1. Kūö yòh yik tarik ngam Tēv misī nö tö kalēḵ?

 VËNYU nang in tö ngam Paipöl tö inlahen yip tö chiplö tarik Yāvē misī nö tökalēḵ. Ngölōn pöri cha-a tö re nöng öt aṅhav in tö ngam kumlēḵ. Sā inlahen Rācha Tāvit nö ngöṙô lōn anga-aṅ töre nö sā “ngam rôngö nö sökhak nö ngëḵ,” Hēṙu pöri anga-aṅ nö ‘pa-ekūö.’ (Sal. 30:7) Yěn la-evṙen ngam töhet kumlēḵ ngam Tēv nö ikui Sëmsön ngaich aṅhav in anga-aṅ tö ngam töt insā-av kumlēḵ. Akahakūö anga-aṅ töre nö öt kanò-òv yěn hö-öv ngam kumlēḵ ngam Tēv nö in ò ‘pò-ò nö sā inlahen yip töng tarika min töt kalēḵ.’ (Kam. 14:5, 6; 16:17) Höng Yāvë ön kamëtö kumlēḵ më tö chiplö tarikre.

2. Kūö yòh ang Pôl nö vë-enyre nö öt kalēḵ-en, kalēḵ pöri anga-aṅ? (2 Kòrin 12:9, 10)

² Akahakūö ang Pôl töre nö lōnu tö ngam kumlēḵ lamöktö in Yāvē. (Vë-evkūö 2 Kòrin 12:9, 10.) Kūö yòh? Kūö Pôl nö töng sā hē nö tarik nö la-al minë töt kumlēḵ-en el alaha re. (Kal. 4:13, 14) Hēṙu inrē anga-aṅ nö kihngen nö kēken nup tölöök la-en. (Rōm. 7:18, 19) Pōyen piṙutkö hēk mufē inre anga-aṅ töre nö sitih inlahen min nö la-al nup yamih kanihngenre. (2 Kòr. 1:8, 9) Sön pöri Pôl nö ngöṙô yēḵ chu öt kalēḵ-en, ngaich kalēḵ chū-ö. Kūö yòh anga-aṅ nö ngatī ṙô? Pön höng Yāvē kamëtö kumlēḵ ò. Anga-aṅ inrē mahangëken Pôl.

3. Asuh nup min intöönö tö kētu sanapṙô nö in ngih ātiköl?

³ Kilēḵngôre ang Yāvē tö ò min nö hangönken hī. (1 Pīt. 5:10) Örhöng kahngenre pöri ngam kumlēḵ Yāvē nö yih nö in hī, pöi hòṅ la-evṙen inrē öi kētöre. Kò-òren öi ngëichkö inlahen ngam kār (car). Hòṅ ōt ngam inchīn ön el ngam kār. Öt höng kahngenre pöri min angū-ö nö kiröönngöre pòrô nö inchīnu. Pön hòṅ hachīnö angū-ö tö öp chumvē (driver) ngam kār ngaich möl  min angū-ö nö kiröönngöre. Ngatī ṙēngen Yāvē nö hīnöre nö kētö kumlēḵ hī, yē hī pöri hòṅ teūngen tö e ngaich hòṅ la-evṙen ayī-ö öi kētöre. Asuh öp halēnlö Yāvē inlahen tī ò nö hangönken hī? Hēk asuh inrē öp inlahen hī yěi hòṅ teūngen tö e angū-ö kumlēḵ? Yēḵ hī hòṅ teūngen tö sanapṙô në intöönö ngaich chumkūöṙen ayī-ö tö Yāvē nö sitih inlahen nö kētö kumlēḵ pròfět Yōna, Mariā ök yöng Yēsū hēk Pôl inrē. In ngih ātiköl inrē min öi mikahtökūre tö Yāvē nö sitih inlahen töngamuh nö kētö kumlēḵ më tarikre.

4. Asūp inlahen hī yěi hòṅ teūngen töm kumlēḵ aṅ in Yāvē?

⁴ Ngam töhěng inlahen hī yěi hòṅ teūngen tö ngam kūmlēḵ Yāvē, öi vë-ekūötēv. Yē hī öi vë-ekūötēv ngaich mihôiṅ min ang Yāvē nö kē-ěkūö hī tö ngam kumlēḵ ‘ngam tö mötlö kumlēḵ tö töng tarika.’ (2 Kòr. 4:7) Minë tö kūichhötvö tö Yāvē nö imat ngam Paipöl nö tö īnu anū-ö tö ‘kumlēḵre.’ (Hep. 4:12) Ngaich kô-en ayī-ö teūngen tö kumlēḵre hēk nganööre, yē hī öi vë-ekūö mat ngam Paipöl hēk fēken u inrē. (Sal. 86:11) Lökten öm vë-ekūötēv öm vë-ekūö Yāvē hēk haköp mat ngam Paipöl, ngaich öthō min anga-aṅ nö öt kē-ěkūö meh tö kumlēḵ. Ngaich mihôiṅ min më-eṅ la-al minë kanihngenre, köptī min tö ngam ṙanamlōnre hēk teungten inrē min öm kēken nup la-enre pòrô anū-ö nö ö kihngen nö in meh. Töi ngëichken Yāvē nö sitih inlahen nö kētö kumlēḵ pròfět Yôna.

5. Kūö yòh ang Yôna nö lōnu tö nganöönöre?

⁵ Kô-en nö hòṅ lōnu ang pròfět Yôna tö ngam nganöötöre. Ngam kinë-ekūö ò la-en tö Yāvē, kihngen elmat anga-aṅ nö kēken e, lökten anga-aṅ nö yòklö nö el ök töhěng nòng chōng nö falngöre. Yih ngaich ök tökiröng chanôichö el ngam mai, kihngen tī ngaich anga-aṅ tö yik tahëng holre aṅ el ngam chōng. Ik sā yik aṅ el ngam chōng nö kavalten ò nö el mai, ngeūktu ngaich anga-aṅ tök tökiröng kāḵ. Sangūla ngaich anga-aṅ nö ellōn ngam kāḵ. Sitih inlahen mufē ang Yôna ik hē e. Ngö mufē hòng ngaich anga-aṅ töre min nö öt aṅ? Hēk ngö mufē hòng inrē anga-aṅ tö Yāvē nö ṙāngen ò? Kô-en lohten Yôna nö pa-ekūö.

6. Sā mikahlōn hī tö ṙô ngam Yôna 2:1, 2, 7, asūp inlahen ò nö hòṅ lōnu tö nganöönöre ik sā ò nö ellōn ngam kāḵ?

⁶ Höng hěngtak ang Yôna, asuh pöri öp inlahen ò nö hòṅ teūngen tö nganöönö re? Vë-ekūötēv anga-aṅ. (Vë-evkūö Yôna 2:1, 2, 7.) Halôngö chööngö Yāvē ang Yôna, fē-ěre pöri ngaich anga-aṅ, lökten ò nö ṙatö-ellōnre tö Yāvē min nö öthō nö öt hangöṙô ò nö vë-ekūötēv. Fēkö nuk urěhngöre inrē anga-aṅ haköpre nö imat ngam töhet līpöre. Kūö yòh ayī-ö mihôiṅ ngatī ṙô? Im līpöre Yôna tö 2 mirūlö minë tö kūichi ṙô ò nö vë-ekūötēv nö sāḵ ta ṙô angū-ö nö im līpöre Salmai. (Sā ngih inchōḵ elmat, asātô ngam Yôna 2:2, 5 nö in ngam Salmai 69:1; 86:7.) In e mikahkūö ayī-ö tö Yôna nö köpölōn tö minë haköpre. Lökten anga-aṅ nö fēken u imṙētak ngam kanihngenre. Ṙatö-ellōnre inrē anga-aṅ tö Yāvē nö öthō nö öt hayööken ò. Unôichngöre ngaich ngam kāḵ nö kuvavlen Yôna nö el tanyô. Hō ngaich ang Yôna nö hateungngö ngam kinë-ekūöre la-en tö Yāvē.—Yôna 2:10–3:4.

7-8. Sitih inlahen ngòh prötör aṅ Taivan nö teūngen tö nganöönöre hē el ṙētak minë kanihngen?

⁷ Ṙòkhöre in öi teūngen tö yanöölenre öi im inlahen Yôna, möthë yē hī el ṙētak kanihngen. Töi chumkūöṙen öi ngëichkö inlahen prötör Sāming, b ngòh aṅ Taivān ngam tö ṙolkangen invah. Ötlēkaṙen inrē anga-aṅ tö yip aṅ patī re kūö ò nö Vamënyen Yāvē. Löktö in ngam vinë-ekūötēv hēk inkööpö pöri ngam prötör nö teūngen tö kumlēḵre. Ngöṙô anga-aṅ: “Hēṙu chin ṙung öt teungten im inkööpö yěich yīhiv tö minë  kanihngen.” Öt heūlngöre pöri ngam prötör. Ngöṙô anga-aṅ: “Urěh chū-ö öich vë-ekūötēv öich vë-ekūö Yāvē. Ngaich vīhöt ngam iyörfūn (earphones) re chū-ö öich hang nup Kingdom songs. Hěnghöre tiköökö u inrē chū-ö, ngaich yěn yih ngam lanāmö elkuilōn chu. Ngaich möl chū-ö öich rultenre öich haköp.”

⁸ Löktö im inköpö ang prötör Sāming nö teūngen tö kumlēḵre. Ik sā ò ngaich nö hòṅ òprēsönö. Ngöṙô ngam nöörs nö in ò tö ò nö hòṅ kēhötvö mahām pön kūönen ngam mahām (Red cell) ò. Köp pöri ngam prötör nö in ngam kuilōnre. Nö sitih inlahen? Urēhěkūö ngam òprēsönre anga-aṅ nöhaköp inlahen ekspirīön öp töhěng tak sistör ngam tö kūönen mahām takô tö ò. Pòrô ök sistör nö sō nö kēhötvö mahām sön anga-aṅ nö lööken. Löktö in ngam ekspirīön ngam sistör ang prötör Sāming nö teūngen tö kumlēḵ re nö köp nö i linöökölōn Yāvē.

9. Asūp mihôiṅ inlahen meh yē meh kihngen la-al minë miṙivlōnre? (Ngëichkö ngam nyat.)

⁹ Hēṙu öm ṙung öt teungten öm vë-ekūötēv, kūö minë kanihngenre hēk miṙivlōnre inrē? Hēk öt teungten inrē öm im inkööpö kūö minë öt kumlēḵ-enre? Yěn ngatī, ngaich kööpölōn më-eṅ tö Yāvē nö akahakūö tö minë kanihngen meh. Yēḵ meh pöri rahëichyen ṙô öm vë-ekūötēv, ngaich ṙatö-ellōnre më-eṅ tö Yāvē min nö öthō nö öt hangṙô meh hēk kētö inyööken meh inrē. (Efi. 3:20) Yēḵ meh öm vahavö hēk kihngen inrē hěnghöre öt teungten inrē öm im inkööpö tö kūö lumrāḵ re, ngaich kò-òren më-eṅ hang otiō minë pöplikēsön ih? Mihôiṅ inrē öm chuh el ngam jw.org öm hang minë tinköökö hēk meuk minë vitiō inrē. Yēḵ meh min öm vë-ekūö Yāvē hēk haköp mat ngam Paipöl tö nup tahëng inrē tö halēnlöngtö ò, yēḵ meh min in u chöh sanapṙô re vë-ekūötēv, ngaich sā kamëtö ṙētak Yāvē min më-eṅ nö kētö kumlēḵ meh.

10. Sitih inlahen öich më prötör sistör nö hangönken hī?

¹⁰ Kētö kumlēḵ hī hēk nganöönö hī an Yāvē nö löktö in më prötör sistör hī. Yē hī öi la-al minë kanihngenre hēk kihngen inrē öi kē minë la-enre, ngaich teūngen ayī-ö tö ‘inreuskö alaha’ re öi löktö in më prötör sistör. (Kòl. 4:10, 11) Lōnu inrē ayī-ö tö më holre nö hayööken hī ‘el ṙētak kanihngen.’ (Inch. 17:17) Yē hī öi akahaiṙen töre öi aṅhav in tö ngam öt kumlēḵ-en re, ngaich hòṅ kūyulōn ayī-ö tö më prötör sistör re  nö hayööken hī hēk hareuskö alaha hī inrē hòṅ hī öi chiplö i linöökö lōn Yāvē. Ta-a chěi töi chumkūöṙen öi ngëichkö inlahen ngam yöng Yēsū ang Mariā nö sitih inlahen nö teūngen tö nganöönöre nö löktö in yip tahëng.

11. Kūö yòh ang Mariā nö lōnu tö nganöönöre?

¹¹ Lōnu ang Mariā tö nganöönöre. Ik sā öp töhěng tak ma-aṅhānga ang Kēprīl nö vë-eny nang ò tö inlahen ò min nö pirūkö ök töhěng tak nyīö, pa-ekūö lohten anga-aṅ nö hangö e. Pön öl rēhěn anga-aṅ nö pīhivö, ngaich pöri anga-aṅ nö hòṅ puyōsö. Tö öl anga-aṅ nö heuveū-en nö haruklö nyīö, kē-ěkūö pöri anga-aṅ nö haruklö öp nyīö min ngam tö kaheukö nö Mesayā. Öt rēhěn anga-aṅ nö hěngheuh nö i kikōnyö, ngaich pöri anga-aṅ nö hòṅ kūönu. Sitih inlahen pöri anga-aṅ nö vë-eny nang Yôsěf ngam pīhö ò min?—Lūk. 1:26-33.

12. Sā ṙô ngam Lūkös 1:39-45, sitih inlahen ang Mariā nö teūngen tö nganöönöre?

¹² Teūngen ang Mariā tö ngam töt insā-av kinë-ekūöre la-en. Sitih inlahen taneūngen pöri anga-aṅ tö nganöönöre nö hateungngö ngih kinë-ekūöre la-en? Kē inyöökenre anga-aṅ nö in yip tahëng. Tö sā ò nö ngöṙô nö in Kēprīl tö ò nö hòṅ ṙūöhtö mikahkūöre tö ngam la-enre. (Lūk. 1:34) Unôichrit e ngaich anga-aṅ nö kiröönngöre nö chuh kui ök ‘rôngö’ Yūtā nö meukkūö ök hanöngkisanöre ang Ēlisöpet. Löng ngam kuilōn Mariā nö chuh in e. Lökten ang Ēlisöpet nö eū-eu ò hēk hang ngam inkòlô ò lamöktö in Yāvē tö Mariā min nö kūönu. (Vë-evkūö Lūkös 1:39-45.) Ngöṙô ngaich ang Mariā tö Yāvē nö “hameuktö kumlēḵre An nö im këlre.” (Lūk. 1:46-51) Löktö in nā Kēprīl hēk Ēlisöpet tī ang Yāvē nö kētö nganöönö Mariā.

13. Asuh ök inlahen ngam sistör mi-iyöng Polivia ik sā ò nö kē inyööken nö in më prötör sistör?

¹³ Ngatī inrē më-eṅ mihôiṅ teūngen tö nganöönöre öm sā inlahen Mariā öm löktö in më prötör sistör. Ngatī lōn inrē ang sistör Tösūrī ngam aṅ Polivia tö nganöönöre. Töt line-ënen ngam invah ngam yöng ò kikōnyö. Lökten anga-aṅ nö meukṙen ngam yöngre ik sā ò nö el ānspu. (1 Tim. 5:4) Öt tö lööṙen pöri angū-ö nö in ò. Ngöṙô anga-aṅ: “Ṙōlheuh chin ṙung öich ngö mufē tö chu öich öt teungten öich meukṙen ngam yöngre.” Ilööṙen hòng pökeh ngam sistör nö kē inyöökenre nö in yip tahëng? Hö-ö ön nö ilööṙen. Ngöṙô anga-aṅ: “Sō chū-ö öich hakihten më prötör sistör pöich ngö mufē tö Yāvē nö öt löktu nö öt hayööken chu. Akahaiṙen pöri ngaich chū-ö töre öich haṙëvngöre tö më holre öich höng hěngtak öich la-al minë kanihngenre.” (Inch. 18:1) Vë-eny nang më holre ngaich ang sistör Tösūrī tö ngam kanihngen re. Ngöṙô anga-aṅ: “Löktö in më prötör sistör chū-ö öich teūngen tö nganöönöre. Kumtö nya-aṅkūö cha-a nö chuh el āns hēk hareuskö alaha chu inrē nö löknyö mat ngam Paipöl. In e chū-ö nganlöre tö hī öi öt hěng tak. Nôlhöt inrē ayī-ö öi el ngam tökiröng mikūönö Yāvē ngam hamòlṙen hī nö el ṙētak kanihngen hēk kamëtö inreuskö alaha hī inrē öi la-al minë kanihngenre.”

14. Kūö yòh öi ötkô piyū-en öi kē inyöökenre in më minṙöinylen?

¹⁴ Löktö in më minṙöinylen tī ang Yāvē nö hangönkö alaha hī. Inlōnti hī cha-a nö lamöktö in ò. Pön löktö in cha anga-aṅ nö hangönken hī hēk kētö kumlēḵ hī inrē. (Isa. 32:1, 2) Yēḵ meh öm kihngen, ngaich vënyö nup pinṙūtö lōn re më-eṅ in yip minṙöinylen. Yēḵ cha min nö hayööken meh ngaich um piyū-u ṙô öm havëkö inyööken re in cha. Pön löktö in cha ang Yāvē nö kētö kumlēḵ meh.

15. Asuh öp tövai maheukkö më Kristīön?

¹⁵ Nup maheukkö hī aṅ mat ngam Paipöl, lökten in e ayī-ö mihôiṅ teūngen tö nganöönöre hēk kumlēḵre inrē. (Rōm. 4:3, 18-20) Maheukkūö in ayī-ö Kristīön tö hī min öi örheūheu aṅ ikūö ngih panam yěn peretāis hēk ōtre inrē yip tö maheukkūö töre nö chuh el halīöngö.  Löktö in ngam maheukköre ayī-ö öi teūngen tö nganöönöre öi la-al minë kanihngen re hēk iṙūöhen inrē im la-en inhānga hēk la-evṙen inrē tö nup tö ṙōlkangen la-en el ngam māṅ. (1 Tös. 1:3) Teūngen inrē ang Pôl tö nganöönöre nö löktö in ngam maheukköre.

16. Kūö yòh ang Pôl nö lōnu tö nganöönöre?

¹⁶ Hòṅ lōnu ang Pôl tö kumlēḵre. Ngöṙô tī anga-aṅ nö kūich ök innëtö chitri yik aṅ Kòrin tö ò nö sā ötkumlēḵ-en ngam töt ngëḵ tanīöyö. Ngöṙô anga-aṅ, tö ò nö ‘kirāchö,’ “katöngaṙen,” “fëlö” hēk “tiṙōli” inrē. Uroh nö hòṅ söl im kinëngö ngam nômö ò inrē. (2 Kòr. 4:8-10) Im linūöi van ò nö im la-en misnörī hē e anga-aṅ nö kūich ngih ṙô. Öt akahakūö hē e anga-aṅ töre min nö hēk nö la-al nup yamih kanihngenre. Lālöngkūö anga-aṅ tö më tömaṙôngö tarik hēk kē-ě inrē, ngaich öp chūök ò chōng nö lōngti hēk chaphötvö inrē anga-aṅ nö el chēl.

17. Sā ṙô ngam 2 Kòrin 4:16-18, sitih inlahen ang Pôl nö teūngen tö nganöönöre nö la-al minë kanihngen re?

¹⁷ Löktö im maheukköre ang Pôl nö teūngen tö nganöönöre. (Vë-evkūö 2 Kòrin 4:16-18.) Ngöṙô anga-aṅ nö in yik aṅ Kòrin Kristīön pòrô ngam alaha ò nö chuhngöre, sön pöri anga-aṅ nö öt heūlngöre. Töt insā-av an ngam maheukkö Pôl, ngam inlahen ò nö chuh el halīöngö. Lökten anga-aṅ nöng hō-en nup tö sitih kanihngenre. Örheūheu ang Pôl nö afēkö ngam maheukköre ngaich löktö in e anga-aṅ nö teūngen tö nganöönöre. Ngölōn anga-aṅ tö ngam lātuhēt tarik in ò nö örheūheu nö “tumfömlöng i tumö sakāmö.”

18. Sitih inlahen taneūngen tö nganöönöre ang prötör Tihomīr hēk tö ngam mikūönö ò nö löktö in ngam maheukköre?

¹⁸ Ngòh prötör Tihomīr mi-iyöng Pulkariā, teūngen anga-aṅ tö nganöönöre yē ò fēkö ngam maheukköre. Kapahlöng anga-aṅ töp kahëmre ang Istrevko tö kūö eksiten. Yīhi miṙivlōn anga-aṅ nö fēken ò pòrô nö marô-angen ngaich ngam kinpaha ò. Ngih pöri afēkö ngam mikūönö cha tö Yāvē min yěn ha-aṅlen Istrevko ngaich sitih inlahen mufē min īhö ip ṙētak. Ngöṙô anga-aṅ: “Tö sā ih yěi vë-ekūöre tö ih min öi isuh öi meukkūö Istrevko, asuh min öp vahī ih nya-aṅkūö ò, achīö min yip tö havëka nö im hinöngkö kūö ò nö el ngam pārti hēk asuh inrē  nup vahë-eny ih min in ò tö inlahen ngam manā-aṅ sakāmö.” Lökten ngam mikūönö cha nö teungen tö kumlēḵ re. Aṅhav in inrē cha-a tö ngam manööyö re hēk hökkö ngam inlahen tī Yāvē cha-a min nö ha-aṅlö öp kahëm ò.

19. Asūp inlahen meh mihôiṅ haköpkö ngam maheukköre? (Ngëichkö ngam nyat.)

¹⁹ Sitih inlahen öm më-eṅ yěm hòṅ hangönkö ngam maheukköre? Yē meh maheukkūö töre öm örheūheu aṅ ikūö ngih panam, ngaich vë-ekūö minë miröökö më-eṅ aṅ mat ngam Paipöl minë vinë-eny inlahen ngam Peretāis hēk fēken u inrē. (Isa. 25:8; 32:16-18) Kò-òren öm fēkö inlahen re in öp tufömngöre min panam. Achīö yip min maheukkūö meh? Achīö yip tö hangö ëlô töm? Sitih inlahen mufē inrē më-eṅ? Yěm afēken u ngaich mihôiṅ më-eṅ öm ngëichkö ngam nyat ngam peretāis öm in minë pöplikēsön, hěnghöre meuk minë miusik vitiō inrē tö sā në Tövai Min Panam, Höng Rachëichtöre hēk Tö Sitih Inlahen Nup Min Ṙanamlōn. Yē hī min örheūheu öi afēkö ngam maheukköre öi el öp tövai panam ngaich töng rahëichtören min minë kangihngen tö lōn hī. (2 Kòr. 4:17) Löktö in ngih maheukkö hī tī ang Yāvē nö hangönken hī hēk kētö kumlēḵ hī inrē öi la-al minë kanihngen re.

20. Yěi akahngen re öt kalēḵ-en, ngaich sitih inlahen ayī-ö mihôiṅ teūngen tö kumlēḵre?

²⁰ Pòrô öi töt kalēḵ-en tö lōn re, sön pöri ngam ‘Tēv nö kētö kumlēḵ hī.’ (Sal. 108:13) Urěhangen tī ang Yāvē nö halēnlö löktö tī re nö kētö kumlēḵ hī. Lökten Yēḵ meh öm kihngen kēken nup la-en re, la-al minë kanihngen re hēk yěn hòṅ chuhngöre ngam ṙanamlōn meh, ngaich hòṅ peunyhö kūö Yāvē më-eṅ ömhavëkö kūö ò tö inyööken re öm pörsönöl istötī. Kē inyööken re inrē in më prötör sistör ngaich haköpkö ngam maheukköre inrē nö elkuilōnre. Ngaich ‘teūngen min më-eṅ tö ngam kumlēḵ aṅ in ngam Tēv, hòṅ meh aṅhav in min tö ṙanamlōn hēk manööyö inrē.’—Kòl. 1:11.