1-2. Kūö yòh öi hòṅ hameuktö neūkölōn re in höö?

PŌYEN nup lāinyngen hī hameuktö ngam töt chanuhuvṙen hanangenlōn re tö höö. Ngëichkö ṙô ngam līpöre inchō-oṙô nö vënyen u: “Uh man ṙā-ayö tö hinang chöngö kanô-en inrē . . . Hòṅ meh min kôtökūö tö neūkölōn tölöök ineūkö inrē i kūö ngam Tēv, tarik inrē.” “Ngòh tarik tö aheūkölōn, hakôlò re” anga-aṅ. “Ngòh famchūrit lanöökö neūkölōn inrē kôtökūö min tö nômö.”—Inch. 3:3, 4; 11:17; 21:21.

² Lūöi minë tövënyu nö ihih lāinyngen hī hameuktö ngam töt chanuhuvṙen hanangenlōn. Raneh, pōiṙāi min ayī-ö imat Yāvē yěi hameukten e. Innëtö, teūngen ayī-ö tö yanöölen re töngamuh. Tö sā hī teūngen tö holre. Linūöyö, teūngen min ayī-ö tö inkôlò re inup yamih ṙētak holre tö ngam nômö tö örheū-heu aṅ inrē. Lökten ta-a töi hang ṙô Yāvē öi, “Hameuktö neūkölōn re miṙēlōn re inrē kö i holre.”—Sak. 7:9.

3. Asuh nup min intöönö tö chöhö sanapṙô tö hī?

³ Chöh sanapṙô minë töfën in min intöönö el ngih ātiköl. Hòṅ in chīö öi hameuktö ngam töt chanuhuvṙen hanangenlōn? Asuh öp mihôiṅ haköp hī imat ngam līpöre Rūt inlahen inmeuktö ngam töt chanuhuvṙen hanangenlōn? Sitih inlahen öi kò-òren hameukten e töngamuh? Asuh nup yanöölen yip mahameukten e?

4. Sitih inlahen öi kò-òren asīnken Yāvē öi hameuktöm töt chanuhuvṙen hanangenlōn? (Māk. 10:29, 30)

⁴ Haköp inlahen Yāvē in vahë ik raneh ātiköl, tö ò nöng in cha nö hameuktöm tököp hanangenlōn re yip töhangenlōn tö ò hēk yip lamöklōn ò inrē. (Tan. 9:4) Hòṅ “asīnken ngam Tēv [ayī-ö] sā yip kūön töhanghuṙen.” (Efi. 5:1) Lökten öi lōnu töre hòṅ asīöp ngam tököp neūkölōn re takô tö më holmaneuk re el ngam māṅ.—Vë-evkūö Mākös 10:29, 30.

5-6. Sitih inrīkngöre ngam töt chanuhuvṙen hanangenlōn töm inmeuktö neukölōn tö töng tarika?

⁵ Töi urěh sin mikahtökūöre tö inrīkngöre ngam töt chanuhuvṙen hanangenlōn, tö ngam inmeuktö hanangenlōn re tö töng tarika. Ngëichkö ngih inchōḵ elmat.

 ⁶ Hameuktö hanangenlōn re yik aṅ Maltā tö hē Pôl ik sā ök chōng cha nö lōngti. Ötkūö re yik aṅ Malta nö akahakūö tö hē Pôl lökten nö haṙūötken cha, tön kūö neukölōn re cha-a lökten nö hayööken cha. (Inl. 28:2, 7) Pòrô öre nö tahëng yik ichūök hē Pôl, sön cha-a nö ngatī inlahen nö hayööken cha. Pön nehngenre angū-ö nö inlahen tarik nö aheūkölōn yěn meuk holre tö kihngen, rö-ö nö kūö ngam töt chanuhuvṙen hanangenlōn.

7-8. (a) Kūöyòh yip rīkre nö hameuktö ngam töt chanuhuvṙen hanangenlōn? (b) Asuh öp min haköp hī imat ngam līpöre Rūt?

⁷ Kūöyòh öng ngam tarik nö hameuktö hanangenlōn re,  angū-ö min vamë-eny nang hī tö ò yěn hameuktö ngam töt chanuhuvṙen hanangenlōn hēk yěn hö-ö. Asuh ök rih lāinyngen yik tarik ngam Tēv misī nö hameuktö ngam töt chanuhuvṙen hanangenlōn re tö höö? Öt kūö re cha-a nö töölô, löknyö ellōn re pöri cha-a nö hangenlōn tö yik holmaneuk re. Sā inlahen Tāvit nö löknyö ellōnre nö hangenlōn tök holre Yônatan. Pôrò nö hòṅ fëlngen ò ök yöng Yônatan. Iṙūöhen ang Tāvit nö hameuktö hanangenlōn re nö in ök kūön Yônatan ang Mēfipōset.—1 Sa. 20:9, 14, 15; 2 Sa. 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7.

⁸ Töi ngëichkö minë inchōḵ elmat re hēk imat ngam līpöre Rūt. Haköplu min ayī-ö tö inlahen yip tövënyu tarik nö sitih inlahen nö hameuktö ngam töt chanuhuvṙen hanangenlōn. Hēk sitih inlahen ayī- inrē hameukten e el minë māṅ? *

9. Kūöyòh ang Na-ōmī nö hakihtuṙen tö lōn re tö tī Yāvē?

⁹ Imat ngam līpöre Rūt in öi haköp inlahen Na-ōmī tök kankūön ò Rūt, hēk Pō-as inrē ngam mak alaha ök pīhö Na-ōmī. Kūö ök inyāichö nö i Israel, kiröönngöre ang Na-ōmī nö holuröön tök pīhöre tö nak kūön re inrē kikōnyö, nö chuh Mō-ap. In e anga-aṅ nö kapahlöng tök pīhöre. Hapīhö ngaich nak kūön ò, rěhrô-angen pöri kapah hēk cha-a. (Rūt 1:3-5; 2:1) Hěnglöh yanīhih minë kanihngen Na-ōmī, lökten ò nö keuheūtnyöre tö miṙivlōn re. Ngö mufē ngaich anga-aṅ tö Yāvē: “Pò ngam kël ngam Mā Tēv nö ngaich nö lā-al chu.” “Angū-öṅvö tī an ngam Tökeuheūttöre Chööngö nö in chu.” “Ngam Mā Tēv nö hameuktö kumnyahṙen re nö in chu, hakihten chu inrē  ngam Tökeuheūttöre Chöngö.”—Rūt 1:13, 20, 21.

10. Sitih inlahen ang Yāvē hē òn hang ṙô Na-ōmī?

¹⁰ Öt tainy pöri ang Yāvē nö hang ṙô Na-ōmī, ötrēhěn nö ṙāngen ò, höng iṙūöhen pöri nö hameuktö miṙēlōn re tö ò. Pön akahakūö ang Yāvē tö ngòh ‘tö-akaha tarik nö mihôiṅ nö vīngöre nö kulō-ov tökūö ṙôken minë inkihten re.’ (Mum. 7:7) Hòṅ haköplöng lōn takô ang Na-ōmī tö Yāvē nö öt ṙāngen ò. Sitih tī pökeh Yāvē nö hayööken ò? (1 Sa. 2:8) Vīhöt ellōn Rūt anga-aṅ nö hameuktöm töt chanuhuvṙen hanangenlōn re tö Na-ōmī. Hayööken ngam yöngpīhö re ngaich ang Rūt nö havantöm ṙanamlōn ò nö i linökölōn Yāvē. Asuh öp haköp hī im inlahen Rūt?

11. Kūö yòh yip prötör sistör nö hayööken yip holre tö haṙivölōn?

¹¹ Kūö ngam töt chanuhuvṙen hanangenlōn ayī-ö öi hayööken yip holmaneuk re tö haṙivölōn. Sā inlahen Rūt nö öt ṙāngen Na-ōmī, ngatī töngamuh yip prötör sistör nö öt ṙāngenre nö hayööken yip holre, töt kalē-ěn tö kūö miṙivlōn re. Hangenlōn cha-a tö yip holmaneuk re, lökten nöng hīnöre nö hayööken cha nö ip tölngöre. (Inch. 12:25; 24:10) Asīnkö ngam ṙô Pôl cha-a nö, “Ṙuhöl alaha töt kalēḵen ellōn, holṙen yip töt kalēḵen, möi i taṙòkhöre.”—1 Tös. 5:14.

12. Asuh öp töhěng tī hī kò-òren hayööken yip prötör sistör re tö haṙivlōn?

¹² Hěng ngam tī hī kò-òren hayööken yip prötör sistör re tö haṙivlōn, yēḵ hī öi hangihtöre tö ṙô cha hēk vë-eny re inrē öi hangenlōn tö cha. Pōiṙāi cha-a nö imat Yāvē, lökten anga-aṅ nö öt vaichngö tö nup tī hī öi hayööken cha. (Sal. 41:1) Ngöṙô ngam Inchōḵ-oṙô 19:17: “Mahaṙūönghökūö ngam Mā Tēv an ngam tö aheūkölōn tö yāich, ngaich anga-aṅ min nö havantö öp tī ò nö in ò.”

13. Sitih inrīkngöre ang Rūt tö Òrpā, asuh ök hameuktö ò? (Ngëichköm lama uk nyat.)

¹³ Mihôiṅ in ṙūöhtö mikahkūöre tö ngam töt chanuhuvṙen hanangenlōn, yěi ngëichkö inlahen Na-ōmī hē ò nö kapahlöng tök pīhöre tö nak kūön re inrē. Ik sā Na-ōmī nö “hang ngam Mā Tēv nö chöhken yip tarikre nö kētö nyā-aṅkūö cha,” hòṅ havan ngaich anga-aṅ nö chuh panam re. (Rūt 1:6) Holröön ò nak kankūön ò. Lūöi heuh ṙô pöri ang Na-ōmī nö tölṙô cha nö havan nö chuh Mō-ap. “Hāmkūö ök yöng pīhöre ngaich ang Òrpā, haköpngöre pöri Rūt nö in ò.” (Rūt 1:7-14) Mööḵlö inlahen ang Na-ōmī töm tinöölô re. Mihôiṅ öre anga-aṅ nö sā Òrpā nö havan nö chuh patī re, kūö ò pöri nö hangenlōn tök yöngpīhö re lökten ò nöng ngöh nö in ò. (Rūt 1:16, 17) Öt kūö tinöölô re ang Rūt, lōnre pöri anga-aṅ nö ngatī inlahen. Hameuktö  anga-aṅ nö īnu tö ngam töt chanuhuvṙen hanangenlōn. Asuh öp haköp hī im inlahen ò?

14. (a) Sitih inlahen yip prötör sistör töngamuh? (b) Sitih inlahen öi kò-òren haṙamlōn ngam Tēv sā ṙô ngam Heprāi 13:1?

¹⁴ Samötlöng inlahen nö hayööken holre ngam tö īnu töm töt chanuhuvṙen hanangenlōn. Pōyen yip prötör sistör töngamuh mahameuktö ngam töt chanuhuvṙen hanangenlōn, nö in yip tö sā ṙinātö-ellōnre, pòrô yip töt maheukkūö cha inrē. Tö sā cha yěn hang nup tö faltöre kanihngen, ngaich ilööṙen cha-a nö kē-ělkūö alaha re nö hayööken yip tö kihngen. Yěn meuk yip tö kihngen cha-a tö rupīö, ngaich chöhtö inlahen re nö hayööken cha tö nup hanakten cha. Sā inlahen yik Kristīön aṅ Makētòni cha-a nö Samötlöng tī tö nup kanô-òṅ re nö hayööken yip holre tö kihngen. (2 Kòr. 8:3) Ṙamölōn ang Yāvē yěn meūkö hī ngatī inlahen öi kanahanglōn re hayööken yip holre!—Vë-evkūö Heprāi 13:16.

15-16. Sitih inlahen ang Rūt nö hameuktöre nö öt hòṅ ṙākenre nö hayööken ök yöngpīhö re?

¹⁵ Pōyen haköplö ayī-ö im inlahen Rūt nö hayööken Na-ōmī. Töi ngëichkö minë tö rahëichyen in u.

¹⁶ Öt ṙākenre. Ik sā Rūt nö vë-eny kuilōn re nö in Na-ōmī töre nö hòṅ holröön ò nö chuh Yūta, sōten ò sin ang Na-ōmī. Öt ṙākenre pöri ang Rūt. Lökten hē Na-ōmī “nö meūkan nö kalē-ĕlōn nö kiröönngöre nö in ò” ṙāngôre ngaich anga-aṅ nö sōten ò.”—Rūt 1:15-18.

17. Asuh öp min mahayööken hī öt ṙākenre hayööken yip holmaneuk re?

¹⁷ Haköplö hī: Hòṅ möi ayī-ö yěi hayööken yip tö haṙivölōn, ötkô öi ṙākenre. Pi-a min cha-a nö sōḵ nö hayöökaṙen sin im raneh, höng hòṅ iṙūöhen pöri ayī-ö öi hayööken cha, kūö hī öi īnu töm töt chanuhuvṙen hanangenlōn re tö cha. (Kal. 6:2) Öthō min cha-a nö öt hō-en minë inyööken re nö inup yamih ṙētak.

18. Asuh ök vöh tö haṙivölōn tī tö Rūt?

¹⁸ Um lökngöre yěn chökhuṙô cha-a. Ik sā taneungö nā Rūt nā Na-ōmī nö i Petlihem, ngöṙô ang Na-ōmī nö in yik hanöng kisanö re: “Tööḵlö chin tök chanuhure, havanten chu hēk ngam Mā Tēv i patīre höng chalööpaṙen.” (Rūt 1:21) Sitih lōn ök vöh Rūt hē ò nö hangṙô Na-ōmī! Ngaich anga-aṅ nö keuheūttö inlahen re nö hayööken Na-ōmī, ik sā ò nö haṙivlōn hareuskö alaha ò anga-aṅ, holröön ò inrē nö marô-òlkūö nö kiröön. Öt rahëichyěn ṙô pöri ang Na-ōmī nö vënyö nuk tī Rūt nö hayööken ò, vaichtö ngö ṙô anga-aṅ: ‘Höng öt hěngö kumṙen chū-ö tö tī Yāvē ing invanö re.’ Iṙôk miṙivlōn ök vöh Rūt hē ò nö hāngö e! Sön pöri ang Rūt nö öt ṙāngen Na-ōmī.

19. Asuh öp min mahayööken hī iṙūöhen hayööken yip holre tö kihngen?

¹⁹ Haköplö hī: Pòrô öi ip tölngöre lang öi hayööken öp holmaneuk re tö haṙivlōn, lohten nö ōt min öp ṙô ò tö chökhutī tö hī. Ötkô pöri min ngaich ayī-ö öi ṙāngenre hayööken cha kūö hī haṙivlōn tönup ṙô cha. Havëkö hinòlṙen re pöri ayī-ö in Yāvē hòṅ hī kētö inreuskö alaha cha.—Inch. 17:17.

20. Löktö yih inreuskö alaha ök Rūt?

²⁰ Hareuskö alaha öp tölōnu tö inreuskö alaha re. Hameuktöm töt chanuhuvṙen hanangenlōnre ang Rūt tö Nā-ōmī lökten nö hayööken ò. Lōnu pöri inrē ang Rūt tö inreuskö alaha re. Lökten in Pō-as  tī ang Yāvē nö hareuskö alaha ò. Ngöṙô ang Pō-as tö Rūt: “Havahlö ngam la-en meh an yēḵ [Yāvē], hateung ṙôken tīre an yēḵ [Yāvē] nö kētö raneushö meh, ngam Tēv Israel, ngam tö aṅhav elkatòh sanëòk chūök meh yih hanyatlöre.” Teūngen ang Rūt tö hanöhlö re hē ò nö hangṙô Pō-as lökten anga-aṅ nö sapṙô ò nö ngöṙô: “Ngaich man yih haṙamkölōn chu . . . ngaich inrē öm aheūkölōn ṙô i ngòh kūön re kikānö.” (Rūt 2:12, 13) Löngö ṙētak minë ṙô Pō-as nö mahareusken Rūt nö un ṙāngenre nö hayööken Na-ōmī.

21. Sā vinënyö e im Isayā 32:1, 2, hòṅ sitih inlahen yip minṙöinylen?

²¹ Haköplö Hī: Tö hòṅ hareuska alaha yip inrē, kamëtö inreuskö alaha holre. Sā Pō-as nö fēlen Rūt tö minë tövai la-en ò nö ötlöktu nö vaichi eūḵ minë la-en ò inrē anga-aṅ, ngatī töngamuh yip minṙöinylen nö vë-eny ṙanamlōn re hēk eū-eu cha inrē yěn meuk yip prötör sistör nö hayööken holre. Anū-ö në tölöngö ṙētak inreuskö alaha min mahayööken më prötör sistör nö iṙūhen nö hayööken yip holmaneuk re tö kihngen tö haṙivlōn inrē.—Vë-evkūö Isayā 32:1, 2.

22-23. Sitih inlahen ang Na-ōmī nö halööktö mufē re, ngaich kūöyòhand why? (Salmai 136:23, 26)

²² Rěh rô-angen hēk ang Pō-as nö pōyen kahëti tö nya-aṅkūö nā Rūt nā Na-ōmī. (Rūt 2:14-18) Ngöṙô ngaich ang Na-ōmī hē ò nö meuk inlahen ò: “Tökôlò öp yěh anga-aṅ nö i ngam Mā Tēv ap töt ṙamāngö neūkölōn nö i tö-aṅ tökapah inrē.” (Rūt 2:20a) Harīkngö mufē re takô ngaich ang Na-ōmī. Urěh sin anga-aṅ nö ngö ṙô: ‘Hakihten chu an Yāvē’, ngö ṙô pöri ngaich anga-aṅ nö holtö ṙanamlōn re: ‘Öt ṙāngö neūkölōn re an Yāvē nö in  yip tarik re.’ Asuh ök vöh lāinyngen Na-ōmī nö löökta mufē?

²³ Pön möl ang Na-ōmī nö chūmkūöṙen nö ngëichkö minë tī Yāvē nö hayööken ò. Höng Yāvē vamīlö ellōn Rūt nö hayööken Na-ōmī el talöökö ò nö chuh Yūtā. (Rūt 1:16) Yāvē inrē tamölṙô Pō-as ngam “töröhta i tumtak yip mak alaha” cha * nö hayööken cha. (Rūt 2:19, 20b) In e mikahlōn ngaich ang Na-ōmī tö Yāvē nöng köp nö in ò öt hěng heuh nö ṙāngen ò. (Vë-evkūö Salmai 136:23, 26.) Iṙôk ṙanamlōn inrē lohten ang Na-ōmī nö meukö nā Pō-as nā Rūt nö öt ṙāngenre nö hayööken ò! Ngatī ṙanamlōn inrē nā Pō-as nā Rūt nö meukö Na-ōmī nö havantö inlahen re nö löklōn Yāvē nö holtö ṙanamlōn re

24. Kūöyòṅ öi hòṅ iṙūöhen hameuktö ngam töt chanuhuvṙen hanangenlōn re tö yip tö sā ṙinātö-ellōnre?

²⁴ Asuh nup ngaich haköp hī inlahen ngam töt chanuhuvṙen hanangenlōn imat ngam līpöre Rūt? Yēḵ hī min hangenlōn tö yip holmaneuk re yip tö haṙivölōn ngaich öt ṙākenre min ayī-ö öi hayööken cha. Hòṅ kēnyö ṙētak re më minṙöinylen nö kētö inreuskö alaha yip prötör sistör yip mahayööken holre. Ṙamölōn min ayī-ö yěi meukö cha nö havantö ṙanamlōn re nö löklōn ngam Tēv. (Inl. 20:35) Asuh pöri öp tömötlö lāinyngen hī öi hameuktö hanangenlōn re? Kūö hī hòṅ asīnken Yāvē, ngam tö “tööḵlö tö miṙēḵlōn neūkölōn inrē.”—Man. 34:6; Sal. 33:22.