TÖHAKÖÖPÖ ĀTIKÖL 30
TINKÖÖKÖ 36 Laklö Ngam Ellōnre
Haköplu In Yik Rācha Aṅ Israel
“Ngaich yī-ö min havantöre ngaich akah ngam tölöök tö ngam tötlöök, ihôi ò ngam lamök la-en ngam Tēv tö ò ngam töt lamök la-en ò.”—MAL. 3:18.
ASUH ÖP MIN HAKÖP HĪ?
Mikatökūöre min ayī-ö tö Yāvē nö kūö yòh nö kaheuk yik rīkre rācha aṅ Israel nö tölöök hēk tötlöök. Lökten in e min ayī-ö akahakūö töp kūilōn Yāvē töngamuh nö in hī öi tarik ò.
1-2. Sitih inlahen ṙô öng ngam Paipöl nö vënyö inlahen yik rācha ah Israel?
VËNYU nang in töm Paipöl tö yik rācha aṅ Israel nö pōyen tö tö 40 ṙôken. a Rīkre yik rācha tö keūheutnyöre vinënyi inlahen nö imat ngam Paipöl. Vë-eny nang hī inrē angū-ö tö yik tö akaha rācha nö kēken nuk tötlöng la-en. Tö sā inlahen Tāvit nö tö akaha anga-aṅ nö rācha. Ngöṙô ang Yāvē nö vë-eny inlahen ò tö ò nö, ‘tö chiplö nö tarik ò hēk hamang minë chööngö ò inrē.’ (1 Rā. 14:8) Sön pöri nö ōt nuk tötlöng kahëken ò la-en. Asěhkö ök tö pīhöv anga-aṅ kikānö, ngaich fëlngö ök pīhö ò nö el kinyūngö.—2 Sa. 11:4, 14, 15.
2 Rīkre pöri inrē yik rācha töt chiplö nö imat Yāvē. Ötlöökö la-en cha-a nö imat ò. Tö sā inlahen ök rācha Rēhopōam. Ōt pöri inrē nuk tövai kahëken ò la-en. (2 Kin. 12:14) Hang ngam tinölöṙô re anga-aṅ tö Yāvē nö haköhngen minë tö 10 miyööngö hēk öt kiyung inrē anga-aṅ nö la-al cha hēk hökngen cha nö katöllö rācha re. Rö-ö nöng angū-ö pön hangönlö vinī-lö minë kinlōnglö elpanam inrē anga-aṅ.—1 Rā. 12:21-24; 2 Kin. 11:5-12.
3. Asuh öp ihih tö söklöre intöönö inlahen yik rācha aṅ Israel hēk asuh min öp haköp hī in ngih ātiköl?
3 Ngaich in taheui meuk nuk tölöök hēk tötlöök kahëken yik rācha aṅ Israel. Hěng pöri ngih intöönö tö söklöre, sitih inlahen ang Yāvē misī nö katöllen öp rācha yěn tö chiplö hēk yěn tö hö ö? Yē hī min akahakūö tö sanapṙô ngih intöönö ngaich akaha elmat min ayī-ö tö hī hòṅ sitih inlahen tinrīken yěi hòṅ haṙamlōn Yāvē. Chumkūöṙen min ayī-ö tö nup i tö lūöi inlahen Yāvē lohten nö katöllen öp rācha yěn tölöök anga-aṅ hēk hö-ö: (1)Yē ò nö keuheūttö ellōnre nö hangenlōn tö Yāvē yěn hö-ö (2) Yē ò nö holtö ellōnre nö halööktitre yěn hö-ö (3) Öp tölngö inlahen ò inrē nö kētö hinòlṙen ngam tökô-en vinë-ekūö Yāvē.
HÖNG HA-ÖINYÖ YĀVĒ CHA-A
4. Asūp inrīkngöre më tö chiplö rācha tö më töt chiplö?
4 Ṙamölōn ang Yāvē nö in yik rācha yik kumheūttö ellōnre b nö ha-öinyö ò. Tö sā ṙēngen ök tö akaha Rācha Yēhōsafāt “ök chamöh ngam Mā Tēv nö keuheūt tö ellōnre.” ( 2 Kin. 22:9) Yē hī öi kakkö inlahen Yôsiā ngö kinūichngö inlahen anga-aṅ nö im Paipöl tö ò nö ‘öt insā-av tö tahëng rācha nö mahavöötö kūöre nö in Yāvē nö keuheūttö ellōnre.’ (2 Rā. 23:25) Asūp mihôiṅ ṙô hī kakkö inlahen Sòlòmön ngam tötlöngö la-en nö im kanöinyöre. Ngö kinūichngö ön nö imat ngam Paipöl “Öt keuheūttö ellōnre anga-aṅ nö i linökö lōn Yāvē.” (1 Rā. 11:4, NWT) Ngatī inlahen ök i inrē Rācha Apiyāh nö öt chiplö nö i kūö Yāvē. Ngöṙô inrē ngam Paipöl nö vë-eny inlahen ò “Tö ò nö öt keuheūttö ellōnre nö löklōn ngam Tēv.”—1 Rā. 15:3, NWT.
5. Tö sitih manah öng ngam inlahen ngòh tarik yěn keuheūttö ellōnre nö löklōn Yāvē?
5 Yē ngòh tö hěngtak tarik nö keuheūttö ellōnre nö löklōn Yāvē, ngaich öt höng ngö mufē min anga-aṅ tö ò nöng hòṅ keūheut ngö ngam inlahenre nö löklōn ò, holtö ellōnre pöri anga-aṅ nö ha-öinyan. Hēk örheūheu inrē anga-aṅ nö kalē-ělōn nö holtö hanangenlōnre nö löklōn.
6. Asūp tö hòṅ inlahen hī yěi hòṅ keuheūttö ellōnre löklōn Yāvē? (Inchōḵ-oṙô 4:23; Mëtiv 5:29, 30)
6 Asūp mihôiṅ inlahen hī asīnkö yik tö chiplö rācha yik kumheuttö ellōnre nö löklōn Yāvē? Hòṅ ṙūöhngöre ayī-ö tö nup tö mihôiṅ min nö kūönngöre tī tö ngam hanangenlōn hī tö Yāvē. Tö sā hī öi hòṅ chumkūören tö nup maheukre el ngam intörnet hēk TV inrē. Tö hòṅ sitih inlahen yip hanôl hī hēk ui höng fēkö inlahen ngam inmūlö rupīö. Yěn kūö në tö vënyu ngam hanangenlōn hī tö Yāvē nö kūönngöre hēk kūö nup tahëng inrē, ngaich hòṅ ilööṙen ayī-ö öi ṙūöhngöre tö u.—Vë-evkūö Inchōḵ-oṙô 4:23; Mëtiv 5:29, 30.
7. Kūö yòh öng nö töt ṙanāngen ngam inlahen hī ṙūöhngöre tö nup tötlöng?
7 Hòṅ chumkūöṙen in tö ngam ellōnre nö un lō-ongkūö, iṙūöhen pöri öi keuheūttö ellōnre in Yāvē. Yē hī min öt chumkūöṙen ngaich mihôiṅ min ayī-ö ngö mufē öthō in min lökngöre tö minë la-en tötlöng yē hī min iṙūöhen in minë la-en linökö lōn Yāvē. Tövaich pöri angū-ö nö mufē hī. Töi ngëichkö ngih tö hěng inchōḵ-elmat. Fēkö inlahenre man yěm ma-ainyre öm ha-et öp patīre, ngaich höng ṙāngö kūö öp kirkī pöri më-eṅ nöng luvë-akūö lohten min nö yôkhötre nup pitung nö el öp patī ngaich hēk min angū-ö nö mumuvö. Ngatī inlahen ngam innôlö mihôiṅ nö in ngam Tēv. Rö-ö ayī-ö öi höng ma-ainyre havai ngam innôlöre in ò pöi hòṅ hakūpngökūö ngam ellōnre. Hòṅ ngam panam ngam Satān nö öt chaphöt nup tötlöng mufē nö elkūilōn hī. Yē hī min öi öt ngatī inlahen ngaich mihôiṅ min nö kūönngöre ngam hanangenlōn hī tö Yāvē.—Efi. 2:2.
HOLTÖ ELLŌNRE CHA-A NÖ HALÖÖKTITRE
8-9. Sitih inlahen nak nā Rācha Tāvit nā Rācha Hēsikiā ik sā cha nö halēnö? (Ngëichkö ngam nyat.)
8 Ngaich in taheui meuk inlahen ök Rācha Tāvit nö kiröng ök fālen kahëken ò. Ik sā Natān pöri nö vë-eny nang ò tö ngam vanaichö ò hēk hòṅ halööktitre anga-aṅ, ngaich kô-en anga-aṅ nö holtö inyāichngöre nö halööktitre. (2 Sa. 12:13) Öt höng hanyatkö elmat Natān anga-aṅ tö ngam inlahenre nö halööktitre, kūö ò nö hòṅ hakūönngö ngam sācha re. Löktö in ngam kahūich Tāvit ayī-ö Salmai tö 51 öi akahakūö tö ò nö kô-en nö haṙivlōn töm vanāichöre hēk kô-en ellōn inrē anga-aṅ nö halööktitre.—Sal. 51:3, 4, 17, supöriskripsön.
9 Fāluṙen ök inrē Rācha Hēsikiā hēk miṙivngölōn Yāvē inrē. Ngö kinūichngö angū-ö nö imat ngam Paipöl, ‘tāilölōn anga-aṅ, lökten ngam lanīnö ngam Tēv nö yih nö in ò i Yūtā hēk Yērusalem inrē. (2 Kin. 32:25) Kūö yòh ök Hēsikiā nö tāilölōn? Lohten anga-aṅ nö tāilö tö kūö ṙôken nuk aṅ in re kanòlô. Hěnghöre tāilö inrē anga-aṅ kūö ò nö mihôiṅ tö yik aṅ Asīriā hēk kūö Yāvē inrē nö hameuktö pinngangkūö nö kēngö ök invah ò. Lökten lohten anga-aṅ nö tāilö. Kūö e inrē anga-aṅ lohten nö hameuktö minë tö pōyen kanòlôre nö in yik aṅ Pēpilön. Lökten ang Yāvē nö lökten in ök pròfět Isayā tī nö halöökten ngam mufē ò. (2 Rā. 20:12-18) Sā inlahen Tāvīt pöri ngaich ang Hēsikiā nö holtö inyāichngöre nö hō-en ngam vanāichöre ngaich halööktitre. (2 Kin. 32:26) Sitih inlahen mat pöri ang Yāvē nö ngëichken Hēsikiā? Vënyu angū-ö nö im Paipöl tö ò nö tö chiplö nö rācha hēk tölöngö kahëken inrē tö la-en nö imat Yāvē.—2 Rā. 18:3.
Ik sā nā Rācha Tāvit nā Rācha Hēsikā nö halēnö, ngaich hayāichngöre cha-a nö hō-en nuk fālenre hēk holtö ellōnre nö halööktitre (Ngëichkö ngam perekrāf 8-9)
10. Asuh ök inlahen Amāsīa ik sā ò nö vënyu nang tö ök vanāichöre?
10 Harikngöre inlahen ök rācha aṅ Yūta ang Amāsīa pön höng vaiyö la-en anga-aṅ nö imat Yāvē. Hö-ö pöri nö keuheūttö ellōnre nö ha-öinyö ò. (2 Kin. 25:2) Asuh pöri ök vanaichö ò? Kētö minhôiṅyö ò ang Yāvē tö yik aṅ Ētöm. Unôichrit e pöri anga-aṅ nö vë-ekūö nuk insātēv. c Ngaich tainy anga-aṅ ik sā ök pròfět Yāvē nö vënyö ngam vanāichö ò hēk öt hang ṙô ò inrē.—2 Kin. 25:14-16.
11. Asūp tö hòṅ inlahen hī yěi hòṅ aṙēlöng tö Yāvē, sā ṙô ngam 2 Kòrin 7:9, 11? (Ngëichkö ngam nyat.)
11 Asuh öp haköplö hī öi in yik rācha aṅ Israel? Yē hī öi vaichköreṙen, ngaich hòṅ holtö ellōnre ayī-ö öi halööktitre hēk kalahkenre inrē öi ui havantö inlahenre öi kēken u. Sitih inlahen pöri min ayī-ö yěi kūönö elmat tö nup töng rahëichyen inlēnöre kahëtö yip minṙöinylen? Ötkô ayī-ö öi ngö mufē tö yip minṙöinylen nö öt ööire tö hī hēk öt hangenlōn ang Yāvē tö hī. Hòṅ köplōn pöri ayī-ö tö yik tölöök rācha misī nö halēnö hēk halööktu mufē inrē. (Hep. 12:6) Töp lökten yěi halēnö ngaich hòṅ holtö inyāichngöre ayī-ö öi hō-en nup vanāichöre hēk halööktit nup inlahenre hēk holtö ellōnre ha-öinyö Yāvē. Yē hī min ngatī inlahen ngaich öthō min Yāvē nö öt aṙēlen hī.—Vë-evkūö 2 Kòrin 7:9, 11.
Yē hī öi halēnö, ngaich hòṅ (1) hayāichngöre öi hō-en nup vanāichöre, (2) haṙingö nup tö hòṅ haṙī-iyö inlahenre, hēk (3) iṙūöhen holtö ellōnre löklōn Yāvē (Ngëichköm perekrāf 11) f
KĒTÖ HINÒLṘEN NGAM TÖKÔ-EN VINË-EKŪÖ NGAM TĒV CHA-A
12. Asuh nuk inlahen yik rīkre rācha töp lökten cha nö chiplö nö ikūö Yāvē?
12 Yik rācha kamëtö hinòlṙen ngam tö kô-en vinë-ekūö Yāvē, ngaich tö chiplö cha-a nö imat ò. Rö ö vë rācha nöng cha-a maha-öinyö Yāvē pön ṙūöhlö alaha yik tarik inrē. Ōt nuk vanāichköreṙen cha, iṙūöhen pöri cha-a nö ha-öinyö Yāvē hēk ma-ainyre inrē nö ha-etngö minë insātēv inrē nö i Israel. d
13. Kūö yòh ang Rācha Ahap nö öt chiplö nö imat Yāvē?
13 Rīkre yik rācha töt chiplö nö ikūö Yāvē. Rö-ö pöri nö kūö cha nöng örheūheu nö la-entö tötlöök. Sā ṙēngen ngih inchōḵ-elmat, yěi ngëichkö inlahen ök tötlöng Rācha Ahap. Tölngu inlahen ök anga-aṅ misī nö aṅhav-in tö ngam inyāichngö. Tö sā ngih ik sā ò nö akahalōn töre nö tī-iv tö Nëpòt nö fëliyö, ngaich haṙivlōn anga-aṅ. (1 Rā. 21:27-29) Ōtre inrē nuk kahëken ò tövai la-en. Pōyen nuk elpanam vahīlö ò hēk pōyen minhôiyö inrē yik aṅ Israel tö tī ò nö kiyung. (1 Rā. 20:21, 29; 22:39) Hang nuk ṙô ök pīhöre pöri anga-aṅ lökten ngaich nö vë-ekūö insātēv hēk tölṙô yik tarik inrē nö ngatī inlahen. Öt halööktit ngih vanāichöre ang Ahap.—1 Rā. 21:25, 26.
14. (a) Sitih mat ang Yāvē nö ngëichken ök Rācha Rēhopōam? (b) Asuh nuk la-en tötlöng kahëken yik rācha yik ṙamāngen Yāvē?
14 Ta-a hēk töi chumkūöṙen tök i ṙācha töt chiplö nö ikūö Yāvē ang Rēhopōam. Ōt nuk tövai kahëken ò la-en. Ik sā ngam inyööngö ngaich tö ò nö köp. Ṙāngen Yāvē ngaich anga-aṅ. (2 Kin. 12:1) Hēṙu anga-aṅ nö vë-ekūö minë insātēv ngaich hēṙu nö vë-ekūö Yāvē. (1 Rā. 14:21-24) Ōtre inrē yik rācha tö sā inlahen nā Rēhopōam na Ahap nö öt köp nö löklōn Yāvē. Më rācha misī töt köpsöreṙen nö i linökö lōn Yāvē ṙūöhlö alaha më tarik cha-a nö vë-ekūö minë insātēv. Sitih mat ang rih Yāvē nö ngëichken cha? Sō-en cha anga-aṅ kūö cha nö ṙāngen ò hēk ṙāngenre inrē nö ha-öinyö ò.
15. Kūö yòh ang Yāvē nöng lōnu tö hī höng hòṅ ha-öinyö ò?
15 Kūö yòh ang Yāvē nö lōnu töre nöng hòṅ anga-aṅ tö ha-öinyö? Töt ṙanāngen misī nö la-en më rācha ngam inlahen cha nö ṙūöhlö alaha më tarik nö ha-öinyö Yāvē. Yěn kūönö elmat öre cha-a tö ngih la-enre, ngaich mihôiṅ nö ötlöng ngam ṙòng e. Köölö fālen öre më tarik nö ikūö ngam Tēv hēk ötlēken höö inrē. (Hōsī 4:1, 2) Kamëtöre misī yik rācha hēk tö yik tarik nö lamök lōn Yāvē. Yē cha öre nö vë-ekūö minë insātēv nö öt vë-ekūö Yāvē, ngaich sā ṙamāngen ò cha-a. (Yar. 3:8, 9) Sā ṙēngen nap pamīhöre angū-ö yěn hěngtak öp in cha ma-asěhkö tahëng, ngaich haṙivlōn tī anga-aṅ töp holre. Ngatī ṙôken miṙivlōn ang Yāvē yěn ṙāngen ò öp tarik ò nö vë-ekūö minë insātēv. e—Chöö. 4:23, 24.
16. Achīö yip tarik tölöökö la-en hēk tötlöökö la-en nö imat Yāvā?
16 Asuh öp rih ngaich haköplö hī? Hòṅ hangön ngam kuilōnre ayī-ö öi ha-öinyö Yāvē. Vënyu nang in tö pròfět Malakī tö inlahen ngam mufē Yāvē nö in minë la-en ngò tarik. Ngö ṙô anga-aṅ, “Tölöökö” la-en ön ngòh tarik ngòh “lamök lōn ngam Tēv,” ngòh töt lamök lōn ò pöri ngaich “tötlöök” anga-aṅ nö imat ò. (Mal. 3:18, NWT) Yē hī lōnu tö Yāvē nö löökö maheuk tö nup la-en hī, ngaich hòṅ urěhlö ngam linöökö lōn ò ayī-ö. Ötkô min ayī-ö öi kūö nup ötkumlē-enre hēk kūö miṙivlōnre tö nup tö ha-ehangen vanāichöre öi ṙāngenre löklōn ò. Pöi yěi ngatī inlahen min ngaich tökiröng min angū-ö nö fālen nö imat Yāvē.
17. Kūö yòh öi hòṅ chumkūöṙen tö ṙô Malakī yěi hòṅ katöllö Pīhöre?
17 Yē meh öm hòṅ kē ngam pinīhö yěm tö öl öm pīhöv. Ngaich hòṅ chumkūöṙen më-eṅ töm ṙô Malakī yěm hòṅ katöllö pīhöre. Lohten öp tarik nö tövaiyö tinrīken hö-ö pöri anga-aṅ nö lamöklōn Yāvē. Tölöök hòng min anga-aṅ nö imat Yāvē yē meh min öm pīhöv tö ò, ngaich hayööken meh hòng inrē min anga-aṅ öm hangönlö ngam innôlöre in Yāvē? (2 Kòr. 6:14) Mihôiṅ öi afītöre tö inlahen Rācha Sòlòmön misī. Ik sā ò nö kē pīhöre tö yik töt ṙamātö-ellōnre nö in Yāvē. Kô-en cha-a nö tö vaiyö tinrīken. Lökten cha-a nö hireūtkö inlahenre nö ṙūöhngen Sòlòmön tö Yāvē nö vë-ekūö insātēv.—1 Rā. 11:1, 4.
18. Asūp tö hòṅ haköptö më inyööngö nö in më kūönre?
18 Yī-ö inyööngö mihôiṅ yin holṙô re tö më kūönre öi kakkö inlahen yik rācha aṅ Israel tö vënyu inlahen nö imat ngam Paipöl. Hēk ṙūöhlö ngam ellōn cha inrē nö i linökö lōn Yāvē. Mikahtö elmat cha inrē tö mat Yāvē misī nö ngëichkö inlahen yik rācha aṅ Israel. Löktö in minë ṙô re hēk la-enre öm hameuktöre urěhlö minë la-en kūilōn ngam Tēv. Lökten öm hòṅ örheūheu haköp mat ngam Paipöl, chuh el mīting hēk ahānga inrē. Tövai min më-eṅ öm inchōkūö yip kūönre. (Mët. 6:33) Yē meh min öt ngatī inlahen, ngaich kūönngöre min ngam hanangenlōn më nyīö tö Yāvē. Pī-a min cha-a nöng kūö meh öm ha-öinyö Yāvē lökten inrē cha-a nö ngatī inlahen. Mihôiṅ min cha-a nö öt urěhlö ngam pūlngö Yāvē hēk ṙāngenre inrē nö löklōn ò.
19. Yěn tö ngaich sin öp tarik nö ṙāngenre nö löklōn Yāvē, ngaich mihôiṅ hòng hēk anga-aṅ nö havantöre nö hanôlö ò? (Ngëichköm pòks “ Mihôiṅ Man Havantöre In Yāvē!”)
19 Yip ṙamāngenre nö löklōn Yāvē mihôiṅ hēk cha-a nö havantöre nö hanôlö ò. Hòṅ sitih inlahen pöri cha-a? Hòṅ holtö ellōnre cha-a nö halööktitre hēk hòṅ havantö inlahenre inrē nö löklōn Yāvē. Hòṅ aṅhav-in pöri cha-a tö ngam inyāichngö hēk kē inyöökenre inrē nö in yip minṙöinylen. (Yāk. 5:14) Lohten an nö töt lööṙen ngam inlahen hī. Yē cha pöri min nö ngatī inlahen ngaich mihôiṅ min cha-a hēk nö havantöre nö hol Yāvē!
20. Sitih ṙô öng min Yāvē nö kaheūkö hī yěi köp in ò?
20 Ngaich in taheui haköp inlahen yik tö akaha rācha, öi hòṅ sā inlahen cha keuheūttö ellōnre lök lōn Yāvē. Yē hī öi vaichköreṙen, ngaich hòṅ holtö ellōnre öi halööktitre. Höng hòṅ ha-öinyö Yāvē ayī-ö. Yē hī min öi köp in Yāvē ngaich kaheūkö hī min ang Yāvē öi tölöökö la-en imat ò.
TINKÖÖKÖ 45 Mufē Ellōn Chu
a Kakka yin nö ṙòkhöre më “rācha aṅ Israel” nö in ngih ātiköl. Më mahayöng minë tönët miyööngö Yūta, tö minë tösöm miyööngö Israel hēk tö minë tönëtsīön miyööngö.
b ASŪP MANAH NGIH? Yěn ṙôtö “ellōn” ngam Paipöl, ngaich ṙôtö öp latuhēt öp tarik angū-ö. Tö sā ṙēngen ngam mufē elkuilōn ò, heuneū-en ò hēk tö minë kuilōn ò inrē la-en. Hēk tö nup tahëng.
c Akahalōn in tö më rācha töt aṅ Israel yē cha nö mihôiṅ nö kiyung öp töhěng panam, ngaich vë-ekūö nup insātēv yip aṅ ngam panam cha-a.
d Kiröng misī ök fālen Rācha Asā. (2 Kin. 16:7, 10) Kūichi pöri nup inlahen ò nö imat ngam Paipöl tö ò nö tö chiplö nö imat Yāvē. Ik sā ök pròfět Yāvē pöri nö halēnan, ngaich öt hang ṙô ò sin anga-aṅ, lohten pöri anga-aṅ nö unôichngöre nö halööktitre. Höng ngëichken minë tövai la-en ò ang Yāvē. Kô-en ang Asā nöng vë-ekūö Yāvē öt vë-ekūö tahëng Tēv. Lökten ò nö ha-etngö nuk taṙòkhöre insātēv nö im panamre—1 Rā. 15:11-13; 2 Kin. 14:2-5.
e Minë raneh tönët chööngö, in minë chööngö Môsös. Kakkö inlahen Yāvē anū-ö nöng anga-aṅ tö hòṅ ha-öinyö öt tahëngu, öt rēhěn nö tarik, öt rēhěn nup töng sitih aṅkūö ngih panam.—Man. 20:1-6.
f VAMË-ENY INLAHEN NGAM LAMA-UK: Ngam ṙālö minṙöinylen nö kētö inlēnö ngam tö hěngtak prötör nö i alaha ngam ka-eūt. Holtö inyāichngöre ngam prötör nö hō-en ngam tö kētu inlēnöre ngaich halööktitre hēk holtö chaniplöre nö löklōn Yāvē.
