1. Asuh ök töhěng löktö inlahen Yōp nö ṙūöhölre mikahkūö tö Yāvē?

 LOHTEN ang Yōp nö ṙōltak vahë-ekūö misī tö tarik hē ò nö ing panam. Hěngtak pöri ngam in më vahë-ekūö ò tötkô nö vāichi tö ò. Ngam Tēv Yāvē. Pön hōten Yōp ang Yāvē nö chumkūöṙen nö ngëichkö minë pinngangkūö vahīlö ò. Ngaich löktö in u min anga-aṅ nö akahakūö tö ṙôken ngam mikah Yāvē nö Tēv, töm minhôiyö ò inrē nö meukṙen yip tarikre. Sā ngam Tēv, yěn mihôiṅ nö meukṙen minë töṙeūla el ngam kahôyö, ngaich kūöyòh min anga-aṅ nö ötkô nö chumkūöṙen tö Yōp. (Yōp 38:39-41; 39:1, 5, 13-16) Löktö i nginëichkö minë tövīlöng ngaich ang Yōp nö akahakūö tö ngam Tēv.

2. Kūö yòh öi mihôiṅ min kihngen yěi hòṅ ngëichkö minë vahī kūö kuntī Yāvē?

² Pōyen haköplö in inrē ayī-ö mihôiṅ tö inlahen Yāvē öi löktö im nginëichkö minë vahī kūö kuntī ò. Mihôiṅ pöri min öi kihngen. Yěi mi-iyöng el minë tö kiröng elpanam, im chūök minë vahī kūö kuntī ngam Tēv nö öt röhta nö uroh. Hēk ōt min anū-ö nö mihôiṅ nö el ngam kahôyö im chūök hī öi iyöng, öt ṙētakvö pöri min öi ngëichken u. In ngih ātiköl in min öi mikahtökūöre öi kūö yòh hòṅ kēnyö ṙētak re öi ngëichkö minë vahī kūö kuntī Yāvē. Mikahtökūöre inrē min ayī-ö tö inlahen Yāvē hēk Yēsū nö sitih inlahen nö haköpten hī nö löktö in minë vahī re, yěi chumkūöṙen min tö minë vahīlö Yāvē ngaich pōyen haköplö min ayī-ö öi in u.

3. Kūö yòh öi mihôiṅ ngö ṙô tö Yāvē nö lōnu tö Ātöm nö ṙamlōn nö meuk minë vahīlö ò?

³ Hē Yāvē misī nö vīlen ök raneh tarik ang Ātöm. Lōnu anga-aṅ tö ò nö ṙamlōn nö meuk minë vahīlö ò. Vīlö ök tövai anga-aṅ Peretāis nö chūök Ātöm nö iyöng ngaich tölṙô ò nö ūlö e,  aṅten e inrē. (Ran. 2:8, 9, 15) Pingangkūö lohten ang Ātöm yěn meuk nup kulöl el ngam tumlat nö lakukkönykūö hēk yěn meuk panöpnyökūö ṙòng nup pūl inrē, ngaich ṙamlōn lohten anga-aṅ. Töl ṙô ò hēk ngam Tēv Yāvē nö kaheuk minë-eny minë töṙeūla. (Ran. 2:19, 20) Höng minhôyö Yāvē anū-ö, kēten u pöri anga-aṅ nö la-en Ātöm. Lohten ang Ātöm nö urěh nö chumkūöṙen mat nö ngëichkö minë töṙeūla, ngam inlahen mineūkö u hēk inlahen u yěn halöinyköre ngaich möl anga-aṅ nö vī minë-eny u. Kuchīken lohten anga-aṅ töm la-en kinë-ekūöre! Löktö in e mikahkūö anga-aṅ tö Yāvē nö tö akaha takô, tövai inrē minë vahī kūö kuntī ò.

4. (a) Kūö yòh öi hòṅ ngëichkö minë tövīlöngö tö Yāvē? (b) Asuh öp ööilōn meh in minë vahīlö Yāvē?

⁴ Ngih inrē lāinyngen hī hòṅ chumkūöṙen öi ngëichkö minë vahīlö ò, pön tölṙô hī ang Yāvē öi ngatī inlahen. Ngö ṙô anga-aṅ “Ngëicha yin môklökūöre lātulöng: öi ngëichkö ap vamīlö në.” (Isa. 40:26) Rö-ö pöri minë pinngangkūö vahīlö Yāvē nöng el ngam halīöngö pön el ngam mai hēk ikūö ngih tumlat inrē, minë lökten hī mihôiṅ haköp inlahen ò. (Sal. 104:24, 25) Asehkūöre kò-òren tö inlahen tī ò nö vīlen hī öi tarik. Vīlöng ayī-ö tö ò öi töṙamlōn yěi röhta öi in minë vahīlö ò el ngam kahôiṙen. Mihôiṅ öi ngëichkö vanāyö u, mihôiṅ öi hang nup ṙô u tövai, mihôiṅ öi kalahken nup töṙōlkangen kumchik nya-akūö, mihôiṅ öi tongkö tinhūsö nup vahīlö ò hēk lūölken u inrē ngaich ṙamlōn. Ngatī inlahen ayī-ö öi höng löktö in minë vahīlö Yāvē öi teūngen töm ṙanamölōn.

5. Sā ṙô ngam Rōma 1:20, kūö yòh öi hòṅ chumkūöṙen mat ngëichkö minë vahī kūö kuntī Yāvē?

⁵ Vënyö nang hī an hēk ngam Paipöl töm tahëng lāinyngen hī kūö yòh hòṅ chumkūöṙen öi ngëichkö minë vahīlö Yāvē. Pöi lökten in u öi akahakūö tö inlahen Yāvē, tö nup tinrīken ò inrē. (Vë-evkūö Rōma 1:20.) Kò-òren öm chumkūöṙen ngëichkö öp töhěng vahīlö Yāvē öm ngëichkö inlahen tī ò nö vīlen e. Öt meūkö hòng nö in e ngam ṙôken mikah Yāvē tö meh? Asehkūöre man hēk tö tumkangen në nyā-akūö hī kahëtö Yāvē. Löktö in e mikahkūö ayī-ö tö ṙôken ngam hanangenlōn ò tö hī. Yēḵ hī min afēkö inlahen tī Yāvē nö vīlö në taṙòkhöre chehen, ngaich sīöpö ṙôken min ngam mikahkūö hī tö ò ngaich röhta min öi in ò. Ta-a hēk töi ngëichkö inlahen Yāvē nö haköpten hī tö minë inlahen re nö löktö in minë tövīlöng.

6. Asuh öp haköplö hī in minë chehechōn kumteū nö chuh inup tahëng chūökö?

⁶ Halēnngö ṙētak nup tö sitih ang Yāvē. Kaheuk samyeūheu misī yik Israel nö meuk minë Istòk chehechōn nö kiteū nö kū-ö tö kapā nö löktö kūö im mana-angrit ngam Förvörī chingëṅt söl el hôi ngam Mē chingëṅt. Ngaich ngö ṙô Yāvē  nö in yik Israel. ‘Akahakūö minë Istòk chehechōn, kumteū nö el ngam halīöngö töp ṙētak re nö kiteū nö chuh inup tahëng chūökö.’ (Yar. 8:7) Yěn mihôiṅ ang Yāvē nö halēnngö ṙētak minë chehechōn nö kiteū nö chuh inup tahëng chūökö, ngatī inlahen min anga-aṅ nö mihôiṅ nö halēnngö ṙētak re nö kahòkken yip tötlöök. Lökten yěi meuk minë chehechōn nö kiteū nö chuh ip kū-öre, ngaich ngönlöre ngam ṙinatö-ellōn hī tö Yāvē min nö ip ‘tölēnngen ṙētak’ nö ahetngö yip tötlöök nö ikūö ngih panam.—Hap. 2:3.

7. Asuh öp haköplö hī im inlahen ngam matēṙö yěn kiteū? (Isayā 40:31)

⁷ Kētö kumlēḵ yip tarikre ang Yāvē. Löktö in ök pròfět Isayā ṙô ang Yāvē misī nö kilēḵngôre nö in yik tarikre tö ò min nö kētö kumlēḵ cha yēḵ cha nö ötkalē-en hēk haṙivlōn inrē. ‘Sā inlahen rōi kël nup matēṙö min cha-a nö kiteūlöre.’ (Vë-evkūö Isayā 40:31.) Örheūheu lohten misī yik Israel nö meuk nup matēṙö nö kiteū nö lök tö i kumlēḵ ngam töṙāch kuföt, nöng öt uroh nö halěnykö minë rōikëlre. Yēḵ Yāvē nö mihôiṅ nö kētö kumlēḵ në chehechōn nö kiteū, ngatī minhôyö min anga-aṅ nö kētö kumlēḵ hī öi la-al nup kanihngen re.

8. Asuh öp haköplö Yōp nö in minë vahī kūö kuntī Yāvē, ngaich asuh öp haköplö hī ayī-ö töngamuh?

⁸ Mihôiṅ in ṙātö-ellōnre in Yāvē. Pōyen nuk vahënyö Yāvē nö in Yōp nuk tö yīhi ṙinatö-ellōn tī tö ò. (Yōp 32:2; 40:6-8) Vënyö inlahen minë vahī kūö kuntī re ang Yāvē nö in ò, tö sā minë taneūsömat, taṙul hēk tö ngam hanyāṅlö inrē. Vë-eny inlahen minë töṙeūla inrē anga-aṅ nö in ò, tö sā ngam kōny nuā aṅ el inchōn hēk ngam kōre inrē. (Yōp 38:32-35; 39:9, 19, 20) Löktö in u mikah elmat ngaich ang Yōp tö Yāvē nö rö-ö nöng tö kalēḵ nö Tēv pön tö akaha hēk tö hangenlōn inrē. löktö in e inrē nö sīöp ngam ṙinatö-ellōn ò nö in Yāvē. (Yōp 42:1-6) Ngatī ayī-ö töngamuh yēḵ hī öi chumkūöṙen öi ngëichken minë vahī kūö kuntī Yāvē ngaich akahakūö min ayī-ö tö ò nö mötlö mikah tö hī hēk mötlö kumlēḵ inrē. Mihôiṅ min anga-aṅ nö kēngen në töng sitih kanihngen hī, öthō nö öt ngatī inlahen. Löklö in e nö ṙūöhölre ngam ṙinatö-ellōn hī öi in Yāvē.

9-10. Asuh öp haköplö hī inlahen Yāvē öi löktö im tavūöi hēk töm kumṙah?

⁹ Pōyen mikahkūö ang Yēsū tö inlahen në tövīlöngö. Hē Yāvē misī nö vīlen në taṙòkhöre chehen. Ngaich sā “yöngkūö töhuveū-en” anga-aṅ nö i la-en nö holṙen Yāvē. (Inch. 8:30) Unôichngöre, hē Yēsū nö yih nö ing panam, ngaich hachōḵ ṙôre anga-aṅ nö in në tövīlöngö nö haköptö inlahen ngam yöngre nö in yik haköptö re. Töi ngëichkö në tö haroh tūmö.

¹⁰ Hangenlōn Yāvē tö taṙòkhöre. Hē Yēsū nö haköphöti nö i kui ök rôngö ngaich vë-eny nang yik haköptöre anga-aṅ tö inlahen ngam ṙanāchö hēk töm kumṙah. Höng öt aṅ in yěn hö-öv anū-ö, öt uroh pöri tarik nö chumkūöṙen nö ngëichken u. Mihôiṅ öre ang Yāvē nö öt kē-ěkūö yip tötlöök tarik tö ngam tavūöi hēk töm kumṙah. Hö-ö pöri anga-aṅ nö ngatī, pön keuheūt chūök tī re nö hayang tö mat ngam tavūöi hēk suktö ngam kumṙah inrē. (Mët. 5:43-45) Ngatī ṙô ang Yēsū nö haköptö yik haköptöre tö Yāvē nö tö hangenlōn tö taṙòkhöre tarik. Lökten in yěi meuk sanipti ngam tavūöi hēk sanuktöre ngam kumṙah ngaich hòṅ köplōn ayī-ö tö u, nö inmeuktö hanangenlōn Yāvē tö taṙòkhöre tarik. Anū-ö min mahareuslö ellōn hī öi vë-eny nang taṙòkhöre tarik tö ngam tölöök inhānga, öi hameuktöre hangenlōn tö cha.

11. Sitih inlahen öi ayī-ö kò-òren ngönlöre yěi meuk inlahen minë chehechōn?

¹¹ Kētö nup hanakten hī ang Yāvē. Ngö ṙô ang Yēsū hē ò nö haköphöti nö i kui ök rôngö: “Yĕh meuk minë chehechōn lātulöng, tö u nö öt teūich, öt rēhĕn nö uvòh, ötrēhĕn nö hamūl nö el urôhòre. Ngaich ngam Yöng yīö el halīöngö nö  ha-aṅhaṅl u.” Lohten yik tarik nö meuk nuk chehechōn nöng kiteūköre nö el halīöngö, hē ò nö vë-ekūö cha. Ngaich ngö ṙô anga-aṅ nö in cha: “Röh öi yī-ö mööḵlö tö u?” (Mët. 6:26) Vāyö ṙô ang Yēsū nö hachō elmat yik tarik tö Yāvē min nö kētö nup hanakten cha! (Mët. 6:31, 32) Yěi köplōn min ayī-ö tö në ṙô ò ngaich ngönlöre min ayī-ö. Töi ngëichkö inlahen ngòh tö hěngtak painīör sistör aṅ Ispēn. Öt taneūnguṙen anga-aṅ tö patī re lökten nö kihngen. Meuk inlahen nuk chehechōn ngaich anga-aṅ nö nyā. Ngaich ngö ṙô: “Fē-ělre chū-ö hē chu meuk minë chehechōn, tö Yāvē nö chumkūöṙen tö u, ngaich öt hō min anga-aṅ nö öt ngatī chumkūöṙen tö chu.” Kô-en ngaich ngam sistör nöng ilöö teūngen tö patī re.

12. Asuh öp haköplö hī inlahen minë chehechōn in ngam Mëtiv 10:29-31, asuh öp haköplö hī inlahen Yāvē?

¹² Pōiṙāi ön ngòh tö hěngtak tarik nö imat Yāvē. Hē Yēsū nö tīnngen yik tanīnöṙô nö ahangkö ngam tölöök inhānga, ngaich hareuskö alaha cha anga-aṅ hòṅ cha nö öt vöö yěn ötlēḵkaṙen. (Vë-evkūö Mëtiv 10:29-31.) Hachō elmat cha anga-aṅ tö minë kun chehechōn, minë tö chöngṙen mineūkö nö i Israel. Töng öt uroh minë chehechōn nö töpōiṙāi inuk ṙētak Yēsū misī. Ngö ṙô pöri anga-aṅ nö in yik haköptöre: ‘Öt hĕng hang nòng min tösuktöre nö el tumlat, nö töt mikahngen ngam Yöng.’ Ngö ṙô hēk anga-aṅ nö in cha: ‘Mötlö yin yī-ö tö töṙōlnòng kun chehechōn.’ Ngatī ṙô ang Yēsū nö hōten yik haköptöre nö ṙatö-ellōnre tö Yāvē nö pōiṙāi mat tö cha. Lökten yēḵ cha min nö ötlēḵkaṙen ngaich mihôiṅ cha-a nö öt pa-ekūö. Yěn meuk minë chehechōn min cha-a yěn ahānga, ngaich fē-ělre tö ṙô Yēsū nö haköpten cha. Lökten yěm hēṙu öm meuk nup kun chehechōn ngaich hòṅ köplōn më-eṅ tö Yāvē nö pōiṙāi mat tö meh. Kô-en in öi “mötlö tö minë töṙōlnòng kun chehechōn.” Köplōn tö Yāvē nöng in meh, pòrô min öm hakihtuṙen, öthō min öm pa-ekūö tö yip la-alre.—Sal. 118:6.

13. Asuh öp hēk tö hòṅ inlahen hòṅ hī yěi hòṅ haköplu öi löktö in minë vahī kūö kuntī Yāvē?

¹³ Mihôiṅ in hēk ṙūöhölre mikahkūö tö Yāvē öi löktö in minë tahëng töpōyen vahī kūö kuntī Yāvē. Hòṅ sitih inlahen pöri ayī-ö? Ngam raneh, hòṅ kēnyö ṙētak re ayī-ö öi chumkūöṙen ngëichkö minë vahī kūö kuntī Yāvē. Hòṅ afītöre ayī-ö töp haköplöre inlahen Yāvē öi löktö in u. Lohten pöri min öi öt lööṙen. Ngöṙô ang Cheröltīn ngam sistör hī aṅ Kemrūn. “Tö haruklöng chin öich ikūö ngam töhěng tökiröng el panam lökten öich hòṅ kē-ěny ṙētakre ngëichkö vanāyö ngam el kahôiṙen.” Ngö ṙô inrē ngam minṙöinylen Elfònsō, “Kô-en nö hòṅ halēnlöng öp ṙētak chu öich ngëichkö minë tövīlöngö tö Yāvē, hē e min chū-ö öich chumkūöṙen afītöre töp haköplö re inlahen Yāvē öich löktö in u.”

14. Asuh öp yanöölen Tāvit hē ò nö fēken minë vahī kūö kuntī Yāvē?

¹⁴ Chumkūöṙen misī ang Tāvit nö ngëichkö minë vahī kūö kuntī Yāvē. Hěng heuh anga-aṅ nö ngö ṙô nö in Yāvē: “Yē chu ngëichkö minë halīöngö meh, vahīṙen minë kuntī meh: ngam chingëṅt tö minë taneūsömat inrē minë  hachöngten meh; suh ang ngòh tarik töp lökten meh chumkūöṙen tö ò: tö ngòh kūön tarik inrē, töp lökten meh chöhken ò?” (Sal. 8:3, 4) Yěn meuk minë taneūsömat ang Tāvit tö el hatööm, ngaich rö-ö anga-aṅ nöng ngëichkö vanāiyö u pön fēkö nup haköpre inlahen Yāvē nö löktö in u. Löktö in e anga-aṅ akahakūö tö Yāvē nö tö kiröng. Fēkö inlahen re inrē ang Tāvit hē ò nö el chūök kanūönö öp yöngre, tö ngam vinī-i ò inrē. Hē ò nö fēken u ngaich löktö in e anga-aṅ nö akahakūö tö Yāvē nö tö akaha takô ngaich ṙūöhölre ṙôken ngam minlēḵṙen ò tö Yāvē.—Sal. 139:14-17.

15. Asuh nup haköplö meh tinrīken Yāvē nö löktö in minë vahīlö ò? (Salmai 148:7-10)

¹⁵ Pōyen nup lohten vahī kūö kuntī Yāvē ip kamngö meh. Nö tömihôiṅ nö tö afēka tö meh öm asīnkö inlahen Tāvit. Lökten yěm akahaiṙen tö ṙanāchö mat ngam tavūöi, ngaich mihôiṅ öm fēken ngam tökiröng kumlēḵ Yāvē. (Yar. 31:35) Hēk yěm meuk nup chehechōn nö vī fòngöre, ngaich mihôiṅ öm fēken ngam tökiröng mikah Yāvē. Hēk yěm kalahtenre öm nyamkö lamrit nup kumiāṅv öm nyamtô, ngaich löktö in e mikahkūö më-eṅ tö Yāvē nö tö ṙamlōn nö Tēv. Hēk yěm meuk öp yöngnyīö nö hangenlōn töp kūönre. Ngaich mihôiṅ öm ha-öinyö Yāvē tö ṙôken ngam hanangenlōn ò tö meh. Ha-öinyö Yāvē tö minë vahī kūö kuntī ò nö ṙòkhöre. Pòrô minë tö kun kun hēk tökiröng, hēk pòrô tö maṙòvat hēk tö röhta. Hòṅ kēnyö ṙētak re in ayī-ö inrē öi ngëichken u. Ngaich lökten in u min ayī-ö öi ṙūöhölre mikahkūö tö Yāvē.—Vë-evkūö Salmai 148:7-10.

16. Asuh öp hēk tö hòṅ inlahen hī?

¹⁶ Tö kirööngen mikah an ngam Tēv hī Yāvē, tö kalēḵ inrē, Tö hangenlōn an inrē tö hī, ṙòkhöre inrē nö vai në töng vahīlö ò. Yēḵ hī min ngëichkö minë vahīlö ò el ngam kahôiṙen ngaich löktö in u min ayī-ö öi akahakūö tö minë tövai tinrīken ò. Ta-a chěi töi kēnyö ṙētak re öi ngëichkö minë vahī kūö kuntī Yāvē. Hòṅ hī min öi röhta öi in ò. (Yāk. 4:8) In öp yamih in min ātiköl öi mikahtökūöre tö inlahen më inyööngö nö sitih inlahen nö haköpten më kūönre nö löktö in minë vahī kūö kuntī Yāvē. Hòṅ cha nö röhta nö in ò.