Ik samyeūheu tö 1920 nak yöng chu nö teūngen töm kanô-en. Öl cha-a hē e nö pīhöre. Kayônyu chu-ö i Inglën, ik samyeūheu tö 1939. Löktökūö nyinī-ö chu nak yöng nö kumten chu nö chuh el mīting. ṘamöIōn chu-ö yěn kēkaṙen ngam Pörmesvör Ki Sēvā Iskūl. Köpölōn chin tö inlahen re, ik sā chu kētö ök raneh talk re, asöklöng chu-ö ikui nuk kasòng pöich hōtu teunglö kui in öp māik. Ṙòngmö tafūöl samyeūheu chu-ö hē e, lökten öich kichëyöre ikūö yik tömaṙôngö.

Urěhěkūö ih yěi chuh el fīlt sörvis, kūichtö mat öp card öp papa chu tö nup inruntö ṙô chu vë-ekūö tarik. Ök raneh van chu takô vë-ekūö tarik öich kahngenre, ṙòngmö hëvhöre samyeūheu chu-ö hē e. Iṙôk ṙanamlōn öich ik sā ngam tarik nö vë-ekūö ngam card ngaich kēḵ ngam līpöre “Tökô-en An Yēḵ Ngam Tēv”! nö in chu. Ilöö faltöre chū-ö chuh in ngam yöngre öich vë-eny nang ò. Ṙamölōn chū-ö yěich chuh el mīting hēk chuh el fīlt inrē. Löklö in e ngam kuilōn chu keuheūt tore kētöre öich löklōn Yāvē.

Kaheuk chingëṅt ngam papa chu nö havëlö haköp re tö ngam Chūökamahati. Ilöö vë-evkūö anu-ö tö chu yěn yih. Angu-ö ma asīöp ngam ṙinātö ellōn chu in Yāvē. Kētöre ngaich chū-ö löklōn Yāvē.

Ik samyeūheu 1950 öi ṙòkhöre tö mikūönö re öi chuh el ök tökiröng manūlö i Niū Yôk. Im Finënvan, 3 Òköst, “Ṙētak Misönörī” angū-ö hē e. Kētö minkahten ang Prötör Këri Parpöör i alaha ngam  vinôkö. Unôichrit ò nö hatön minë tönët intöönö in më kamë ngam vinôkö, söklöre chu-ö ngaich pôitô öich “Hòṅ!” ngö ṙô. Ṙòngmö kahoksīön samyeūheu chu-ö ik hē e sön pöri öich akahakūö tö lumngan ngam la-en kinë-ekūö re. Vöö chū-ö öich yôkti el ök mak pöich öt heuveū öich yöö. Tūöktö kël chu ang chacha, ngaich sōten chu öich vöö. Kēḵ kël chu ngam töhěng tak Prötör ngaich chupeukten chu el ngam mak tūöklen chu ngam tahëng. Kirööngen ṙanamlōn chu-ö ik hē e. Hēten tö e ang Yāvē nö hachōḵ el talöökö chu.

Ik sā chu keuheūten töm iskul re, hòṅ painīör chu-ö lang, höten chuh pöri më sörchī chu öich iṙūöhen haköp chuh el kôlēch. Hang ṙô cha ngaich chū-ö, unôich pöri chū-ö akahakūö töre ötkô nëtö la-en im töhěng ṙētak. Lökten chu ngaich ṙāngenre kôlēch. Urěh pöri chū-ö vë-ekūötēv öich havëkökūö Yāvē tö hinòlṙen re ngaich kūichtö chitri më yöngṙen re öich vë-eny nang cha töre öich ṙāngenre kôlēch. Ilöö kētöre ngaich chū-ö öich pāinīör.

Ik Chulāi 1957 chū-ö rultenre la-evṙen i Vëlingpörō. Havëkö kūö më Prötör chū-ö el Pētěl i Löntön, nö kētö hol chu töp tö heuveu en nö im la-en painīör. Tīnten Prötör Pört Vēsī cha-a nö hamòlṙen chu. Pōyen nuk haköp chu in ò, ngam nganötö ò hēk inlahen ò inrē nö yūs ngam ṙētak re. Im kamngö chūök āi tö Prötör Vēsī, tafūöl tak yik tököiny sistör el ngam māṅ. Urěhěkūö chu öich chuh el mīting halēn minē mīting chū-ö kētö ansöör inrē öich el mīting, anu-ö ne la-en mahayööken chu hameuktö ngam ṙinātö ellōn re in Yāvē.

Rěh rò-angen chū-ö chaphötvö el chēl kūö inlahen chu sōḵ la-entö la-en kumyung. Unôichrit chu ṙānyu ṙa-ang el chēl meuk kūö ök kikanö chū-ö ang Parparā. Hapīhö ngaich āi ik 1959. Höng hōḵ āi töp chūök sinöömngöre öi la-evṙen. Urěh öi söömi i Lenkasāyör ngam panam i Inglën. Ngaich ik Chönvörī 1961, öi havëtu hěng chumngëṅtö i Löntön Pětěl öi chuh el ngam Rāchsēva Iskūl. Uṙeh chū-ö öich hāngö āi kētu la-en ngëchkö minë sörkit la-en. Nët afta chū-ö i Pör-ming-hëm öich haköptu tö la-en sörkit ovörsīör, in chu inrē ang Parparā. Unôichrit e ngaich öi chuh i Lenkasāyör hēk Chesāyör inrē.

Kēḵ chutri re āi ik Òköst 1962, hē e öi havëlöngö chuh el Kilīöt Iskul. Holṙô re āi vë-ekūötēv ngaich fil ngam fôm ngaich söömtö e. Unôichrit tö taneui chumngëṅtö ngaich öi havëlöng, chuh el ngam tö 38th klās ngam Kilīöt. Söm chumngëṅtö öi el Kilīöt öi haköptu.

 Pōyen minë haköplö āi tö pīhöre el ngam Kilīöt. Pöi haköptu tö minë ṙô ngam Paipöl, inlaha ngam söngkötön, inlaha më holmaeuk hī inrē tö keuheūtngöre chūök. Pōyen haköplö inrē āi in më holre, pô ngam ṙēḵti āi nöng 20-25 samyeūheu. Kētu ṙētak chū-ö öich holṙen Prötör Frět Rösk, ngam mahaköpten i nö el Kilīöt. Hěng ngam haköp chu in ò, tö chu yēḵ chu min kētö inlēnö, hòṅ ṙòkhöre minë inlēnö nöng lamöknyö imat ngam Paipöl. Tö heuveū-en takô më mahaköpten ih. In cha hē Prötör Nētān Nôr, Fretrik Frāns hēk Kāl Klāin inrē. Haköplu inrē īhö in ngam minkahten kahëtö Prötör A. H. Macmillan, ngam vamë-eny inlaha yik tarik ngam Tēv ik sā cha nö kalaha ṙinātö ellōn löktökūö ik samyeūheu tö 1914 söl im 1919!

Ik sā kinheūten ngam inkööpö tö ih el Kilīöt, vë-eny nang āi ang Prötör Nôr tö āi min söömi chuh Puruntī, ngam panam i Afrikā. Tö möl kam āyö hang minë-eny ngam panam lökten öi haveutöre chuh el ngam Librërī el Pětěl pöi hòṅ ngëchkö kamngö chūök ngam panam, ṙôken më pöplisöör inrē ikūö e. Öt kanôtukūö āyö! Pön öl nö hěngtak chamuh im panam nö vënyö ngam tölöök inhānga. Rö-ö pöi ṙamölōn töm kinë-ekūö re la-en, kun vöö pöri inrē pöi tömöl chuh im panam. Vë-ekūötēv ngaich āi öi holṙô re möl öi kun ṙāḵtöre.

Ṙòkhöre nö tufömngöre minë töng sitih ikūöm panam Puruntī. Inlaha kūö ngam panam, tinrīkngen më tarik hēk ngam ëlô cha inrē nö harīkngöre. Hòṅ urěh sin öi harunöre tö ngam ëlô French. Hòṅ chöh patī re inrē. Unôichrit tönët sumkam ang Prötör Hëri Arnòt nö chöhken āi, urěhěkūö ò nö chuh Sampiā ngam kamngö chūök ò nö la-evṙen. Hayööken āi anga-aṅ öi chöh patī re. Tömöl më makūö panam aṅ Puruntī nö meuk Ameūken Yāvē, lökten cha nö sōten āi iṙūöhen tö ngam la-en re. Ngö ṙô cha-a, ötkô nan iṙūöhen töm la-en re yěn öt aṅhavin tö pörmit re. Haṙivlōn āi ṙāngö ngam panam. Chuh im tahëng hēk āi panam, i Yukantā.

 Pōyen minë afēkö āi el talöökö āi chuh Yukantā. Öt aṅhavin āi tö visa re iyöng i ikūö ngam panam. Ṙātö ellōn pöri āi in Yāvē. Höngkö kūö āi ök tö hěngtak Prötöör aṅ Keneta, anga-aṅ vamë-eny nang öp imikrēsön òfisör tö inlahen āi, kētu ṙētak ngaich āi öi vilö ök visa re iyöng ikūöm panam. In e mikahkūö āi tö e nöng tī Yāvē nö hayööken āi.

Kun harīkngöre inlaha öi i Yukanta töm inlaha re sin i Puruntī. Pön ōt më holmaneuk hī nö in e. Kun 28 tumtak më Vamënyen Yāvē nö ikūöm panam. Heuveū-eu ṙô tö ṙô Ingki më aṅ in e. Lökngöre ellōn pöri më tarik yěn hang ngam tölöök inhānga nö I ëlô cha. Lökten öi harunöre töm ëlô Lukantā ngam më tarik aṅ Kampalā. Samyeūheu vö āi harunöre tö ngam ëlô cha. Vayö ṙòng ngam inlahen āi, pön möl nö akaha elnang më haköptö āi. Öt piyū-u ṙô cha-a inrē nö vë-eny mufē ellōn re nö in āi tö minë haköp re.

Ṙūöhölö ṙôken ngam ṙanamlōn āi öi chöh më tarik tö yāichö ellōn, im sā āi hēk kētu la-en tö nginëchkö minë sörkit. Hěng ngam la-en kinë-ekūö āi töm mupākö òfis aṅ Kenya, hōtu öi chöh nup kamngö tö mihôiṅ nö chūök më ispesöl painīör nö tīniyö nö im la-en re. Töhāngenlōn më aṅkūö ngam panam tö töng tarik, lökten pòrô öi töng möl chuh im panam cha, halēnkö nya-aṅkūö āi cha-a.

Töölô hēk chū-ö öich hayööken nap tönët tak Prötör i Sëseles. Löklö Kampalā chū-ö öich yôklö el train. Unôichrit tö nët sumkam öich teung i Mòmpasā, in e öich yôklö el öp chōng chamuh Sëseles. Holröön chu inrē ang Parparā öich chuh in e löktökūö ik samyeūheu 1965 söl ik 1972. In u anū-ö ṙētak, höng nët sin mina Prötör, ngaich töngamuh nö kiröng ngam māṅ in e. Tīniyö hēk chū-ö chuh in minë tahëng panam, tö sā Eritriā, Itiōpiā, Sutān inrē.

Harīkngöre inlaha ngam panam Yukantā ik sā e nö hayöngkaṙen tö më militörī. In u anū-ö ṙētak öi kôtökūö tö inlahen re öi yöölen yěi hang inlēnöre tö ngam Paipöl, sā ngam tö ngö, “kē-ěkūö Kaisöör tö nup aṅ in Kaisöör.” (Māk. 12:17) Hěng van ik sā më fòrēnöör nö töölô nö kūich höt minë-eny re nö chuh el pulīstāna. Hang ngam chööngö āi ngaich kūichhöt minë-eny re. Rěh rô-angen töm inlahen āi töp töhěng tak prötör el talöökö āi chuh Kampalā, asökngen āi nak tönët tak pulīs. Sūöchkö falen āi cha-a öi chasūs, ngaich kumten āi öi chuh el pulīstāna. Ma-anyre āi vë-eny re öi öt chasūs, vë-eny nang cha inrē tore öi ngaich kūich höt minë-eny re sön cha-a nö öt ṙātö ellōn re. Hěngtak ngaich ök òfisöör vamënyen āi öi töngaich lēn öi kūichhötvö minë-eny ngaich hōten cha nö ṙāle āi. Tahööḵlöng nômö āi hē e!

In u anū-ö ṙētak, ṙōlheuh öi asööki tö më militörī öi el talöökö, vöö takô īhö möthë yēḵ cha nö hiyōi. Yěi kalē-ěṙô pöri öi vë-ëlkui re ngaich öt vöö īhö. Im samyeūheu pöri tö 1973 hōtu nö ṙòkhöre më misönörī nö ṙāngö ngam panam Yukantā.

 Unôichrit e hēk öi töölô chuh im panam Kotē-tī-āivörī. Tö harīkngöre hēk angu-ö tö nuk tö la urěh kamngö chūök āi. Hòṅ harunöre hēk āi el hôi më tufömngöre hol re! I tum samyeūheu inlahen āi Parparā chuh in minë kamngö sinöömngö āi tö Yāvē, kôtamat āi meūk inlahen ò nö hachōḵ el talöökö yip tarik re yip ṙamātö ellōn re nö in ò.

Tökiröng hēḵ e nö kinlah ṙinātö ellōn āi ik sā Parparā nö kôti nö kënsör. Havan ngaich āi öi i panam re pöi hòṅ lë-enö ò. Ik 1983 āi fē-ělre tore ötkô iṙūöhen öi la-evṙen I Afrikā!

Unôichrit e āi kētu la-en el ngam Pētěl i Löntön. In e ang Parparā nö lë-enö, sön nöng iṙūöhö röön ngam invah ò, ṙā-ang nômöre ngaich anga-aṅ nö in e. Pōyen tī më holmaeuk chuh nö kētö hanöhlö chu in u anu-ö sakamö. Möthë nak pamīhöre umuh mahayööken chu hangön ngam ṙinātö ellōn re in Yāvē. In e chū-ö öich meuk kūö Ën, töhāngenlōn anga-aṅ tö ngam Tēv Yāvē. Ik 1989 ngaich āi hapīhö. Löktökūö hē e söl ing töngamuh āi öi la-evṙen el ngam Pētěl i Löntön.

Löktökūö ik 1995 söl ik 2018 chū-ö öich kētu la-en hōtu lumnökngörit më yōm la-en. Teūngen chū-ö tö ṙētak re öich chöhkö minë tö 60 pumnāmö. Ṙamölōn chu-ö öich meuk inlahen ngam Tēv Yāvē nö laklen më tarik re tö keuheūt ngöre chūök.

Im samyeūheu tö 2017 chū-ö öich teūngen chuh Afrikā. Iṙôk ṙanamlōn chū-ö ik sā chu havanröön re chuh Puruntī ngaich meuk sanīöpö ngam la-en hī nö in e! Ngam talöökö chu misī ik 1964 yěich fīlt, ngaich an töngamuh chūök ngam Pětěl nö sökhakṙen, ngaich 15,500 tumtak më pöplisöör tö la-evṙen nö ikū-ö ngam panam.

Ikeuheūtnyöre tö ṙanamlōn re chū-ö ik sā chu teūngen hēk tö list minë panam chahu re im 2018. Imat ngam list ōt ngam minë-eny ngam panam Kotē-tī-āivörī. Ik sā ih teung i Apichān ngam kepitöl ngam panam, sā mahavan chū-ö tö lōn re öich i patī re. Ik sā chu ngëchkö mat ngam telifòn list el Pētěl, kòtökūö chu-ö tö minë-eny ök töhěng tak tarik, Sōsū minë-eny. Fē-ěl re chū-ö öich ngö lōn, un höng ngòh Prötör lohten ngam ovössīör ih misī ih ik sā chu i Apichān inuk ṙētak anū-ö. Hö-ö pöri nö anga-aṅ pön ngam kūön ò.

Kô-en an Yāvē nö mahateung nup ṙô re nö in hī. Yēk hī hameuktö ṙinātö ellōn re in Yāvē, pòrö hē el nup tökiröng kanihngene, öt löktu anga-aṅ nö öt hachōḵ el talöökö hī. Hòṅ iṙūöhen chin chū-ö lök el ngam talöökö hachōḵtö Yāvē, ngaich ṙātö ellōn re chū-ö tö ò min nö ṙeushen chu ip tufömngöre tövai panam.—Inch. 4:18.