Taq kʼa yïn koʼöl na, xqjeʼ pa tinamït Leipzig, chpan ri República Democrática Alemana rubʼanon qa, ri ma näj ta wä kʼo wä che rä Polonia chqä che rä ri República Checa. Taq kʼa riʼ wä 6 njunaʼ, xqbʼä Brasil rma rusamaj ntataʼ, chrij riʼ xqbʼä Ecuador.

Taq 14 njunaʼ, ri nteʼ ntat xinkitäq äl chik jmul Alemania rchë nkʼül ntjonik chpan jun tijobʼäl ri akuchï kan yewär qa ri akʼalaʼ. Rma nteʼ ntat kʼa näj xekanaj wä qa, rïn xkʼatzin xintamaj xinbʼän achkë xkʼatzin chwä. Ya riʼ xuʼän chë ma xkʼatzin ta chik kitoʼik ri nkʼaj chwä chqä xenbʼanalaʼ ri xinwajoʼ rïn, yajün si ri nbʼän ma nqä ta wä chkiwäch ri nkʼaj chik.

Ri nteʼ ntat xetzolin Alemania taq rïn 17 chik njunaʼ. Naʼäy, pa kachoch ryeʼ xijeʼ wä, ye kʼa rma xkʼluj chwä nbʼän nyonïl ri nkʼatzin chwä, ma xqä ta chi nwäch xinbʼän ri nkiʼij ryeʼ chwä. Rma riʼ taq xuʼän 18 njunaʼ, xinel äl kikʼë.

Rma ma kan ta nqä wä chik chi nwäch ri nkʼaslemal, xinchäp rukanuxik achkë rma yoj kʼäs. Xinnukʼuj kij kʼïy grupos chqä organizaciones, y xintzʼët chë ri más ütz nbʼän ya riʼ ntamaj más chrij re Ruwachʼlew reʼ loman majanä tkitzʼlaʼ ri winäq.

Xinlöqʼ jun nmoto, xinyaʼ qa Alemania y xibʼä África. Ye kʼa, jbʼaʼ chrij riʼ xitzolin Europa rma xuʼän itzel nmoto. Taq xinbʼän yän rubʼanik, xibʼä chuchiʼ ri mar ri kʼo Portugal. Chriʼ xinquʼ chë ma nksaj ta chik ri moto, xa más ütz nksaj jun barco rchë yibʼä chwäch jontir le Ruwachʼlew.

Xibʼä kikʼë jojun qʼopojiʼ kʼojolaʼ ri nkajoʼ wä yebʼä chpan barco chpan ri océano Atlántico. Chkikojöl ryeʼ kʼo ya Laurie, ri xbʼeʼok wixjayil. Xqbʼä kʼa pa islas del Caribe, xqjeʼ jbʼaʼ Puerto Rico, y chrij riʼ xqtzolin Europa. Ya Laurie y rïn xqaquʼ wä nqalöqʼ jun barco y nqaʼän rubʼanik rchë ntok qachoch. Ye kʼa taq xqʼax oxiʼ ikʼ, xkʼatzin xqayaʼ qa rubʼanik ri qachʼobʼon rma xikʼwäx äl pan ejército rchë Alemania.

Quince ikʼ xijeʼ pan ejército, y chpan ri tiempo riʼ xqkʼleʼ. Taq xinel pä pan ejército, xqajoʼ wä xqbʼä chik jmul pa ruwiʼ mar. Taq majanä wä kikʼwäx äl, xqalöqʼ jun barco, y taq yïn kʼo wä pan ejército, xqaʼän rubʼanik rchë ütz nqjeʼ chpan. Röj qachʼobʼon wä chë ya riʼ ntok qachoch rchë nqbʼä chwäch jontir Ruwachʼlew. Taq xinel pä chpan ri ejército, ye kʼa majanä tqakʼïs rubʼanik ri barco, ri testigos de Jehová xeʼapon qkʼë y xqachäp qatjonik chrij le Biblia.

Pa naʼäy, ma xinquʼ ta chë nkʼatzin kʼo kʼïy njäl, rma yïn kʼlan wä chik chqä ma najin ta chik yiskʼan (Efesios 5:5). Chqä xinquʼ wä chë ri yibʼä chwäch jontir Ruwachʼlew rchë ntzʼët ri rubʼanon qa Dios ya riʼ jun ütz rubʼanik nksaj nkʼaslemal.

Ye kʼa xqʼalajin chi nwäch chë kʼa kʼo na nkʼatzin njäl pa nkʼaslemal, más rkʼë ri nnaʼoj. Rïn kʼa nnaʼ na wä chë ma nkʼatzin ta kitoʼik ri nkʼaj chik chwä chqä kʼa kowan na wä nnaʼ wiʼ rma ri yikowin nbʼän. Chi nwäch rïn, yïn wä rïn ri más nqʼij.

Jun qʼij, xinskʼij ruwäch ri Sermón del Monte (Mateo, capítulos 5 kʼa 7). Pa naʼäy, ma nqʼax ta wä chi nwäch ri xuʼij Jesús chrij ri kiʼkʼuxlal, achiʼel taq xuʼij chë kiʼ kikʼuʼx ri kʼo kinmik chqä ri nchaqiʼj kichiʼ (Mateo 5:6). Rïn ma nqʼax ta wä chi nwäch achkë rubʼanik jun winäq ri kʼo runmik o nchaqiʼj ruchiʼ kiʼ rukʼuʼx. Taq más xintamaj chrij le Biblia, más xqʼax chi nwäch chë jontir nkʼatzin Dios pa qakʼaslemal. Ye kʼa rchë nbʼanatäj riʼ, naʼäy nkʼatzin nqanmaj chë ya riʼ rajwaxik chqë. Reʼ kan achiʼel xuʼij qa Jesús: «Kiʼ kikʼuʼx ri winäq ri nkinaʼ chë nkʼatzin Dios pa kikʼaslemal» (Mateo 5:3).

Ya Laurie y rïn xqachäp qatjonik chrij le Biblia chlaʼ Alemania. Ye kʼa xkʼatzin xqbʼä Francia, y chrij riʼ Italia. Xa bʼa akuchï yeʼawïl wä ri Testigos. Ri xqä chi nwäch chkij ryeʼ ya riʼ chë kowan nkajoʼ kiʼ chqä chë junan rubʼanon kiwäch. Y xintzʼët chë kan ke riʼ kibʼanon chwäch jontir le Ruwachʼlew (Juan 13:​34, 35). Taq xqʼax ri tiempo, xqqasäx pa yaʼ.

Tapeʼ yïn wä chik testigo de Jehová, kʼa xkʼatzin na xinjäl nnaʼoj. Ya Laurie y rïn xqayaʼ chqawäch nqbʼä pa barco rchë nqapon África y nqaqʼaxaj ri Atlántico rchë nqapon Estados Unidos. Taq yïn kʼo wä pa nkʼaj che rä ri océano —xa xuʼ wixjayil chqä rïn, chpan jun ti koʼöl barco y chukojöl kʼïy yaʼ—, xqʼax chi nwäch chë röj, ri winäq, kan majun ta qaqʼij, xa xuʼ Dios kan nimaläj ruqʼij. Kan kʼïy wä ntiempo kʼo (chpan ri océano majun ta kan achkë yakowin naʼän), rma riʼ xinchäp ruskʼixik ruwäch le Biblia. Ri peraj ri más xqä chi nwäch ya riʼ ri ntzjon chrij rukʼaslemal Jesús. Tapeʼ ryä majun ta wä mak chrij chqä kʼo ütz taq naʼoj rkʼë, majun bʼëy xnaʼ ta riʼ. Ri más wä ruqʼij chwäch ryä ya riʼ Rutataʼ, y ma yë ta ryä.

Taq xinquʼ rij ri xuʼän Jesús, xintzʼët chë nkʼatzin wä nyaʼ pa naʼäy ri Ruqʼatbʼäl Tzij Dios pa nkʼaslemal, pa rukʼexel nbʼän ri nwajoʼ rïn (Mateo 6:33). Taq xqapon Estados Unidos, xqayaʼ chqawäch nqkanaj qa chpan ri tinamït riʼ chqä nqayaʼ más ruqʼij Dios.

Rubʼanon qa, taq xa xuʼ wä rïn nquʼ wiʼ, ma ntaman ta we ri nwajoʼ nbʼän ütz xttel. Ye kʼa ri naʼoj wlon chpan le Biblia nuʼän chë kan ütz ntel chi nwäch ri nbʼän (Isaías 48:17, 18). Chqä komä nnaʼ chë kʼo rma yixkʼäs, rma nyaʼ ruqʼij Dios y yentoʼ ri winäq rchë nkitamaj ruwäch.

Rma yeqasmajin ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia, ya Laurie chqä rïn más ütz qakʼwan qiʼ chpan qakʼlajil. Chqä Jehová xyaʼ pä jun jaʼäl spanïk chqë: ri nmiʼal. Ryä chqä retaman ruwäch Dios y nuyaʼ ruqʼij.

Tapeʼ kʼo kʼayewal qlon pa qakʼaslemal, Jehová majun bʼëy yojuryaʼon ta qa. Rma riʼ, röj kan qayaʼon chwäch qan nqayaʼ ruqʼij chqä ronojel mul nqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij (Proverbios 3:​5, 6).