HĒ YIK Israel nö kuhēthötre nö im Panam Kinlēḵngô, ngaich ngam ṙētak unvòhò tö cha tö ngam ṙētak cha inrē nö teūch angū-ö an ṙētak ranehtökūö samyeūheu cha. Ngam ṙētak ihôi ngam Septempör töm Òktopör nö imat ngam Kelentör hī töngamuh.

Lökngörit in ngam tavūöi më Yahūti nö akah ròtòng ngam töhěng samyeūheu. Yěi ṙô tö minë chingëṅt pöri el ngam samyeūheu, höng ngëichkö ngam chingëṅt cha-a nö akah minë ṙētak misī. Ngam ṙētak ranehtökūö ngam tufömngöre chingëṅt söl im ranehtökūö ngam tahëng nòng chingëṅt, angū-ö töhěng chingëṅt nö in cha. Lökten misī nö pi-a ngam töhěng chumngëṅtö nö 29 hēk 30 sumkam inrē. Yěn ngatī inlahen pöri cha-a nö kaheuk minë sakāmö minë tö 12 chingëṅt ngaich kūönen anū-ö. Yěn hòṅ hateungtökūö u cha-a ngaich hòṅ kaheuk minë chööḵ minë sakāmö cha-a. Ngaich löktö in e mikahkūö min cha-a tö inlahen minë kumföötö ngaich lööṙen cha-a nö teūich hēk uvòh.

Inuk ṙētak Môsös misī, vë-eny nang yik tarik re ngam Tēv tö ngam chingëṅt Apip (hēk Nisan) nö ranehtökūö ngam töhet samyeūheu cha. Ngam chingëṅt kumföötö panöpnyö ṙòng chōn (sā ṙô ngam kelentör hī löktökūö im Māch söl im Ĕprěl). (Man. 12:2; 13:4) El ngòh chingëṅt cha-a nö uvòh ṙòng minë vīt ngaich ṙamlōn më tarik hē e pön tökiröng sakāmö cha angū-ö.—Man. 23:15, 16.

Vë-eny nang hī ang Emil Surör ngam töhěngtak ekspört nö imat ngam līpöre * kahūich ò tö më Yahūti nö afēkö ngam sakāmö ngam Pāska misī ik Nisan 14 hē ngam chingëṅt nö sōho. Köplōn cha-a inrē tö ngam töhěng sakāmö el ngam Nisan hē ngam hatööm tö ngam sakāmö nö 12-12 kanta rôtòng nö el ngam kumföötö panöpnyö ṙòng chōn. Vë-eny nang hī ang Emil Surör tö ngam Pāska nöng unôichrit e nö kēkaṙen misī. Lökten yěi ngëichkö manā-angrit ngam töhěng samyeūheu, hē e kinëken inrē ngam tökiröng sakāmö, löktökūö in e ṙô ngaich cha-a nö kaheuk minë chööḵ minë sakāmö nö el ngam samyeūheu më Yahūti. Chumkūöṙen cha-a yěn hòṅ kaheuktö ngam linūöi sīön nòng chingëṅt hēk yěn hö-ö.

Angū-ö ön ngih lökngörit inlahen më Vamënyen Yāvē nö katöllö ngam sakāmö infēkö kinpaha Kristū ngam tö afēka tö cha i tö hěng samyeūheu. Hòṅ rònglen angū-ö nö el ngam chingëṅt panöpnyö ṙòng chōn sā ṙô ngam kelentör më Yahūti nö in ngam Nisan 14. Löktö in e ngaich minë māṅ tö keuheūt ngöre chūök nö akahakūö tö ngam date infēkö ngam sakāmö kinpaha Kristū. *

Sitih inlahen löktö mikahkūö aich më Yahūti tö ranehtökūö öp tö hěng nòng chingëṅt misī? Hö-ö yik misī nö lööṙen yěn hòṅ akahakūö tö röön minë chingëṅt nö sā hī ayī-ö töngamuh öi löktö in minë fūn hēk kelentör inrē öi akahakūö tö röön minë chingëṅt.

Ṙatö-ellōnre yik misī tarik inuk sakāmö Nō-a tö ngam töhěng nòng chingëṅt nö 30 sumkam rò-òtö röön. (Ran. 7:11, 24; 8:3, 4) Unôichrit u pöri ngaich minë kelentör më Yahūti nö öt 30 sumkam rò-òtö röön eltö hěng nòng chingëṅt. Yěn höng rěhtö matre cha-a nö meuk ngam tufömngöre chingëṅt anū-ö ranehtökūö ngam tö hěng nòng chingëṅt cha. Lökten nun misī minë tö hěng nòng chingëṅt nö 29 hēk 30 sumkam rò-òtöröön.

Vënyu nang in tö ngam Paipöl tö inlahen Tāvit nö hěng heuh nö ngö ṙô nö in Yônatan: “Yĕh meuk, ayöö ap chingëṅt huṙöich.” (1 Sa. 20:5, 18) Tö ngö manah angū-ö tö më Yahūti nö löktö ik 11 senchūri B.C.E., nö akahakūö tö ranehtökūö minë chingëṅt. Öt uroh in akahakūö tö löktö mikahkūö cha tö e, löktö mat ngam līpöre Misna pöri ngam tö rahëichyen löktö mikahkūö hī. Ngam chūök kinūichngö minë tö pōyen vahënyö yik tarik inlahen kui panam. Kòtökūö ayī-ö yěi vë-ekūö e tö inlahen yik Yahūti unôichrit invānö cha nö ṙā-ang Pēpilön, ngaich vë-ekūö re cha-a tö ranehtökūö röön minë chingëṅt nö el ngam tökiröng Chūök Kamhôka më Yahūti. Minë tö sat pöri chingëṅt hē kinëken minë tökiröng sakāmö misī hamūlöre cha-a nö el ngam chūök kamhôka in ngam linūöi anāi sumkam röön minë chingëṅt, hòṅ cha nö ngëichkö öp tölöng ranehtökūö sakāmö minë tufömngöre chingëṅt. Nö sitih inlahen tī cha-a tö u?

Katöllöng yik tarik aṅ Yerūsalem, ngaich hōtu cha-a nö sökhaka nö ikui minë rôngö hēk ikui minë rung inrē tö marò-òlòng. Pön hōtu cha-a nöng ngëichkö el halīöngö tö hatööm. Ngaich yěn meūkö tö cha ngam tufömngöre chingëṅt, ngaich ilööṙen cha-a nö vë-eny nang yik mā aṅ el chūök kamhôka. Ngaich yěn tökô-en minë vahë-eny cha inlahen ngam tufömngöre chingëṅt, ngaich ngatī ṙô yik mā nö vë-eny ranehtökūö  ngam tufömngöre chingëṅt. Yěn öt meūkö pöri ngam tufömngöre chingëṅt tö kūö minë taṙul, ngaich höng vënyu ngam chingëṅt tö ṙònghöichröön nö 30 sumkam röön, ngaich löktö kūö im tahëng sakāmö kinṙeūkö ranehtökūö ngam tahëng nòng chingëṅt.

Vënyu nang in imat ngam Misna tö yik mā aṅ el chūök kamhôka, tö cha yěn hòṅ vë-eny nang më tarik tö ngam tufömngöre chingëṅt nö ngaich nö rultenre. Ngaich föng tameūyö cha-a nö i Yerūsalem, röhta nö ip rôngö Òliv nö vinë-eny nang më tarik tö yanīhi ngam tufömngöre chingëṅt. Unôichrit e pöri ngaich ngam minkahtölōn më tarik nöng löktö in më samöömkö ṙô, ngatī inlahen löktö mikahlōn ngaich yik aṅ Yerūsalem tö nuk tahëng inrē panam Yahūti nö ṙòkhöre. Lökten ngaich cha-a nö hēngö ṙētak nö fēkö minë tökiröng sakāmö.

Löktö in ngih chart in öi akaha elmat tö minë chingëṅt hēk kinëken minë tökiröng sakāmö më Yahūti misī, lökten in e inrē öi akahakūö tö chinvālö minë kumföötö.