TÖHAKÖÖPÖ ĀTIKÖL 21
TINKÖÖKÖ 107 Inmeuktö Ngam Hanangenlōn Yāvē
Sitih Inlahen Öi Chöh Tö-akaha Pīhöre
“Chiāp tökô nö kôtökūö tö tö-akaha inpīhö? Mötlö ana tö töpōi yanöötö.”—INCH. 31:10.
ASUH ÖP MIN HAKÖP HĪ?
Mihôiṅ më tö öl nö pīhövö prötör sistör nö chumkūöṙen nö ngëichkö minë lökngörit chööngö aṅmat ngam Paipöl yěn hòṅ chöh tö-akaha pīhöre. Mikahtökūöre inrē min ayī-ö tö më prötör sistör aṅ el ngam māṅ nö sitih inlahen nö hayööken cha.
1-2. (a) Asūp tö hòṅ urěh afēkö meh yěm hòṅ chö-öny tö ngam pinīhö öm mikahtökūö re tö ò? (b) Asūp manah ngam tēting? (Ngëichkö ngam “Asuh Öp Manah E.”)
HÒṄ pīhövö öm më-eṅ? Pōyen yin më Kristīön chamöh pīhöre. Ōtre yip ṙālö in cha hēk tököinyö ṙēḵtī. Kô-en nö pōyen yip ṙālö tö ṙamölōn kuöre nö öt pīhövö, ṙamölōn pöri inrē yip tö pīhövö. Yēḵ meh chö-öny tö ngam pinīhö hòṅ mikahtökūöre tö ò, ngaich urěhngöre më-eṅ fēken në tö hòṅ inlahen re. a Tö sā në, sitih inlahen öm ha-aṅ nômöre? Teungten hòng min më-eṅ in ngam pinīhö? hēk sitih inlahen öng min ngam innôlö meh in Yāvē? (1 Kòr. 7:36) Yēḵ meh min afēken në, ngaich ṙamlōn min më-eṅ im pinīhö.
2 Öt tö lööṙen ön ngam inlahen hī chöh tö akaha pīhöre. (Inch. 31:10) Yěn ōt öp lōn meh prötör hēk sistör, ngaich lohten më-eṅ öm öt akahakūö tö inlahen re öm rulten re tētingö b ò. Mikahtökūö re in min in ngih ātiköl yěn ōt öp tö hòṅ lōnu töre nö pīhövö, ngaich sitih inlahen anga-aṅ mihôiṅ nö chöh tö akaha pīhöre. Mikahtökūö re inrē min ayī-ö yěn ōt öp lōn ò, ngaich sitih inlahen mihôiṅ anga-aṅ nö rulten re nö tētingö ò. Unôichrit e inrē min öi ngëichkö inlahen më prötör sistör el ngam māṅ nö sitih inlahen nö hayööken öp tö hòṅ pīhövö.
ASŪP INLAHEN HĪ YĔI HÒṄ CHÖH TÖ-AKAHA PĪHÖRE
3. Asuh nup tötṙanāngen tö hòṅ chumkūökaṙen yēḵ meh hòṅ chöh pīhöre?
3 Yěm lōnu töre öm hòṅ pīhövö, ngaich hòṅ afēkö inlahen öp lōnre më-eṅ pīhöre urēhěkūö meh öm tēting. c Yēḵ meh min öt fēken e, ngaich lohten min më-eṅ tēting öp töng öt ööi lōnre. Mihôiṅ inrē min öm höng öt chumkūöṙen tö öp tarik öp tövayö inlahen mihôiṅ nö pīhö meh. Kô-en më-eṅ höng hòṅ tēting öp prötör tö ngaich nö vōkö. (1 Kòr. 7:39) Hòṅ chumkūöṙen pöri më-eṅ tö në: ‘Yēḵ öp töhěng tak ngaich nö vōkö, öt kërentiru (guarantee) ò angū-ö pöri tö ò yěn tövai mihôiṅ nö pīhö meh. Lökten öm hòṅ hatönöre tö në intöönö: ‘Asuh nup min kūilōn chu la-en, asuh inrē öp chö-öny chu? Tö hòòṅ asuh nup tinrīken öp pīhö chu min? Hö-ö öich höng yahlö mufē?’
4. Asūp ṙô yip rīkre prötör sistör nö vë-ekūötēv?
4 Öthō lohten öm öt vë-ekūötēv, urēhěkūö meh chöh pīhöre. (Filip. 4:6) Hö-ö an Yāvē nö kētö kërenti më tarikre tö cha min nö ṙòkhöre nö tūngen tö pīhöre. Akahakūö pöri anga-aṅ tö minë kuilōn meh hēk hayööken meh inrē min öm chöh öp tövai pīhöre meh. Lökten më-eṅ hòṅ örheūheu vënyö nup elkuilōnre in Yāvē hēk vënyö öp lōnre inrē inlahen re. (Sal. 62:8) Havëkö kūö ò tö mikah re hēk havëkö inyööken re inrē öm īnu tö ngam manööyö. (Yāk. 1:5) Vënyö inlahen ṙô re ang Chôn, d ngòh aṅ Amerika nö vë-ekūötēv: “Vë-eny nang Yāvē chū-ö tö inlahen öp lōnre kikānö. Havëkö kūö ò inrē chū-ö tö inyööken re öich meuk kūö öp sistör tövai min nö pīhö chu. Ngöṙô inrē chū-ö öich in ò tö ò nö hayööken chu öich asīöp minë tövai tinrīken re, hòṅ chu min öich tövai inpīhö kikōnyö.” Ngöṙô ang sistör Taniā ngòh mi-iyöng Sri Löngka: “Yēḵ chu öich chöh pīhöre, ngaich vë-ekūö Yāvē chū-ö tö ò nö hayööken chu öich chiplö, havai ngam mufē re hēk ṙamölōn inrē.” Yēḵ meh öl teūngen töp kuilōnre pīhöre, ngaich ṙatö-ellōnre më-eṅ tö Yāvē min nö chumkūöken meh hēk hateungngö minë kuilōn meh, sā ṙô ò nö kilēḵngôre.—Sal. 55:22.
5. Asūp mihôiṅ inlahen meh yěm meuk kūö yip prötör sistör tö öl nö pīhöv më tö hangenlōn tö Yāvē? (1 Kòrin 15:58) (Ngëichkö ngam nyat.)
5 Ngöṙô an ngam Paipöl nö vë-eny, tö hī hòṅ iṙūöhen im ‘la-en ngam mā.’ (Vë-evkūö 1 Kòrin 15:58.) Yēḵ meh kalēḵ alaha im linöökö lōn Yāvē, ngaich teūngen min më-eṅ tö ṙētakre öm la-evṙen holṙen yip tahëng prötör sistör hēk reuslöre alaha inrē min më-eṅ. Rö-ö nöng angū-ö pöm meuk kūö yip prötör sistör inrē tö öl nö pīhövö yip tö chumkūöṙen nö im linöklōn Yāvē. Yēḵ meh min keuheūttö ellōnre i linöökö lōn Yāvē kô-en min më-eṅ teūngen tö ngam ṙanamlōn.
Yěm iṙūöhen i linökölōn Yāvē hēk kēnyö ṙētak re in yip tö ṙōlkangen tinrīken holmaneuk hī ngaich lohten min më-eṅ öm meukkūö yip prötör sistör tö lōnu töre nö hòṅ pīhövö (Ngëichköm perekrāf 5)
6. Asuh öp tö hòṅ chumkaṙen tö meh yěm chöh pīhöre?
6 Chumkūöṙen töre um höng afēkö ngam inlahenre hòṅ teūngen tö pīhöre. (Filip. 1:10) Hö-ö in öi höng löktö in ngam pinīhö öi teūngen tö ngam tökô-en ṙanamlōn, pön löktö in ngam innôlö hī in Yāvē. (Mët. 5:3) Hanöng sā meh öl pīhövö, ngatī inlahen më-eṅ öm ṙūöhlö alahare im linkölōn Yāvē. (1 Kòr. 7:32, 33) Mihôiṅ öm ma-ainyre yūs ngih ṙētakre. Töi chumkūöṙen öi ngëichkö inlahen Chēsika ngòh aṅ Amerika. Ik sā ò nö hapīhö ṙömöng 40 höiny samyeūheu anga-aṅ. Ngöṙô anga-aṅ nö vë-eny, “Lōnu chū-ö töre hòṅ hapīhö, hö-ö pöri chū-ö öich höng angū-ö afēkö. Pöich chumkūöṙen in ngam la-en inhānga ngaich löktö in e chū-ö öich teūngen tö ṙanamlōnre”
RŪÖHTÖ MIKAHKŪÖRE HĒK TÖ INLAHEN Ò
7. Urēhěkūö meh vë-enyre hangenlōn tö ò ngaich kūö yòh nö tövai ngam inlahen meh öm urěh öm mikahtökūöre tö ò? (Inchōḵ-oṙô 13:16)
7 Asūp min inlahen meh yěm ngölōn töre öm ngaich öm teūngen töp tövai nö pīhö meh? Höng ilööṙen hòng min më-eṅ öm chuh in ò öm vë-enyre hangenlōn tö ò? Ngö kinūichngö an nö imat ngam Paipöl tö ngòh tö akaha tarik urēhěkūö ò nö la-evṙen, ngaich kē mikah elmatre anga-aṅ, tö ngö manah angū-ö tö ò nö urěh nö mikahtökūöre. (Vë-evkūö Inchōḵ-oṙô 13:16.) Tövai an ngam inlahen meh min yěm urěh mikahtökūöre tö inlahen ò. Vë-eny nang hī ang Asvīn ngam aṅ Nitörlent, tö inlahen ngam mufē hī mihôiṅ nö haṙīkngöre tö inlahen öp tö hěngtak tarik. Ngö ṙô anga-aṅ, “Lohten më-eṅ öm ilööṙen hangenlōn tö ò im raneh van meh öm meūkö ò, im tahëng ngöre ṙētak pöri lohten min më-eṅ öm öt ööire tö ò. Lökten öm hòṅ kēnyö ṙētakre hēk mikahtökūöre inrē tö inlahen ò. Yēḵ meh min ngatī inlahen ngaich öt veut alaha min më-eṅ yěm kētöre in ngam tēting.” Yěm ṙūöhtö mikahkūöre min tö inlahen öp tarik öp lōn meh sin nö pīhö meh ngaich mihôiṅ min më-eṅ akahaiṙen tö ò nö öt vai nö pīhö meh.
8. Yěn hěngtak öp ööilōn meh ngaich sitih inlahen hēk më-eṅ öm ṙūöhtö mikahkūöre tö inlahen ò? (Ngëichkö ngam nyat.)
8 Yěn hěngtak öp ööilōn meh, ngaich sitih inlahen öm mikahtökūöre tö inlahen ò? Chumkūöṙen öm ngëichken ò nö sitih inlahen tinrīken anga-aṅ nö in më prötör sistör hē el mīting hēk in nup tahëng inrē ṙētak cha yěn mūl. Meūkö hòng ngam innòlô ò in Yāvē nö ngön nö löktö in minë la-en ò hēk ṙô ò? Tö sitih inlahen yip hanôl ò hēk asuh inrē öp tö kakka tö ò yěn vë-ekūö yip holre? (Lūk. 6:45) Asuh nup kuilōn ò la-en? Hēk sāḵta hòng nup kuilōn ò nö in nup kuilōn meh la-en? Mihôiṅ öm vë-ekūö yip minṙöinylen el ngam māṅ hēk yip prötör sistör inrē tö akahakūö tö ò. (Inch. 20:18) Mihôiṅ öm hatön inlahen ò in më aṅ el ngam māṅ hēk tö sitih inlahen tinrīken inrē anga-aṅ. (Rūt 2:11) Chumkūöṙen pöri më-eṅ töre um höng mikahtökūöre tö nup tö rahëichyen inlahen ò, tö ngö manah tö meh öm hòṅ milēḵṙen tö ò.
Urēhěkūö meh vënyö ngam hanangenlōnre tö ò, ngaich urěh öm mikahtökūöre tö inlahen ò (Ngëichköm perekrāf 7-8)
9. Asuh öp tö hòṅ ṙinatö-ellōn meh urēhěkūö meh öm vë-eny nang öp tö hěngtak töre öm hangenlōn tö ò?
9 Yěn hěngtak öp ööilōn meh hēk lōnu inrē më-eṅ töre öm in ò öm tēting ngaich iṙôken kahë min më-eṅ tö ṙētakre öm vë-eny nang ò? Yēḵ meh öm ilööṙen vë-eny nang ò, ngaich ngö ṙô lōn min anga-aṅ tö meh öm töng veūtölōn. (Inch. 29:20) Yēḵ meh pöri min öm ahāṅkenre, ngaich mihôiṅ min anga-aṅ nö ngö ṙô lōn tö meh öm tamūök ṙētak. Yěn ngaich min anga-aṅ nö akahakūö tö meh öm hangenlōn tö ò, ngaich hē e min anga-aṅ mihôiṅ nö ngatī mufē. (Mum. 11:4) Köplōn, yěm hòṅ vë-eny nang öp tö hěngtak töre öm hangenlōn tö ò, ngaich öt tö ngö manah angū-ö tö meh öm kē fëslare tö ò min nöng anga-aṅ pīhö meh. Ṙatö-ellōnre pöri më-eṅ töre öm hòṅ hapīhö hēk lēn töhëichṙen inrē öm kē ngam pinīhö. Ṙinatu-ellōn inrē më-eṅ tö ngam ööilōn meh nö anga-aṅ mihôiṅ tövai nö pīhö meh.
10. Yēḵ öp tö hěngtak nö hangenlōn tö meh ngaich hòṅ asuh öp inlahen meh?
10 Asūp mihôiṅ inlahen meh yěm ngö ṙô lōn töp tö hěngtak nö hangenlōn tö meh? Yēḵ meh öm öt hangenlōn tö ò ngaich mihôiṅ öm löktö in nup inlahenre öm hameuktöre öm öt ööire tö ò. Yēḵ meh min öt ngatī inlahen ngaich mihôiṅ min anga-aṅ nö ngölōn tö meh inrē öm hangenlōn tö ò, ngaich öt tövai angū-ö yěn ngatī. Pöi ötkô öi nyamkö mufē elkuilōn yip tahëng.—1 Kòr. 10:24; Efi. 4:25.
11. Yēḵ meh öm chöhtö pīhö öp tö hěngtak hēk yěm töölô inrē öm katöllö pīhö öp tö hěngtak, ngaich asuh öp tö hòṅ chumkūökaṙen tö meh?
11 In nup rīkre panam yip inyööngö tö yip aṅ patī cha chamöh pīhö kūönre tö kikōnyö. In nup tahëng panam inrē nö ōt yip aṅ patī hēk hol mahakôtenre nö chöh. Meukkūöre ngaich ngam kikōnyö töm kikānö nö mikahtökūöre tö höö, yěn mihôiṅ cha-a nö pīhöre hēk yěn hö-ö. Sitih inlahen öm öre më-eṅ yěm töölô chöh pīhö yip tahëng? Hòṅ ngëichkö nup ööilōn ò hēk sahō-o ò më-eṅ, hòṅ sitih lōn anga-aṅ tö holre. Ngaich yěm kôtökūö tö öp tö ngatī tarik öp tö sāḵta kuilōn nö in ò, ngaich hòṅ ngëichkö nup tinrīken ò më-eṅ. Mötlö ngam innôlö ò nö in Yāvē nö tö hòṅ ngëichka tö meh. Rö-ö nö nup ṙôken pësa ò tö ngëichka hēk öp ṙòkhöl ò nö iskūl. Köplōn pöri tö ngih tö hī mihôiṅ öi hayööken yip tahëng öi chöh pīhö cha. Ngam tö hòṅ pīhövö pöri kamë ngam fësla yěn pīhövö min tö ò hēk yěn hö-ö.—Kal. 6:5.
RULTENRE IM TĒTING
12. Yěm lōnu töre tēting in öp yahikngöre, ngaich sitih inlahen më-eṅ öm vë-eny nang ò?
12 Yěn hěngtak öp hanangelōn meh hēk lōnu inrē töre öm tēting öm in ò, ngaich asuh mihôiṅ öp inlahen meh? e Mihôiṅ öm höng löktö el fūn hēk yěm meukkūö ò öm keuheūtnyö ṙôre vë-eny nang ò töre öm hangenlōn tö ò hēk hòṅ mikahtökūöre inrē tö ò. (1 Kòr. 14:9) Yěn hòṅ lōnu anga-aṅ tö ṙētak re nö kētö sanapṙô meh, ngaich kētö ṙētak ò më-eṅ. (Inch. 15:28) Yěn vë-enyre pri anga-aṅ nö sōḵ nö tēting nö in meh, ngaich milēḵṙen më-eṅ tö ò hēk hang ṙô ò inrē.
13. Asuh öp min inlahen meh yěn hěngtak vamë-enyre nö hangenlōn tö meh hēk hòṅ tētingö meh inrē? (Kòlòsi 4:6)
13 Yēḵ öp tö hěngtak öre nö vë-enyre nö hangenlōn tö meh hēk lōnu inrē töre nö hòṅ tētingö meh, ngaich asūp min inlahen meh? Afēkö ngam inlahen ò më-eṅ nö holtö öt pinhë-eṅkūöre nö vë-eny nang meh töre nö hangenlōn tö meh, lökten më-eṅ öm hòṅ holtö hanangenlōnre hēk minlēḵṙen öm vë-ekūö ò. (Vë-evkūö Kòlòsi 4:6.) Yēḵ meh öm hòṅ lōnu tö ṙētakre öm sapṙô ò ngaich mihôiṅ öm ṙò-òvö öm in ò, ötkô pöri min hēk më-eṅ ha-aṅkenre öm sapṙô. (Inch. 13:12) Yěm sōḵ öm tēting in ò ngaich holtö hanangenlōnre hēk halööknyô re öm in ò. Töi chumkūöṙen öi ngëichkö ngih ekspirīön prötör Hans, ngam aṅ Ôstriā, ik sā ök tö hěngtak sistör nö vë-enyre nö hangenlōn tö ò ngaich sitih inlahen anga-aṅ. Ngö ṙô anga-aṅ: “Holtö hanangelōnre chū-ö hēk halööknyô re öich in ò tö chu öich sōḵ öich tētingö ò hēk ilööṙen inrē chū-ö öich vë-eny nang ò, pöich sōḵten ò nö ngö ṙô lōn tö chu öich hangenlōn inrē tö ò. Hēk unôichngöre inrē chū-ö öich chumkūöṙen tö minë inlahenre hēk minë ṙô re yěich vë-ekūö ò, hòṅ ò nö öt vāichö mufē nö in chu.” Yēḵ meh pöri öm hòṅ lōnu töre öm tēting in ò ngaich hòṅ asuh öp inlahen meh? Mihôiṅ öm vë-eny nang ò hēk mihôiṅ inrē nā-a ön meukkūöre ön kakka nup ṙô tö hòṅ chumkūökaṙen yěn nā tēting. Vë-ekūöre inrē tö nup maheukköre ön in höö, tövai min angū-ö yēḵ nā an ngatī inlahen. Pön mihôiṅ nup maheukkö nā ön in höö nö kö tahëng, möthë yěn tö tahëngö löktö inruklö hēk kö tahëngö löktö kamngö inrē.
SITIH INLAHEN YIP TAHËNG PRÖTÖR SISTÖR NÖ HAYÖÖKEN YIP CHAMÖH PĪHÖRE?
14. Sitih inlahen öi mihôiṅ hayööken më ṙālö prötör sistör?
14 Sitih inlahen yip mihôiṅ prötör sistör aṅ el ngam maṅ nö hayööken yip tö hòṅ pīhövö? Hěng ön ngam inlahen cha, holtö mikah elmatre nö vë-ekūö cha. (Efi. 4:29) Mihôiṅ in öi hatöönöre öi ngö ṙô: ‘Yahlö inlahen öich chū-ö ṙung halôp ngam famëkö inlahenre nö hòṅ pīhövö? Yěich meuk nap kikōnyö, kikānö vamë-ekūöre el ngam maṅ, ilöö ngö mufē hòng min chū-ö tö cha nö yikngen höö?’ (1 Tim. 5:13) Hěnghöre hòṅ chumkūöṙen inrē më-eṅ yěm vë-ekūö më prötör sistör tö öl nö pīhövö hòṅ cha nö öt ngö mufē tö cha nö ötkô nö öt pīhövö. Ngö ṙô ang prötör Hans: “Rīkre yip tö ngö ṙô prötör sistör, ‘Kūöyòh öm öl hapīhö? Kihngen man kòl min yěm ngaich öm ṙēḵtivö? Mihôiṅ nö haṙivlōn yip ṙālö prötör sistör yěn hang në tö ngatī ṙô hēk mihôiṅ inrē min cha-a nö ngö mufē töre nö hòṅ veūten nö kēḵ ngam pinīhö.” Tövai pöri ngam inlahen meh yēḵ meh hareuskö alaha Më prötör sistör!—1 Tös. 5:11.
15. (a) Yěm hòṅ lōnu töre öm hayööken öp tö hòṅ pīhövö ngaich hòṅ asuh öp chumkūöṙen meh? (Rōma 15:2) (Ngëichkö ngam nyat.) (b) Asuh öp haköplö meh öm löktö in ngam vitiō? (Ngëichköm futnōt.)
15 Hòṅ asuh öp inlahen meh yěm ngö ṙô lōn min tö öp tö hěngtak prötör hēk tö öp sistör nö vaita cha-a nö pīhöre? Vënyu an nö imat Paipöl tö hī öi hòṅ milēḵṙen tö höö. (Vë-evkūö Rōma 15:2.) Pōyen yip ṙālö prötör sistör töt lōnu nö chöhtu pīhö ngaich milēḵṙen ayī-ö tö ngam katöllö cha, ṙīkre yip prötör sistör tö lōnu tö yip tahëng nö hayööken cha. (2 Tös. 3:11) Hanöng saha cha pöri nö öl havëken inyöökenre nö in meh ngaich ötkô më-eṅ öm chöh tö pīhö cha. f (Inch. 3:27) Ṙīkre yip ṙālö prötör sistör tö sōḵ nö ilööṙen nö hameuktu kūö. Ngö ṙô an ngòh tö hěngtak ṙālö sistör aṅ Chörmöni ang Litiā: “Mihôiṅ öm vī plānre öm meukkūö yip holre aṅ el ngam māṅ hēk mihôiṅ inrē öm havëken öp prötör hēk töp sistör . Ngatī inlahen më-eṅ öm kētö ṙētak cha nö meukkūö höö hēk höng ṙāḵlen u më-eṅ nö in cha.”
Yěn holṙenre yip prötör sistör, ngaich teūngen ṙētakre yip tö öl nö hapīhö nö meukkūöre (Ngëichköm perekrāf 15)
16. Asuh öp mihôiṅ kanöplōn më prötör sistör tö öl nö pīhövö?
16 Mihôiṅ in ṙamlōn yěi tö öl pīhö hēk yěi tö ngaich inrē öi pīhövö! (Sal. 128:1) Yēḵ meh lōnu töre hòṅ pīhövö, öl pöri öm teūngen tö öp ööilōnre, höng iṙūöhen pöri më-eṅ i linökölōn Yāvē. Ngö ṙô öp i sistör Sin Yi aṅ Makao: “El öp tövai panam min më-eṅ öm örheūheu in öp pīhöre, öt tö uroh ngam inlahen meh töngamuh öm öl öm pīhövö töp yamih min ṙētak. Lökten yēḵ meh öl pīhövö ngaich heuveu-en öm yūs ngam ṙētak, pöm öt hēk min teūngen tö ṙētakre ngatī inlahen.” Yěn hěngtak pöri öp hanangenlōn meh hēk rultenre inrē kēken ngam tēting ngaich hòṅ asuh nup chumkūöṙen meh hòṅ meh min lööngö katöllö? Ip yamih ātiköl in min hēk öi mikahtökūöre tö inlahen e.
TINKÖÖKÖ 137 Vē Kikānö Tö-akaha
a Yěm hòṅ mikahtökūöre töre yěm mihôiṅ ngaich hòṅ pīhövö hēk hö-ö, ngaich mihôiṅ öm haköp ngam ātiköl el ngam jw.org “Mihôiṅ Öich Ngaich Pīhövö?”
b ASUH ÖP MANAH E? Kakken ngam tēting in min in ngih ātiköl hēk ip yamih inrē ātiköl. Tö ngö manah angū-ö, yěm chö-öiny tö öp pinīhö öm mikahtökūöre tö öp lōnre pīhöre hēk meukkūöre. (Kōtsip ngö ṙô in inrē tö e öi i ṙô Ingki.) Yēḵ minā kikōnyö kikānö nö tēting ngaich mikahtökūöre cha-a tö höö yěn mihiôiṅ nö tövai nö pīhö höö. Yēḵ minā kikōnyö kikānö nö vë-enyre nö hangenlōn tö höö ngaich hē e ngam inlahen cha nö rultenre nö tēting. Iṙūöhen cha-a nö in ngam tēting hanöng saha cha nö öl ngö kēḵ fësla re nö im pinīhö hēk ṙāngenre inrē nö in höö.
c Minë lökngörit chööngö tö kētu nö in ngih ātiköl yöölen min më prötör hēk sistör nö öl pīhövö nö löktö in u.
d Harīki ngam Minë-eny.
e In minë ṙīkre kamngö chūök öp tö hěngtak prötör nö vë-eny nang öp sistör töre nö hangenlōn tö ò hēk lōnu inrē töre nö hòṅ tētingö ò. Mihôiṅ pöri nö vë-eny öp prötör inrē öp tö hěngtak sistör töre nö hangenlōn tö ò. (Rūt 3:1-13) Mihôiṅ öi ṙūöhtö mikahkūöre tö inlahen e in ngam sirīs “Intöönö Më Ṙal Tarik” öm haköp ngih ātiköl “How CanI Tell Him How I Feel?” In ngam Hīnöre!-E Òktupör 22, 2004.
f Ngëichkö ngam vitiō el ngam jw.org Vē Visvas Ki Kātir Chi Chān Se Lör Röhē Hë—Chinki Sāti Nöhi Huvi Hë.
