Yaqʼax chupam ri rupam

Yaqʼax rikʼin ri rucholajem

Military equipment: Anton Petrus/Moment via Getty Images; money: Wara1982/iStock via Getty Images Plus

¡KIXKʼASEʼ APÜ!

Kan pa billón dólares ksan chkipan chʼaʼoj | ¿Xa xuʼ komä päq najin ntzʼil·öx?

Kan pa billón dólares ksan chkipan chʼaʼoj | ¿Xa xuʼ komä päq najin ntzʼil·öx?

 Kan kʼïy päq nksäx chpan jun chʼaʼoj.

  •   «Junaʼir, ri qʼatbʼäl taq tzij xkisäch 2.2 billones de dólares chkibʼanik jalajöj chʼaʼoj chwäch le Rwachʼlew. Majun ta chik jun jnaʼ ri sachon kowan kʼïy päq chkipan chʼaʼoj» (The Washington Post, 13 de febrero, 2024).

 Ye kʼa chkipan re chʼaʼoj reʼ ma xa xuʼ ta päq najin ntzʼil·öx. Tqaquʼ rij ri chʼaʼoj najin nbʼanatäj Ucrania.

  •   Soldados. Nbʼix chë jun 500,000 soldados ye kamnäq o ye sokotajnäq kan xa xuʼ xchapatäj pä ri chʼaʼoj pa jun kaʼiʼ jnaʼ qa.

  •   Winäq ri ma ye soldados ta. Ri Naciones Unidas nuʼij chë más 28,000 winäq ye kamnäq o ye sokotajnäq rma ri chʼaʼoj. Chqä jun achï ri ukʼwayon bʼey chpan ri ONU xuʼij: «Ma nqkowin ta nqatamaj jaruʼ winäq najin yetzʼil·öx rma re chʼaʼoj reʼ». a

 Kan kʼïy winäq najin nkitäj poqän kimä ri chʼaʼoj najin yebʼanatäj chwäch le Rwachʼlew.

  •   114 millones. Kan pa septiembre rchë 2023, ya riʼ ri winäq ri kiyaʼon qa kachoch kimä ri chʼaʼoj.

  •   783 millones. Ya riʼ ri winäq ri najin nkiqʼaxaj wayjal. «Kimä ri chʼaʼoj kan kʼïy winäq najin nkiqʼaxaj wayjal. Nqaʼij riʼ, rma ri 70 por ciento chkë ri winäq ri najin nkiqʼaxaj wayjal ye kʼo chkipan tinamït ri akuchï najin nbʼanatäj chʼaʼoj» (Programa Mundial de Alimentos).

 ¿Xtbʼeqä komä jun qʼij ri ma xkebʼanatäj ta chik chʼaʼoj, o ya riʼ xa jun achïkʼ? ¿Xtbʼeqä komä jun qʼij ri akuchï jontir xtjeʼ kiway chqä ri achkë nkʼatzin chkë? ¿Achkë nuʼij le Biblia chrij riʼ?

Xkebʼanatäj chʼaʼoj

 Le Biblia nutzjoj rij jun kej chqä ri chʼoköl chrij rchë nukʼüt chqawäch chë chpan re tiempo reʼ xkebʼanatäj na chʼaʼoj chwäch jontir le Rwachʼlew.

  •   «Xel pä jun chik kej ri achiʼel ta qʼaqʼ rcolor. Ri chʼoköl chrij xyaʼöx qʼij che rä rchë nuyaʼ chʼaʼoj chkiwäch ri winäq rchë nkikamsaj kiʼ chkiwäch, y xyaʼöx jun mamaʼ espada che rä» (Apocalipsis 6:4).

 Chrij ri kej riʼ ye petenäq chik kaʼiʼ ri nkikʼambʼej tzij nkʼaj chik kʼayewal ri najin yebʼanatäj chwäch le Rwachʼlew: ri wayjal chqä ri kamïk kimä ri yabʼil o rma xa bʼa achkë chik jun (Apocalipsis 6:5-8). Rchë natamaj más chrij re profecía reʼ chqä chrij achkë rma nqaʼij chë kan najin nbʼetzʼaqät, taskʼij rwäch ri artículo «¿Qué representan los jinetes del Apocalipsis?».

Xkekʼis ri chʼaʼoj

 Xa jbʼaʼ chik apü, jontir ri kʼo chwäch le Rwachʼlew ma xtksäx ta chik chkipan ri chʼaʼoj. Ye kʼa ma yë ta ri winäq xkebʼanö riʼ. Le Biblia nuʼij reʼ:

  •   Dios «nuʼän chë nkʼis chʼaʼoj chwäch le Rwachʼlew» (Salmo 46:9).

  •   Dios xtchojmij jontir ri kʼayewal ri ryaʼon qa ri chʼaʼoj pa kiwiʼ ri winäq. «Ryä xtsuʼ ryiʼal ri rnaqʼ kiwäch, y ma xtjeʼ ta chik kamïk, bʼis, oqʼej nixta tyowen. Jontir riʼ ma xkejeʼ ta chik» (Apocalipsis 21:4).

  •   Dios xtuʼän chë majun ta chik chʼaʼoj xtjeʼ. «Ri ntinamit xtbʼejeʼ akuchï majun ta chʼaʼoj kʼo, akuchï majun nxiʼin ta y akuchï majun ta achkë xtnaqö rchë» (Isaías 32:18).

 Ri profecías ye kʼo chpan le Biblia nkikʼüt chë ri chʼaʼoj chqä ri kʼayewal najin yebʼanatäj komä xa xuʼ nkikʼüt chë xa jbʼaʼ chik apü Dios xtuʼän chë ma xkebʼanatäj ta chik chʼaʼoj.

 ¿Achkë rbʼanik xtuʼän Dios ya riʼ? Ryä xtksaj Rqʼatbʼäl Tzij ri kʼo chkaj (Mateo 6:10). Rchë natamaj más chrij ri Qʼatbʼäl Tzij riʼ chqä achkë utzil xtkʼäm pä pan awiʼ, tatzʼetaʼ re koʼöl video reʼ: ¿Achkë riʼ ri Ruqʼatbʼäl Tzij Dios?

a Miroslav Jenča, subsecretario general de Europa de la ONU (6 de diciembre, 2023).