1. Asuh takô nup ineūkö vē tö ayal tarik?

YĪ-Ö ṘĀLÖ, tö ngöt yin, hēk aṅhav in yin tö kumlēḵre. (Inch. 20:29) Pōyen la-en yin kò-òren öi el ngam māṅ. Kò-òren öm ngöṙô, ‘Hòṅ Mahayööken Töla-evṙen chin chū-ö öich el ngam māṅ ih.’ Ngö lōn pöri yip tahëng tö meh öm kūönö ṙēḵti hēk öt heuveū-en inrē öm inup tökiröng la-en. Sön pöri pòrô öm ayal, mihôiṅ yip aṅ ngam māṅ nö ṙātö ellōnre nö in meh.

2. Asuh nup min haköp hī in ngih ātiköl?

² Haköp inlahen ök Rācha Tāvit in min öi in ngih ātiköl. Rahëichyen ṙô min inrē öi kakkö inlahen tinrīken nā Asā nā Yehōsapat—nak rācha aṅ Yūta. Ngëichkö nuk kanihngen cha in min hòṅ yip tö ayal nö haköplu nö in nuk inlahen cha.

3. Sitih inlahen yip ṙālö kò-òren nö hayööken yip tököiny tarik nö el ngam māṅ?

³ Hē Tāvit nö ayal, ngön ngam innôlö ò nö in Yāvē. Pōyen nuk heuneū-en ò nö tö yöölen tī tö yik tahëng. Tö sā ò nö ṙamölōn tī tö Sôl ngam rācha yěn röng ranöng. (1 Sa. 16:16, 23) Yī-ö ṙālö, aṅhav in öi yī-ö tö heuneu-enre nö tö yöölen tī min tö ngam māṅ? Mihôiṅ öm hayööken yip tö  köiny nö yūs minë fūn pön teūngen min cha-a tö yanöölen re nö pörsönöl istötī. Nup töng kanô-òṅ meh, harunten cha man hòn yöölen yip tököiny hol maneuk hī nö el ngam māṅ.

4. Asuh öp haköplö yip ṙāl tarik nö in Tāvit? (Ngëichköm lama-uk nyat.)

⁴ Hē Tāvit nö ayal, ngön ngam innôlö ò nö in Yāvē. Tö sā ngih, hē ò nö ṙālö chumkūöṙen anga-aṅ nö aṅhtö nuk sīöṅp ök yöngre. Tökihngen angū-ö nö la-en. Vë-enyre anga-aṅ nö in Rācha Sôl nö ngö ṙô: “Aṅtö sīṅp öp yöng re ön ṙung ngòh tarik meh; ngaich yē lāyön hēk për nö kapngö kun pököre nö i nup pököre. Lūḵ an chū-ö ngaich, ngaich fëlan, ngaich ṙānyen ò nö ṙā-ang elvāng ò: ngaich yē ò nö hòṅ kāpö chu, kē sanôi kūö ò chū-ö ngaich fëlan ngaich, kapaha tī ngaich tö ò.” (1 Sa. 17:34, 35) Nuk la-en kinë-ekūö Tāvit, holtö ellōnre anga-aṅ nö kēken u. Akahakūö anga-aṅ töm inṙūötken minë sīöṅp, ngaich laklen u tö nup tö hòṅ kāngen u. Yī-ö ṙālö, mihôiṅ yin asīnken Tāvit öi chumkūöṙen tö nup la-en re yěi kē-ěvkūö tö u.

5. Sā ṙô ngam Salmai 25:14, asuh öp tömötlö nö in yīö öi ṙālö tarik?

⁵ Hangön ngam innôlöre nö in Yāvē ang Tāvit hē ò nö ayal. Mötlö angū-ö nö in ò töminë heuneu-en ò nö röng ranöng töm töt pinhë-ekūö ò inrē. Rö-ö Yāvē nöng Tēv ò pön hol ò inrē—tö röhta nö hol ò. (Vë-evkūö Salmai 25:14.) Yī-ö ṙālö höng ngam innôlö yīö öi in Yāvē ngam yöng yīö aṅ el halīöngö tö hòṅ hangönlöng tö yīö yěi hòṅ kamngu öi el ngam māṅ.

6. Sitih mat yik tahëng nö meūkö Tāvit?

⁶ Rīkre yik tarik tö ngö lōn tö Tāvit nö ṙömöng nyīö töt chumkūöṙen inrē yěn kē-ěvkūö tö la-en. Tö sā ngih, hē Tāvit nö hòṅ kiyung nö la-al Kōliāt, ngaich ngöṙô ang Rācha Sôl nö in ò pön sōten ò nö kiyung: “Ötkô man më-eṅ pò meh höng nyīö.” (1 Sa. 17:31-33) Kaheūkan inrē ök mëm ò nö töt chumkūöṙen tö la-enre. (1 Sa. 17:26-30) Hö-ö pöri Yāvē nö kaheūkan nö töt chumkūöṙen tö la-enre. Akahakūö anga-aṅ tö Tāvit nö mahayönglenre nö in Yāvē lökten ò nö kapahatī tö Kōliāt.—1 Sa. 17:45, 48-51.

7. Asuh öp haköplö meh öm in Tāvit?

 ⁷ Yī-ö ṙālö, asūp haköplö yīö öi im inlahen Tāvit? Hòṅ aṅhav in yī-ö töm manööyö. Pöm ṙòngmö nyīö lohten tö lōn yip mameuklö ṙôkö meh öm kiröng. Mihôiṅ pöri öm ṙātö ellōnre tö Yāvē nö öt ngatī mufē tö meh. Pön mameuk el kuilōn tarik ang Yāvē. Akahakūö anga-aṅ tö meh öm mihôiṅ öm kē-ěvkūö tö la-enre. (1 Sa. 16:7) Ngih kò-òren haköplö meh hēk in Tāvit öm ngëichkö minë vahī kuntī Yāvē ngaich haröhtöre öm in ò. Lökten man hangönlöm innôlöre öm in ngam Tēv (Sal. 8:3, 4; 139:14; Rōm. 1:20) Ngih hēk kò-òren haköplö meh in Tāvit. Tö sā ngih, yěn mināchṙô ṙung yip hol meh el iskul kūö meh öm Vamënyen Yāvē. Ngaich mihôiṅ öm havëkö kumlēḵre öm in Yāvē öm la-al u. Hang nup inlēnö tövënyu nö imat minë līpöre hī in minë vitiō inrē. Ngaich meūkö Yāvē min më-eṅ nö hayööken meh öm inup kanihngenre, ngaich sīöp min ngam ṙinātö ellōn meh öm in ò.

8-9. Asuh ök mahayööken Tāvit nö hök inhūchlöre nö rācha, ngaich asuh öp haköplö yip ṙālö tarik nö im inlahen ò?

⁸ Ngëichkö ngam tahëng hēk kanihngen Tāvit. Ha-ehangen ang Tavit nö katöllöng nö rācha, marò-òten pöri anga-aṅ nö hökkö ngam inhūchlöre nö rācha Yūta. (1 Sa. 16:13; 2 Sa. 2:3, 4) Asuh ök mahayööken ò nö hök? Öt haṙivlōn anga-aṅ höng la-evṙen pöri tö nuk töng kanò-òṅre la-en. Tö sā ngih, Hē ò nöng apāṙa nö el inchōn më aṅ Pelistāin, ngaich laklen yik aṅ Israel anga-aṅ tö yik tökunyaha elmat tö cha. Ngatī inlahen anga-aṅ nö laklö kūö panam më aṅ Yūta—1 Sa. 27:1-12.

⁹ Asūp kò-òren haköplö yip ṙālö tarik nö im inlahen Tāvit? Mihôiṅ yin nö yūs minë ṙētakre nö hayööken yip hol maneukre. Ngëichkö inlahen prötör Rikatō in kò-òren. * Löktö kūö nyinī-öre anga-aṅ nö hòṅ rekulör painīör. Öl pöri ngam ṙēḵti ò. Öt kūö e ngaich anga-aṅ nöng haṙivlōn, ṙūöhlö inlahen re pöri ang Rikatō nö ahānga. Ngö ṙô anga-aṅ “Yěich ngëichkö nuk ṙētakre sin tö lā urěh ngaich kôtökūö chū-ö töre öich öl yaha heuneu-en. Lökten öich harūnöre im invan röön chinööha hēk kinë-e istötī inrē.” Ngaich öp töngamuh Rikatō nö rekulör painīör, Mahayööken Töla-evṙen inrē.

10. Ik sā Tāvit nö hòṅ kēḵ ngam fësla töhěng ngaich sitih inlahen anga-aṅ?

¹⁰ Hěng heuh hē Tāvit nö falnngöre tö Sôl. Ik sā ò ngaich nö kiyung nö holtö yik tarik alaha re. Ngaich yik mu-ulāyö nö kēḵ nuk chehen cha. Kē-ě inrē yik pihö cha hēk töyik kūön cha inrē nö haköövö. Ngaich hē Tāvit nö akahalōn tö e mihôiṅ öre anga-aṅ nö ngö mufē, “Mihôiṅ chin öich kēḵnyen yip aṅ patī re pöich heuveū kiyung akahakūö chū-ö inrē tö inlahen re. Hö-ö pöri ang Tāvit nö ngatī mufē. Pön havëkö kūö Yāvē anga-aṅ tö hinòlṙenre.” Ngaich Löktö in Apīātör ṙô ang Tāvit nö hatöönö Yāvē nö ngö ṙô, Yēḵ chu lūḵ vē kumyung kôḵlö öich min in cha? Sap ṙô ò ngaich ang Yāvē, Lūḵu cha öthō man öt kô-òl in cha. Ngaich mihôiṅ min tö cha. (1 Sa. 30:7-10) Asuh ap haköplö meh in ngih inlahen ò?

11. Yěh meh kēḵ minë fësla ngaich asuh öp tö hòṅ inlahen meh öm urěh?

¹¹ Yěh meh hòṅ kēḵ minë fësla mihôiṅ öm hatöntöre in yip tahëng, mihôiṅ man öm  kēḵ inlēnöre in nap yöngre. Mihôin inrē öm vë-kūö më minṙöinylen el ngam māṅ. Pô cha nö inlōnti nö kahëtö Yāvē. (Efi. 4:8) Yěm hòṅ lööngö kahë tö fësla ngaich hòṅ sā ṙinatö ellōn më minṙöinylen më-eṅ, hang nup ṙô cha inrē inlēnö. Ta-a Chěi töi ngëichkö öp haköplö re öi in ök Rācha Asā.

12. Asuh nuk tinrīken ök Rācha Asā hē ò nö rultenre nö hayöng?

¹² Hē Asā nö ayal Aṅhav in anga-aṅ töm inyāichngö, töt pinhë-evkūö inrē anga-aṅ. Hē ò nö vīlöng nö rācha nö unôichrit ök yöngre Apiyah ngaich ahetngö nuk insātēv anga-aṅ nö im panam, tölṙô më tarik inrē nö chöh ngam Tēv Yāvē ngaich hang nup chööngö ò inrē.” (2 Kin. 14:1-7) Unôichngöre hēk ök rācha Sērah ök aṅ Itīōpiā nö kiyūngö Yūta ngaich hayönglenre anga-aṅ nö in Yāvē. Ngö ṙô anga-aṅ, “Ō Mā (Yāvē) tēv,öt hěng tak tö sā meh hamòlren, ihôi tökalēḵ töt kalēḵ inrē holṙen ih ō Mā Tēv ih tön in meh hayönglenre i minë-eny meh inrē öi yih lā-al vē tömaṙôngö Ō Mā Tēv, me-eṅ man Tēv Me-eṅ man Tēv ih un hěng tak yěh tarik tökô nö lā-al meh.” In ngih vinë-ekuö Tēv ayiö öi akhalōn tö ò nö ratö ellon re nö in ngam Tēv Yāvē tö ò nö laklēn yip tarik ò “Lökten ang Yāvē nö ötkô-òti tö yik aṅ Itiōpia.”—2 Kin. 14:8-12.

13. Asuh nuk inlahen Asā ik tö lā-unôich, ngaich kūöyòh?

¹³ Fēkö ngam inlahen hī yěi kiyung öi la-al yip tö söm lāk ṙôken kumyung, hö-ö an nö tö lööṙen. Kūö Asā pöri nö hayönglenre nö in Yāvē, lökten anga-aṅ nö mihôiṅ. Unôichngöre pöri, ök rācha aṅ Israel nö kiyūngö Yūta, ngaich öt havëkö inyöökenre ang Asā nö in Yāvē, havëkö inyöökenre pöri nö in ök rācha aṅ Sīriā ngaich öt lööngö ṙòng ngam fësla ò. Lökten ngaich anga-aṅ nöng öt maheūku töm lanāmö nö im panam. Löktö in ök pròfět Hananī ang Yāvē nö vë-ekūö ò nö ngö ṙô: “Pò meh hayönglenre ip rācha aṅ Sīriā, öm öt hayönglenre im Mā Tēv meh, ngaich yik kumyung ök rācha aṅ Sīriā nö öt kô-òngvah tö tī meh.” (2 Kin. 16:7, 9; 1 Rā. 15:32) Asuh öp haköplö hī öi in e?

14. Sitih inlahen öi kò-òren hayönglenre in Yāvē, asuh öp min tövai ṙòng e tö sā ṙô ngam 1 Timòtī 4:12?

 ¹⁴ Hayāichngöre, iṙūöhen hayönglenre in Yāvē. Hayönglenre man hē e ik sā meh kēḵ ngam vinôkö ngaich ṙamlōn ang Yāvē nö in meh. Uh man ṙāngenre hayönglenre öm in Yāvē. Mötlö yěm kēḵ nup tökiröng fësla ngaich hòṅ in ò më-eṅ öm havëkö hinòlṙenre. Ngaich yòh yěn tökūönö nup fësla kahë meh? Köplōn öm min tö Yāvē hē e inrē? Tö sā minë katöllö meh inṙamlōn, kinmānö hēk tö nup tahëng inrē. Um vaichngö tö minë tölöök inlēnö aṅmat ngam Paipöl yěm kēḵ nup fësla. (Inch. 3:5, 6) Ṙamlōn min Yāvē nö in meh, ngaich löökö minë-eny min më-eṅ öm el ngam māṅ.—Vë-evkūö 1 Timòtī 4:12.

15. Sā ṙô ngam 2 Kinṙötngö 18:1-3; 19:2, asuh ök tökiröng vanāchö ök Rācha Yëhōsapat?

¹⁵ Ṙòkhöre in öthō öi öt vaich, më-eṅ inrē pöi ṙòkhöre öi öthet. Un lökngen meh pöri angū-ö öm yahlö miṙivlōn pöm ṙangenre min kò-òren öm löklōn Yāvē. Töi ngëichköm inlahen ök Rācha Yëhōsapat. Ōt nuk tövai tinrīken ò, ngö ṙô an ngam Paipöl nö vë-eny inlahen ò, “Chöh ngam Tēv ök yöngre pöri ngaich lök i nuk chöngö ò.” Tīnngö yik kūön rācha anga-aṅ, nö haköphöti nö i nuk elpanam Yūtā. (2 Rā. 17:4, 7) Vaichkören pöri inrē ang Yëhōsapat, vaich ök kahë ò fësla töp lökten Yāvē nö haṙivlōn nö in ò. Lökten Yāvē nö fēḵlen ò nö tīntö ök tarikre. (Vë-evkūö 2 Kinṙötngö 18:1-3; 19:2.) Asuh öp haköplö hī öi in e?

16. Asuh öp haköplö meh im inlahen Rachīv?

¹⁶ Hang nup inlēnöre man tö yip tahëng, Lohten öm sā kanihngen yip ṙālö tahëng öm im linöökö lōn Yāvē. Uh man hakūönngö ellōnre. Kò-òren man ngëichkö inlahen ngòh ṙalö tarik ang Rachīv. Ngòh vamë-eny inlahen re hē ò nö ayal, ngö ṙô anga-aṅ: “Kuchīken chū-ö yěich nyamtô höng angū-ö kuilōn chu öt kuchīken öich chuh el fīlt hēk chuh el mīting inrē.” Pöch öt akahakūö töp tö mötlö nö in u. Holtö hanangenlōnre ök töhěngtak minṙönylen nö fēḵlen chu. Ngö ṙô ang Rachīv: “Vënyö ṙô ngam 1 Timòtī 4:8 anga-aṅ nö in chu.” Ngaich hang ngam finëlöre ang Rachīv  lökten anga-aṅ töngamuh nö Mahayööken Töla-evṙen.”

17. Iṙôken öp ṙanamlōn yip tököny yěn la-evṙen yip tö ayal nö el ngam māṅ Yāvē?

¹⁷ Pōyen yip tököny tö ṙamölōn nö meuk yip ṙalö nö löklōn Yāvē “nö keunhökūö höö” tö kumre! (Sef. 3:9) Yěm kē-ěvkūö tö la-en re holtö nganöötöre man öm kēken e, ṙanamlōnre inrē. Ngaich pōiṙāi min më-eṅ öm imat cha.—1 Yôh. 2:14.

18. Sā ṙô ngam Inchōḵoṙô 27:11, sitih lōn ang Yāvē yěn meuk yip tö ayal tarik nö löklōn ò?

¹⁸ Ṙamlōn in yěi meuk yip tö ayal tarik yěn löklōn Yāvē. Mötlö ṙanamlön yěn löknyö ellōnre cha-a nö kētörenö im linöökölōn ngam Tēv, mötlö takô nö ing mana-aṅ sakamö töngamuh. (Sal. 110:1-3) Pön akahalōn anga-aṅ tö meh öm hangenlōn tö ò. Lökten man öm hòṅ möi öm in re in yip tahëng inrē. Yěm amahaiṙen öm vaich ngaich fēḵlöngö, ngaich um haṙivlōn, tön inlēnö meh angū-ö tö Yāvē. (Hep. 12:6) Keuheūttö ellōn re la-evṙen tö nup töng kinë-ekūö meh. Ngaich örheūheu öm haṙamlōn Yāvē.—Vë-evkūö Inchōḵoṙô 27:11.