1. ¿Achkë rubʼanik nrajoʼ Jehová chë ntzʼet kimä rusamajelaʼ?

JEHOVÁ kʼo jun ru-familia ri akuchï kan jontir yeyaʼö ruqʼij. Chpan ri ru-familia kʼo Jesús, «ri naʼäy xbʼan chwäch jontir ri kʼo», chqä kan ye kʼïy ángeles ye kʼo (Col. 1:15; Sal. 103:20). Taq Jesús xjeʼ chwäch le Ruwachʼulew, xkʼüt chë ri winäq ri nkiyaʼ ruqʼij Jehová ütz nkiʼij Kitataʼ che rä. Kʼo jun qʼij, taq najin wä ntzjon kikʼë rutzeqelbʼëy, xuʼij chrij Jehová: «Ri Ntataʼ chqä ri Itataʼ rïx» (Juan 20:17). Y, taq nqajäch qakʼaslemal pa ruqʼaʼ Jehová chqä nqqasäx pa yaʼ, röj nq-ok chpan rutinamit, ri akuchï kan qachʼalal nqatzʼët qiʼ chqä kan nqajoʼ qiʼ (Mar. 10:29, 30).

2. ¿Achkë xtqatzʼët chpan re tjonïk reʼ?

² Ye kʼo jojun rusamajelaʼ Dios kan kʼayewal nuʼän chkiwäch nkitzʼët chë Jehová ya riʼ jun Tataʼaj ri janina yerajoʼ. Rkʼë jbʼaʼ ye kʼo chik jojun ma kitaman ta achkë rubʼanik nkikʼüt chkiwäch ri qachʼalal pa congregación chë yekajoʼ. Chpan re tjonïk reʼ xtqatzʼët achkë rubʼanik nqrtoʼ Jesús rchë nqatzʼët chë Jehová ya riʼ jun Tataʼaj ri janina nqrajoʼ ri achoq rkʼë ütz nqjelun wä. Chqä xtqatzʼët achkë rubʼanik nqakʼän qanaʼoj chrij Jehová rkʼë ri qanaʼoj nqaʼän kikʼë ri qachʼalal.

3. ¿Achkë rma ri rubʼanik xkʼüt Jesús chë nqchʼö rkʼë Dios nuʼän chë más nqjelun rkʼë Jehová?

³ Jehová ya riʼ jun Tataʼaj ri janina najowan, y Jesús nrajoʼ chë röj nqatzʼët Rutataʼ kan achiʼel nutzʼët ryä. Ryä nrajoʼ chë röj nqatzʼët Jehová kan achiʼel ta jun tataʼaj ri achoq rkʼë ütz nqtzjon wä xa bʼa ajän nqajoʼ röj, y ma achiʼel ta jun winäq ri itzel runaʼoj ri xa xuʼ nqrtäq chbʼanik jun samaj. Nqʼalajin riʼ rma taq Jesús xkʼüt chkiwäch rutzeqelbʼëy achkë rubʼanik ütz yechʼö rkʼë Dios, ryä xchäp rkʼë re tzij reʼ: «Qatataʼ» (Mat. 6:9). Jesús ütz ta xuʼij chë taq nqchʼö rkʼë Jehová, tqaʼij «Dios ri ronojel uchqʼaʼ kʼo pa ruqʼaʼ»,  «ri bʼanayon rchë ronojel» o «Qʼatöy Tzij ri majun bʼëy nkäm ta», rma le Biblia kan yeruksaj ri tzij riʼ taq ntzjon chrij Jehová (Gén. 49:25; Is. 40:28; 1 Tim. 1:17). Ye kʼa Jesús xuʼij chë tqaksaj ri tzij «Qatataʼ» taq nqtzjon rkʼë Jehová. 

4. ¿Achkë rma qataman chë Jehová nrajoʼ nqjelun rkʼë?

⁴ ¿Kʼayewal nuʼän chqawäch nqatzʼët chë Jehová ya riʼ jun Tataʼaj ri janina nqrajoʼ? Jojun chqë röj nqanaʼ ya riʼ. Rkʼë jbʼaʼ nqanaʼ ya riʼ rma taq kʼa yoj koköj na, ri qatataʼ ma kan ta ütz runaʼoj xuʼän qkʼë. Kan nukʼuqbʼaʼ qakʼuʼx nqatamaj chë Jehová retaman achkë nqanaʼ chqä nrajoʼ njeʼ naqaj chqë röj. Rma riʼ, chpan ri Ruchʼaʼäl ryä nuʼij reʼ chqë: «Kixjelun rkʼë Dios, y ryä xtjelun pä iwkʼë rïx» (Sant. 4:8). Jehová janina nqrajoʼ y nuʼij chqë chë ryä kan xttok jun utziläj Tataʼaj pa qawiʼ.

5. Rkʼë ri nuʼij chpan Lucas 10:22, ¿achkë rma nqaʼij chë Jesús nkowin nqrtoʼ rchë nqjelun más rkʼë Jehová?

⁵ Jesús nqrtoʼ rchë röj nqjelun más rkʼë Jehová. Ryä kan retaman ruwäch chqä kan yerukʼüt ri naʼoj ri ye kʼo rkʼë Rutataʼ. Rma riʼ xuʼij: «Ri yirutzʼeton rïn rutzʼeton ri Ntataʼ chqä» (Juan 14:9). Ütz nqaʼij chë Jesús achiʼel ta qanmal, rma nukʼüt chqawäch achkë rubʼanik ma nqaqasaj ta ruqʼij ri Qatataʼ kʼo chkaj chqä achkë rubʼanik nqanmaj rutzij, ke riʼ kiʼ rukʼuʼx nuʼän qkʼë. Ye kʼa, kan más na xqʼalajin chë Jehová kan ütz runaʼoj chqä janina nqrajoʼ, rkʼë jontir ri xuʼän Jesús taq xjeʼ chwäch le Ruwachʼulew (taskʼij ruwäch Lucas 10:22). Tqatzʼetaʼ jojun chkë rubʼanik riʼ.

6. ¿Achkë rma ütz nqaʼij chë Jehová kan xyaʼ ruxkïn che rä Jesús?

⁶ Jehová nuyaʼ ruxkïn chkë ri ralkʼwal. Tqatzʼetaʼ achkë rubʼanik xyaʼ ruxkïn che rä Jesús, ri naʼäy Ralkʼwal. Taq Jesús kʼo wä chwäch le Ruwachʼulew chqä xchʼö rkʼë, ryä kantzij na wä chë ronojel mul xyaʼ ruxkïn che rä (Luc. 5:16). Jehová xuʼän ya riʼ taq Jesús xkʼutuj rutoʼik che rä rma kʼo jun xkʼatzin xuʼän ri kan kʼo rejqalen, achiʼel taq xeruchaʼ ri 12 ru-apóstoles (Luc. 6:12, 13). Jehová chqä xyaʼ ruxkïn che rä Rukʼajol taq kowan wä nbʼison kimä ri kʼayewal. Taq jbʼaʼ nrajoʼ rchë Judas nukʼayij Jesús, ryä xkʼutuj che rä Rutataʼ chë ttoʼ pä rchë nkowin nqʼax chkiwäch ri nmaʼq taq kʼayewal ri xkepë chrij. Jehová ma xa xuʼ ta xyaʼ ruxkïn che rä Rukʼajol,  xa kan xtäq pä jun ángel rchë xkʼuqbʼaʼ rukʼuʼx (Luc. 22:41-44).

7. ¿Achkë nanaʼ rït taq natamaj chë Jehová nuyaʼ ruxkïn chawä taq yachʼö rkʼë?

⁷ Komä chqä, Jehová nuyaʼ ruxkïn chqë taq nqchʼö rkʼë. Ryä kan pa ruqʼijul nuyaʼ pä ri nqakʼutuj che rä chqä kan ütz rubʼanik nuʼän pä che rä (Sal. 116:1, 2). Jun qachʼalal ixöq aj India xtzʼët achkë rubʼanik xyaʼ pä Jehová ri xkʼutuj che rä. Ri qachʼalal riʼ kan xpë jun nimaläj quʼuj che rä (kowan xmayon), rma riʼ kan xtäj ruqʼij xuʼij che rä Jehová chë ttoʼ pä. Ryä nuʼij: «Ri programa xel chpan JW Broadcasting^® rchë mayo, 2019, ri xtzjon chrij ri achkë rubʼanik nqqʼax chwäch ri quʼuj (yamayon), kan ya riʼ wä nkʼatzin chwä. Rïn xinnaʼ chë ya riʼ rubʼanik xyaʼ pä Jehová ri xinkʼutuj che rä».

8. ¿Achkë rubʼanik xkʼüt Jehová chwäch Jesús chë kan nrajoʼ?

⁸ Jehová nukʼüt chqawäch röj chë nqrajoʼ kan achiʼel xkʼüt chwäch Rukʼajol chë nrajoʼ taq kʼo wä chwäch le Ruwachʼulew (Juan 5:20). Ryä xtoʼ Jesús rchë nkowïr más rukʼuqbʼäl kʼuʼx, xkʼuqbʼaʼ rukʼuʼx taq xbʼison chqä xyaʼ pä ri xkʼatzin che rä rchë ütz ruwäch xjeʼ. Jehová chqä kan xuʼij che rä Rukʼajol chë kowan nrajoʼ chqä chë kiʼ rukʼuʼx rkʼë (Mat. 3:16, 17). Jesús majun bʼëy xnaʼ ta chë xa ruyonïl kʼo, rma retaman wä chë Rutataʼ kan ronojel mul xtjeʼ rkʼë (Juan 8:16).

9. ¿Achkë nkʼutü chë Jehová kan kowan nqrajoʼ?

⁹ Achiʼel Jesús, röj chqä kʼïy mul qanaʼon chë Jehová kan nqrajoʼ. Tqaquʼ rij reʼ: Jehová xyaʼ qʼij chqë rchë nq-ok rachiʼil, chqä yeruyaʼon pä ye kʼïy qachʼalal ri janina yojkajoʼ ri nkiʼän chë kiʼ qakʼuʼx nqaʼän. Ryeʼ chqä kan yojkitoʼ taq nkʼatzin qatoʼik (Juan 6:44). Jehová chqä kan nuyaʼ pä ri nkʼatzin chqë rchë ma nkʼis ta qa ri qakʼuqbʼäl kʼuʼx. Ryä chqä nuyaʼ pä ri achkë nkʼatzin chqë rchë ke riʼ ütz qawäch nqjeʼ (Mat. 6:31, 32). Taq nqaquʼ rij chë Jehová kowan nqrajoʼ, reʼ nuʼän chë röj kan más na chik nqajoʼ.

10. ¿Achkë rubʼanik nqakʼüt chkiwäch ri qachʼalal chë yeqajoʼ kan achiʼel yerajoʼ Jehová?

¹⁰ Jehová janina yerajoʼ ri qachʼalal. Ye kʼa rkʼë jbʼaʼ röj kʼo mul kʼayewal nuʼän chqawäch yekajoʼ o nqakʼüt chkiwäch chë yeqajoʼ. Nbʼanatäj riʼ rma kʼo mul jalajöj wä qa-costumbres o ma junan ta rubʼanik xqkʼiytisäx pä. Y jontir kʼo ri ma ütz ta yeqaʼän ri xa yerusök ri nkʼaj chik o nuʼän chë ma kiʼ ta kikʼuʼx nkiʼän. Tapeʼ ke riʼ, röj nqkowin nqtoʼon rchë chpan rutinamit Jehová más junan nuʼän qawäch taq yeqajoʼ ri qachʼalal, kan achiʼel nuʼän Jehová (Efes. 5:1, 2; 1 Juan 4:19). Tqatzʼetaʼ achkë nqatamaj qa chrij.

11. ¿Achkë rubʼanik xkʼüt Jesús chë Jehová kan «nupoqonaj qawäch»?

¹¹ Jehová kan «nupoqonaj qawäch» (Luc. 1:78). Ri winäq ri nupoqonaj kiwäch ri nkʼaj chik nukanuj rubʼanik rchë yerutoʼ ri winäq ri najin nkitäj poqän chqä nukʼuqbʼaʼ kikʼuʼx. Ri runaʼoj xuʼän Jesús kikʼë ri winäq xkʼüt chë Jehová kan yerajoʼ ri winäq riʼ (Juan 5:19). Le Biblia nuʼij chë taq Jesús «yerutzʼët wä ri winäq, kan janina wä nupoqonaj kiwäch, rma kan yaʼon wä tijöj poqonal pa kiwiʼ chqä yeyaʼon qa kan achiʼel ta ye karneʼl ri majun nyuqʼun kichë» (Mat. 9:36). Jesús ma xa xuʼ ta xuʼij chë nupoqonaj kiwäch ri winäq, ryä xa kan xeruknaj (xeruqʼomaj) ri yawaʼiʼ chqä xerutoʼ ri nkiʼän wä kuw taq samaj chqä ri achiʼel ta kʼo wä mamaʼ taq ejqaʼn chkij (Mat. 11:28-30; 14:14).

12. ¿Achkë rubʼanik nqakʼüt chkiwäch ri qachʼalal chë nqapoqonaj kiwäch?

¹² We nqajoʼ nqakʼüt chkiwäch ri qachʼalal chë yeqajoʼ chqä chë nqapoqonaj kiwäch, kʼo chë nqaquʼ rij achkë kʼayewal najin nkiqʼaxaj. Tqaquʼ rij jun qachʼalal ixöq ri rkʼë jbʼaʼ kowan yawaʼ. Tapeʼ ma chaq taqïl ta nuʼij chqë chë yawaʼ, ryä kan xtloqʼoqʼej we xtqakanuj rubʼanik rchë xtqatoʼ. Tqakʼutuj qa reʼ chqawäch:  «¿Kʼa nkowin na komä ryä nuyaʼ chkë ru-familia ri nkʼatzin chkë? ¿Ütz komä nuʼän chqawäch röj nqatoʼ chbʼanik rukïl ruway o nqajosqʼij rachoch?». O tqabʼanaʼ che rä chë jun qachʼalal achï xesäx rusamaj. Röj ütz nqayaʼ jbʼaʼ rurajil rchë nqatoʼ kʼa taq xtrïl rusamaj. Rkʼë jbʼaʼ ma kan ta nkʼatzin nqaʼij che rä chë yoj röj xqyaʼö ri päq riʼ.

13, 14. ¿Achkë rubʼanik nqakʼüt chë nqspan kan achiʼel nspan Jehová?

¹³ Jehová janina nspan (Mat. 5:45). We nqajoʼ nqakʼüt chë nqapoqonaj kiwäch ri nkʼaj chik, ma tqayoʼej ta na chë ri qachʼalal nkikʼutuj kitoʼik chqë. Pa rukʼexel riʼ, xa kan tqakanuj rubʼanik rchë yeqatoʼ, kan achiʼel nuʼän Jehová. Ronojel qʼij, ryä nuʼän chë ntel pä ri Qʼij y ma nkʼatzin ta na chë röj nqakʼutuj che rä. Chqä ruchqʼaʼ ri Qʼij kan yerumeqʼuj jontir kiwäch winäq, ma xa xuʼ ta ri yetyoxin. Kantzij na wä chë Jehová nukʼüt chqawäch chë nqrajoʼ taq nuyaʼ pä ri achkë nkʼatzin chqë. Ryä kan kowan ütz runaʼoj chqä kowan nspan. Rma riʼ, ¡janina nqajoʼ!

¹⁴ Ye kʼïy qachʼalal nkikʼüt chë kikʼamon kinaʼoj chrij Jehová rma nkikanuj rubʼanik rchë yekitoʼ ri nkʼaj chik chqä kowan yespan. Tqatzʼetaʼ achkë xbʼanatäj pa junaʼ 2013, taq ri qʼeqäl jöbʼ ri rubʼiniʼan Haiyan xtzʼlaʼ jun peraj che rä ri tinamït Filipinas. Kan ye kʼïy qachʼalal xchaʼ chiʼ kachoch chqä jontir ri kʼo kikʼë. Ye kʼa ri qachʼalal chpan rutinamit Jehová kan chanin xeʼapon chkitoʼik. Rma ri kchaj nkiyaʼ qachʼalal chqä ri samaj xkiʼän ye kʼïy, xbʼan jun mamaʼ samaj ri xuʼän chë xeyak chqä xechojmïx más 750 jay chpan jbʼaʼ ma jun junaʼ. Y taq najin ri yabʼil COVID-19, ri Testigos xkiʼän jontir ri kʼo pa kiqʼaʼ rchë xekitoʼ ri kichʼalal rkʼë ri xkʼatzin chkë. Taq kan chanin yeqatoʼ ri qachʼalal chpan rutinamit Jehová, nqakʼüt chë kowan yeqajoʼ.

15, 16. Rkʼë ri nuʼij chpan Colosenses 3:13, ¿achkë kʼo ta chë nqaʼän we nqajoʼ nqakʼän qanaʼoj chrij ri Qatataʼ kʼo chkaj?

¹⁵ Jehová nuküy qamak (taskʼij ruwäch Colosenses 3:13). Ronojel qʼij, ri Qatataʼ ri kʼo chkaj nuküy ri ma ütz ta yeqaʼän chwäch (Sal. 103:10-14). Jesús kan ke riʼ chqä runaʼoj xuʼän kikʼë rutzeqelbʼëy. Tapeʼ ryeʼ kʼo kimak xkiʼän chwäch, Jesús kan xeruküy. Ryä kan ma xkʼewaj ta xyaʼ rukʼaslemal pa qawiʼ rchë röj nkuy qamak (1 Juan 2:1, 2). Taq nqaquʼ chë Jehová chqä  Jesús kan nkiküy qamak, kantzij na wä chë ya riʼ nuʼän chë más nqjelun kikʼë.

¹⁶ Taq ma nqakʼewaj ta yeqaküy ri qachʼalal, nqtoʼon rchë más junan nuʼän qawäch chpan rutinamit Jehová (Efes. 4:32). Kantzij na wä chë kʼo mul, kʼayewal nuʼän chqawäch nqaküy rumak jun chik, ye kʼa nkʼatzin nqatäj qaqʼij rchë nqaʼän riʼ. Jun qachʼalal ixöq nuʼij chë kan janina xtoʼ jun tzijonem ri xel chpan ri wuj Ri Chajinel, pa kaxlän, ri rubʼiniʼan «Perdónense liberalmente unos a otros». * Ryä xtzʼibʼaj reʼ: «Re tzijonem reʼ xirutoʼ rchë xqʼax pa njolon chë taq yenküy ri nkʼaj chik, kan yirutoʼ chqä rïn. Chriʼ nuʼij chë ri naküy jun winäq ma ntel ta chë tzij chë xqä chawäch ri xuʼän chawä o chë ma xtiʼon ta awan rma ri xuʼän. Pa rukʼexel riʼ, ri naküy jun winäq ntel chë tzij nawesaj äl ri kʼix ri rkʼë jbʼaʼ xkanaj qa pan awan chrij ri winäq riʼ chqä chë ma nkʼis ta ri uxlanen pan awan». Taq ma nqakʼewaj ta yeqaküy ri qachʼalal, nqakʼüt chkiwäch chë yeqajoʼ chqä chë najin nqakʼän qanaʼoj chrij Jehová, ri Qatataʼ kʼo chkaj.

17. Achiʼel nuʼij chpan Mateo 5:16, ¿achkë rubʼanik nqtoʼon rchë nyaʼöx ruqʼij ri Qatataʼ kʼo chkaj?

¹⁷ Röj kan jun nimaläj utzil nqanaʼ rma yoj kʼo chpan jun familia ri ye kʼo chwäch ronojel le Ruwachʼulew ri janina nkajoʼ kiʼ. Y nqajoʼ chqä chë jontir ta ri winäq nkiyaʼ ruqʼij Jehová qkʼë röj. Rma riʼ, ma nqajoʼ ta kʼo jun nqaʼän ri xa nutzʼilbʼisaj rubʼiʼ ri Qatataʼ chqä ri rutinamit. Röj ronojel mul nqatäj qaqʼij rchë ütz qanaʼoj nqaʼän kikʼë ri winäq rchë ke riʼ ryeʼ xtkajoʼ xkitamaj más chrij Jehová chqä xtkajoʼ xtkiyaʼ ruqʼij (taskʼij ruwäch Mateo 5:16).

18. ¿Achkë xtqtoʼö rchë ma xtqaxiʼij ta qiʼ xtqatzjoj le Biblia chkë ri winäq?

¹⁸ Kʼo mul, ye kʼo jojun ri kan itzel xtkinaʼ chqë o xtkiyaʼ kʼayewal pa qawiʼ xa rma nqanmaj rutzij ri Qatataʼ kʼo chkaj. ¿Achkë ütz nqaʼän we nqaxiʼij qiʼ nqatzjoj chkë ri nkʼaj chik ri nqanmaj? Majun bʼëy tqamestaj ta chë Jehová chqä Rukʼajol xkojkitoʼ pä. Jesús xuʼij chkë rutzeqelbʼëy chë ma tchʼpü ta kikʼuʼx (ma kemayon ta) chrij ri achkë xtkiʼij chkë ri winäq o achkë rubʼanik xtkiʼij chkë. Ryä xuʼij reʼ chkë: «Taq  xtbʼeqä ri qʼij riʼ, xtbʼix pä chiwä achkë kʼo chë niʼij; rma ma xa xuʼ ta rïx xkixtzjon, xa kan yë ri loqʼoläj ruchqʼaʼ ri Itataʼ kʼo chkaj xkixtoʼö rchë yixtzjon» (Mat. 10:19, 20).

19. ¿Achkë rubʼanik xkʼüt jun tijoxel chrij le Biblia chë ma xxiʼij ta riʼ xtzjoj ri Ruchʼaʼäl Dios?

¹⁹ Tqatzʼetaʼ achkë xbʼanatäj rkʼë jun qachʼalal rubʼiniʼan Robert. Taq kʼa majanäj ta tchäp rutjonik chrij le Biblia chqä ma kan ta kʼïy wä retaman chrij, ryä kʼo chë xbʼä chwäch ri qʼatbʼäl tzij ri kʼo Sudáfrica rchë xbʼeruʼij achkë rma ma nrajoʼ ta ntok soldado. Ryä kan ma xxiʼij ta riʼ xuʼij chë rma yerajoʼ ri ruchʼalal chpan rutinamit Dios ma xttok ta soldado. Chaq kʼateʼ, jun chkë ri najin nqʼatö tzij pa ruwiʼ, xkʼutuj reʼ che rä: «¿Achkë kʼa riʼ ri awachʼalal kʼa?». Robert ma ruyoʼen ta wä chë nkʼutüx ya riʼ che rä, ye kʼa kan chanin xnatäj pä Mateo 12:50 che rä, ri texto rchë ri qʼij riʼ. Chriʼ nuʼij: «Xa bʼa achkë ri nbʼanö ruraybʼal ri Ntataʼ kʼo chkaj ya riʼ ri wachʼalal, ri wanaʼ chqä ri nteʼ». Tapeʼ Robert ma kan ta kʼïy wä tiempo ruchapon pä rutjonik chrij le Biblia, ri loqʼoläj ruchqʼaʼ Jehová xtoʼ rchë xqʼalajsaj ri kʼutunïk riʼ chqä nkʼaj chik kʼutunïk ri ma ruyoʼen ta wä ryä chë nbʼan che rä. Kantzij na wä chë Jehová kan kiʼ rukʼuʼx xuʼän rkʼë ri qachʼalal riʼ, rma xkʼüt chë kan nutyoxij chë kʼo chpan ru-familia. Ryä chqä kan kiʼ rukʼuʼx xtuʼän qkʼë röj we xtqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij chë ryä xtqrtoʼ pä taq xtqatzjoj le Biblia tapeʼ kʼo kʼayewal xtqïl xa rma nqaʼän riʼ.

20. ¿Achkë nkʼatzin nqaʼän ronojel mul? (Juan 17:11, 15).

²⁰ Ronojel mul qtyoxin rma yaʼon qʼij chqë yoj kʼo chpan jun familia ri akuchï kan jontir nqajoʼ qiʼ. Röj kʼo jun Qatataʼ ri más ütz chwäch xa bʼa achkë na chik jun tataʼaj, chqä ye kʼo ye kʼïy qachʼalal ri janina yojkajoʼ. Rma riʼ ronojel mul tqaloqʼoqʼej jontir riʼ. Satanás chqä ruwinaq kʼo ta nkajoʼ chë röj nqaquʼ chë Jehová ma nqrajoʼ ta chqä nkajoʼ nkiyaʼ chʼaʼoj chqakojöl. Rma riʼ, Jesús xkʼutuj pa qawiʼ röj taq xchʼö rkʼë Rutataʼ y xuʼij che rä chë tqrtoʼ pä rchë ke riʼ ronojel mul junan nuʼän qawäch chpan rutinamit (taskʼij ruwäch Juan 17:11, 15). Y Jehová kan najin nuʼän ri xkʼutuj Jesús che rä. Rma riʼ, kan achiʼel xuʼän Jesús, röj chqä majun bʼëy tqaquʼ ta chë Jehová, ri utziläj Qatataʼ kʼo chkaj, ma nqrajoʼ ta chik o ma nrajoʼ ta nqrtoʼ pä. Chqä ronojel mul más junan tbʼanaʼ qawäch kikʼë ri qachʼalal chpan rutinamit Dios.