¡Ri espíritus kan ye kʼo wä! Röj ma yeqatzʼët ta. Ye kʼo ütz chqä itzel taq espíritus. Ye kʼa, ¿yë komä ri winäq ri yekäm äl ri yebʼeʼok ri espíritus riʼ?

Manä, ma yë ta ryeʼ. Taq jun winäq nkäm, ma nbʼeʼok ta jun espíritu achiʼel nkiʼij ye kʼïy. ¿Achkë rma qataman riʼ? Rma ya riʼ nukʼüt le Biblia. Le Biblia ya riʼ jun libro ri kantzij ntzjon, rma petenäq rkʼë ri kʼaslïk Dios ri rubʼiniʼan Jehová. Rma yë Jehová xbʼanö kichë ri winäq, retaman achkë nbʼanatäj kikʼë taq yekäm (Salmo 83:18; 2 Timoteo 3:16).

Le Biblia nuʼij chë Jehová xuʼän Adán, ri naʼäy achï, rkʼë poqlaj (Génesis 2:7). Dios xyaʼ Adán chpan ri jardín de Edén. Xa ta ryä xnmaj rutzij Jehová, ma ta xkäm; kʼa ta kʼäs na komä. Ye kʼa taq Adán kan chubʼanik xuʼän xqʼäj rutzij Jehová, ryä xuʼij reʼ che rä: «Xkatzolin pan ilew, rma chriʼ xatel wä pä. Rma xa yït poqlaj y xkabʼeʼok chik jmul poqlaj» (Génesis 3:19).

¿Achkë ntel chë tzij reʼ? Taquʼ rij reʼ: ¿akuchï kʼo wä Adán taq majanä tbʼan rma Jehová? Majun akuchï kʼo wä. Ryä chqä ma chkaj ta wä kʼo wä. Rma riʼ, taq Jehová xuʼij che rä Adán chë xttok chik jmul poqlaj, ri xrajoʼ xuʼij che rä ya riʼ chë xtkäm. Adán ma xok ta jun espíritu. Taq ryä xkäm, xkʼis rukʼaslemal, chriʼ xchup wä ruwäch, rma rkʼë ri kamïk, chriʼ nchaʼ wä chiʼ rukʼaslemal jun winäq.

Ye kʼa, ¿achkë ütz nqaʼij chkij ri winäq ri ye kamnäq äl? ¿Xbʼanatäj komä kikʼë ryeʼ ri xbʼanatäj rkʼë Adán? Le Biblia nuyaʼ ruqʼalajsaxik re kʼutunïk reʼ.

•  «Jontir [winäq chqä chköp] yetzolin akuchï xeʼel wä pä. Rkʼë poqlaj xebʼan wä y xkebʼeʼok chik jmul poqlaj» (Eclesiastés 3:20).

• «Ri kamnaqiʼ majun chik kitaman ta» (Eclesiastés 9:5).

• Ryeʼ majun ta chik nkinaʼ, «ma yejowan ta chik nixta itzel nkinaʼ chkë ri nkʼaj chik» (Eclesiastés 9:6).

• «Majun chik samaj, chʼobʼonïk, etamabʼäl nixta naʼoj chpan ri Jül, ri akuchï xkabʼemuq wä qa» (Eclesiastés 9:10).

• «Ri achï ntzolin pa poqlaj; kan yë kʼa ri qʼij riʼ nkʼis ri ruchʼobʼonik» (Salmo 146:4).

¿Kʼayewal nuʼän chawäch nanmaj ri nkiʼij re textos reʼ? We ke riʼ, taquʼ rij reʼ: chkipan kʼïy familias, yë ri achï nchʼakö ri päq rchë nutzüq rufamilia. Taq ryä nkäm, rufamilia kʼayewal nuʼän chkiwäch nkïl ri nkʼatzin chkë. Kʼïy mul, ri rixjayil chqä ralkʼwal  majun ta jaruʼ kirajil rchë nkitzüq kiʼ. Rkʼë jbʼaʼ, ye kʼo xtkitzʼlaʼ rufamilia rma itzel wä nkinaʼ che rä. Komä takʼutuj qa reʼ chawäch: «We ri achï riʼ kʼa kʼäs na respíritu, ¿achkë rma ma yë ta ryä ntzuqü rufamilia? ¿Achkë rma ma nuchajij ta rufamilia chkiwäch itzel taq winäq?». Rma ri textos ri xeqatzʼët yän qa kantzij yetzjon. Ri achï riʼ kamnäq chik, majun ta chik nkowin nuʼän (Salmo 115:17).

¿Ntel chë tzij reʼ chë majun bʼëy chik xtqatzʼët ta kiwäch ri ye kamnäq äl? Manä, ma ke riʼ ta. Chqawäch apü, xtqatzʼët achkë xtbʼanatäj kikʼë ri kamnaqiʼ. Ye kʼa ri xqatzjoj qa nukʼüt chqawäch chë ri kamnaqiʼ ma kitaman ta ri achkë yeqaʼän. Ryeʼ ma yekowin ta yojkitzʼët, yojkikʼoxaj o yetzjon qkʼë. Rma riʼ majun ta rma nqaxiʼij qiʼ chkiwäch. Ryeʼ ma yekowin ta yojkitoʼ nixta yojkitzʼlaʼ (Eclesiastés 9:4; Isaías 26:14).