri kʼakʼakʼ naʼoj pa 1935 chrij ri molaj winäq ri majun nkowin najlan kichë, ye kʼïy kʼa xkikʼtuj na qa chkiwäch achkë komä rubʼanik xkekʼiyär ri molaj winäq riʼ. Jun tzʼetbʼäl. Ronald Parkin, ri kʼo wä 12 rujunaʼ taq xqʼalajsäx ri naʼoj chkij ri winäq ri majun nkowin najlan kichë, nuʼij: «Chpan ri junaʼ riʼ, ye kʼo wä jun 56.000 publicadores chwäch ronojel Ruwachʼulew, y kʼïy chkë ryeʼ yechaʼon wä rchë yebʼä chkaj. Rma riʼ, ri ye kʼo chpan ri molaj winäq riʼ achiʼel ta ma ye kʼïy ta».

15. ¿Achkë rubʼanik kʼiyirnäq pä ri molaj winäq ri xkejeʼ qa chwäch le Ruwachʼulew?

¹⁵ Ye kʼa chkipan ri junaʼ ri xepë chrij ri 1935, xetaq ye kʼïy misioneros pa jalajöj taq tinamït, y ri testigos de Jehová eqal eqal xekʼiyär. Pa 1968, xksäx ri wuj La verdad que lleva a vida eterna rchë xetjöx ri winäq chrij le Biblia. Ri wuj riʼ ma kʼayewal ta wä nuqʼalajsaj ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia, rma riʼ kan ye kʼïy winäq xkajoʼ xkitamaj chrij Jehová. Xa xuʼ pa kajiʼ junaʼ, xeqasäx pa yaʼ más nkʼaj millón winäq. Y kan pa millón chqä xeqasäx pa yaʼ taq ri iglesia católica xkʼis ruchqʼaʼ pa kiwiʼ ri winäq chkipan jalajöj taq tinamït, chqä taq xyaʼöx qʼij chkë ri qachʼalal  xkitzjoj le Biblia chlaʼ Europa oriental chqä jojun tinamït rchë África (Is. 60:22). Y chkipan ri junaʼ ri ye qʼaxnäq pä, ri rutinamit Jehová ruyaʼon pä kʼïy samajbʼäl rchë tjonïk rchë yeqatoʼ ri winäq chrij le Biblia. Kantzij na wä chë ri molaj winäq ri xkejeʼ qa chwäch le Ruwachʼulew najin yekʼiyär, y komä, más bʼaʼ chik ye 8 millones.

16. ¿Akuchï xkeʼel wä pä ri molaj winäq ri majun nkowin najlan kichë?

¹⁶ Chpan ri visión, Juan xtzʼët chë ri molaj winäq ri majun nkowin najlan kichë, ye alenäq pä chkipan «jalajöj taq tinamït, ijatzul y jalajöj kichʼaʼäl». Ri profeta Zacarías xuʼij chqä chë ke riʼ wä xtbʼanatäj. Ryä xuʼij: «Chkipan ri qʼij riʼ, lajuj achiʼaʼ ri yechʼö ronojel kiwäch chʼaʼäl, kuw xtkichäp rutzyaq jun judío chqä xtkiʼij che rä: ‹Nqajoʼ nqbʼä iwkʼë, rma qakʼoxan chë Dios kʼo iwkʼë rïx›» (Zac. 8:23).

17. ¿Achkë najin nbʼan rchë yetoʼöx ri winäq ri jalajöj kitinamit chqä kichʼaʼäl?

¹⁷ Röj, ri testigos de Jehová, qataman chë kʼo chë ntzjöx le Biblia pa jalajöj taq chʼaʼäl rchë chë winäq ri jalajöj kijatzul nkitamaj ruwäch Jehová. Rma riʼ, más 130 junaʼ ye qaqʼaxan pä ri publicaciones chkipan jalajöj taq chʼaʼäl. Y komä, najin nbʼan jun nimaläj samaj chrij riʼ, rma najin yeqʼaxäx ri qa-publicaciones pa ciento  chë chʼaʼäl. Kantzij na wä chë Jehová najin nuʼän jun nimaläj milagro: Najin yerumöl ye kʼïy winäq ri jalajöj kitinamit. Rma ri Biblia chqä ri qa-publicaciones ye kʼo pa más chʼaʼäl, ri winäq riʼ junan nkiyaʼ ruqʼij Jehová chqä junan rubʼanon kiwäch. Y ri testigos de Jehová kan tamatäl kiwäch rma rkʼë ronojel kan nkitzjoj le Biblia chqä rma nkajowalaʼ kiʼ. Ronojel riʼ, kantzij na wä chë nukʼuqbʼaʼ qakʼuʼx (Mat. 24:14; Juan 13:35).

18. a) Achiʼel nuʼij Isaías 46:10 chqä 11, ¿achkë rma qataman chë Jehová nuʼän jontir ri nuʼij? b) Ri molaj winäq ri majun nkowin najlan kichë, ¿nkinaʼ komä chë ma yeʼajowäx ta rma Dios rma xa chwäch le Ruwachʼulew yeyaʼöx wä qa? Taqʼalajsaj.

¹⁸ Janina kiʼ qakʼuʼx rkʼë ri profecía chrij ri molaj winäq ri majun nkowin najlan kichë, rma Jehová kan nimaläj rubʼanik najin nuʼän che rä rchë ntzʼaqät (taskʼij ruwäch Isaías 46:10, 11 *). Ri winäq ri kiyoʼen yeyaʼöx qa chwäch le Ruwachʼulew, kan nkityoxij che rä Jehová rma ri utzil riʼ. Ryeʼ ma nkinaʼ ta chë ma yeʼajowäx ta rma Dios xa rma ma xechaʼöx ta rchë yebʼä chkaj. Le Biblia yerutzjoj achiʼaʼ chqä ixoqiʼ ri xkiyaʼ qʼij chë ri loqʼoläj espíritu xkʼwan kibʼey, achiʼel Juan el Bautista chqä David, ye kʼa ma ye kichiʼil ta ri 144.000 (Mat. 11:11; Hech. 2:34). Ri achiʼaʼ riʼ chqä pa millón winäq xkekʼasöx chwäch ri kotzʼijaläj ulew. Jontir ryeʼ, yajün ri molaj ri majun nkowin najlan kichë, xtyaʼöx qʼij chkë rchë nkikʼüt kajowabʼäl chrij Jehová chqä chrij ri Ruqʼatbʼäl Tzij.

19. We nqʼax chqawäch ri visión chrij ri molaj winäq ri majun nkowin najlan kichë, ¿achkë kʼo ta chë nqaʼän?

¹⁹ Jehová majun bʼëy yerumolon ta pa millón winäq ri jalajöj kitinamit rchë nkiyaʼ ruqʼij achiʼel najin nuʼän komä. Xa bʼa akuchï na kʼa xtqyaʼöx wä, chkaj o chwäch le Ruwachʼulew, röj kʼo chë nqatäj qaqʼij rchë yeqatoʼ ronojel winäq rchë yeʼok chpan ri molaj ri majun nkowin najlan kichë (Juan 10:16). Xa jbʼaʼ chik apü, Jehová xtuʼän chë xtchapatäj ri nimaläj tijöj poqonal. Riʼ xtchüp kiwäch ri qʼatbʼäl taq tzij chqä ri religiones ri kiyaʼon tijöj poqonal pa kiwiʼ ri winäq. Ronojel ri ye kʼo chpan ri molaj winäq ri majun nkowin najlan kichë, xtyaʼöx jun nimaläj utzil pa kiwiʼ: xtkiyaʼ ruqʼij Jehová chwäch le Ruwachʼulew xtbʼä qʼij xtbʼä säq (Rev. 7:14).