1-2. Asuh ök inlahen nak tö nëttak haköptö Yēsū ik sā cha nö chuh Ēmīös?

 IK NISĀN 16, 33 C.E nak tö nëttak haköptö Yēsū nö löktö Yērūsalem nö chuh Ēmīös, ngam tö 11 kilōmitör ṙò-òlkūö tö Yērūsalem (7 mīl). Sā inlahen yik tahëng mahaköp cha-a nö haṙivlōn hēk pa-ekūö inrē. Pön fëliyö ök mahaköpten cha ang Yēsū. Ngö ṙô lōn cha-a töre nö hayöökaṙen min tö ò. Hö-ö pöri ngaich angū-ö nö ngatī. Hěng pöri min öp ih inlahen, öp mahavaichngen cha min tö ngam miṙivlōn cha.

² Holuröön cha-a tö ök tarik töt mikahkūöre nö kiröön. Ngaich vënyö minë kanihngenre cha-a nö in ò, pön kapahlöng tö Yēsū ök mahaköpten cha. Harikngöre tinrīken pöri ngaich cha-a ik sā cha nö hangṙô ò nö mikahtö elnang cha nö löktö in minë līpöre Môsös hēk minë līpöre yik pròfět, tö Kristū nö hòṅ kihngen hēk kapah inrē. Ik sā cha ngaich nö teung nö i Ēmīös, hē e cha-a nö akahaiṙen tö ngam tarik töt mikahkūöre nöng Yēsū, ngam tö hā-aṅlöng tö ngam Tēv nö ṙā-ang in yik tökapah. Fē-a man töm ṙôken ṙanamlōn cha ik sā cha nö akahalōn tö kristū nö hā-aṅlöng!—Lūk. 24:13-35.

3-4. (a) Asūp lanökngöre yik mahaköp ik sā cha nö meukkūö ò? (Inl. 1:3) (b) Asūp min kahakkö hī in ngih ātiköl?

³ Ik sā Yēsū nö ing panam ngaich kē-ěny ṙētakre anga-aṅ nö in yik haköptöre in minë manā-aṅ tö 40 sumkamre. a (Vë-evkūö Inlahen 1:3) Haṙivlōn yik haköptö ò hēk kihngen inrē. Hareuskö alaha cha pöri anga-aṅ, töp lökten cha nö yīhi nganöönö hēk kumlēḵ alaha inrē nö ahangkö ngam Pūlngö ngam Tēv hēk haköpten yik tarik inrē tö inlahen e.

 ⁴ Pōyen haköplö in yěi chumkūöṙen tö nuk inlahen Yēsū in nuk tö 40 sumkam ò. Mikahtökūöre min ayī-ö öi in ngih ātiköl tö inlahen Yēsū i nuk manā-aṅ sakāmö ò nö sitih inlahen anga-aṅ nö (1) kētö nganöönö yik haköptöre, (2) mikahtö elnang cha tö nup tö aṙū-uti ṙô ngam töhet līpöre hēk (3) kētö trēning cha hòṅ cha nö heuveū-en nö kēken nup la-enre. Mikahtökūöre inrē min ayī-ö öi sitih inlahen mihôiṅ asīnken Yēsū.

HANGÖNKEN YIP TAHËNG

5. Kūö yòh nö hòṅ īnu tö nganöönöre yik mahaköp nö in Yēsū?

⁵ Hòṅ īnu yik haköptö Yēsū misī tö ngam nganöönöre. Kūö yòh? Kūö cha nö hòṅ ṙāngen nuk patīre, la-enre hēk nuk töng sitih inrē nö hòṅ tömrit Yēsū. (Mët. 19:27) Ōt inrē yik tömināich elmat tö cha, kūö cha nö vītöre nö mahaköp nö in Yēsū. (Yôh. 9:22) Ṙën pöri cha-a nö mihôiṅ nö la-al u, pò cha nö ṙatö-ellōnre tö Yēsū nö tö kilē-ěyö nö Mesayā. (Mët. 16:16) Ik sā Yēsū pöri nö kapah, öt maheūṅku ngaich cha-a hēk haṙivlōn inrē.

6. Asuh nuk inlahen Yēsū unôichrit inlahen ò nö hā-aṅlöng?

⁶ Akahakūö ang Yēsū tö më haköptöre nö haṙivlōn, pön kapahlöng cha-a tö ò ngam mahaköpten cha, öt kūö ngam ṙinatö-ellōn cha nö kūöṅnen. Lökten ik sā ò nö hā-aṅlöng, ngaich im hē e anga-aṅ nö hangönken yik holre. Tö sā inlahen Mërī Mektelīn, ik sā ò nö sökhak nö ikūö ök anūlö ò nöng peuiny, hameuktöre ngaich ang Yēsū nö ikūö ò. (Yôh. 20:11, 16) Ngatī inrē anga-aṅ nö in nak tö nëttak haköptöre nak tö vënyu inlahen taheui ik urěh. Rö-ö nöng angū-ö pön meukkūö Pītör inrē anga-aṅ. (Lūk. 24:34) Ta-a chěi töi mikahtökūöre tö inlahen Yēsū ik sā ò nö meukkūö Mërī Mektelīn hēk asuh inrē öp haköplö hī öi in e.

7. Asuh ök ngahëichkö Yēsū inlahen Mërī hēk asuh inrē ök inlahen ò? (Yôhan 20:11-16) (Ngëichkö ngam nyat.)

⁷ Vë-evkūö Yôhan 20:11-16. Im nisān 16 tö lā peūheu yik rīkre tö chiplö kikānö nö chuh in ök anūlö Yēsū. (Lūk. 24:1, 10) In cha inrē ang Mërī Mektelīn. Töi chumkūöṙen tö ngih inlahen. Ik sā Mërī nö chuh kūö ök anūlö, ngaich meuk ök anūlö anga-aṅ nöng öt aṅhāṅvö. Lökten anga-aṅ nö chuh in nā Pītör nā Yôhan nö vë-eny nang cha tö ök anūlö nöng öt aṅhāṅvö. Fal ngaich cha-a nö kū-ötö ik anūlö ngaich chūngörit cha inrē ang Mërī. Hē cha ngaich nö meuk ök anūlö nö kô-en nöng öt aṅhāṅvö, ngaich haṙivlōn cha-a ngaich höng havan nö chuh patīre. Höngngöh pöri ang Mërī nöng sökhak nö in e nö peuiny. Öt akahalōn anga-aṅ tö Yēsū nö ṙòklöre maheuk tö inlahen ò, ötkô ang Yēsū nö meuk ngam miṙivlōn Mërī, töp lökten ò nö ilööṙen nö hameuktöre nö ikūö ò. Holtö hanangenlōnre anga-aṅ nö vë-ekūö ò hēk hangönken ò inrē. Hěnghöre kētö ök töhěng la-en ò ang Yēsū nö tölṙô ò nö vë-eny nang yik  mahaköp tö Yēsū ngaich nö hā-aṅlöng.—Yôh. 20:17, 18.

8. Sitih inlahen öi mihôiṅ asīnken Yēsū?

⁸ Sitih inlahen öi mihôiṅ asīnken Yēsū? Mihôiṅ ayī-ö öi hareuskö alaha yip prötör sistör. Hòṅ cha nö iṙūöhen nö löklōn Yāvē. Öi sitih inlahen? Mihôiṅ ayī-ö asīnkö inlahen Yēsū öi mikahtökūöre tö nup mufē cha nö la-al minë kanihngenre, ngaich ngatī inlahen öi hareuskö alaha cha. Töi chumkūöṙen tö ngih ekspirīön sistör Choslin. Kapahlöng anga-aṅ tö ök kahëmre ik tö hěng pinlāngen. Ngö ṙô anga-aṅ nö vë-eny, “Ṙōl chumngëṅtö chū-ö öich haṙivlōn öich höng fëkö ök kahëmre.” Havëten Choslin ngaich ök töhěng tak prötör hēk tök pīhö ò nö chuh patīre. Chumkūöṙen cha-a nö hangihtö ṙô ò nö vënyö minë kanihngenre, ngaich kētö ṙinatö-ellōn ò tö Yāvē nö kiröngen hanangenlōn tö ò. Ngö ṙô ang Choslin, “Ngö ṙô lōn chū-ö töre ngaich öich sā tö hòṅ pökngö öich el ngam tö aṙū-uti mai. Lööngö ṙētak pöri ang Yāvē nö söömtö ngam kupòk nö lamaklen chu. Yīhi nganöönö chū-ö öich iṙūöhen löklōn Yāvē unôichrit ngam inlahen chu öich vë-ekūö ök prötör hēk tök pīhö ò.” Ngatī inlahen ayī-ö yěi hòṅ hayööken yip prötör sistör. Yěn ōt vamënyö kanihngenre nö in hī, ngaich hòṅ chumkūöṙen ayī-ö öi hanghitö ṙô ò. Mihôiṅ öi hameuktöre öi hangenlōn tö ò. Yēḵ hī min öi ngatī inlahen, ngaich hangönken ò min ayī-ö nö iṙūöhen nö i linökölōn Yāvē.—Rōm. 12:15.

HAYÖÖKEN YIP TAHËNG NÖ AKAHA ELNANG TÖ MINË ṘÔ NGAM TÖHET LĪPÖRE

9. Asuh nuk kanihngen yik mahaköp hēk asuh ök inlahen Yēsū nö hayööken cha?

⁹ Ṙatö-ellōnre misī yik haköptö Yēsū nö in ngam töhet līpöre tö e nö ṙô ngam Tēv hēk ma-āinyre inrē nö asīnkö ṙô e. (Yôh. 17:6) Ik sā Yēsū nö fëli nö kilöllöng nö irōi ök chōn nö sā inlanken tö falūṙen, ngaich öt akaha elmat cha-a tö e nö kūö yòh nö ngatī inlahen. Akahakūö ngaich ang Yēsū tö cha nö rö-ö nö kūö kanūṅnen ngam ṙinatö-ellōnre nö ngatī mufē, kūö cha pöri nö öt akaha elnang tö ṙô ngam töhet līpöre. (Lūk. 9:44, 45; Yôh. 20:9) Lökten ang Yēsū nö hayööken cha nö mikahtö elnang cha tö ṙô e. Ta-a chěi töi ngëichkö inlahen Yēsū nö vë-ekūö nak tö nëttak haköptöre nak chamuh Ēmīös.

10. Sitih inlahen ang Yēsū nö kētö ṙinatö-ellōn yik haköptöre tö ò nö anga-aṅ Mesayā? (Lūkös 24:18-27)

¹⁰ Vë-evkūö Lūkös 24:18-27. Yěi chumkūöṙen tö inlahen Yēsū nö öt ilööṙen nö vë-enyre nö in nak mahaköp tö ò nö anga-aṅ Yēsū. Hatönö cha pöri anga-aṅ pön lohten nö lōnu tö cha nö un piyū-u ṙô nö vë-eny nup mufē ellōnre nö in ò. Lökten ngaich cha-a nö vë-eny nang ò töm maheuṅkköre tö Yēsū lang nö ṙamanyen cha nö eltī ngam inyööngö tö yik aṅ Rōma. Chumkūöṙen ang Yēsū nö hangihtö ṙô cha, ngaich unôichrit e nö mikahtö elnang cha tö ṙô ngam töhet līpöre nö ṙën ang Kristū nö hòṅ ngatī inlanken pön tö hòṅ teungtakūö minë tökilē-ěy. b Im hē e lā harap anga-aṅ hēk nö meukkūö yik haköptöre, ngaich ngatī ṙô nö mikahtö elnang cha. (Lūk. 24:33-48) Asuh öp haköplö hī öi in ngih inlahen?

11-12. (a) Asuh öp haköplö hī öi lökten im inlahen Yēsū yěn haköpten yip tarik tö nup ṙô ngam töhet līpöre? (Ngëichkö ngam nyat.) (b) Sitih inlahen ök kamë istötī Nôrtē nö hayööken ò?

¹¹ Asūp inlahen hī mihôiṅ asīnken Yēsū? Yěm haköpten öp kahë istötīre, ngaich hòṅ holtö mikah elmatre öm hatönö ò, hòṅ ò nö öt piyū-uṙô nö vë-eny nup mufē elkuilōnre nö in meh. (Inch. 20:5) Hayööken ò nö chöh nup miröökö tö mihôiṅ min nö yöölen tī tö ò. Uh pöri öm vë-eny nang ò tö nup tö hòṅ inlahen ò. Mihôiṅ pöri öm hatönö ò yěn akaha elnang tö minë miröökö. Ngaich hayööken ò nö asīnkö ṙô u. Töi chumkūöṙen chěi tö inlahen prötör Nôrtē ngam aṅ Kanā.

¹² Ik sā prötör Nôrtē nö 16 höiny samyeūheu, ngaich rultenre anga-aṅ nö haköp mat ngam Paipöl. Öt ööire pöri yik aṅpatī ò tö ngam inlahen  ò. Hö-ö pöri anga-aṅ nö ṙāngenre nö haköp. Asuh pöri ök tö tī-iv tö ò nö köp nö im kuilōnre? Ök prötör hē e kamë istötī ò ngaich hol ṙô ò anga-aṅ nö haköp ngam Mëtiv tö 10 mirūlö hēk hayööken ò inrē nö mikahtö elnang ò tö inlahen yip tamömrit Yēsū min nö hakihtuṙen. Ngö ṙô ang prötör Nôrtē, “Ik sā chu hakihtuṙen hē e ngaich chū-ö öich akahakūö töre teūngen tö ngam kanô-en.” Ik sā ngam prötör nö holṙô Nôrtē nö kakkö ṙô ngam līpöre Mëtiv 10:16. In e ngaich ang Nôrtē nö akaha elmat tö inlahenre nö hòṅ holtö mikah elmatre hēk minlēḵṙenre yěn kakkö inlahen ngam tinlööken nö in yip aṅ patīre. Unôichrit prötör Nôrtē ngaich nö kē ngam vinôkö, ngaich hòṅ lōnu anga-aṅ töre nö kētöre nö im la-en painīör. Öt lōnu pöri ök yöng ò kikōnyö tö ò nö ngatī inlahen, pön hōten ò nö pōihöl nö haköp nö chuh el ngam yunivösiti (university) iskul. Vë-eny nang ök prötör kamë istötīre ang Nôrtē tö ngam inlahenre. Hö-ö pöri ök prötör nö vë-eny nang ò töp tö hòṅ inlahen ò. Hatönö ò pöri anga-aṅ hēk hayööken ò inrē nö afēkö minë lökngörit chööngö. Asuh ök ngaich ṙòng ngam inlahen Nôrtē? Kē ngam fëslare ngaich anga-aṅ nö keuheūttö ṙētakre nö i linökö lōn Yāvē. Töp lökten ök yöng ò kikōnyö nö tölṙô ò nö kiröönngöre tö patī. Öt haṙivlōn pöri ang prötör Nôrtē tö ngam kahë re fësla. Ngö ṙô anga-aṅ, “Ṙinātu-ellōn chin tö ngam kahëre fësla nö öt vaich.” Ngatī inlahen in ayī-ö mihôiṅ hayööken yip tahëng nö akahakūö tö manah minë tö aṙū-uti miröökö imat ngam Paipöl. Lökten in e min cha-a nö ngönlöre ṙinātö-ellōn hēk iṙūöhen nö i linökö lōn Yāvē, pòrô nup tö sitih kanihngen cha.—Efi. 3:16-19.

HAYÖÖKEN MË PRÖTÖR HÒṄ CHA NÖ TEUNGTEN NÖ ‘INLŌNTI AṄ I TARIK’

13. Asuh ök inlahen Yēsū pön hōten ngam inhānga nö iṙūöhen kinëken? (Efisös 4:8)

¹³ Ik sā Yēsū nö ing panam, ngaich hateungngö ngam kinë-ekūöre anga-aṅ la-en tö Yāvē. (Yôh. 17:4) Öt ngö mufē anga-aṅ, ‘Höng hòṅ chū-ö chin tö la-evṙen tö e pön la-en chu angū-ö.’ Ṙātö-ellōnre pöri anga-aṅ nö in yik haköptöre. Töp lökten ò nö kētö trēning cha nö in minë tö luöi samyeūheu inlahen ò nö i linökö lōn Yāvē. Rö-ö nöng angū-ö pön haköpten cha inrē anga-aṅ urēhěkūö ò nö chuh el halīöngö hēk kētö la-en cha inrē nö ngëichken më tö pōiṙāi sīṅp Yāvē hēk hachō-okūö cha nö im la-en inhānga, inköptö tarik inrē. (Vë-evkūö Efisös 4:8.) Ik sā Yēsū nö kē-ěkūö cha tö në la-en, ngaich rīkre lohten yik in cha tö kūöṅnen ṙēḵti tö tö 30. In minë manā-aṅ tö 40 sumkam re ang Yēsū nö sitih inlahen nö kētö trēning më tarik tö chiplö hēk tö kalēḵ alaha nö la-evṙen pön hōten cha nö teungten nö ‘inlōnti aṅ i tarik?’

14. Sitih inlahen ang Yēsū nö kētö trēning yik haköptöre nö in minë manā-aṅ tö 40 sumkamre nö ing panam? (Ngëichkö ngam nyat.)

 ¹⁴ Kētö inlēnö yik haköptöre ang Yēsū nö holtö hanāngenlōnre. Tö sā inlahen ò nö meuk yik haköptöre nö öt ṙātö-ellōnre tö ò nö ngaich nö hachohlöng nö ṙā-ang in yip tö kapah, ngaich kētö inlēnö cha anga-aṅ hēk halööktö mufē cha inrē. (Lūk. 24:25-27; Yôh. 20:27) Mikahtö elmat cha inrē anga-aṅ tö cha nö un yahlö lōn nö in minë la-enre nö mi-inyiha hēk inmūlö rupīö, chumkūöṙen pöri nö i nginëichkö minë sīṅp Yāvē. (Yôh. 21:15) Fēlen cha inrē anga-aṅ tö cha nö un kihngen ellōn nö meuk nup la-en taneungen yip tahëng nö im linökö lōn Yāvē. (Yôh. 21:20-22) Hěnghöre halööktö mufē cha inrē anga-aṅ tö inlahen ngam Pūlngö ngam Tēv hēk ṙūöhlö alaha cha nö chumkūöṙen tö ngam la-en inhānga. (Inl. 1:6-8) Asūp mihôiṅ haköplö më minṙöinylen nö in Yēsū?

15-16. (a) Mikahtö elmat hī tö më minṙöinylen nö sitih inlahen mihôiṅ nö asīnken Yēsū? (b) Asuh ök yanöölen prötör Petrick ik sā ò nö kētu inlēnö?

¹⁵ Sitih inlahen aich mihôiṅ më minṙöinylen nö asīnken Yēsū? Hòṅ kētö trēning më prötör cha-a el ngam māṅ më tö kūöṅnö ṙēḵti hòṅ cha nö heuveū-en nö kēken minë la-en el ngam māṅ. c Ötkô cha-a nö ngö mufē tö më prötör min nöng ilööṙen nö heuveū-en hēk öthō inrē nö vaichköreṙen. Töt ṙanāngen pöri ngam inlahen cha nö holtö hanāngenlōnre nö halēn më ṙālö prötör hòṅ cha nö haköplu töre nö hòṅ aṅhav in tö ngam inyāichngö, mihôiṅ nö chūök ṙinātö-ellōn hēk holtö ṙanamlōnre nö hayööken yip tahëng.—1 Tim. 3:1; 2 Tim. 2:2; 1 Pīt. 5:5.

¹⁶ Chumkūöṙen tö prötör Petrick nö sitih inlahen anga-aṅ nö yöölen tö kūö ök tö kētu inlēnöre. Öt tö vaiyö ṙô anga-aṅ yěn vë-ekūö holre hēk öt vaiyö tinrīken inrē nö in cha, ötrēhěn inrē nö milēḵṙen tö yip sistör. Ik sā ök töhěng tak minṙöinylen nö meuk ngih ötkumlēḵen ò, ngaich holtö hanangenlōnre anga-aṅ nö halēnö ò. Ngö ṙô ang Petrick, “Ṙamölōn chin tö inlahen ök prötör nö vë-ekūö chu hēk vë-eny nang chu inrē tö nup tö hòṅ halööktitvö tinrīken chu. Lōnu chū-ö tö la-enre öich el ngam māṅ yē chu pöri öich meuk yip tahëng nö teūngen tö la-enre nö el ngam māṅ ngaich öt ööire chū-ö. Kiröngen yanöölen pöri öich lökten in ök inlēnöre kahëtö  ök minṙöinylen. In e chū-ö öich akaha elmat tö chu öich rö-ö öich höng hòṅ lōntö ngam la-en pöich hòṅ holtö inyāichngöre inrē öich la-evṙen chö-öinyten më prötör sistör hēk hangenlōn inrē tö cha.” Ngamuh ngaich ṙòng e tö ò ngaich nö vīlöng nö minṙöinylen ik sā ò nö 23 ṙēḵti.—Inch. 27:9.

17. Sitih inlahen ang Yēsū nö ṙātö-ellōnre nö in yik haköptöre?

¹⁷ Rö-ö ang Yēsū nöng tölṙô yik haköptöre nö ahānga, pön kē-ěkūö cha inrē tö ngam la-en inköptö tarik. (Mët. 28:20) Lohten më mahaköp nö ngö ṙô lōn töre min nö öt teungten nö in ngih la-en. Kiröngen ṙinātö-ellōn pöri ang Yēsū nö in cha tö cha min nö hateungngö ngih kinë-ekūöre la-en. Töp lökten ò nö ngö ṙô nö in cha: “Sā ngam Yöng nö tīnngen Chu, ngatī chin Chū-ö tīnngen yīö.”—Yôh. 20:21.

18. Sitih inlahen aich mihôiṅ më minṙöinylen nö asīnken Yēsū?

¹⁸ Sitih inlahen aich mihôiṅ më minṙöinylen nö asīnken Yēsū? Më tö ekspirīönu minṙöinylen ngaich kē-ěkūö yip tahëng cha-a tö minë la-en. (Filip. 2:19-22) Tö sā ṙēngen cha nö holṙen më ṙālö prötör nö ha-et Patī Pūlngö, ngëichkö nup tö hòṅ halööktitvö inrē in u. Yěn kētö la-en më prötör inrē cha-a ngaich urāngö nö kētö trēning cha hēk kētö ṙinātö-ellōn cha inrē tö cha min nö teungten nö heuveū-en nö kēken minë la-enre. Töi chumkūöṙen tö inlahen prötör Mëtiv. Ngòh tö fömngöreṙen nö vīlöng nö minṙöinylen. Vë-enyre anga-aṅ nö kētö tëngs yip tö ekspirīönu minṙöinylen, kūö cha nö kētö la-en ò hěnghöre kētö trēning ò hēk ṙātö-ellōnre inrē nö in ò tö ò min nö löngö tī nö hateungngen nup la-en. Ngö ṙô ang prötör Mëtiv, “Rö-ö chū-ö pöich vaichköreṙen, örheūheu pöri më minṙöinylen nö hayööken chu. Töp lökten chu öich haköplu in nuk vanāichöre hēk ṙūöhölre ngam heuneū-en chu öich hateungngö nup la-en.” d

19. Asūp tö hòṅ kuilōn hī?

¹⁹ In nuk manā-aṅ tö 40 sumkamre ang Yēsū nö hangönkö alaha yik haköptöre, haköpten cha inrē hēk kētö trēning cha. Ta-a chěi töi holtö ellōnre öi tömköröön Yēsū. (1 Pīt. 2:21) Yē hī min ngatī inlahen ngaich ötlöktu min anga-aṅ nö öt hayööken hī. Pön kilēḵngôre anga-aṅ nö ngö ṙô: “Örheūheu chin holtöṙah yīö söl ip manāngen ngih panam.”—Mët. 28:20.