1-2. (a) Asuh nup min intöönö tö chöhö sanapṙô tö hī öi in ngih ātiköl? (b) Kūö yòh öi mihôiṅ ṙatö-ellōnre tö Yāvē nö hayööken hī?

 KÔ-EN in öi īnu tö minë kanihngenre. Löktö in ngam hinôlṙen re pöri ayī-ö tö Yāvē öi mihôiṅ öi lā-al u, ngaich köptī tö ngam ṙanamlōnre öi i linöökö lōn ò. Mikahtökūöre in min öi in ngih ātiköl, nö sitih inlahen ang Yāvē nö hayööken hī, ngaich yěi hòṅ hayöökaṙen tö ò ngaich hòṅ sitih inlahen ayī-ö. Kô-en ang rih Yāvē nö hòṅ hayööken hī? Ta-a töi mikahtökūö re.

² Mihôiṅ in teungen tö sanapṙô ngam intöönö öi löktö in ngam chitri kahūich Pôl ngam chitri yik aṅ Heprāi. Ngöṙô tī ang Pôl nö kūich, ‘Yāvē an hamòlṙen chu, öt pa-ekūö chin min tö tarik.’ (Hep. 13:6) Hěng öp līpöre vamë-eny manah ngam ṙô Pôl ngam inlahen öp hamòlṙen, nö vë-eny inlahen öp tarik öp mameuk öp holre nö kihngen ngaich ilöö yihtöre nö hayööken ò. Ngatī inlahen ang Yāvē nö ilöö yihtöre nö hayööken hī yěn meukö hī öi kihngen. Lökten ayī-ö mihôiṅ öi lā-al nup töng sitih kanihngen re yěn hayööken hī anga-aṅ, ngaich ṙamlōn öi löklōn ò.

3. Asuh nup i tö lūöi inlahen tī Yāvē nö hayööken hī hòṅ hī öi köptī tö ngam ṙanamlōn re pòrô öi kihngen?

³ Sitih inlahen tī ang Yāvē nö hayööken hī hòṅ hī öi lā-al minë kanihngen re ngaich ṙamlōn inrē? In ngam līpöre Isayā in min öi teungen tö sanapṙô u. Pōyen nun minë tö  vënyu nö imat ngih līpöre tö ngaich nö teung inrē nö in minë ṙētak hī töngamuh, kôti kūö inrē ayī-ö tö ngam tinrīken ngam Tēv Yāvē öi imat ngih līpöre. Tö sā ngam tö 30 mirūlö nö vë-eny minë inlahen tī Yāvē nö hayööken yip tarik re, (1) Tö sā ò nö hang minë ṙô hī öi vë-ekūötēv ngaich sapṙô hī inrē, (2) Hachōḵ el talöökö hī hēk, (3) Kētö inkòlô hī töngamuh inup yamih inrē min ṙētak. Ta-a chěi töi kakken u.

4. (a) Asuh ök ṙô Yāvē tö inlahen më Yahūti hēk asuh öp tö hökiṙen nö in cha? (b) Asuh pöri öp maheukkö yik Yahūti tö chiplö nö i linöökö lōn Yāvē? (Isayā 30:18, 19)

⁴ Im ranehnyö ṙô ngam tö 30 mirūlö līpöre Isayā ang Yāvē nö havëken më Yahūti nö kūön maha-ôngen hēk ngöṙô inrē tö cha nöng kamëken minë tökööl. Ngöṙô inrē anga-aṅ tö cha nö ‘mahalôngen minë chööngö nö öt hang chööngö Yāvē.’ (Isa. 30:1, 9) Lökten ang Isayā nö eūken inlahen Yāvē min nö kētö sācha cha. (Isa. 30:5, 17; Yar. 25:8-11) Teungtökūö ngaich angū-ö tö cha nö haköövö nö chuh Pēpilön. Ōtre pöri yik Yahūti tö chiplö nö i linöökö lōn Yāvē. Kētö maheukkö cha pöri ang Isayā tö Yāvē min nö öthō nö öt aṙē-ělōn tö cha. (Vë-evkūö Isayā 30:18, 19.) Ngöṙô hēk ang Isayā, ‘tö Yāvē nö höktöre pò ò nö hòṅ aṙē-ĕlōn tö yīö.’ In e ayī-ö akahakūö tö më Yahūti nöng hòṅ hökkö ṙinānyöre. Kô-en angū-ö nö ngatī inlahen pò më Yahūti nö sat anāi samyeūheu nö haköövö nö i Pēpilön. (Isa. 10:21; Yar. 29:10) Unôichrit ngam tö sat anāi samyeūheu yik rīkre Yahūti nö havan nö chuh Yērusalem, ṙamlōn ngaich cha-a.

5. Asūp inreuskö alaha hī in ngam Isayā 30:19?

⁵ Reuslöre alaha in ayī-ö töngamuh öi hang ṙô ngam Isayā 30:19. Ngam tö ngö kinūichö, “kô-en ap min nö aṙē-ĕlōn tö ṙô meh peuiny.” In e ayī-ö öi akahakūö tö Yāvē yē hī öi havëkö inyööken re öi in ò ngaich ilööṙen anga-aṅ nö hayööken hī hē el kanihngen. Ngöṙô inrē ang Isayā, “yē ò min nö hang, sapṙô meh min anga-aṅ.” Ngam tö ngö manah, tö Yāvē nö ilööṙen nö hayööken hī yē hī öi havëkö kūö ò. Pò-ò nöng hòṅ höktöre nö hayööken hī. Yē hī min öi chumkūöṙen tö në öthō min öi haṙivlōn hē el ṙētak minë kanihngen, hòṅ īnu pörī ayī-ö tö ngam manööyö.

6. Sā ṙô ngam Isayā 30:19 sitih mikahlōn öi tö Yāvē nö hang ṙô më tarik re yěn vë-ekūötēv?

⁶ In ngam Isayā 30:19 in öi akahakūö tö Yāvē nö chumkūöṙen nö hang ṙô hī yěi vë-ekūötēv. Kūö yòh öi mihôiṅ ngatī ṙô? Kūö Yāvē nö havëken cha nö “yī-ö” ngöṙô tö më aṅ Israel sā ṙô ngam ranehyö ṙô ngam tö 30 mirūlö. Ṙën anga-aṅ nö ngatī ṙô pön ṙòkhöre ṙô anga-aṅ nö vë-ekūö më aṅ Israel. Ṙôtö ngòh töhěng tak pöri aṅ Israel ang Isayā im tö 19 miröökö ngam tö ngö “hö-ö min më-eṅ ngöhöre ṙô peuiny,” “kô-en ap min nö aṙē-ĕlōn tö ṙô meh peuiny” ngaich ‘hangṙô meh min anga-aṅ.’ In e mikahkūö ayī-ö tö Yāvē nö chumkūöṙen tö hī. Akahakūö inrē anga-aṅ tö minë öt kumlēḵ-en hī hēk kanihngen hī inrē. Lökten anga-aṅ nö chumkūöṙen nö hang ṙô hī yē hī öi vë-ekūötēv. Öt hěngheuh anga-aṅ nö asīnten hī öi in yip tahëng. Öt ngölōn inrē anga-aṅ tö hī, öi öt kūö yòh öi sā nganötö yip tahëng prötör sistör.—Sal. 116:1; Isa. 57:15.

7. Asūp mikahlōn hī tö ṙô Yēsū hēk töṙô ök pròfět Isayā tö inlahen hī öi örheūheu vë-ekūötēv?

⁷ Öt ilööṙen an Yāvē nö kēngen minë kanihngen hī yē hī öi havëkö inyööken re öi in ò, kētö kumlēḵ hī pöri anga-aṅ öi lā-al u. Sön pöri ayī-ö öi höng örheūheu ṙô öi vë-ekūö Yāvē. Pön lōnu inrē ang Yāvē tö hī öi vë-ekūö ò. Akahakūö inrē ayī-ö öi löktö in ök ṙô pròfět Isayā nö ngöṙô tī nö kūich inlahen Yāvē: “Ui kētö haneūheu  ò.” (Isa. 62:7) Ngam tö ngö manah tö hī öi hòṅ iṙūöhöṙô öi vë-ekūö ò öi ui kētö haneūheu ò. Hěngheuh ang Yēsū nö inchōḵoṙô nö haköptö yip haköptöre tö inlahen ngam vinë-ekūötēv. Ngöṙô ang Yēsū, ‘iṙuhöṙô yin havëkö’ ngam töhet kumlēḵ Yāvē (Lūk. 11:8-10, 13) Mihôiṅ inrē öi havëkö kūö Yāvē tö inlahen hī löngö kahë tö nup atöllöre.

8. Sitih inlahen taneungtökūö ön minë ṙô im Isayā 30:20, 21 inuk misī ṙētak?

⁸ Vë-evkūö Isayā 30:20, 21. Hëvhöre sīön chumngëṅtö yik aṅ Pēpilön nö havīlen ngam panam Yērusalem. Kanihngen angū-ö nö in më Yahūti kihngen cha-a in minë tum sumkam. Kilēḵngôre pöri ang Yāvē im tö 20 hēk 21 miröökö nö in yik Yahūti, yēḵ cha min nö halööktitre ngaich öthō min anga-aṅ nö öt laklen cha. Ngöṙô inrē ang Isayā tö Yāvē nö anga-aṅ mahaköpten cha hēk haköpten cha inrē anga-aṅ nö sitih inlahen nö ha-öinyö ò. Ik sā yik Yahūti nö ṙānyu nö i Pēpilön, hē e ngam ṙô Isayā nö teungtökūö tö Yāvē nö anga-aṅ mahaköpten cha. Ngaich hachōḵ talöökö yik tarik anga-aṅ tö cha nö havantö inlahen re nö im töhet vinë-ekūötēv. Ṙamlōn in ayī-ö inrē töngamuh pön haköpten hī ang Yāvē.

9. Sitih inlahen ang Yāvē töngamuh nö haköpten hī?

⁹ Vënyu ngam Tēv Yāvē nö sā ṙēngen öp tīchör nö haköpten hī. Nö sitih inlahen anga-aṅ nö haköpten hī? Nëtkangen nun minë talöökö tī ò nö haköpten hī. Vë-eny nang hī ang Isayā, “kôta mat pöri min me-eṅ meuk yip mahaköptöre.” Ik sā Isayā nö ngatī ṙô nö vë-eny inlahen Yāvē ngaich sā vamënyen Yāvē anga-aṅ nö sökhak nö lākūö hī nö haköpten hī. Ngatī inlahen töngamuh ang Yāvē nö haköpten hī nö löktö el ngam söngkötön re. Tö sā ò nö haköpten hī hěnghöre halēnö hī ṙung nö löktö el minë mīting, könvensön, tö minë līpöre hēk tö ngam JW Pròtkasting inrē, yē hī öi chumkūöṙen öi hang minë inlēnöre ngaich möi min ayī-ö lā-al nup kanihngen re hěnghöre ṙamlōn inrē. Iṙòk ṙanamlōn öi tö në tö ngatī halēnlö ngam Tēv Yāvē.

10. Sitih inlahen ang Yāvē töngamuh nö löktö lā-uk hī ṙô nö vë-ekūö hī?

¹⁰ Vë-eny nang hī ang Isayā hēk tö ngam innëtö talöökö tī Yāvē nö haköpten hī. Ngöṙô anga-aṅ, ‘minë elnang meh min inrē hang ök ṙô lā-uk meh.’ Vënyen Yāvē ang Isayā nö sā ṙēngen ök tīchör öp mahachōḵ talöökö yip istuten re nö löktö lā-uk cha nö vë-eny nang cha tö öp talöökö cha. Ngatī ayī-ö töngamuh yē hī öi vë-ekūö mat ngam Paipöl, ngaich sā ṙēngen hamang ṙô ngam Tēv ayī-ö nö löktö  lā-uk hī. Kūö yòh? Pön kahūich ngam Tēv nagm Paipöl misī. Lökten yē hī öi vë-ekūö mat ngam Paipöl, ngaich sā hamang minë ṙô ngam Tēv ayī-ö nö löktö lā-uk hī.—Isa. 51:4.

11. Asūp inlahen hī yěi hòṅ ṙamlōn hēk hòṅ möi inrē lā-al minë kanihngen re?

¹¹ Asuh nup yanöölen hī töngamuh in minë tö halēnlöng inköptö hī tö Yāvē öi löktö in ngam Paipöl hēk ngam söngkötön ò inrē? Chumkūöṙen tö minë tö nët ṙô kahūich Isayā nö ngöṙô: “Ngih ön talöökö.” Hēk ngöṙô inrē anga-aṅ, “Lök in e yin.” (Isa. 30:21) Tö ngö manah angū-ö tö hī öi hòṅ akahakūö tö ngam chahuhöre talöökö, rö-ö pöri angū-ö nö ngatī tölngö. Pöi hòṅ lök in e inrē. Löktö in ngam Paipöl hēk söngkötön re ang Yāvē nö mikahtökūö hī tö minë kuilōn re. Löktö in e mikahkūö inrē ayī-ö öi lök in ngam talöökö ngam Tēv. Rö-ö pöri ayī-ö öi hòng hòṅ akahakūö tö minë haköp re pöi hòṅ ṙatö-ellōnre inrē öi in u. Yē hī min öi ngatī inlahen ngaich möi min ayī-ö lā-al minë kanihngen re hēk ṙamlōn inrē min öi löklōn Yāvē. Ngaich kē-ěkūö hī min ang Yāvē tö minë inkòlô.

12. Sā ṙô ngam Isayā 30:23-26 asuh nup min inkòlô kahëtö Yāvē nö in më tarik re?

¹² Vë-evkūö Isayā 30:23-26. Sitih inlahen taneungti kūö öng ngam tö vënyu inlahen më Yahūti nö havan nö i Israel? Kē-ěkūö cha ang Yāvē tö minë inkòlô hēk pōyen kahëti inrē anga-aṅ tö minë nyā-aṅ kūö cha. Ngih inrē Tökiröng halēnlö Yāvē hòṅ cha nö löngö inlahen nö ha-öiny ngam Tēv hēk haröhtöre inrē nö in ò. Pōyen tö nuk urěh minë inkòlô kahëtö Yāvē nö in më tarik re. Sā ṙô ngam 26 miröökö tö Yāvē nö kē-ěkūö cha tö ngam yanāngö, kētö mikah elnang cha inrē anga-aṅ tö ngam ṙôre. (Isa. 60:2) Ngönlöre më tarik Yāvē tö kūö minë inkòlô kahëtö ò hēk ṙamlōn inrē cha-a nö i linöökö lōn ò. Sā ngam ṙô Isayā ngam tö ngö, ‘ṙamlōn yip min tarik ò.’—Isa. 65:14.

13. Sitih inlahen taneungtökūö öng ngam tö eūka inlahen ngam tökô-en vinë-ekūö ngam Tēv?

¹³ Teungtökūö hòng ngih tö eūka ing töngamuh? Heūṅ teungtökūö nun! Sā inlahen yik aṅ Israel misī ik sā cha nö ṙānyu nö löktö Pēpilön, ngatī inrē nö lāku ṙôken yik tarik ik 1919 C.E. tö ṙānyu nö im tökiröng Pēpilön ngam tövaich tinlööken. Sā inlahen yik Israel nö ṙānyu nö ṙā-ang Pēpilön nö havan nö chuh im Kinlēḵngô panam, ngatī ṙēngen më tarik tö pōyen töngamuh nö ṙānyu nö im tövaich tinlööken ngaich sā mi-iyöng kūö ngam ispirichuěl (spiritual) peretāis ngaich ayī-ö. (Isa. 51:3; 66:8) Asuh öng ngam ispiritchuěl peretāis?

14. Asuh öng ngam ispirichuěl peretāis ngaich achīö yip mi-iyöngkūö e? (Ngëichken ngih “Asūp Manah e?”)

 ¹⁴ Löktökūö in ngam 1919 C.E. yip tö-akaha mahalānṙen nö el ngam ispirichuěl peretāis. b Ngatī inrē më tahëng kiteūm nö hireūtkenre nö mūlhöt nö el ngam ispirichuěl peretāis më tö maheukkö töre min nö aṅ nö ikūö ngih panam. Pōyen nun minë inkòlô cha kahëtö Yāvē nö el ngam ispirichuěl peretāis.—Yôh. 10:16; Isa. 25:6; 65:13.

15. Isuh chūök öng ngam ispirichuěl peretāis?

¹⁵ Isuh öng ngam ispirichuěl peretāis? Keuheūtngöre chūök yin më tarik Yāvē nö ikūö ngih panam. Lökten angū-ö nö töt kô-en nö chūökö. Sā ṙēngen më-el peretāis yin ngaich më tarik Yāvē nö keuheūtngöre chūök nö ikūö ngih panam. Lökten öp töng kamngö chūök hī ikūö ngih panam, yē hī pöri öi kô-en ha-öinyö Yāvē. Ngaich sā mi-iyöngkūö ngam ispirichuěl peretāis min ayī-ö.

16. Asūp inlahen hī öi yěi hòṅ örheūheu vayö maheuk tö ngam ispirichuěl peretāis?

¹⁶ Yē hī öi iyöngkūö öp ispirichuěl peretāis, ngaich hòṅ chumkūöṙen ayī-ö tö nup ṙô. Hěng öp ihih kanöplōn hī tö ngam söngkötön Yāvē nö töt insā-av. Yē hī pöri höng ngëichkö minë ötkumlēḵ-en më prötör sistör, ngaich mihôiṅ min ayī-ö öi sā töt mahameuktö minlēḵṙen öi in cha. Lökten nö töt ṙanāngen ngam inlahen hī öi ngëichken minë tövai tinrīken cha. (Yôh. 17:20, 21) Asěhkūöre man töre öm chuh el öp tövai panò-òṅ, ngaich meuk nup tökirööngen më-eṅ chōn nup tövayö mineukö. Yēḵ meh pöri öm haröhtöre öm ngëichken minë chōn, ngaich meuk nuk tötlöng më-eṅ i kaha u. Ngatī ṙēngen ngam söngkötön Yāvē nö tövai nö panò-òṅ ngaich më prötör sistör nö sā ṙēngen minë chōn, yē hī min höng ngëichkö minë ötkumlēḵre hēk minë ötkumlēḵ-en më prötör sistör re. Ngaich mihôiṅ min ayī-ö öi öt meuk vanāiyö ngam söngkötön Yāvē hēk öt ngam hinëngö inrē ihôi më prötör sistör re. (Isa. 44:4; 61:3)  Ta-a chěi töi chumkūöṙen öi ngëichkö minë tövai tinrīken më prötör sistör re. Ngaich hòṅ kapölōn ayī-ö töre öi el ngam tövai ispirichuěl peretāis.

17. Sitih inlahen öi vī ngam hinëngö el ngam söngkötön?

¹⁷ Yěi hòṅ köpöti tö ngam hinëngö el ngam söngkötön ngaich hòṅ sitih inlahen ayī-ö ṙòkhöre? Mihôiṅ in öi ma-ainyre öi vī ngam lanāmö. (Mët. 5:9; Rōm. 12:18) Yē hī min öi ngatī inlahen ngaich vai min ngam ispirichuěl peretāis. Hòṅ köplōn inrē ayī-ö tö Yāvē nö tūökten më prötör sistör hī nö el ngam ispirichuěl peretāis, hòṅ cha nö löngö inlahen nö ha-öiny ngam Tēv. (Yôh. 6:44) Pön tö pōiṙāi cha-a nö imat ò. Lökten anga-aṅ nö ṙamlōn nö meukö hī yē hī ma-ainyre vī ngam Lanāmö hēk tö ngam hinëngö nö el hôi höö!—Isa. 26:3; Hak. 2:7.

18. Asuh nup ṙô tö hòṅ aṙū-uti finëka tö hī ngaich kūö yòh?

¹⁸ Pōyen nun minë inkòlô kahëtö Yāvē nö in më tarik re. Yē hī min chumkūöṙen ngëichken u, ngaich pōyen yanöölen ayī-ö. Yěi haköp mat ngam Paipöl hēk tö minë tahëng līpöre hī inrē, ngaich hòṅ aṙū-uti mufē ayī-ö öi fēken u. Yē hī min öi ngatī inlahen öi haköp hēk fēken u ngaich sīöplöre min ngam tövai tinrīken hī öi Kristīön. Sā ‘hanangenlōnre min ayī-ö tö më holmaneukre’ hēk ‘mööḵlö ellōn inrē tö höö. (Rōm. 12:10) Mihôiṅ inrē öi fēkö minë inkòlô kahëtö Yāvē töngamuh nö in hī. Yē hī min öi ngatī inlahen ngaich ṙöhtö ayī-ö min öi in ò hēk ngön inrē min ngam innôlö hī öi in ò. Pön Yāvē kamëtö maheukkö hī öi kuchīken in nup yamih ṙētak. Köp inrē min ngam maheukkö hī yěi fēken minë inkòlô re. Yē hī min ngatī inlahen ngaich ṙamlōn min öi i linöökö lōn Yāvē.

19. (a) Asūp ṙinatö-ellōn hī in ngam ṙô Isayā 30:18? (b) Asūp mahayööken meh öm ṙamlōn holtö manööyö re öm löklōn Yāvē?

¹⁹ Ṙöhten ön ngam inlahen tī Yāvē nö ‘kē-ělkūö alaha re’ nö ha-etngö në ötlanöökö nö ikūö ngih panam. (Isa. 30:18) Pò ngam “Mā Tēv [Yāvē] nö Tēv inkaha fālen,” lökten ayī-ö mihôiṅ ṙatö-ellōnre tö ò min nö öt ahāṅkenre nö kēngen në ötlanöökö ikūö ngih panam. (Isa. 25:9) Lökten ang Yāvē nö möi nö hökkö ngam ṙētak. Ta-a chěi töi hamööyöre öi vë-ekūötēv öi hökkö ngam ṙētak, haköp mat Paipöl ngaich ṙatö-ellōnre in minë tö kūichi imat e hēk nup tö pōyen inkòlô kahëtö Yāvē nö in hī, ngaich fēken u ayī-ö. Ngaich hayööken hī min ang Yāvē öi möi lā-al minë yamih kanihngen re ngaich holtö ṙanamlōn min öi löklōn Yāvē.