Yaqʼax chupam ri rupam

Yaqʼax rikʼin ri rucholajem

TJONÏK 39

¿Achkë rubʼanik nutzʼët Jehová ri kïkʼ?

¿Achkë rubʼanik nutzʼët Jehová ri kïkʼ?

Ri kïkʼ kan kowan ruqʼij, rma majun ta jun winäq nkowin nkʼaseʼ we majun ta rukikʼel. Ye kʼa, rma yë Dios xbʼanö qchë, xa xuʼ ryä ütz nbʼin chqë achkë rubʼanik kʼo chë nqaksaj. ¿Achkë nuʼij ryä chrij ri kïkʼ? ¿Ütz komä ntej o nyaʼöx pa qachʼakul? ¿Y achkë xkatoʼö rït rchë xtachaʼ xtaʼän ri ütz chrij riʼ?

1. ¿Achkë rubʼanik nutzʼët Jehová ri kïkʼ?

Ojer qa, Jehová xuʼij chkë rusamajelaʼ: «Rukʼaslemal xa bʼa achkë chköp ya riʼ rukikʼel» (Levítico 17:14). Chwäch Jehová, ri kïkʼ ya riʼ ri kʼaslemal. Y rma ri kʼaslemal ya riʼ jun ruspanik Dios —jun spanïk ri kan loqʼoläj—, reʼ ntel chë tzij chë ri kïkʼ chqä kan loqʼoläj.

2. ¿Kʼo komä jun rubʼanik ma nrajoʼ ta Dios chë nksäx ri kïkʼ?

Ojer qa, taq majanä tchapatäj pä ri congregación, Jehová xuʼij chkë rusamajelaʼ chë ma tkitäj ta kïkʼ (taskʼij ruwäch Génesis 9:4 chqä Levítico 17:10). Y taq xchapatäj pä ri congregación, Jehová xuʼij chik jmul ya riʼ. Ri molaj ukʼwäy bʼey —ri molaj apóstoles chqä ri ukʼwäy taq bʼey ri xkikʼwaj bʼey chwäch ri congregación— xkiʼij ya reʼ chkë ri cristianos: «Ma titäj ta kïkʼ» (taskʼij ruwäch Hechos 15:28, 29).

¿Achkë ntel chë tzij riʼ? We ri doctor nuʼij chawä chë ma tatäj ta chik yaʼ, rït ma xtatäj ta chik, ¿tapeʼ? Ye kʼa, ¿xtajuʼ äl komä pan abʼochʼil o xtatäj rukïl wäy ri kʼo äl ya riʼ chpan? Manä. Ke riʼ chqä nbʼanatäj rkʼë ri kïkʼ. We nqajoʼ nqanmaj rutzij Dios, ma kʼo ta chë nqatäj kïkʼ, tiʼäj ri ma xesäx ta qa kïkʼ che rä o rukïl wäy ri xyaʼöx qa kïkʼ rkʼë.

¿Y, achkë nqaʼij chrij ri rubʼanik nkiksaj ri doctores ri kïkʼ? Ye kʼo jojun tratamientos ri kan chöj nkiqʼäj rutzij Dios, achiʼel taq nyaʼöx kïkʼ pan achʼakul o glóbulos rojos, glóbulos blancos, plaquetas chqä plasma. Ye kʼa nkʼaj chik mul ma kan ta nqʼalajin chqawäch we najin o ma najin ta nqaqʼäj rutzij Dios. Jojun tzʼetbʼäl. Ye kʼo jojun aqʼon kikʼwan ri nesäx chkë ri glóbulos rojos, glóbulos blancos, plaquetas chqä plasma. Y kʼo tratamientos ri akuchï nksäx rukikʼel ri winäq ri najin nknäx (nqʼomäx). Rkʼë ronojel reʼ röj nqchaʼö achkë xtqaʼän (Gálatas 6:5). a

TQATAMAJ MÁS CHRIJ RE NAʼOJ REʼ

Tqatzʼetaʼ achkë kʼo chë njeʼ pa qajolon taq nqachaʼ achkë aqʼon xtqatäj o achkë tratamiento xtqakʼän.

3. Tachaʼ naʼän ri nqä chwäch Jehová

¿Achkë ütz naʼän rït rchë jontir ri xtachaʼ xtaʼän xtkʼwaj riʼ rkʼë ri rubʼanik nutzʼët Dios ri kïkʼ? Titzʼetaʼ ri VIDEO y chrij riʼ kixtzjon chrij ri achkë rma kan nkʼatzin nqasmajij ri naʼoj ri ye kʼo qa chuxeʼ:

  • Taʼij che rä Jehová chë tyaʼ anaʼoj (Santiago 1:5).

  • Takanuj naʼoj chpan le Biblia ri kikʼwan kiʼ rkʼë riʼ y tatzʼetaʼ achkë rubʼanik nasmajij (Proverbios 13:16).

  • Tatzʼetaʼ achkë nksäx rchë yeknäx (yeqʼomäx) ri winäq pan atinamit rït.

  • Tatzʼetaʼ achkë ma xtakʼän ta.

  • Tatzʼetaʼ na we ri xtachaʼ xtaʼän ma xtuʼän ta chë chiʼin xtnaʼ a-conciencia (Hechos 24:16). b

  • Tjeʼ pan ajolon chë majun ta jun kʼo chë nbʼin chawä achkë kʼo chë naʼän taq rït kʼo chë yachaʼö riʼ, nixta awachjil, awixjayil, jun ukʼwäy bʼey o ri najin nyaʼö atjonik chrij le Biblia (Romanos 14:12).

  • Tatzʼibʼaj qa ri nawajoʼ naʼän.

4. Ri testigos de Jehová nqakanuj ri más ütz rubʼanik nqknäx

Taq nqanmaj ri rubʼin Dios chrij ri kïkʼ ma ntel ta chë tzij chë ma nqakanuj ta ri más ütz rubʼanik nqknäx (yojqʼomäx). Titzʼetaʼ ri VIDEO.

Tiskʼij ruwäch Tito 3:2 y kixtzjon chrij reʼ:

  • ¿Achkë rma kʼo chë nqtoʼon kikʼë ri kʼo kitamabʼal chrij aqʼon chqä kan pa rubʼeyal nqtzjon kikʼë?

Ri ma nqakʼän ta

Röj nqchaʼö

A. Plasma sanguíneo

Ri nesäx che rä ri plasma

B. Glóbulos blancos

Ri nesäx chkë ri glóbulos blancos

C. Plaquetas

Ri nesäx chkë ri plaquetas

D. Glóbulos rojos

Ri nesäx chkë ri glóbulos rojos

 5. Ri kʼo chpan ri kïkʼ

Ri kïkʼ kʼo glóbulos rojos, glóbulos blancos, plaquetas chqä plasma chpan. Y chkipan riʼ kʼo chik nkʼaj ri nbʼix fracciones sanguíneas chkë. c Jojun chkë ri fracciones riʼ yeksäx chkipan aqʼon rchë yeknäx (yeqʼomäx) ri winäq o rchë nqʼat rukikʼel jun winäq ri xsök riʼ o kʼo jun xbʼanatäj rkʼë.

Röj nqchaʼö we xtqakʼän ri fracciones sanguíneas o manä. Ye kʼa kʼo chë nqatzʼët na achkë nuʼij qa-conciencia chqë, ri qatjon rkʼë le Biblia. Rkʼë jbʼaʼ ye kʼo jojun ma xtkikʼän ta jun tratamiento ri rukʼwan jun chkë ri fracciones riʼ. Y nkʼaj chik rkʼë jbʼaʼ ma itzel ta nkinaʼ we xtkikʼän.

Taq kʼo jun xtachaʼ xtaʼän, takʼutuj qa reʼ chawäch:

  • ¿Achkë rubʼanik xtinbʼij che rä ri doctor chë xtinkʼän o ma xtinkʼän ta jojun chkë ri fracciones sanguíneas?

JOJUN WINÄQ RKʼË JBʼAʼ XTKIKʼUTUJ REʼ CHAWÄ: «We ri kïkʼ nkowin yerutoʼ ri winäq rchë ma yekäm ta, ¿achkë kʼa rubʼanon we nyaʼöx kïkʼ chwä?».

  • ¿Achkë naʼij rït?

RI XQATAMAJ QA

Le Biblia nuʼij achkë rubʼanik nrajoʼ Jehová chë nqatzʼët ri kïkʼ.

Tqakamluj ri xqatzʼët qa

  • ¿Achkë rma ri kïkʼ kan loqʼoläj chwäch Jehová?

  • ¿Achkë rma qataman chë taq Dios nuʼij chë ma tqatäj ta kïkʼ najin chqä ntzjon chrij ri nyaʼöx kïkʼ pa qachʼakul?

  • ¿Achkë xkatoʼö rït rchë xtachaʼ xtaʼän ri ütz rkʼë ruksaxik ri kïkʼ?

Ütz naʼän reʼ

RCHË NATAMAJ MÁS

Taq ma abʼin ta na chë xtakʼän o ma xtakʼän ta jun tratamiento ri akuchï xtksäx akikʼel, ¿achkë kʼo chë ma namestaj ta?

«Kikʼutunik ri yeskʼin ruwäch qawuj» (Ri Chajinel, 15 de octubre, 2000)

Taq ma abʼin ta na chë xtakʼän o ma xtakʼän ta ri fracciones sanguíneas, ¿achkë kʼo chë natzʼët naʼäy?

«Kikʼutunik ri yeskʼin ruwäch qawuj» (Ri Chajinel, 15 de junio, 2004)

¿Achkë xbʼanö che rä jun doctor rchë xqʼalajin chwäch chë Jehová ma najin ta nqʼax ruwiʼ rkʼë ri rubʼanik nutzʼët ri kïkʼ?

«Xintzʼët ri kïkʼ achiʼel nutzʼët Dios» (¡Despertad!, 8 de diciembre, 2003)

Tatzʼetaʼ achkë rubʼanik ri ukʼwäy taq bʼey ri ye kʼo chkipan ri Comités de Enlace con los Hospitales yekitoʼ ri kichʼalal.

Jehová yeruchajij ri yawaʼiʼ (10:23)

a Tatzʼetaʼ ri tjonïk 35, «¿Achkë xtqtoʼö rchë xtqachaʼ xtqaʼän ri ütz pa qakʼaslemal?».

b Tatzʼetaʼ ri  naʼoj 5 «Ri kʼo chpan ri kïkʼ» chqä ri nota 3 «Tratamientos ri akuchï nksäx qakikʼel».

c Jojun doctores nkiʼij chë ri glóbulos rojos, glóbulos blancos, plaquetas chqä plasma ya riʼ ya fracciones chik. Rma riʼ rkʼë jbʼaʼ rït kʼo chë naʼij chkë chë ayaʼon chik chwäch awan chë ma xtakʼän ta kïkʼ o glóbulos rojos, glóbulos blancos, plaquetas chqä plasma.