Pôl: Ik nòvempör 1985 ngam raneh inlahen ai öi la-evṙen tö ngam misönörī öi chuh Vëst Afrikā im panam Laipěriā. Keuheūtnyöre chū-ö tö ṙanamlōnre hēk tö ngam pīhöre inrē Ën. Ngam plēn chūök ai öi chuh Laipěriā sökngöre angū-ö nö i Senëköl. Ngöṙô ang Ën, “Höng hěngtöre Kanta ṙò-òten an ngaich teung min öi i Laipěriā.” Chalô ngaich ngam töhěng anausmen: “Yip pësenychör chamuh Laipěriā yòkti tö ngam plēn tön hö-ö ön nö chuh in e kūö yip tö kunyaha elmat in e nö ma-ainyre nö asökngö röön ngam mahayöng tinrōlen inrē nö in e.” Ngaich ai söm sumkam öi iyöng Senëköl in më misönörī holmaneukre. Hang ngam nīus ai inlahen ngam panam Laipěriā nö keuheūtngöre chūök më famëlhang in e ngaich tööḵlö aṅ ngam trök tö më tö kapah hēk körfīu inrē öp in e. Rö-ö nöng angū-ö, yěn hěng tak min kunyi-inyre tö patī re, ngaich mihôiṅ min nö hareūli.

Ën: Ōtre yip rīkre töng öthēngö pinhë-ekūö tö kanihngen höng yihtöre nö in u, ngaich unôichngöre nö kihngen. Hö-ö ai pöri öi tö ngatī inlahen töng löktökūö nyī-ire chū-ö öich töng pa-ekūö ik sā chu öich kun kun ngaich öt rēhěn kô chū-ö öich havangngö el ngam talöökö lökten yip tarik nö ngöṙô töich öich töng “vöö.” Vë-ekūöre pöri ai tö pīhöre tö ai min öi hateungngenre chuh Laipěriā.

Pôl: I Inglēn an ai fötnyu chū-ö tö ngam pīhö chu Ën, höng hëvhöre kilōmitör (5 mīl) ṙô-òlkūö nup patī ai tö höö. Nap yöng ò hēk tö öp yöng chu kikānö nö ngöṙô misī nö in ai, tö ai kētöre im la-en painīör. Lökten ik sā ai ngaich keuheūtngenre tö ngam iskul re, ngaich kēḵ fëslare ai keuheūttö ṙētakre löklōn Yāvē. Kirööngen ṙamlōn ai ik sā ai kētöre im la-en painīör. Ngaich ik sā chu 19 samyeūheu havëka ngaich chū-ö chuh el Pētěl öich la-evṙen. Unôichrit ngam inpīhö ai ik 1982 ang Ën ngaich nö la-evṙen nö el Pētěl.

Ën: Ṙamlōn ai öi la-evṙen el Pētěl, ngamuh pöri inrē kuilōn ai tö ai öi chuh in nup panam tö öl nö teunghu tö ngam tölöök inhānga. Pōyen yin më prötör hēk sistör el ngam Pētěl mu-urěh sin nö la-evṙen tö ngam misönörī, ngaich ṙūöhölre ngam kuilōn ai öi la-evṙen töm misönörī kūö ai öi kēnyö ṙētakre hanôlö cha. Lūöi samyeūheu ṙô-òten ai öi kaheuk sakāmö öi vë-ekūötēv kakken e, teūngen ngaich ai tö sanapṙô re ik 1985 havëka ngaich ai öi chuh Kilīöt im tö 79th klās! Keuheūtnyöre ai tö ṙanamlōnre ik hē e. Unôichrit ngam iskul ngaich öi söömi chuh Vëst Afrikā i Laipěriā ai la-evṙen.

Pôl: Ik sā minë kanihngen i Laipěriā nö kunhöng ṙātöre, möl minë plēn nö chuh in e. Lökten ngaich ai  ilööṙen kē ngam raneh plēnre öi kirönngre chuh in e. Ölngen pöri nö in e ngam körfīu. Ötrēhěn kô yip tarik nö hang ṙô minë sailensör minë kār pön falngöre tö kūö vanöörö re yěn hang ṙô u. Kaheuk hatām ai öi vë-ekūö minë miröökö ngam līpöre Salmai, hòṅ ai lāmö elkuilōn. Öttö lööṙen ngam inlahen ai misī iyöng in e, kūö hanangenlōnre pöri ai tö ngam la-enre. Kaheuk sakāmö ang Ën nö ahānga nö in e, ngaich in prötör Chēruk a chū-ö la-evṙen öich el Pētěl. Tö pōyen heuneū-en ang prötör Chēruk akahakūö inrē anga-aṅ tö minë kanihngen më prötör sistör, lökten anga-aṅ nö kētö minë tövai trēning chu.

Ën: Akahakūö öm kūö yòh ai kuchīken i Laipěriā? Kūö më prötör sistör aṅ in e nö kiröngen hanangenlōn tö ai hēk tö ṙamölōn inrē cha-a. Öt akahaiṙen ai tö cha nöng sā inlahen tötufömngöre mikūönö ai, pōyen tī cha-a nö hayööken ai, kētö nup tövai inlēnö hēk hareuskö alaha ai inrē cha-a. Kuchīken inrē ai yěi la-evṙen tö ngam inhānga ai in e, höng hòṅ hang ṙô ih yip tarik aṅ in e. Haṙivlōn acha-a tö ai yěi ilööṙen kirönngöre tö patī cha. Töṙamlōn inrē cha-a nö haköp inlahen ngam Paipöl. Mihôiṅ inrē öi höng itaseū talöökö öi vë-eny nang cha tö inlahen e. Yěn vë-ekūöre öre nap tö nët tak tarik, ngaich öt līplö cha-a yěi yihtöre elhôi cha öi vë-ekūö cha. Ötkôlen hē e ai tö ṙôken më kahë istötīre. Öt fūra ṙētak inrē öi kē istötī cha nö ṙòkhöre. Tövai pöri anū-ö në tö ngatī kanihngen.

Pôl: Kūönhöng ṙātöre minë kanihngen nö im panam in minë tö fën samyeūheu hēk pöri nö rultenre ngam sivil vôr ik 1989. Kē-ě minë kamngö tö röhta nö im Pētěl tö më lamā-al më mahayöng ik 2 Chulāi, 1990. Lūöi chumngëṅtö ṙò-òten ai öi öt vë-ekūö yip aṅ patī re ötrēhěn ai heuveū inlahen öi kòntek ngam vörlt hetkuātörs. Keuheūtngöre chūök hē e më tarik famëlö höö kihngen inrē ihö tö nyā-aṅkūö hēk pōyen inrē më yöngnyīö töt lēḵkaṙen, ngatī inlahen minë kanihngen nöng ṙūöhölre in minë tö 14 samyeūheu.

Ën: Höng la-al höö më tö ṙolkangen mihëṙö tarik hēk kitaknyö maham höö inrē. Höng havötaröön cha-a nö aṅhav eltī tö minë aṅtī kumyung nö el talöökö. Töng öt vaiyö inlahen nuk chehen cha. Yôkhötre inrē cha-a nö el nuk patī nö kēngö nuk chehen yik tarik. Höng sā inlahen ramatngö likeun hayöm cha-a yěn fëlngö më tarik. Kö chūökre cha-a nö vītö minë inrahkūö yip tarik pön sōten cha nö falngöre. Tööḵlö inrē ngam panam tö më tökapah. Ngatī inrē minë kamngö tö röhta nö in ngam mupākö òfis. Pōyen më lamöklōn ngam Tēv prötör sistör tö fëliyö. Nët tak nap in cha misönörī.

Chöh më tö tahëng mihëṙö tarik më kumyung nö fëlö cha. Ngaich rīkre yip prötör sistör hī töt ma-afēkö ngam nômöre nö laklö yip tahëng mihëṙö holmaneukre nö hayunngen cha nö el minë patīre. Hěnghöre yip misönörī prötör sistör hēk tö yip töla-evṙen inrē tö ngatī inlahen. Rīkre yik prötör sistör hē e famaltöre nö chuh el ngam Pētěl. In cha më rīkre me-el ngam latulöng uròhò nö in ai, ngaich rīkre yik me-el nuk uròhò  latareū. Hěng ngam mikūönö hamòltörah ai nö el ngam latulöng uròhò më tö sat tak ṙôken.

Pôl: Kaheuk sakāmö më kumyung nö ngëichken ih yěi öt hayunngö yip tarik tö tahëng mihëṙö. Lökten ngaich ihö öi ṙātö yik tö fën tak prötör nö amahati. Nët tak nap mi-ikūö kēt ngaich nët tak na mi-ikūö kirkī nö ngamëichken cha. Yěn chuhkūö ngam kēt nap tö nët tak prötör, ngaich yěn chuh löklakūöre tī cha-a tö minë këlre, ngaich in e nö akaha elmat nap mi-ikūö kirkī prötör tö cha nö öt fehnguṙen. Yē cha pöri nö kū-ötö lökla uk re tī tö minë këlre, ngaich ahaka elmat nap tö nëttak mi-ikūö kirkī prötör tö më kumyung nö tainy ngaich ilööṙen cha-a nö hayunngen më prötör sistör.

Ën: Unôichrit töṙōl afta ngaich më kumyung nöng yòkhötre nö el ngam Pētěl. Kumtö ök tö hěng tak chū-ö sistör öich chuh el pātrūm ngaich lôkngökūö ai. Hěng hē e ök ölmarī el ök pātrūm ngaich hěng ngam tö ṙahëichyen chūökö el ngam ölmarī. In e tī ngaich chū-ö hayunngen ngam sistör. Fachulörit chu yik kumyung nö chuh latulöng. Aṅhav eltī inrē cha-a tö mösīn kön. Ṙōlheuh tī cha-a nö pongkökūö ngam pātrūm. Ma-ainyre lang ang Pôl nö asökngen cha nö ngö ṙô, “Pīhö chu öp kòl umuh el pātrūm.” Vai rò-òten chū-ö öich havanhöt minë chehen el ngam ölmarī, unôichrit inlahen chu öich hayunngö ök sistör. Ngöṙô lōn chū-ö tö yip kumyung nö hang ṙën inlahen chu öich hayunngö ngam sistör. Öthē chū-ö öich löpnyökūö ngam patī tökūö chu öich kichëyöre. Höng ellōnre ṙô pöri chū-ö öich havëkö kūö Yāvē tö inyöökenre. Ik sā chu ngaich öich löpnyökūö ngam patī ngaich haṙēmngenre chū-ö öich helō ngöṙô öich in cha. Hěng tak ngaich ök tarik kumringngen chu ngaich yòkhötre nö el ngam pātrūm, ngaich vīnyökūö ngam ölmarī nö ngëicha. Pirātö minë tö sitih tö ò. Pingangkūö anga-aṅ pön öt taneunguṙen. Keuheūtngöre chūök ngahëichkö cha-a löktökūö latulöng söl latareū. Öthěng tak taneūngen pöri cha-a.

Pôl: Kūöṅnen takô minë nya-aṅkūö ih ik hē e. Hö-ö pöri nö kūöṅnen minë nya-aṅkūö ih lamöktö in ngam Tēv. Ṙōl chumngëṅtö ihö öi höng nasta tö ngam mòrning vösip el peuheū. Lökten in e pöri ihö öi teūngen tö ngam kumlēḵre.

Ötrēhěn kô ihö öi meutnyi öi kē-ěre nya-aṅkūöre pön mihôiṅ min nö fëli më töhayuni tö ih prötör sistör nö el ngam Pētěl. Ṙōlheuh ihö öi meuk inlahen tī Yāvē nö löngö ṙātak nö hayööken ih in nup töt mufē ih. Örheūheu anga-aṅ nö chumkūöken ih hēk hayööken ih inrē ṙap ngam vanööröre.

Öt maheukkū më aṅ Laipěriā prötör sistör. Kūö minë in e kanihngen nöng ṙūöhölre. Havantöre pöri ngam maheūkkö më prötör kūö ngam kanô-en. Rö-ö yin më prötör sistör aṅ in e pön höng falköre nö laklö ngam nômöre hö-ö pöri nö kannyichken ngam ṙinātö-ellōn cha, lām cha-a pòrô nö pōyen minë kanihngen cha. Ōt më prötör sistör tö ngöṙô tö cha nö sā hamīnöre min töp yamih tökiröng ötinkòlô. Holtö nganötöre më minṙôinylen hēk tö më ṙālö inrē prötör nö hayööken më tahëng prötör sistör. Chumkūöken höö inrē më prötör sistör. Ik sā cha nö chuh in ök tahëng chūökö, ngaich in e inrē cha-a nö ahānga hēk kēken minë mīting inrē. Vī Patī Pūlngö cha-a nö aṅtī tö minë pak chōn hēk tö minë rōi u inrē. Teūngen më prötör sistör tö nganötöre nö löktö el minë mīting hēk inhānga inrē el rūngö minë kanihngenre. Ik sā ih ngaich öi katöltö minë rilīf öi in më prötör sistör,  ngaich hö-ö cha-a nö lōntö inyutre lōntö pëk re pöri nö ahānga. Lökngöre ellōn ihö öi meuk minë inlahen cha. Pōyen yip in e tarik tö vöö hēk haṙivlōn inrē. Yē ih öi vë-eny nang cha tö ngam tölöök inhānga, ngaich chumkūöṙen cha-a nö hangihtöṙô ih. Pingangkūö inrē cha-a tö më Vamënyen Yāvē nöng ṙamölōn pòrô nöng kihngen. Kô-en më prötör sistör nö sā yanāngö ngam hanātö el ngam sinngūlö. (Mët. 5:14-16) Meuk ngam nganöötö më prötör sistör më tö tainy tarik ngaich angū-ö lainyngen cha nö yihtöre nö haköp ngam kanô-en.

Pôl: Hēṙu ai öi ṙung ṙāngen ngam panam Laipěriā, lūöi heuh ai höng rahëichhangkūö ngaich nët heuh öi ṙōlhang samyeūheu. Ngöṙô ök töhěngtak misönöri sistör: “Haköptu īhö hē e öi el Kilīöt iskūl, tö nup taneūngen ih la-en ngaich hòṅ holtö ellōnre īhö öi kēken u. Ik sā ih ngaich öi ṙangen yik prötör sistöre el ṙētak ngam kanihngen lakuki ellōn īhö.” Ngatī mufē an inrē ai ik sā ai öi ṙāngen ngam panam Laibēriā. Ṙamölōn pöri ai, pò ai hayööken yip prötör sistör aṅ Laipěriā pòrô öi maṙôvat tö cha.

Ën: Ik Mē 1996, öi chuh im chūökö ngam tö 16 kilōmitör (10 mīl) ṙò-òlkūö tö ngam Pētěl ngam chūök ih mihôiṅ öi öt fehngūṙen. Lökten ngaich īhö fëntak öi kiröönngöre el ngam lôri ngam Pētěl. Īnu inrē īhö tö minë tötṙānangen līpöre ngam mupakö òfis. Höng faltöre ngaich ngam tinrōlen nö in ngam kamngö ih. Rīkre yik töng mahareul elkuföt ngaich asökngö ngam lôri hayôkten ih öi tö lūöi tak cha-a öi el ngam lôri ngaich keunngen Pôl nö el ngam lôri. Öt akaha elmat īhö tö ngam inlahen cha, rötlö pöri īhö tö Pôl nö kiröön nö chuh in ih nö löknyö elhôi më tö pōyen tarik mahāmu kui anga-aṅ ngöṙô lōn ngaich īhö tö ò nö hareūlö. fēkö inlahen ò ihö, yěn hareūlö ngaich sitih inlahen kò-òren anga-aṅ nö kiröön. Fēlö pöri hē e anga-aṅ ngaich kavalnyu nö löknyö el ök lôri, möiny anga-aṅ nö öt yaha ṙôken pinlāngen.

Ōt ngam lôri yik kumyung umuh nö sökhak ngam tö tööḵlö aṅ tö yik tarik tö pa-ekūö. Höng pītkö inlahenre īhö öi katēlhak el im lôri, ötrēhěn ngam chumvē pön höng yeūtö tī nö chuvē ngam lôri, möiny īhö öt suktöre. Ngaich öi ṙò-òv in ngam chumvē tö ò nö asökngen ngam lôri, kūö ngam vanörere pöri ngam chumvē nö öthangṙô ih. Höng haköpngöre pöri īhö öi katēlhak im lôri. Ik sā ngam lôri nö sökngöre ötkalē-ěn alaha īhö öi yôkti, kūö inlahen ih öi maṙôten katēlhak in ngam lôri uroh inrē nö kichëyöre minë kël ih.

Pôl: Öt hēngö aṅ in īhö tö yò-òv, mumu minë chehen ih, takaich inrē. Ngëichkö kūö höö īhö ngaich ngö mufē ěhten in töre öi höng aṅ. El ngam tö nyalnyī īhö mëitān öi haròh ngam chūök ngam töhěng hëlikòptör, panyënyö alaha ngam hëlikòptör tökūö nuk aṅ inreul. Im tahëng sakāmö īhö öi el e angū-ö hëlikòptör öi chuh Sëralīòn. Ṙamlōn īhö kūö ih öt fehnguṙen, paṙutölōn pöri īhö tö yip prötör sistör aṅ Laipěriā.

Ën: Öt fehnguṙen ai ik sā ai teung im Pētěl Sëralīòn ngam mi-im panam Frītaon. Chumkūöṙen më aṅ in e prötör tö ai. Kaheuk sakāmö chū-ö öich höng vöö pò chu ötlöngö afēkö tö nup kinyūngö. Öt akaha elmat chū-ö hē e tö u yěn kô-en hēk höng heūvö chu inrē. Ötrēhěn chū-ö öich fūra inròhò el hatööm, ufovngöre inrē minë kuntī chu hēk tö minë kunröön chu kichëyöre chū-ö, kihngen unhòmö inrē chū-ö. Fūöllen chu pöri ang Pôl ngaich vë-ekūötēv nö vë-elkūi ai. Tikökṙô ai tö minë tinköökö Pūlngö hanöng sā ngam kinchëyö chu nö öt ṙāḵtöre. Ngöṙô lōn ngaich chū-ö töre öich höng katuyaṙen ngaich öt heuveū-en min hēk öich kētöre im la-en misönöri.

Öt vaichngö pöri chū-ö tö ngam inlahen ai ik sā ai teūngen tö minë tönët mëkösīn hē e angū-ö afta hěng ngam Hīnöre 8 Chūn, 1996 nö im ṙô ingki. Hěng ngam ātiköl in e tö ngö kui “Sitih Inlahen Öi Yěi Yīhi Pënik Ëtek?” Löktö in e chū-ö öich akaha elmat tö minë inlahenre. Ngaich ngam tahëng hēk mëkösīn ngam Chūökamahati 15 Mē, 1996, hěng ngam in e ātiköl töngö kui “Isuh Chūök Cha-a nö Teūngen tö Ngam Kumlēḵre?” In e nö hameuktu ök nyat ök titili tö ateūki kël. Mikahtu elmat ayī-ö öi löktö in e tö inlahen ngam titili, pòrô nöng ateūki kël sön nöng kiteū ngaich ngatī inlahen ayī-ö yěi haṙivlōn ngaich kē-ěkūö hī ang Yāvē tö ngam töhet kumlēḵre, hòṅ hī öi teungten öi hayööken yip tahëng. Löngö ṙētak tī ang Yāvē nö kēten në tönët ātiköl nö sā ṙēngen nyā-aṅkūö ai. (Mët. 24:45) Pōyen hēk minë chahöh chu ātiköl ngaich el ngam töhěng faël tī chū-ö öich haṙemken u, kô-en chū-ö öich teūngen tö yanöölenre öich löktö in u. Hireutkenre ngaich ngam mufē chu nö lökta hēk kūönngöre inrē ngam pinhë-eṅkūö chu.

Pôl: Keuheūtnyöre ai tö ṙanamlōnre yěi havan öi chuh patī re i Laipěriā. Söl im manā-angrit ngam 2004 ai öi 20 samyeūheu ṙò-òten ai la-evṙen. Ngaich vī-i ngam plën ngam vīni-i mupakö òfis nö in e. Tölöṙô pöri ai öi chuh tahëng kamngö öi la-evṙen.

 Kô-en angū-ö nö tökiröng nö kanihngen ai, pò ai öi hangenlōn tö më holmaneukre aṅ Laiběriā. Höng sā ṙēngen mikūönö ai cha-a. Ngaich sitih inlahen öre ai öi ṙāngen cha! Ṙāngen ngam mikūönöre ai ik sā ai chu Kilīöt. Chumkūökaṙen pöri hē e ai tö Yāvē hēk pōyen inrē nuk inkôlò ai kahëtö ò, töp lökten ai öi hō öi chuh inup tö tufömngöre kamngö chūökre öi la-evṙen. Söömi ngaich ai öi chuh Kana.

Ën: Kacheūchköny mak mat ai ik sā ai ṙāngen ngam panam Laipěriā. Ngöṙô pöri ök tökönyö ṙēḵti prötör ang Frēng nö in ai, “Vaichngö an pöich tö ih höngö.” Urëh ai öi hang ngam ṙô ò. Unôichngöre pöri anga-aṅ nö mikahtö elnang ai nö ngöṙô, “Akahakūö in kòl tö nā an öthō min an vaichngö tö ih. Holtö ellōnre pöri nā-a an la-evṙen ip tufömngöre chūökre. Pò ngam la-en nā nö kahëtö Yāvē, tö lökten nā ön hòṅ hayööken yip aṅ in e min prötör sistör hēk chumkūöṙen inrē tö cha.” Ṙamölōn ai tö ngam inlēnöre kahëtö ök prötör. Hō inrē ngaich ai öi chuh tahëng kamngö öi vī tö tufömngöre holre.

Pôl: Höng öt rò-òtuṙen ai, ilööṙen ai vī tö tufömngöre mikūönöre i Kana. Pōyen më aṅ in e prötör sistör. Ngön inrē ngam ṙinatö-ellōn cha hēk köp inrē cha-a nö in Yāvē, pôrò minë tö sitih kanihngen cha. Pōyen haköplö ai öi in cha. Unôichrit ai öi 13 samyeūheu rò-òten öi la-evṙen i Kana ngaich tölöṙô ngaich ai öi chuh el ngam mupākö òfis East Afrīka ngam mi-i Keniā. Kalē-ě mufē ai tö yik holmaneukre aṅ Kana hēk Laipěriā inrē. Ilööṙen pöri ai öi vī holre ik sā ai öi teung i Keniā. Ṙömöng rònghöichṙen an i Keniā öi la-evṙen ngaich pōitit inrē minë la-en ai in e.

Ën: Örheūheu an öi höng la-al në kanihngenre. Ötkalē-en ngaich chū-ö hēk lökngöre inrē ngam elkuilōn chu. Öt hameuktö pinngangkūö pöri ang Yāvē nö laklen hī tö në kanihngen. Ṙömöng pa-ekūö chin yěich hangṙô minë inreul, hěnghöre öt akahaiṙen inrē minë kuntī chu. Pōyen pöri minë löktö tī Yāvē nö kētö nganöönö hī, tö sā ò nö löktö in më holmaneuk hī. Akahaiṙen chū-ö inrē töre teūngen tö nganöönöre öich iṙūöhen im la-enre yēḵ chu öich haköpmat ngam Paipöl, vë-ekūötēv, chuh el minë mīting hēk ahānga inrē.

Pôl: Rīkre yip tö ngöṙô nö hatöönö ai, “Ööire öm më-eṅ töm la-enre misönörī?” Ngaich ngöṙô chū-ö in cha, pōyen nun minë panam töt insā-av vanāiyö, mihôiṅ pöri nö harīköre minë inlahen hī tökūö minë kanihngen hī mihôiṅ nö yih. Töp lökten ai mötlö hanangenlōn tö më prötör sistör aṅ in e, rö-ö nö ngam kamngö. Pön sā ṙēngen mikūönö ai cha-a. Pôrò öi tö kö hariktöre löktö inruklö hēk tö tahëngö kamngö inrē, hěng pöri minë mufē ih. Tö söömi ai öi mahareuskö alaha më prötör sistör. Teūngen pöri inrē ai tö inreuskö alahare öi lökten in cha.

Nuk töng chahuh ai kamngö chūök ai öi la-evṙen, teūngen ai tö më prötör sistör tö sā ṙēngen mikūönö ai. Öttö kūönen ön angū-ö nö pinngangkūö! Sā inlahen ai ṙömöng köp öi el ngam māṅ Yāvē, ngatī inlahen ai öi īnu tö tövai patī chūökre öi iyöng. Kirööngen ṙinatö-ellōn an in Yāvē, yēḵ ai min öi hayönglenre in ò ngaich asā öp kuilōn ai min anga-aṅ nö hangönken ai hēk kētö kumlēḵ ai inrē.—Filip. 4:13.