1. ¿Achkë rubʼanik nqtoʼon rkʼë Jehová?

TAQ Jehová xeruʼän ri winäq, xrajoʼ wä chë yajün ryeʼ yetoʼon rkʼë ri ruraybʼal. Tapeʼ röj komä xa yoj ajmakiʼ, nqkowin nqtoʼon rkʼë Jehová ronojel qʼij. Ri apóstol Pablo xuʼij chë taq nqatzjoj le Biblia chqä taq yeqatoʼ ri winäq rchë yeʼok rutzeqelbʼëy Jesús, najin «nqtoʼon rkʼë Dios» (1 Corintios 3:5-9, TNM). Kantzij na wä, kan jun nimaläj spanïk nqtoʼon rkʼë jun samaj ri janina ruqʼij chwäch ri Dios ri xbʼanö le kaj chqä le Ruwachʼulew. Chpan re jun tzijonem reʼ xtqatzʼët nikʼaj chik rubʼanik rchë nqtoʼon rkʼë Jehová. Naʼäy, ri yeqatoʼ ri qa-familia chqä ri qachʼalal pa congregación. Rukaʼn, ri ütz qanaʼoj nqaʼän kikʼë ri winäq chqä yeqakʼül apü chqachoch. Y rox, ri nqanimirsaj qasamaj pa rutinamit Jehová (Colosenses 3:23).

2. ¿Achkë rma ma ütz ta nqajnamaj ri nqaʼän pa rutinamit Jehová rkʼë ri nkiʼän ri nikʼaj chik?

² Taq xtqatzʼët qa re tzijonem reʼ ma tqajnamaj ta ri qasamaj rkʼë kisamaj ri nikʼaj chik. Ma tqamestaj chë ri qajunaʼ, ri qakʼulwachin pa qakʼaslemal chqä ri qatamabʼal ma junan ta. Pablo, rkʼë ruchqʼaʼ ri loqʼoläj espíritu, xuʼij chë jujun chqë röj kʼo chë nutzʼët achkë najin nuʼän, rchë ke riʼ kiʼ rukʼuʼx rkʼë ri rusamaj (Gálatas 6:4).

3. ¿Achkë rma nqaʼij chë ri yekichajij ri ki-familia najin yetoʼon rkʼë Jehová?

³ Jehová nrajoʼ chë ri rusamajelaʼ yekichajij ri ki-familias. Rma riʼ chpan le Biblia xuʼij qa chë we jun winäq ma nuyaʼ ta ri nkʼatzin chkë ru-familia, «xa xuxtuj ri rukʼuqbʼäl kʼuʼx, y ri winäq riʼ más itzel chwäch ri winäq ri majun rukʼuqbʼäl kʼuʼx» (1 Timoteo 5:8, TNM). Rkʼë jubʼaʼ ye kʼo winäq kʼo chë kuw yesamäj rchë nkiyaʼ ri nkʼatzin chkë ri ki-familia. O rkʼë jubʼaʼ ye kʼïy teʼej kʼo chë yekanaj chkachoch rchë yekikʼiytsaj kal. Y ye kʼo chqä jujun qachʼalal, rma ri kiteʼ o kitataʼ ya ye riʼj chik, kʼo chë yekichajij. Achiʼel xqatzʼët yän, Jehová nrajoʼ chë nqaʼän ronojel riʼ. We röj kʼo chë yeqatzʼët ri qachʼalal ri nkʼatzin kitoʼik, rkʼë jubʼaʼ ma xtqkowin ta xtqayaʼ ri nqajoʼ pa rusamaj Jehová. Ye kʼa ma tqayaʼ ta qʼij chë ya riʼ nyaʼö bʼis pa qan rma Jehová janina nloqʼoqʼej taq yeqatoʼ ri qa-familia (1 Corintios 10:31).

4. ¿Achkë rubʼanik yetoʼon ri teʼej tataʼaj rkʼë Jehová, chqä achkë utzil xtkïl?

⁴ Ri teʼej tataʼaj yetoʼon rkʼë Jehová taq yekitoʼ ri kalkʼwal rchë nbʼekiqʼiʼ jun samaj pa rutinamit. Riʼ nuʼän chë ye kʼïy chkë ri akʼalaʼ riʼ taq yekʼïy nkiyaʼ kikʼaslemal rchë nkiʼän rusamaj Jehová chqä yebʼä näj rchë yebʼetoʼon chutzjoxik le Biblia. Ye kʼo ye ok misioneros, precursores y ye kʼo chik jujun yebʼesamäj Betel. Tapeʼ ri teʼej tataʼaj nkajoʼ yejeʼ kikʼë kalkʼwal, kʼïy mul ma ütz ta nuʼän chkiwäch rma ri kalkʼwal kʼa näj ye kʼo wä. Tapeʼ ke riʼ, ri teʼej tataʼaj nkikʼüt chë ma xa xuʼ ta ryeʼ nkichʼöbʼ qa kiʼ rma yekitoʼ ri kalkʼwal rchë nkiyaʼ ruqʼij Jehová xa bʼa akuchï na wä. ¿Achkë rma nkiʼän riʼ? Rma janina kiʼkʼuxlal nkinaʼ chë ri kalkʼwal najin nkiyaʼ pa naʼäy Ruqʼatbʼäl Tzij Jehová (3 Juan 4). Ye kʼïy chkë ri teʼej tataʼaj riʼ rkʼë jubʼaʼ nkinaʼ achiʼel xunaʼ Ana. Ryä xuʼij chë achiʼel ta xuqäj Samuel che rä Jehová. Kan jun nimaläj spanïk nkinaʼ ri teʼej tataʼaj rma yetoʼon rkʼë Jehová (1 Samuel 1:28).

5. ¿Achkë toʼïk ütz nqayaʼ chkë ri qachʼalal pa congregación? (Tatzʼetaʼ ri achbʼäl kʼo pä pa naʼäy che rä re tzijonem reʼ).

⁵ We majun ta jun qachʼalal röj ri kan nkʼatzin rutoʼik, ¿achkë ütz nqaʼän? Rkʼë jubʼaʼ, ütz yeqatoʼ ri qachʼalal pa congregación ri ye rijtaʼq chik, ri yawaʼiʼ o xa bʼa achkë na chik jun ri nkʼatzin rutoʼik. Chqä ütz yeqatoʼ ri yechajin ri qachʼalal riʼ. Y, ¿pa qa-congregación röj? ¿Ye kʼo qachʼalal ri nkʼatzin kitoʼik? ¿Achkë rubʼanik yeqatoʼ? Tqabʼanaʼ che rä chë jun qachʼalal ixöq kʼo chë nuchajij ri rutataʼ rma ya riʼj chik. Röj ütz nqatzüj qiʼ rchë nqjeʼ qa jubʼaʼ rkʼë ri rutataʼ, ke riʼ ri qachʼalal nuʼän achkë nkʼatzin pa rachoch. O rkʼë jubʼaʼ ütz nqatzüj qiʼ rchë nqakʼwaj jun qachʼalal pa moloj, rchë nbʼertzʼetaʼ jun ruchʼalal pa hospital, rchë nqaʼän rloqʼoj o achkë chik na jun. We xtqaʼän riʼ, xtqtoʼon rkʼë Jehová. Rma ryä xtqrksaj rchë nuyaʼ chkë ri qachʼalal ri kikʼutun che rä (taskʼij ruwäch 1 Corintios 10:24).

6. ¿Achkë ntel chqä chë tzij ri «yeʼakʼül ri winäq chë awachoch»?

⁶ Ri yetoʼon rkʼë Jehová etamatäl kiwäch rma ütz kinaʼoj kikʼë ri winäq chqä yekikʼül apü chkachoch. Chpan ri Escrituras Griegas Cristianas, ri tzij «yeʼakʼül ri winäq chë awachoch» ntel chqä chë tzij «ütz qanaʼoj nqaʼän kikʼë ri winäq tapeʼ ma qataman ta kiwäch» (Hebreos 13:2). Chpan le Biblia nqïl kʼïy tzijonem ri yojkitoʼ rchë ütz qanaʼoj nqaʼän kikʼë ri winäq (Génesis 18:1-5). Röj ütz nkʼuluj chqä chë ronojel mul yeqatoʼ ri nikʼaj chik, ye qachʼalal pa congregación o manä (Gálatas 6:10).

7. ¿Achkë rma ütz yeqakʼül apü chqachoch ri qachʼalal ri kiyaʼon kikʼaslemal pa rusamaj Jehová?

 ⁷ Taq ri qachʼalal ri kiksan kikʼaslemal pa rusamaj Jehová yeʼapon pa qa-congregación, nqakʼüt chë nqajoʼ nqtoʼon rkʼë Jehová taq ütz qanaʼoj nqaʼän kikʼë chqä yeqakʼül apü chqachoch (taskʼij ruwäch 3 Juan 5, 8). Ri qachʼalal riʼ nkajoʼ nqakʼuqbʼalaʼ qakʼuʼx kikʼë (Romanos 1:11, 12). Tqatzʼetaʼ ri xbʼanatäj rkʼë jun qachʼalal achï rubʼiniʼan Olaf. Taq kʼa kʼajol na, jun ukʼwäy bʼey rchë circuito ri ma kʼulan ta xapon pa ru-congregación. Ye kʼa majun achkë xkowin xyaʼö rachoch. Rma riʼ, Olaf xukʼutuj chkë ri ruteʼ rutataʼ, ri ma ye-Testigos ta, we ütz nkanaj ri qachʼalal riʼ chkachoch. Ri ruteʼ rutataʼ xkiyaʼ qʼij che rä, ye kʼa Olaf kʼo chë pa sofá xwär wä rma ruchʼat xuyaʼ qa che rä ri qachʼalal. Ri semana riʼ, Olaf kan janina kiʼkʼuxlal xunaʼ. Ryä nuʼij: «Ri ukʼwäy bʼey rchë circuito chqä rïn nmaqʼaʼ yän nqkatäj rchë nqwaʼ chqä rchë nqatzjoj kij tzijonem chrij le Biblia. Riʼ janina xukowirsaj ri nukʼuqbʼäl kʼuʼx chqä xuʼän chë xinwajoʼ xinyaʼ nukʼaslemal pa rusamaj Jehová». Olaf, jun 40 junaʼ oknäq pä misionero chkipan ye kʼïy tinamït.

8. ¿Achkë rma kʼo chë ütz qanaʼoj nqaʼän kikʼë ri winäq tapeʼ nqʼalajin chë achiʼel ta ma yematyoxin ta? Tayaʼ jun tzʼetbʼäl.

⁸ Ye kʼa kʼo chqä kʼïy rubʼanik rchë yeqatoʼ ri winäq ri ma qataman ta kiwäch tapeʼ ma nkimatyoxij ta ri nqaʼän pa kiwiʼ. Tqatzʼetaʼ jun tzʼetbʼäl. Chlaʼ España, jun ixöq aj Ecuador rubʼiniʼan Yésica, xchäp jun nimaläj oqʼej taq jun qachʼalal ixöq najin wä nuyaʼ rutjonïk chrij le Biblia. Ri qachʼalal xukʼutuj che rä achkë rma ntoqʼ. Ya Yésica xuʼij chë taq kʼo wä Ecuador chöj pa mebʼaʼïl kʼo wä. Rma riʼ, jun qʼij majun ta wä kʼo rkʼë rchë nkitäj rkʼë ral, xa xuʼ wä yaʼ. Taq najin wä nuyaʼ qa ruwaran ral, xuʼän jun ruchʼonïk rkʼë Dios. Jubʼaʼ chrij riʼ, kaʼiʼ Testigos xkikokaj ruchiʼ rachoch. Ya Yésica kan itzel runaʼoj xuʼän kikʼë y rkʼë oyowal xrëtz ri wuj xkiyaʼ che rä, chqä xuʼij chkë: «¿Ya reʼ ruway wal nyaʼ niʼij rïx?». Ri qachʼalal ixoqiʼ xkajoʼ xkiqasaj ryowal, ye kʼa ma xekowin ta. Chrij riʼ, ri qachʼalal xekiyaʼ qa chuchiʼ rachoch jun chakach ri kʼo äl rukïl wäy chpan. Komä, ya Yésica kan nslon ran taq nunataj ri utzil xkiʼän ri qachʼalal che rä. Chqä xunaʼ chë Dios xuyaʼ pä ri xukʼutuj che rä, ye kʼa ryä nunaʼ chë ma xmatyoxin ta. Komä ruyaʼon chwäch ran nuyaʼ ruqʼij Jehová. Nqatzʼët kʼa ri utzil nukʼän pä ri ütz qanaʼoj nqaʼän kikʼë ri winäq (Eclesiastés 11:1, 6).

9, 10. a) Pa tinamït Israel ojer qa, ¿ajän xeʼajowatäj winäq rchë xkiʼän rusamaj Jehová? b) ¿Achkë jujun samaj ri nkʼatzin yebʼan pa congregación komä?

⁹ Ojer qa, pa tinamït Israel, kʼïy mul xeʼajowatäj winäq rchë xkiʼän rusamaj Jehová (Éxodo 36:2; 1 Crónicas 29:5; Nehemías 11:2). Komä chqä, röj nqkowin nqaksaj ri qa-tiempo, ri qatamabʼal chqä ri kʼo qkʼë rchë yeqatoʼ ri qachʼalal. We xtqaʼän riʼ, xtqanaʼ kiʼkʼuxlal chqä kʼïy utzil xtqïl.

¹⁰ Ri Ruchʼaʼäl Dios nuʼij chqä chkë ri achiʼaʼ chë ketoʼon rkʼë Jehová. Jun rubʼanik ya riʼ nkitäj kiqʼij rchë yeʼok toʼonelaʼ o ukʼwäy bʼey pa congregación (1 Timoteo 3:1, 8, 9; 1 Pedro 5:2, 3). Ri achiʼaʼ riʼ nkajoʼ yekitoʼ ri qachʼalal rchë nkʼuqeʼ más kikʼuʼx pa ruchʼaʼäl Dios chqä rkʼë ri nkʼatzin pa kikʼaslemal (Hechos 6:1-4). Pa congregación kʼïy samaj ri nkʼatzin yebʼan, achiʼel ri yekʼul apü ri qachʼalal taq yeʼapon pa moloj, ri kitzʼetik ri publicaciones o territorios, ri ruchojmirsaxik ri Salón del Reino o achkë chik na jun. We ri ukʼwäy taq bʼey nkiʼij chawä chë keʼatoʼ, ma taʼij manä chkë, rma ri yebʼanö ri samaj riʼ nkiʼij chë janina kiʼkʼuxlal nkinaʼ rma najin yekitoʼ ri qachʼalal pa congregación.

11. ¿Achkë rubʼanik xkitoʼ ya Margie ri rachiʼil xerïl rma rusamaj chrij kibʼanik ri Salones del Reino?

 ¹¹ Ri qachʼalal ri yesamäj pa rutinamit Jehová kʼïy mul yekïl utziläj kichiʼil. Tqatzʼetaʼ ri xbʼanatäj rkʼë jun qachʼalal ixöq rubʼiniʼan Margie. Ryä samajnäq pä 18 junaʼ chkibʼanik Salones del Reino. Chkipan pä ri junaʼ riʼ, yerutoʼon pä ye kʼïy qachʼalal ixoqiʼ chrij ri rubʼanik nkiʼän jalajöj taq samaj. Ryä nuʼij chë taq yerutoʼ ri qachʼalal riʼ, ryä chqä nrïl rutoʼik rma junan nkikʼuqbʼalaʼ kikʼuʼx (Romanos 1:12). Y, taq xerïl kʼayewal pa rukʼaslemal, jontir ri rachiʼil yerilon qa kan xkikʼuqbʼaʼ rukʼuʼx. ¿Kʼo mul qatzjun qiʼ röj rchë nqtoʼon rkʼë kibʼanik ri Salones del Reino? Ütz nqaʼän riʼ, kʼo o majun qatamabʼal chrij ri rubʼanik jun jay.

12. ¿Achkë rubʼanik nqtoʼon taq nbʼanatäj jun qʼeqäl jöbʼ, jun mamaʼ slonel o achkë chik na jun?

¹² Jun chik rubʼanik rchë nqtoʼon rkʼë Jehová ya riʼ yeqatoʼ ri qachʼalal taq nbʼanatäj jun qʼeqäl jöbʼ, jun mamaʼ slonel o achkë chik na jun. Taq yebʼanatäj ri kʼayewal riʼ, röj ütz nqayaʼ ri qarajil rchë yetoʼöx ri qachʼalal riʼ (Juan 13:34, 35; Hechos 11:27-30). Chqä ütz nqtoʼon rkʼë ruchojmirsaxik chqä kiyakik ri jay xetzelatäj. Jun qachʼalal aj Polonia ri rubʼiniʼan Gabriela xnuj yaʼ pa rachoch rma jun qʼeqäl jöbʼ. Ye kʼa janina xukʼuqbʼaʼ rukʼuʼx xutzʼët chë ri qachʼalal ri ye kʼo chkipan nikʼaj chik congregaciones xeʼapon rchë nbʼekitoʼ. Ryä nuʼij: «Ma nwajoʼ ta nbʼij jaruʼ pwäq kʼo chpan ri xchaʼ chiʼ, rma ronojel riʼ ma kan ta kʼo ruqʼij. Más ütz ntzjoj chiwä jontir ri xinchʼäk. Ri xinkʼulwachij pa nukʼaslemal xukʼüt chi nwäch chë yajeʼ pa rutinamit Jehová jun nimaläj spanïk chqä chë janina kiʼkʼuxlal nuyaʼ». Ye kʼïy qachʼalal ri kikʼulun ri toʼïk nuyaʼ rutinamit Jehová taq nbʼanatäj jun kʼayewal, nkiʼij chë janina nukʼuqbʼaʼ kikʼuʼx nkitzʼët ronojel ri nbʼan pa kiwiʼ. Y ri qachʼalal ri yetoʼon rkʼë Jehová janina kiʼkʼuxlal nkinaʼ, rma yekitoʼ ri qachʼalal ri ye kʼo pa kʼayewal (taskʼij ruwäch Hechos 20:35; 2 Corintios 9:6, 7).

13. ¿Achkë rubʼanik nukowirsaj qachbʼilanïk rkʼë Jehová taq yeqatoʼ ri nikʼaj chik qachʼalal? Tayaʼ jun tzʼetbʼäl.

¹³ Jun qachʼalal rubʼiniʼan Stephanie chqä nikʼaj chik qachʼalal, xetoʼon chqä rkʼë Dios rma xekitoʼ nikʼaj chik Testigos ri xeʼanmäj pä pa kitinamit rma ri chʼaʼoj. Ri qachʼalal riʼ  xeʼapon Estados Unidos rchë xbʼekikoloʼ kiʼ. Ri qachʼalal aj Estados Unidos xekikanuj jay chqä xekiyaʼ ronojel ri nkʼatzin chkipan. Ya Stephanie nuʼij: «Kan xsloj qan xqatzʼët chë ri qachʼalal riʼ janina xel kikʼuʼx chqä janina xematyoxin rma ri ajowabʼäl kʼo pa rutinamit Jehová. Tapeʼ ryeʼ nkichʼöbʼ chë röj xeqatoʼ, röj nqanaʼ chë ryeʼ xojkitoʼ más. Ri ajowabʼäl, ri junan rubʼanon qawäch chqä ri qakʼuqbʼäl kʼuʼx chrij Jehová xuʼän chë ri qajowabʼäl chrij Dios janina xkʼïy. Y reʼ rubʼanon chë más nqaloqʼoqʼej ri toʼïk nuyaʼ pä Jehová chpan rutinamit».

14, 15. a) ¿Achkë runaʼoj xukʼüt Isaías? b) ¿Achkë rubʼanik nqakʼän qanaʼoj chrij Isaías?

¹⁴ ¿Nqajoʼ nqtoʼon más rkʼë Jehová? Xa ta nbʼix chqë chë kʼo jun tinamït ri yekʼatzin más publicadores, ¿xtqaʼij chë xtqbʼä? Kantzij na wä chë ri rusamajelaʼ Dios ma nkʼatzin ta yebʼä näj rchë nkikʼüt ajowabʼäl chkij ri winäq. Tapeʼ ke riʼ, ye kʼo qachʼalal yebʼä näj rchë nkiyaʼ ruqʼij Jehová. Ryeʼ junan kinaʼoj rkʼë ri profeta Isaías. Taq Jehová xukʼutuj: «¿Achkë kʼa xtintäq äl, y achkë xtbʼä qmä röj?», Isaías xuʼij: «¡Aweʼ yïn kʼo wä! Kinataqaʼ äl rïn» (Isaías 6:8). Xa ta nbʼix riʼ chqë röj komä, ¿xtqaʼij achiʼel xuʼij Isaías? Tqatzʼetaʼ akuchï yekʼatzin wä más samajelaʼ komä.

¹⁵ Jesús xuʼij chë ri samaj chrij ri rutzjoxik Ruchʼaʼäl Dios achiʼel ta jun tikoʼn ri janina kʼïy ruwäch, ye kʼa ma ye kʼïy ta yesmajin rchë. Rma riʼ, xuʼij chë tqakʼutuj che rä ri rajaw ri tikoʼn chë kerutaqaʼ pä más samajelaʼ (Mateo 9:37, 38). Ye kʼïy qachʼalal nkinaʼ chë jun rubʼanik rchë nkikʼüt ajowabʼäl chrij Jehová chqä chkij ri winäq, ya riʼ yeʼok precursores chqä yebʼä akuchï yekʼatzin más publicadores rchë nkitzjoj le Biblia. Y röj, ¿nqkowin nqaʼän riʼ chqä? We manä, ¿nqkowin nqatoʼ chik jun rchë nuʼän riʼ? Kantzij na wä chë kʼo kʼïy rubʼanik rchë nqanimirsaj qasamaj pa rutinamit Dios. We xtqatäj qaqʼij rchë nqaʼän ri nqkowin, xtqanaʼ janina kiʼkʼuxlal.

16, 17. ¿Achkë más rubʼanik nqanimirsaj qasamaj pa rutinamit Jehová?

¹⁶ Ronojel mul yekʼatzin qachʼalal ri nkajoʼ yebʼä xa bʼa akuchï yetaq wä rchë yetoʼon kikʼë jalajöj taq samaj. Rma riʼ, xa ta nbʼix chqë rchë nqtoʼon rkʼë Betel o rkʼë kibʼanik Salones del Reino tapeʼ xa rchë jun kayoxiʼ ikʼ, ¿xtqakʼän ri samaj riʼ? Rkʼë jubʼaʼ ma kan ta qataman nqaʼän ri samaj xtyaʼöx chqë, ye kʼa xtqyaʼöx akuchï más nkʼatzin wä ri toʼïk. Kantzij na wä chë Jehová janina yeruloqʼoqʼej ri winäq ri nkiyaʼ ronojel ri kʼo kikʼë rchë nkiyaʼ ruqʼij (Salmo 110:3).

¹⁷ We nqajoʼ chë nqtjöx más chqä qatjon pä qaqʼij rchë nqayaʼ más pa rutinamit Jehová, rkʼë jubʼaʼ ütz nqbʼä pa Escuela para Evangelizadores del Reino. Chpan re jun tijobʼäl reʼ, yetjöx ri achiʼaʼ chqä ri ixoqiʼ ri kʼuqül kikʼuʼx pa ruchʼaʼäl Dios rchë yekowin nkinimirsaj más kisamaj chpan rutinamit Jehová. Ri qachʼalal ri nkajoʼ yebʼä chpan re jun tijobʼäl reʼ kʼo chë nkiyaʼ chkiwäch chë xketaq xa bʼa akuchï nkʼatzin wä más toʼïk. We röj ütz nuʼän chqawäch, ¿xtqajoʼ xtqbʼä pa tijobʼäl riʼ rchë nqanimirsaj qasamaj pa rutinamit Jehová? (1 Corintios 9:23).

18. ¿Achkë utzil xkeqïl we ronojel qʼij nqtoʼon rkʼë Jehová?

¹⁸ Röj, ri rusamajelaʼ Jehová, pa rukʼexel xa xuʼ röj nqachʼöbʼ qa qiʼ, nqatäj qaqʼij rchë ütz qanaʼoj nqaʼän kikʼë ri winäq chqä nqakʼüt ajowabʼäl chkiwäch. Riʼ nuyaʼ uxlanibʼäl kʼuʼx chqä kiʼkʼuxlal chqë (Gálatas 5:22, 23). Xa bʼa achkë na kʼa najin nqaqʼaxaj pa qakʼaslemal, nqkowin nqakʼän qanaʼoj chrij Jehová, ri ütz runaʼoj kikʼë jontir. Chqä janina kiʼ qakʼuʼx nqanaʼ rma taq nqaʼän riʼ najin nqtoʼon rkʼë Jehová, ri nimaläj qa Dios (Proverbios 3:9, 10).