1. Taq jun winäq nesäx qa pa congregación, ¿achkë rkʼë jbʼaʼ nkinaʼ ruchʼalal?

TAQ jun winäq nesäx qa pa congregación, ri ruchʼalal rkʼë jbʼaʼ kan xttiʼon kan. Jun qachʼalal ri rubʼiniʼan Hilda * nuʼij: «Ri wachjil xkäm taq 41 junaʼ qakʼwan qiʼ rkʼë y majun bʼëy xyaʼ ta qa Jehová. Rïn xinquʼ chë majun ta chik jun kʼayewal más nüm xtinwïl chwäch ya riʼ. Ye kʼa taq wal xyaʼ qa Jehová chqä xyaʼ qa rixjayil chqä ralkʼwal, rïn kan más na chik xtiʼon wan».

2, 3. Achiʼel nuʼij chpan Salmo 78:40 chqä 41, ¿achkë nunaʼ Jehová taq ri rusamajelaʼ ma nkiyaʼ ta chik ruqʼij?

² Tqaquʼ achkë xnaʼ Jehová taq ye kʼïy ángeles ri ye kʼo wä chpan ru-familia xkiyaʼ qa kij chwäch. Ryä kantzij na wä chë kowan xtiʼon ran (Jud. 6). ¿Y npë pa qajolon jaruʼ rupoqonal xqʼaxaj taq ri israelitas, ri tinamït ri janina xrajoʼ, chaq taqïl xkiqʼäj rutzij? (taskʼij ruwäch Salmo 78:40, 41). We jun winäq ri janina nawajoʼ nuyaʼ qa Jehová, ütz nayaʼ chwäch awan chë Jehová, ri Qatataʼ kʼo chkaj, kan ntiʼon chqä ran. Ryä nqʼax chwäch achkë najin nanaʼ rït chqä kan nupoqonaj awäch, rma riʼ xtyaʼ pä ri achkë xtkʼatzin chawä rchë xtkʼuqbʼaʼ akʼuʼx.

³ Chpan re tjonïk reʼ xtqatzʼët achkë rubʼanik nqakʼül ri toʼïk nuyaʼ pä Jehová taq nesäx qa jun qachʼalal pa congregación. Chqä xtqatzʼët achkë rubʼanik yeqatoʼ ri qachʼalal pa congregación ri najin nkiqʼaxaj ri kʼayewal riʼ. Ye kʼa naʼäy tqatzʼetaʼ achkë naʼoj ri ma ütz ta njeʼ qkʼë.

4. ¿Achkë nkinaʼ ye kʼïy teʼej tataʼaj taq jun kalkʼwal nuyaʼ qa Jehová?

⁴ Ye kʼïy teʼej tataʼaj ri kʼo jun kalkʼwal ri xyaʼ qa Jehová nkiquʼ achkë ta más xkʼatzin xkiʼän rchë chë kalkʼwal ma ta xkanaj qa. Jun qachʼalal ri rubʼiniʼan Luke xuʼij reʼ taq xesäx qa rukʼajol pa  congregación: «Rïn xinnaʼ chë nmak wä rïn. Kan xenbʼän itzel taq achïkʼ chrij riʼ. Kʼo mul kan xinoqʼ chqä kan kowan xtiʼon wan». Jun qachʼalal ri rubʼiniʼan Elizabeth, ri kʼo chqä jun ral ri xyaʼ qa Jehová, ronojel wä mul nuquʼ reʼ: «Rkʼë jbʼaʼ kan kʼïy ma ütz ta xinbʼän rkʼë wal. Nnaʼ rïn chë ma xinbʼän ta jontir ri kʼo pa nqʼaʼ rchë xrajoʼ ta Jehová».

5. ¿Achkë ajmak taq jun winäq nuyaʼ qa Jehová?

⁵ Kʼo chë ma nqamestaj ta chë Jehová ruyaʼon qʼij chqë rchë nqachaʼ achkë nqaʼän. Rma riʼ chqajujnal röj kʼo pa qaqʼaʼ we nqayaʼ ruqʼij o manä. Ye kʼo jojun qʼopojiʼ kʼojolaʼ ri ma xetoʼöx ta kimä ri kiteʼ kitataʼ, xkichaʼ nkiyaʼ ruqʼij Jehová y majun bʼëy kiyaʼon ta qa. Ye kʼo chik jojun, kan xkitäj kiqʼij ri kiteʼ kitataʼ kikʼë rchë nkismajij ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia. Ye kʼa taq xekʼïy, xkiyaʼ qa Jehová. Achiʼel nqatzʼët, chqajujnal röj kʼo chë nqachaʼ we nqayaʼ ruqʼij Jehová o manä (Jos. 24:15). Rma riʼ, teʼej tataʼaj, we jun iwalkʼwal nuyaʼ qa Jehová, ma tiquʼ ta chë imak rïx.

6. ¿Achkë rkʼë jbʼaʼ nunaʼ jun kʼajol o jun qʼopoj taq ri ruteʼ o rutataʼ nuyaʼ qa Jehová?

⁶ Kʼo jojun mul kan yë ri teʼej o yë ri tataʼaj nyaʼö qa Jehová y rkʼë jbʼaʼ kan nuyaʼ qa ru-familia chqä (Sal. 27:10). Ya riʼ kan kowan yerutzʼlaʼ ri akʼalaʼ ri kan kowan yekiloqʼoqʼej ri kiteʼ kitataʼ. Ya Esther nuʼij achkë xnaʼ taq xesäx qa rutataʼ pa congregación. Ryä nuʼij: «Chaq taqïl wä yinoqʼ, rma xintzʼët chë ryä ma xa xuʼ ta xel qa chpan rutinamit Dios, xa kan xyaʼ chwäch ran ma nuyaʼ ta chik ruqʼij Jehová. Rïn janina nwajoʼ ntataʼ. Rma riʼ, taq xesäx qa pa congregación, ronojel wä mul nquʼ achkë rubʼanon. Kʼo mul kan nxiʼij wä wiʼ rma kowan yichʼpü chrij (yimayon)».

7. ¿Achkë nunaʼ Jehová chkij ri qʼopojiʼ kʼojolaʼ ri xesäx qa ri kiteʼ o kitataʼ pa congregación?

⁷ Qʼopojiʼ kʼojolaʼ, we ri iteʼ o itataʼ xesäx qa pa congregación, röj chqä kan nqbʼison iwkʼë. Tiyaʼ chwäch iwan chë Jehová retaman achkë najin ninaʼ. Ryä janina yixrajoʼ. Y kan kiʼ rukʼuʼx rma rïx nitäj iqʼij chuyaʼik ruqʼij. Röj chqä —ri iwachʼalal pa congregación— kan ke riʼ chqä nqanaʼ. Chqä ma timestaj ta chë ma imak ta rïx ri achkë nkichaʼ nkiʼän ri iteʼ itataʼ. Achiʼel qatzʼeton pä, Jehová ruyaʼon qʼij chë röj nqchaʼö we nqayaʼ ruqʼij o manä. Y chqajujnal röj, ri qajachon chik qiʼ pa ruqʼaʼ Jehová chqä yojqasan chik pa yaʼ, «xtqatöj na ri bʼanobʼäl yeqaʼän» (Gál. 6:5).

8. ¿Achkë ütz nuʼän jun familia loman nuyoʼej chë jun chkë ri kichʼalal ntzolin pä rkʼë Jehová? (Tatzʼetaʼ chqä ri recuadro « Jehová nrajoʼ chë yatzolin pä»).

⁸ Taq jun winäq ri kowan nawajoʼ nuyaʼ qa Jehová, ma itzel ta we nayaʼ chwäch awan chë jun qʼij xttzolin na pä rkʼë Jehová. ¿Achkë ütz naʼän loman nbʼeqä ri qʼij riʼ? Tabʼanaʼ jontir ri kʼo pan aqʼaʼ rchë ma nkʼis ta qa ri akʼuqbʼäl kʼuʼx. We xtaʼän ya riʼ, rït xtayaʼ jun utziläj tzʼetbʼäl chkiwäch ri a-familia, yajün chwäch ri xesäx qa pa congregación. Ya riʼ chqä xkaturtoʼ rchë ma xtchʼakon ta ri bʼis chawij. Tqatzʼetaʼ jojun ri xkatoʼö rchë ma xtkʼis ta qa ri akʼuqbʼäl kʼuʼx.

9. ¿Achkë xkatoʼö rchë ma xtkʼis ta qa ri akʼuqbʼäl kʼuʼx? (Tatzʼetaʼ chqä ri recuadro « Textos ri xtkikʼuqbʼaʼ akʼuʼx we jun awachʼalal nuyaʼ qa Jehová»).

⁹ Tabʼanaʼ jontir ri kʼo pan aqʼaʼ rchë ma nkʼis ta qa ri akʼuqbʼäl kʼuʼx. Janina ruqʼij chë rït chqä  ri a-familia más junan nuʼän iwäch rkʼë Jehová. ¿Achkë rubʼanik naʼän riʼ? Jun ri xkatoʼö ya riʼ naskʼij ruwäch le Biblia ronojel qʼij chqä yachʼobʼon chrij. Chqä kan xkaturtoʼ ri ronojel mul yajeʼ chkipan ri qamoloj. Tqaquʼ achkë xbʼanatäj rkʼë ya Joanna. Ri rutataʼ chqä runimal xkiyaʼ qa Jehová. Ryä nuʼij: «Taq nskʼij chpan le Biblia chkij jojun rusamajelaʼ Dios ri xejeʼ ojer, achiʼel Abigaíl, Ester, Job, José chqä Jesús, nnaʼ jun nimaläj uxlanen pa wan. Ri xkiʼän ryeʼ pa kikʼaslemal kan nkikʼuqbʼaʼ nkʼuʼx chqä yinkitoʼ rchë ma kan ta más yibʼison. Ri bʼix ri yeʼel chpan JW Broadcasting kan kowan chqä nkikʼuqbʼaʼ nkʼuʼx».

10. Achiʼel nuʼij chpan Salmo 32:6 kʼa 8, ¿achkë ütz nqaʼän we kowan nchʼpü qakʼuʼx (yojmayon)?

¹⁰ Taʼij che rä Jehová ronojel ri nanaʼ. Taq kowan najin nchʼpü akʼuʼx (yamayon), janina nkʼatzin yachʼö rkʼë. Taʼij che rä Jehová chë katurtoʼ pä rchë natzʼët ri kʼayewal kan achiʼel nutzʼët ryä, chqä chë tyaʼ anaʼoj y tkʼutuʼ chawäch achkë bʼey kʼo chë nakʼwaj (taskʼij ruwäch Salmo 32:6-8). Rkʼë jbʼaʼ kʼayewal nuʼän chawäch naʼij che rä achkë qäs nanaʼ, ye kʼa Jehová kan nqʼax chwäch ri achkë najin nanaʼ. Ryä kan janina yatrajoʼ chqä nrajoʼ chë taʼij che rä jontir ri kʼo pan awan (Éx. 34:6; Sal. 62:7, 8).

11. Achiʼel nuʼij chpan Hebreos 12:11, ¿achkë rma kʼo chë ma itzel ta nqtzjon chrij ri rubʼanik nqrqʼïl Jehová? (Tatzʼetaʼ chqä ri recuadro « Jehová nukʼüt chë nqrajoʼ taq nesäx qa jun winäq pa rutinamit»).

¹¹ Ma itzel ta qtzjon chkij ri ukʼwäy taq bʼey. Jehová nuʼän chë jun winäq nesäx qa pa congregación rma yerajoʼ rusamajelaʼ, yajün ri xmakun (taskʼij ruwäch Hebreos 12:11). Rkʼë jbʼaʼ ye kʼo jojun nkiʼij chë ri ukʼwäy taq bʼey kan ma pa rubʼeyal ta xkiʼän rma xkesaj qa jun winäq pa congregación. Ye kʼa ma tamestaj ta chë ri winäq riʼ rkʼë jbʼaʼ ma xtkiʼij ta ri ma ütz ta yeruʼän ri winäq ri xesäx qa. Tqayaʼ pa qajolon chë röj ma qataman ta jontir ri xbʼanatäj rkʼë ri winäq  riʼ. Rma riʼ, más ütz tqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chë ri ukʼwäy taq bʼey ri xkiqʼät tzij pa ruwiʼ ri winäq riʼ kan xkitäj kiqʼij rchë xkiksaj ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia. Chqä tqayaʼ chwäch qan chë ryeʼ kan «pa rubʼiʼ Jehová» xkiqʼät wä tzij pa ruwiʼ ri winäq riʼ (2 Crón. 19:6).

12. ¿Achkë utzil kilon jojun qachʼalal rma xkinmaj rutzij Jehová taq xesäx qa jun kichʼalal pa congregación?

¹² Taq rït nanmaj rutzij Jehová taq kʼo jun awachʼalal nesäx qa pa congregación, rït xtatoʼ ri awachʼalal riʼ rchë rkʼë jbʼaʼ xttzolin pä rkʼë Jehová. Ya Elizabeth, ri xqatzjoj qa chpan ri peraj 4, nuʼij: «Kan kʼayewal xuʼän chqawäch ma xqtzjon ta chik rkʼë qalkʼwal. Ye kʼa taq xtzolin pä rkʼë Jehová, xuʼij chë kan ütz chë xesäx qa pa congregación. Jbʼaʼ chrij riʼ xuʼij chë kan kʼïy ütz taq naʼoj xtamaj qa. Ya riʼ xuʼän chë kan xinloqʼoqʼej ri rubʼanik xqʼil wal rma Jehová». Mark, ri rachjil, nuʼij: «Kʼïy junaʼ chrij riʼ, ri qalkʼwal xuʼij chwä chë jun chkë ri xbʼanö chë xtzolin pä rkʼë Jehová ya riʼ chë röj kan xqaʼän ri xkʼutuj Jehová chqë. Kan yityoxin rma Jehová xqrtoʼ rchë xqanmaj rutzij».

13. ¿Achkë xkatoʼö rchë ma xtchʼakon ta ri bʼis chawij?

¹³ Katzjon kikʼë awachiʼil ri nqʼax chkiwäch ri achkë najin nanaʼ. Tajamaʼ awäch rchë yajeʼ kikʼë qachʼalal ri kʼuqül chik kikʼuʼx pa ruchʼaʼäl Dios ri xkatkitoʼ rchë ma nchʼakon ta ri bʼis chawij (Prov. 12:25; 17:17). Ya Joanna, ri xqatzjoj chpan ri peraj 9, nuʼij: «Taq xesäx qa ntataʼ chqä nnmal pa congregación, rïn xinnaʼ chë xa nyonïl yïn kʼo. Ye kʼa kowan xirutoʼ ri xitzjon kikʼë wachiʼil ri kan nkʼuqbʼan nkʼuʼx chkij». Ye kʼa, ¿achkë ütz naʼän we kʼo jun qachʼalal kʼo jun nuʼij ri xa nuʼän chë más ntiʼon awan?

14. ¿Achkë rma kʼo chë ronojel mul nqakochʼolaʼ qiʼ chqä ma nqakʼewaj ta nqakuyulaʼ qamak chqawäch?

¹⁴ Ma tikʼo ta akʼuʼx kikʼë ri qachʼalal. Ütz tqayaʼ chwäch qan chë ri qachʼalal ma ronojel ta mul kan pa rubʼeyal xketzjon qkʼë (Sant. 3:2). Jontir röj xa yoj ajmakiʼ, rma riʼ ma tsach ta akʼuʼx we ye kʼo jojun ma kitaman ta achkë nkiʼij, o rkʼë jbʼaʼ ma nkinaʼ ta, kʼo nkiʼij ri nuʼän chë ntiʼon más awan. Tnatäj ri naʼoj chawä ri xyaʼ qa ri apóstol Pablo taq xuʼij: «Ronojel mul tikochʼolaʼ iwiʼ chqä ma tikʼewaj ta tikuyulaʼ imak chiwäch. Tibʼanaʼ riʼ tapeʼ kʼo rma yixchʼojin chrij jun chik» (Col. 3:13). Jun qachʼalal ixöq ri kʼo jun ruchʼalal ri xesäx qa pa congregación, nuʼij: «Jehová xirutoʼ rchë xenküy ri qachʼalal ri nkajoʼ wä nkikʼuqbʼaʼ nkʼuʼx, ye kʼa xa más xinkitzʼlaʼ». Komä tqatzʼetaʼ achkë ütz nuʼän ri congregación rchë yerutoʼ ri qachʼalal ri kʼo jun kichʼalal xesäx qa pa congregación.

15. ¿Achkë rubʼanik yeqatoʼ ri qachʼalal ri kʼa majanäj ta tesäx qa jun kichʼalal pa congregación?

¹⁵ Ütz qanaʼoj tqabʼanaʼ kikʼë ri qachʼalal ri xesäx qa jun kichʼalal pa congregación chqä tqakʼutuʼ chkiwäch chë yeqajoʼ. Jun qachʼalal ri rubʼiniʼan Míriam, nuʼij chë xxiʼij bʼaʼ riʼ xbʼä pa moloj taq xesäx qa ruxbʼal pa congregación. Ryä nuʼij: «Kan xinxiʼij wiʼ rma ri achkë xtkiʼij ri nkʼaj chik. Ye kʼa ye kʼo utziläj wachiʼil ri  xebʼison wkʼë chqä ma itzel ta xetzjon chrij ri wachʼalal. Ryeʼ xkiʼän chë rïn xinnaʼ chë ma nyonïl ta yïn kʼo». Jun chik qachʼalal ixöq nuʼij reʼ: «Taq xesäx qa qalkʼwal pa congregación, xepë qachʼalal ri kan xkikʼuqbʼaʼ qakʼuʼx. Tapeʼ jojun chkë ryeʼ xkiʼij chë ma kitaman ta wä achkë nkiʼij, ye kʼo jojun xeʼoqʼ wkʼë y nkʼaj chik xkitzʼibʼaj pä cartas chwä rchë xkikʼuqbʼaʼ nkʼuʼx. Ri xkiʼän ri qachʼalal riʼ kan janina xirutoʼ».

16. ¿Achkë ütz nuʼän ri congregación rchë ma nuyaʼ ta qa kitoʼik ri qachʼalal ri xesäx qa jun kichʼalal pa congregación?

¹⁶ Ma tqayaʼ ta qa kitoʼik ri qachʼalal ri xesäx qa jun kichʼalal pa congregación. Taq nbʼanatäj riʼ, kan más nkʼatzin chë nqakʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chqä nqakʼüt chkiwäch chë yeqajoʼ (Heb. 10:24, 25). Kʼo mul, ye kʼo jojun qachʼalal ri xesäx qa jun kichʼalal pa congregación kitzʼeton chë ri nkʼaj chik ma yetzjon ta chik kikʼë, kan achiʼel ta ryeʼ chqä ye elesan qa pa congregación. ¡Majun bʼëy tqaʼän ta riʼ! Ri qʼopojiʼ kʼojolaʼ ri ye alenäq qa kiteʼ o kitataʼ chpan ri congregación, kan más na chik nkʼatzin nqakʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chqä nqaʼij chkë chë ütz ri najin nkiʼän. Jun qachʼalal ri rubʼiniʼan María, nuʼij achkë xbʼanatäj rkʼë taq rachjil xesäx qa pa congregación chqä xyaʼ qa ru-familia. Ryä nuʼij: «Jojun chkë ri wachiʼil xepë chwachoch, xkiʼän jun rukïl wäy chqä xinkitoʼ rchë xintjoj wiʼ chrij le Biblia kikʼë wal. Ryeʼ xkinaʼ ri najin wä nnaʼ rïn chqä xeʼoqʼ wkʼë. Y kan xinkitoʼ taq ye kʼo winäq ri itzel xetzjon chwij. Ryeʼ kan janina xkikʼuqbʼaʼ nkʼuʼx» (Rom. 12:13, 15).

17. ¿Achkë ütz nkiʼän ri ukʼwäy taq bʼey rchë nkikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx ri najin nkitäj poqän?

¹⁷ Ukʼwäy taq bʼey, tibʼanaʼ jontir ri kʼo pan iqʼaʼ rchë nikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx ri qachʼalal ri xesäx qa jun kichʼalal pa congregación. Jehová pan iqʼaʼ rïx ruyaʼon wä qa niʼän riʼ (1 Tes. 5:14). Tijamaʼ iwäch rchë nikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx ri qachʼalal riʼ taq majanä tchapatäj ri moloj chqä taq nkʼis. Keʼibʼechʼaʼej chkachoch chqä kixchʼö rkʼë Jehová pa kiwiʼ. Rïx chqä ütz yixel kikʼë chutzjoxik le Biblia o yeʼiskʼij rchë yejeʼ iwkʼë taq niyaʼ ruqʼij Dios pan iwachoch. Ri ukʼwäy taq bʼey nkʼatzin nkikʼüt chkiwäch ri qachʼalal ri najin nkitäj poqän chë nkipoqonaj kiwäch, chë yekajoʼ chqä chë nkajoʼ yekitoʼ (1 Tes. 2:7, 8).

18. Rkʼë ri nuʼij chpan 2 Pedro 3:9, ¿achkë nrajoʼ Jehová chë nkiʼän ri winäq ri ma najin ta chik nkiyaʼ ruqʼij?

¹⁸ Jehová «nrajoʼ chë jontir ta ntzolin pä kikʼuʼx rkʼë y ma nrajoʼ ta chë kʼo ta jun nchup ruwäch» (taskʼij ruwäch 2 Pedro 3:9). Tapeʼ jun winäq nqä pa jun mamaʼ mak, rukʼaslemal ri winäq riʼ kan kowan na ruqʼij chwäch Dios. Tnatäj chawä chë Jehová xtöj qamak rkʼë jun ri kan kowan ruqʼij chwäch ryä: ri rukʼaslemal Rukʼajol ri janina nrajoʼ. Dios kan nupoqonaj kiwäch ri winäq ri kiyaʼon qa, rma riʼ kan nutäj ruqʼij rchë yerutoʼ. Y ryä nuyoʼej chë ryeʼ yetzolin pä rkʼë, kan achiʼel nqatamaj chrij ri kʼambʼäl tzij xksaj Jesús chrij ri kʼajol ri ma xnman ta tzij. Ye kʼïy ri kiyaʼon qa ri congregación, xetzolin na pä rkʼë Jehová, ri utziläj Qatataʼ kʼo chkaj, y ri congregación kan ütz kikʼulik rubʼanon apü (Luc. 15:11-32). Ya Elizabeth, ri xqatzjoj yän qa, kan kowan kiʼ rukʼuʼx xuʼän taq ral xtzolin pä pa congregación. Ryä nuʼij: «Janina yityoxin chkë jontir ri qachʼalal ri ronojel mul xkikʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chë ri qalkʼwal xttzolin na pä».

19. ¿Achkë rma ronojel mul ütz nqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij Jehová?

¹⁹ Röj ütz nqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij Jehová ronojel mul. Ryä majun bʼëy xtuʼij ta chqë chë kʼo jun tqabʼanaʼ ri xa nqrtzʼlaʼ. Jehová jun utziläj Tataʼaj ri janina nspan chqä nupoqonaj kiwäch ri nkʼaj chik. Ryä kan kowan yerajoʼ ri winäq ri nkiyaʼ ruqʼij chqä ri yejowan rchë. Tqayaʼ chwäch qan chë Jehová majun bʼëy xtqryaʼ ta qa taq najin yeqaqʼaxaj nmaʼq taq kʼayewal (Heb. 13:5, 6). Mark, ri xqatzjoj chpan ri peraj 12, nuʼij: «Jehová majun bʼëy xqryaʼ ta qa. Ryä ronojel mul kʼo qkʼë taq nqaqʼaxaj kʼayewal». Dios ronojel mul xtyaʼ pä qachqʼaʼ ri petenäq rkʼë ryä (2 Cor. 4:7). Achiʼel nqatzʼët, röj nqkowin nqaʼän chë ri bʼis ma nchʼakon ta chqij, tapeʼ jun qachʼalal ri janina nqajoʼ nuyaʼ qa Jehová.