1. Taq ya najin nqrjïx, ¿achkë ütz nqayaʼ chqawäch nqaʼän?

TAQ najin nqrjïx, rkʼë jbʼaʼ nqaxiʼij jbʼaʼ qiʼ taq nqaquʼ chë ma kʼïy ta chik xtqkowin xtqaʼän chuyaʼik ruqʼij Jehová achiʼel wä rubʼanon qa. Rkʼë jbʼaʼ ma kan ta kʼïy chik qachqʼaʼ kʼo, ye kʼa nqkowin nqaksaj ri naʼoj qlon pä rchë yeqatoʼ ri qʼopojiʼ kʼojolaʼ rchë nkiʼän más chpan rusamaj Jehová chqä rchë yekowin nkiʼän nkʼaj chik samaj. Jun qachʼalal ri kʼïy chik junaʼ oknäq pä ukʼwäy bʼey, xuʼij: «Taq xinnaʼ chë ya xa xkʼis wuchqʼaʼ rma ya xirjïx, kan xityoxin rma ye kʼo qachʼalal ri kʼa más ye akʼalaʼ na chi nwäch rïn ri yekowin nkiʼän ri samaj najowatäj».

2. ¿Achkë xtqatzʼët chpan re tjonïk reʼ?

² Chpan ri jun qa tjonïk, xqatzʼët chë ri qʼopojiʼ kʼojolaʼ kan kʼïy utzil nkïl taq yekachbʼilaj ri qachʼalal ri kʼo chik kijunaʼ. Chpan re tjonïk reʼ, xtqatzʼët chë naʼoj achiʼel ri ma nanaʼ ta awiʼ, ri nqʼax pan ajolon chë kʼo ri ma yakowin ta chik naʼän, ri yatyoxin chqä ri yaspan xkekitoʼ ri qachʼalal ri kʼo chik kijunaʼ rchë kan junan xkesamäj kikʼë ri qʼopojiʼ kʼojolaʼ. Ya riʼ kan xkerutoʼ jontir ri ye kʼo chpan ri congregación.

3. a) Rkʼë nuʼij chpan Filipenses 2:3 chqä 4, ¿achkë nuʼän jun qachʼalal ri ma nunaʼ ta riʼ? b) Taq jun qachʼalal ma nunaʼ ta riʼ, ¿achkë rubʼanik nutoʼ ri naʼoj riʼ chpan rukʼaslemal?

³ We ri qachʼalal ri kʼo chik kijunaʼ nkajoʼ yekitoʼ ri kʼa ye más akʼalaʼ na chkiwäch ryeʼ, nkʼatzin ma nkinaʼ ta kiʼ. Ri winäq ri ma nunaʼ ta riʼ yerutzʼët ri nkʼaj chik chë kʼo más kiqʼij chwäch ryä (taskʼij ruwäch Filipenses 2:3, 4). Ri qachʼalal ri kʼo chik kijunaʼ ri ke riʼ kinaʼoj nqʼax pa kijolon chë kʼïy mul kʼo jalajöj rubʼanik nbʼan che rä jun samaj, chqä chë ri rubʼanik nbʼan che rä ri samaj riʼ ma nuqʼäj ta ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia chqä nuʼän  chë kan ütz ntel apü ri samaj. Rma riʼ, ma nkiyoʼej ta chë jontir kan achiʼel wä rubʼanik xkiʼän che rä ryeʼ kan ke riʼ xtbʼan che rä (Ecl. 7:10). Tapeʼ kan kʼïy kinaʼoj kilon pä, kitaman chë «ri najin nbʼanatäj chwäch le Ruwachʼulew xa najin yejalatäj». Rma riʼ nqʼax pa kijolon chë rkʼë jbʼaʼ nkʼatzin nkitamaj nkʼaj chik rubʼanik rchë nkiʼän jun samaj (1 Cor. 7:31).

4. ¿Achkë rubʼanik nkikʼüt ri ukʼwäy taq bʼey ri yebʼechʼaʼen kichë ri congregaciones chë junan kinaʼoj kikʼë ri levitas?

⁴ Ri qachʼalal ri kʼo chik kijunaʼ ri ma nkinaʼ ta kiʼ nqʼax pa kijolon chë taq yeqʼax ri junaʼ, ma kan ta kʼïy chik xkekowin xtkiʼän achiʼel wä rubʼanon qa. Tqaquʼ rij ri nbʼanatäj kikʼë ri ukʼwäy taq bʼey ri yebʼechʼaʼen kichë ri congregaciones. Taq nuʼän 70 kijunaʼ, njal ri kisamaj yaʼon. Rkʼë jbʼaʼ ya riʼ kan kʼayewal nuʼän chkiwäch ryeʼ, rma kan nqä wä chkiwäch ke riʼ rubʼanik yekitoʼ ri qachʼalal. Ryeʼ kan nqä chkiwäch ri samaj riʼ, y kʼa nkirayij na nkiʼän. Ye kʼa nqʼax pa kijolon chë más ütz chë ri qachʼalal ri kʼa más ye akʼalaʼ na chkiwäch ryeʼ yebʼanö ri samaj riʼ. Ri kinaʼoj nkikʼüt kan achiʼel kinaʼoj ri levitas ri xejeʼ pa Israel ojer, ri taq nuʼän wä 50 kijunaʼ, ma yesamäj ta wä chik chpan ri tabernáculo. Ri levitas riʼ kan kiʼ wä kikʼuʼx tapeʼ xa bʼa achkë samaj nyaʼöx chkë. Ryeʼ nkiʼän wä jontir ri kʼo pa kiqʼaʼ chbʼanik rusamaj Jehová chqä yekitoʼ wä ri kʼa ye más akʼalaʼ na chkiwäch ryeʼ (Núm. 8:25, 26). Pa qaqʼij komä, tapeʼ ri qachʼalal ri xeʼok ukʼwäy taq bʼey ri yebʼechʼaʼen kichë ri congregaciones ma nkiʼän ta chik ri samaj riʼ, kan kowan yekitoʼ ri qachʼalal chpan ri congregación ri akuchï ye kʼo wä.

5. ¿Achkë natamaj rït chrij ri xbʼanatäj rkʼë Dan chqä ya Katie?

 ⁵ Tqatzʼetaʼ ri xbʼanatäj rkʼë Dan, ri 23 junaʼ xerubʼechʼaʼej ri congregaciones. Taq xuʼän 70 rujunaʼ, ryä chqä ya Katie, ri rixjayil, xeʼok precursores especiales. ¿Achkë rubʼanon ri kʼakʼakʼ samaj riʼ chkiwäch? Dan nuʼij chë komä kan kʼïy rusamaj kʼo rma najin ntoʼon rkʼë ri samaj ye kʼo chpan ri congregación chqä najin yerutoʼ ri kʼojolaʼ rchë yeʼok toʼonelaʼ. Ryä chqä najin yerutjoj ri qachʼalal rchë más ütz rubʼanik nkiʼän che rä rutzjoxik le Biblia chpan ri tinamït chqä chkë ri winäq ri ye kʼo pacheʼ. Rïx, ri qachʼalal ri kʼo chik ijunaʼ, kan kʼïy yixkowin niʼän rchë yeʼitoʼ ri nkʼaj chik. ¿Achkë rubʼanik niʼän riʼ? Niʼän riʼ taq kan kiʼ ikʼuʼx niʼän rkʼë ri yixkowin niʼän, taq kʼo niyaʼ chiwäch niʼän chqä taq niyaʼ iwan chrij ri yixkowin niʼän.

6. ¿Achkë rma kan kʼo runaʼoj ri winäq ri nqʼax chwäch chë ma jontir ta nkowin nuʼän? Tayaʼ jun tzʼetbʼäl.

⁶ Ri winäq ri nqʼax chwäch chë ma jontir ta nkowin nuʼän ma xtuʼän ta jun samaj ri retaman ryä chë ma nkowin ta chik nuʼän (Prov. 11:2). Riʼ nuʼän chë ma nbʼison ta chqä kan ütz ntel apü chwäch jontir ri nuʼän. Ri winäq ri ke riʼ runaʼoj ütz nqajnamaj rkʼë jun winäq ri rukʼwan jun chʼichʼ chpan jun bʼey ri kan rojyuʼ ruwäch. Ye kʼa, rchë chë ri chʼichʼ ma npaʼeʼ ta qa, ri winäq nkʼatzin nuqasaj ruchqʼaʼ ri chʼichʼ tapeʼ más eqal xtbʼä. Ke riʼ chqä nbʼanatäj rkʼë jun winäq ri retaman jaruʼ nkowin nuʼän. Ri winäq riʼ retaman ajän riʼ nkʼatzin nuqasaj bʼaʼ ri samaj chrij rchë ke riʼ kiʼ rukʼuʼx nuyaʼ ruqʼij Jehová chqä nkowin yerutoʼ ri nkʼaj chik (Filip. 4:5).

7. ¿Achkë rubʼanik xkʼüt Barzilái chë xqʼax chwäch chë kʼo ri ma nkowin ta chik nuʼän?

⁷ Tqatzʼetaʼ ri xbʼanatäj rkʼë Barzilái. Ryä 80 wä chik rujunaʼ taq David, ri qʼatöy tzij, xuʼij che rä chë tbʼä rkʼë rchë nbʼesamäj chpan ruqʼatbʼäl tzij. Re achï reʼ ma xkʼän ta ri samaj riʼ. Ryä xqʼax chwäch chë, rma ri rujunaʼ, kʼo ri ma nkowin ta chik nuʼän. Rma riʼ, xuʼij chë más ütz chë jun achï ri kʼa más akʼal na chwäch ryä, ri rubʼiniʼan Kimham, tbʼä pa rukʼexel (2 Sam. 19:35-37). Achiʼel xuʼän Barzilái, ri qachʼalal ri kʼo chik kijunaʼ ma nkikʼewaj ta nkiyaʼ qa jojun samaj pa kiqʼaʼ ri qachʼalal ri kʼa ye más akʼalaʼ na chkiwäch ryeʼ.

8. Taq David xrajoʼ xyäk ri templo, ¿achkë rubʼanik xkʼüt chë xqʼax chwäch chë ma jontir ta nkowin nuʼän?

⁸ David, ri qʼatöy tzij, xkʼüt chqä chë xqʼax chwäch chë kʼo ri ma nkowin ta nuʼän. Ryä kan nurayij wä nuyäk jun rachoch Jehová. Ye kʼa, taq Jehová xuʼij che rä chë yë Salomón, ri rukʼajol, xtyakö ri jay riʼ, David ma xpë ta ruyowal chqä xuʼän jontir ri kʼo pa ruqʼaʼ rchë xtoʼon rkʼë ri samaj riʼ (1 Crón. 17:4; 22:5). Ryä ma xquʼ ta chë, rma Salomón kʼa kʼajol na chqä ma kan ta kʼïy runaʼoj kʼo, xa xuʼ ryä ri más ütz xtuʼän che rä ri samaj riʼ (1 Crón. 29:1). David retaman wä chë jontir ütz xttel apü rma Jehová nuyaʼ utzil pa ruwiʼ ri samaj, y ma rma ta ri kijunaʼ o ri kinaʼoj ri winäq ri xkebʼanö ri samaj riʼ. Achiʼel xbʼanatäj rkʼë David, ri qachʼalal ri kʼo chik kijunaʼ kan kowan chqä yesamäj chuyaʼik ruqʼij Jehová, tapeʼ njal kisamaj chpan rutinamit. Y kitaman chë Jehová kan xkerutoʼ pä ri qachʼalal ri kʼa ye más akʼalaʼ na chkiwäch ryeʼ chbʼanik ri samaj ri xkiʼän wä ryeʼ rubʼanon qa.

9. ¿Achkë rubʼanik xkʼüt jun qachʼalal ri kʼo chpan jun Comité rchë Sucursal chë xqʼax chwäch chë ma jontir ta nkowin nuʼän?

⁹ Jun ri rukʼutun pä chë nqʼax chwäch chë ma jontir ta nkowin nuʼän ya riʼ ri qachʼalal Shigeo. Chpan ri junaʼ 1976, taq 30 wä rujunaʼ, ryä xok chpan jun Comité rchë Sucursal. Chpan ri junaʼ 2004, ryä xok ri coordinador chpan ri comité riʼ. Xeqʼax ri junaʼ, ryä xnaʼ chë ri ruchqʼaʼ ma junan ta wä chik rkʼë ri rubʼanon qa chqä chë más wä kʼayewal chik najin nuʼän  ri samaj riʼ chwäch. Rma riʼ, xchʼö rkʼë Jehová chrij riʼ chqä xquʼ rij achkë rma más ütz chë jun qachʼalal ri kʼa más akʼal na chwäch ryä nbʼanö ri samaj riʼ. Komä ma coordinador ta chik, ye kʼa kʼa kʼo na chpan ri Comité rchë Sucursal chqä kʼa kowan na ntoʼon kikʼë ri qachʼalal riʼ. Ri xuʼän Barzilái, David chqä Shigeo nkikʼüt jun utziläj naʼoj chqawäch. Chkij ryeʼ nqatamaj chë ri winäq ri ma nunaʼ ta riʼ chqä ri nqʼax chwäch chë ma jontir ta nkowin nuʼän yë ri ütz nutzʼët chkij ri kʼa ye más akʼalaʼ na, y ma chrij ta ri ma kitaman ta nkiʼän nuyaʼ wä ran. Ryä kan rachiʼil yerutzʼët y ma achiʼel ta ye rukʼulel (Prov. 20:29).

10. ¿Achkë nkinaʼ ri qachʼalal ri kʼo chik kijunaʼ chkij ri kʼa ye más akʼalaʼ na chkiwäch ryeʼ?

¹⁰ Ri qachʼalal ri kʼo chik kijunaʼ nkinaʼ chë ri kʼa ye más akʼalaʼ na chkiwäch ryeʼ kan ye achiʼel ta jun spanïk ri ruyaʼon pä Jehová. Rma riʼ kan yetyoxin rma ri samaj nkiʼän. Rma xa najin nkʼis kichqʼaʼ, kan nkiloqʼoqʼej chë ri kʼa ye más akʼalaʼ na chkiwäch ryeʼ yetoʼon rkʼë ri samaj ri nkʼatzin nbʼan chpan ri congregación.

11. Rkʼë ri nukʼüt Rut 4:13 kʼa 16, ¿achkë rma nqaʼij chë ri qachʼalal ri kʼo chik kijunaʼ kan kʼo utzil nkïl taq nkikʼän ri toʼïk nyaʼöx chkë kimä ri kʼa ye más akʼalaʼ na chkiwäch ryeʼ?

¹¹ Noemí, jun ixöq ri kʼo chik rujunaʼ ri ntzjöx chpan le Biblia, kan jun ütz tzʼetbʼäl xyaʼ qa chqawäch rma kan xtyoxin chqä xkʼän ri toʼïk xtzuj che rä rma jun ri kʼa más akʼal na chwäch ryä. Taq ral xekäm, Noemí xuʼij che rä Rut, ri raliʼ, chë ttzolin rkʼë ru-familia. Ye kʼa taq Rut xtäj ruqʼij che rä rchë nbʼä äl rkʼë kʼa Belén, Noemí kan xtyoxin chqä kan xkʼän ri toʼïk xyaʼöx che rä (Rut 1:7, 8, 18). Riʼ kan kʼïy utzil xyaʼ qa pa kiwiʼ che kaʼiʼ (taskʼij ruwäch Rut 4:13-16). Ri qachʼalal ri kʼo chik kijunaʼ ri ma nkinaʼ ta kiʼ nkikʼüt chë najin nkikʼän kinaʼoj chrij Noemí.

12. ¿Achkë rubʼanik xkʼüt ri apóstol Pablo chë kan xtyoxin?

 ¹² Chqä ri apóstol Pablo kan xtyoxin rma ri toʼïk xyaʼöx che rä. Kʼo jmul kan xtyoxin chkë ri cristianos aj Filipos rma ri spanïk xkitäq äl che rä (Filip. 4:16). Chqä kan xtyoxin che rä Timoteo rma jontir ri xuʼän pa ruwiʼ ryä (Filip. 2:19-22). Y kan xtyoxin che rä Dios kimä ri qachʼalal ri xkikʼuqbʼaʼ rukʼuʼx taq bʼenäq wä äl Roma rchë nkiqʼät tzij pa ruwiʼ (Hech. 28:15). Pablo kan kowan wä nsamäj chqä kan kʼïy wä bʼey xuʼän rchë xtzjoj ri Ruchʼaʼäl Dios chkë ri winäq chqä rchë xkʼuqbʼaʼ kikʼuʼx ri congregaciones. Tapeʼ ke riʼ, ryä ma xnaʼ ta riʼ. Rma riʼ xkʼän ri toʼïk xyaʼöx che rä kimä ri cristianos (Efes. 1:15, 16).

13. ¿Achkë rubʼanik nkikʼüt ri qachʼalal ri kʼo chik kijunaʼ chë nkityoxij ri nkiʼän ri kʼa ye más akʼalaʼ na chkiwäch ryeʼ?

¹³ Jontir rïx, ri qachʼalal ri kʼo chik ijunaʼ, kan kʼo kʼïy rubʼanik rchë nikʼüt chkiwäch ri qachʼalal ri kʼa ye más akʼalaʼ na chiwäch rïx chë nityoxij ri samaj najin nkiʼän. We ryeʼ nkitzüj kiʼ rchë yixkikʼwaj äl chpan kichʼichʼ, o rchë yebʼä iwkʼë rchë nibʼebʼanaʼ iloqʼoj o kʼo chik jun ri akuchï nkʼatzin yixkikʼwaj wä, tikʼamaʼ ri toʼïk riʼ chqä tikʼutuʼ chkiwäch chë yixtyoxin. Titzʼetaʼ chë ya riʼ jun rubʼanik nukʼüt pä Jehová chiwäch chë kowan yixrajoʼ. Ya riʼ rkʼë jbʼaʼ xtuʼän chë xkixok jun utziläj rachiʼil ri qachʼalal riʼ. Ronojel mul, keʼitoʼ ri qachʼalal ri kʼa ye más akʼalaʼ na chiwäch rïx chë nkʼuqeʼ más kikʼuʼx chpan ruchʼaʼäl Dios. Tiʼij chkë chë kan kiʼ ikʼuʼx rma nitzʼët chë ye kʼo qʼopojiʼ kʼojolaʼ ri najin nkitäj kiqʼij rchë nkiʼän más chpan ri congregación. Chqä kan tijamaʼ iwäch rchë yixjeʼ kikʼë chqä rchë nitzjoj chkë jontir ri iqʼaxan pä chpan ikʼaslemal. We rïx xtiʼän riʼ, xtikʼüt chwäch Jehová chë kan «yixtyoxin» rma ruyaʼon qʼij chë ye kʼo qʼopojiʼ kʼojolaʼ chpan rutinamit (Col. 3:15; Juan 6:44; 1 Tes. 5:18).

14. ¿Achkë rubʼanik xkʼüt David chë kowan nspan?

¹⁴ Jun chik naʼoj ri kan kʼo rejqalen ri nkʼatzin nkikʼüt ri qachʼalal ri kʼo chik kijunaʼ ya riʼ yespan. David, ri qʼatöy tzij, kan xyaʼ qa jun utziläj tzʼetbʼäl chqawäch. Ryä kan kʼïy rubʼeyomal xyaʼ rchë xyak ri templo (1 Crón. 22:11-16; 29:3, 4). Ryä xuʼän riʼ tapeʼ ri winäq xa ru-templo Salomón xkiʼij che rä ri templo riʼ. We rït rma ajunaʼ ma yakowin ta chik yatoʼon rkʼë kiyakik jay rchë nqayaʼ ruqʼij Dios chkipan, rït yakowin yatoʼon rkʼë ri samaj riʼ rkʼë ri kchaj ri yakowin nayaʼ. Chqä ütz yeʼatoʼ ri qʼopojiʼ kʼojolaʼ kikʼë ri naʼoj awlon pä.

15. ¿Achkë jun ri kan kowan ruqʼij xyaʼ Pablo che rä Timoteo?

¹⁵ Ri apóstol Pablo xkʼüt chqä chë kan nspan. Ryä xyaʼ qʼij chë rä Timoteo chë xbʼä äl rkʼë rchë xekibʼechʼaʼej ri congregaciones. Jun rubʼanik ri xkʼüt chë nspan ya riʼ taq ma xkʼewaj ta xkʼüt chwäch Timoteo achkë rubʼanik nutzjoj le Biblia chqä achkë rubʼanik yerutjoj ri winäq (Hech. 16:1-3). Ri toʼïk xrïl rma ri apóstol Pablo xtoʼ Timoteo rchë kan ütz rubʼanik xtzjoj ri utziläj taq rutzjol (1 Cor. 4:17). Y Timoteo xksaj ri naʼoj xkʼüt Pablo chwäch rchë xerutoʼ ri nkʼaj chik.

16. ¿Achkë rma Shigeo xerutjoj nkʼaj chik qachʼalal?

¹⁶ Ri qachʼalal ri kʼo chik kijunaʼ ma nkikʼewaj ta yekitjoj ri kʼa ye más akʼalaʼ na chkiwäch ryeʼ rchë nkiʼän jalajöj samaj pa congregación. Ryeʼ ma nkixiʼij ta kiʼ chë ma ta xkeʼuksäx chik rma nkiʼän riʼ. Shigeo, ri xqatzjoj chpan ri peraj 9, kan kʼïy junaʼ xerutjoj ri qachʼalal ri kʼa ye más akʼalaʼ na chwäch ryä ri ye kʼo chpan ri Comité rchë Sucursal. Ryä xuʼän riʼ rchë xtoʼon rkʼë ri samaj ri najin nbʼan chrij rutzjoxik le Biblia chpan ri tinamït ri akuchï kʼo wä. Riʼ xuʼän chë taq ryä ma xkowin ta chik xok coordinador, kʼo wä chik jun qachʼalal ri retaman nuʼän ri samaj riʼ ri ütz xkanaj qa pa rukʼexel. Shigeo kʼa yerutoʼ  na ri qachʼalal ri kʼa ye más akʼalaʼ na chwäch ryä kikʼë naʼoj ri rlon pä chkipan ri más 45 junaʼ ri kʼo chpan ri Comité rchë Sucursal. Kantzij na wä chë ri qachʼalal, ri ye achiʼel Shigeo, kan kowan kiqʼij chpan rutinamit Dios.

17. ¿Achkë yekowin nkiyaʼ ri qachʼalal ri kʼo chik kijunaʼ chkë ri nkʼaj chik? (Lucas 6:38).

¹⁷ Rïx, ri qachʼalal ri ya kʼo chik ijunaʼ, rïx ikʼutun rkʼë ikʼaslemal chë ri nayaʼ ruqʼij Jehová chqä majun bʼëy naqʼäj ta rutzij ya riʼ ri más ütz nqaʼän pa qakʼaslemal. Rkʼë ikʼaslemal nqʼalajin chë kan kowan nkʼatzin natamaj ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia chqä yeʼasmajij. Rïx itzʼeton achkë rubʼanik bʼanon pä ronojel chpan rutinamit Jehová. Ye kʼa itzʼeton chqä chë kan kowan ruqʼij nanmaj rutzij rutinamit Jehová tapeʼ kʼo yejalatäj chpan. Y, we ye kʼo jojun chiwä rïx ri majanäj ta kixqasäx pa yaʼ, rïx chqä kan yixkowin yixtoʼon, rma ütz nitzjoj chkë ri nkʼaj chik achkë rma kan kiʼ ikʼuʼx rma xitamaj ruwäch Jehová komä ke ya kʼo chik ijunaʼ. Ri qachʼalal ri kʼa ye más akʼalaʼ na chiwäch rïx kan jaʼäl xtkinaʼ xtkikʼoxaj achkë iqʼaxan pä chpan ikʼaslemal chqä achkë naʼoj iwlon pä. We rukʼulun chiwä yeʼitoʼ ri qʼopojiʼ kʼojolaʼ kikʼë ri naʼoj iwlon pä rma ri ijunaʼ, Jehová kan kʼïy utzil xtyaʼ pan iwiʼ (taskʼij ruwäch Lucas 6:38).

18. ¿Achkë rubʼanik nkitolaʼ kiʼ ri qachʼalal ri kʼo chik kijunaʼ kikʼë ri kʼa ye más akʼalaʼ na chkiwäch ryeʼ?

¹⁸ We ri qachʼalal ri kʼo chik kijunaʼ junan xtuʼän kiwäch kikʼë ri kʼa ye más akʼalaʼ na chkiwäch ryeʼ, xkekowin xtkitolaʼ kiʼ chkiwäch (Rom. 1:12). Chkijujnal kʼo jun ri kan kowan ruqʼij kʼo kikʼë ri majun ta rkʼë ri jun chik. Ri qachʼalal ri kʼo chik kijunaʼ kʼo kinaʼoj rma jontir ri kiqʼaxan pä, ye kʼa ri qʼopojiʼ kʼojolaʼ kʼo kichqʼaʼ. Taq ri kʼo chik kijunaʼ chqä ri kʼa ye más akʼalaʼ na chkiwäch ryeʼ nkitoʼ kiʼ chqä kichiʼil kiʼ, nkiyaʼ ruqʼij Jehová, ri Qatataʼ kʼo chkaj, chqä yeʼok jun nimaläj spanïk chpan ri congregación.