1. Asuh öp vahë-eny Isayā nö in yik Isreal?

 NGÖṘÔ ang Pròfět Isayā nö vë-eny inlahen Yāvē tö ò nö ‘Tēv kanô-en.’ Ngam manah ngam “kanô-en” ihih nö “amen.” (Isa. 65:16) ) Ngaich ngam manah ngam “amen” nö “ngatī an yēḵ.” Ngam “amen” ṙô i mat ngam Paipöl, vinë-eny inlahen nā Yēsū angū-ö nā Yāvē tö nup töng sitih ṙô cha nö ötlöktuvö nö öt teung. Tö ngö manah angū-ö tö Isayā nö vë-eny nang yik aṅ Israel tö Yāvē min nö öthō nö öt hateūngngö nup ṙô re ip yamih ṙētak. Ngaich kô-en minë ṙô Yāvē nö teung.

2. (a) Kūö yòh mihiôiṅ öi ṙatö-ellōnre tö Ngam kinlēḵngô Yāvē inlahen ngam yamih ṙētak? (b) Asuh nup min intöönö tö kētu sanapṙô in ngih ātiköl?

² Ngatī öi ayī-ö inrē öi ṙatö-ellōnre tö minë kinlēḵngô Yāvē ip yamih ṙētak nö öthō nö öt teung? Löktökūö in minë sakāmö Isayā unôichrit tö 800 samyeūheu ang Pôl nö mikahtö elmat hī, tö hī mihôiṅ ṙatö-ellōnre tö nup töng kinlēḵngô Yāvē min nö öthō nö öt teung. Ngö ṙô angā-aṅ tö “Ngam Tēv nö öthō nö minyôinyaṅ.” (Hep. 6:18) Ngaich öm më-eṅ öm meuk ngam tökuchik mak hēḵ töm töhaṙeyu mak nö hēngö löknyi nö hëmnyi? Hö-ö lohten. Ngatī ang Yāvē ngam Tēv kanô-en, nö öthō nö minyôiny-aṅ. Lökten in mihôiṅ öi kiröngen ṙinatö-ellōn in minë ṙô Yāvē hēḵ tö minë kinlēḵngô ò inrē ip yamih ṙētak. In ngih ātikal in min öi chöh sanapṙô në intöönö: Asuh öp kinlēḵngô Yāvē inlahen öp yamih ṙētak? Asuh öp kërenti (guarantee) kahëtö Yāvē tö minë kinlēḵngô ò min nö öthō nö öt teungtökūö?

3. (a) Asuh öp ihih tö mötlö kinlēḵngô ngam Tēv nö in më tarik re? (Inmeukhömat 21:3, 4) (b) Sitih mufē yik rīkre tarik nö hang ngih kinlēngô?

³ Ngam kinlēḵngô min tö kakka tö hī, töt insā-av angū-ö nö ṙanamlōn më tarik ngam Tēv më tö keuheūtngöre chūök nö ikūö ngih panam. (Vë-evkūö Inmeukhömat 21:3, 4.) Kilēḵngôre ang Yāvē töp yamih min ṙētak nö, “Öt ōtngöre min inrē ngam kinpaha, öt rěhēn min miṙivlōn nö umuh, öt chanöku nö hēkngöre.” Kô-en in öi lökngöre elkuilōn tö ngih kinlēḵngô. Pōyen yip in hī inrē mahaköp ngam kinlēḵngô nö vë-eny nang yip tarik tö ngam inlahen hī min ikūö öp Peretāis. Sitih mufē chā-a nö hang ngih kinlēḵngô? Ōtre yip tö ngöṙô, ”Kuchik elnang in öi hāngö e, hö-ö pöri min angū-ö nö kô-en nö ngatī.”

4. (a) Asūp tö urěhten nö mikahkūö Yāvē? (b) Asuh nup inrē inlahen Yāvē nö kilēḵngôre?

⁴ Kô-en ang Yāvē nö löktö in Yôhan tī nö kūichngö ngam kinlēḵngôre tö inlahen ngam Peretāis, hēk akahakūö inrē ang Yāvē tö hī min öi vë-eny nang yip tarik tö inlahen ngam Pūlngö ò. Ha-eheten mikahkūö inrē ang Yāvē tö minë “tūfömngöre kinlēḵngô,” nö pōyen min tarik töt ṙamatö-ellōnre nö in u. (Isa. 42:9; 60:2; 2 Kòr. 4:3, 4) Sitih inlahen öi mihôiṅ öi ṙūöhlö ngam ṙinatö-ellōnre hēk ṙinatö-ellōn yip tahëng inrē tö ngam kinlēḵngô ò im Inmeukhömat 21:3, 4 nö öthō min nö öt teungtökūö? Rö-ö ang Yāvē nöng kinlēḵngôre, pön ketö nup lāinyngen hī mihôiṅ ṙatö-ellōnre öi in u. Asuh nup anū-ö?

5. Asūp miröökö vamë-eny ngam lāinyngen mihôiṅ ṙatö-ellōnre in ngam kinlēḵngô Yāvē?

⁵ Innë yamih miröökö in min öi teūngen töp lāinyngen re öi kūö yòh ṙatö-ellōnre tö inlahen ngam Peretāis ngam kinlēḵngô Yāvē. Ngö kinūichngö an nö in e: “Ngaich ngö ṙô Anga-aṅ ök amūichhak nö el kantēra, ‘Yĕh meuk, vī taṙòkhöre Chin nö tufömngöre.’ Ngaich ngö ṙô inrē Anga-aṅ: ‘Kūich, tön tökô-en nun në ṙô, kanô-en inrē.’ Ngaich ngö ṙô Anga-aṅ tö chu: ‘Ngaich nun nö yih! Chū-ö chin Alfa, Omeka inrē, ranehlö, manā-aṅ inrē.’”—Inm. 21:5, 6a.

6. Sā ṙô ngam tö kūichi im Inmeukhömat 21:5, 6, kūö yòh nö sīöplöre ngam ṙinatö-ellōn hī im kinlēḵngô ngam Tēv?

⁶ Kūö yòh öng nö ṙūöhlöre ngam ṙinatö-ellōn hī öi in minë miröökö aṅ mat ngam Paipöl kinlēḵngô ngam Tēv? Ngö inlahen kinūichngö ngih miröökö nö in öp töhěng līpöre hī, “Yěn kētö kërenti yip tarikre ang Yāvē ngaich sā mö sāin (signing) mat ngam līpöre anga-aṅ tö ò min nö öt hō nö ot ketö inkòlô cha ip yamih ṙētak.” b Haköp ngam kinlēḵngô ngam Tēv ayī-ö im līpöre Inmeukhömat 21:3, 4 ngaich im tö 5, 6 miröökö ang Yāvē nö kētö kërenti hī tö ò min nö hateungngen e, sā ṙēngen mö sāin anga-aṅ nö el katòh ngam kinlēḵngôre. Tā-a chěi töi chumkūöṙen öi ngëichkö nup ṙô Yāvē nö kētö kërenti hī.

7. Achīöp tö ṙô-òv in ngam Inmeukhömat tö nö im tö 5 miröökö ngaich kūö yòh angū-ö nö töt ṙanāngen?

⁷ Ngam raneh ṙô Yāvē nö ketö kërenti, “Ngaich ngö ṙô anga-aṅ ök amūichhak nö el kantēra.” (Inm. 21:5a) Lūöi nun minë inlahen tö vënyu nö im līpöre Inmeukhömat, vahënyö Yāvē nö in minë tö meukö heūvö. Hakòtenre ang Yāvē nö kētö ngam kërenti, öt rěhen nö yip ma-ahānga hēk öt rěhen inrē nö unôichrit inlahen Yēsū nö chuh el halīöngö. Lökten in mihôiṅ öi ṙatö-ellōnre in ngam kërenti kahëtö Yāvē, pòn öthō ‘Yāvē nö minyôiny aṅ.” (Tai. 1:2) Kô-en in mihôiṅ öi kirööngen ṙinatö-ellōn im ṙô tö kūichi nö im Inmeukhömat 21:5, 6.

8. Sitih inlahen ang Yāvē nö kētö ṙinatö-ellōn hī tö ò min nö öthō nö öt hateungngö ngam kinlēḵngôre? (Isayā 46:10)

⁸ Tā-a töi chumkūöṙen öi ngëichkö ngam ṙô “yěh meuk!” (Inm. 21:5) Ngam ṙô “Yěh meuk” nö im ṙô krīk, ṙolheuh vinënyi angū-ö nö i mat ngam līpöre Inmeukhömat. Ngö vinënyi angū-ö nö im tö hěng līpöre nö yūsö nö hōten hī öi chumkūöṙen in minë tö hòṅ yih. Asuh pöri min öp tö vënyu? Ngö ṙô ngam Tēv, “Vī taṙòkhöre chin nö tūfömngöre.” Rö-ö ön min ngam kinlēḵngô ngam Tēv pön teung ip yamih ṙētak, akahakūö pöri anga-aṅ töre nö hòṅ hateungngen e min. Lökten anga-aṅ nö öt ngöṙô, “vī u chin min nö tufömngöre,” pön ngöṙô anga-aṅ, “vī taṙòkhöre Chin nö tufömngöre” tö hòṅ löktökūö ing töngamuh nö hateungngen e.—Vë-evkūö Isayā 46:10.

9. (a) Ngam ṙô “vī taṙòkhöre chin min nö tufömngöre” asuh nup ihih mikahkūö hī tö nët la-en Yāvē? (b) Sitih inlahen öng min ngam “halīöngö” töngamuh hēk tö ngam “tumlat” inrē?

⁹ Ta-a töi ngëichkö manah ngam ṙô tö vënyu taheui nö im miröökö ngam tö ngö, “Vī taṙòkhöre chin nö tufömngöre.” Löktö im mirūlö ngam Inmeukhömat in min öi akahakūö tö nup tö nët la-en Yāvē. Raneh, tö ò min nö ha-etngen yip tötlöök i kūö ngih panam. Innëtö, vī tö nup tötufömngöre min nö i kūö ngih panam. Yēḵ hī öi vë-ekūö ngam Inmeukhömat 21:1, “Pò ngam raneh halīöngö, raneh tumlat nö rö-övö.” Ngam manah ngam ‘raneh halīöngö,’ nö ṙô tö më tarik mahayöng më mā eltī ngam Sī-ö hēk tö më tötlöök ma-ahānga. (Mët. 4:8, 9; 1 Yôh. 5:19) Ngam “tumlat” tö kakka nö imat ngam Paipöl, ngam manah e nö ṙôten më tarik mi-iyöng kūö ngih panam. (Ran. 11:1; Sal. 96:1) Lökten ayī-ö mihôiṅ öi ngöṙô tö ngam raneh tumlat nö ṙôten yip tötlöök tarik töngamuh ikūö ngih panam. Rö-ö min ang Yāvē nöng halööktit ngam ‘halīöngö’ hēk tö ngam ‘tumlat’ inrē, pòn keuheūtngöre tī min anga-aṅ nö ha-etngen e ngaich vī tö öp tö tufömngöre min ‘halīöngö hēk tumlat inrē’, tö ngö manah tö tufömngöre inyöngö hēk tö yip aṅ kūö ngih panam min tölöök tarik.

10. Asūp min tufömngöre vahī Yāvē?

¹⁰ Ta-a töi chumkūöṙen tö ṙô Yāvē nö ṙô tö inlahen nup tö tufömngöre vahī re min. Töi chumkūöṙen tö ṙô ò, hö-ö anga-aṅ nö ngö ṙô: “Halööktit në taṙòkhöre chin min,” Ngöṙô pöri anga-aṅ,”Vī taṙòkhöre chin nö tufömngöre.” (Inm. 21:5) Ngam manah e tö Yāvē min nö tumfömlen ngih panam hēk tumfömlen më tarik inrē min anga-aṅ. Sā ngam vahënyö Isayā tö ngih panam min nö sā vanāyö öp panô-òṅ Ēten, ṙòkhöre min tarik nö hët sā ṙēngen tö teungen min cha-a töp tö tufömngöre nômö. Lööken min yip tö lum, töt meuk hēk töt hang inrē, hachōhlöng inrē min yip tö ngaich nö kapah.—Isa. 25:8; 35:1-7.

11. Asūp tinöölô Yôhan tö Yāvē ngaich kūö yòh?

¹¹ Ngam kahëtö Yāvē kërenti hī, asuh inrē öp ṙô ò nö in e? Ngöṙô ang Yāvē nö in Yôhan, “Kūich tön tökô-en nun në ṙô, kanô-en inrē.” (Inm. 21:5) Rö-ö ang Yāvē nöng tölṙô Yôhan nö “kūich,” pön vënyö öp lāinyngen u inrē anga-aṅ nö kūichö. Kūö u nö “tökô-en hēk kanô-en inrē.” Kirööngen ṙanamölōn in pò Yôhan nö hangṙô Yāvē nö ‘kūich’ minë ṙô. Lökten in mihôiṅ töngamuh haköp inlahen ngam kinlēḵngô Yāvē ngam Peretāis hēk afēkö nup töpōyen inkòlô inrē min taneungen hī.

12. Kūö yòh nö tölöng ngam ṙô Yāvē nö ngöṙô: “Ngaich nun nö yih”?

¹² Ngöṙô hēk ngam Tēv, “Ngaich nun nö yih!” (Inm. 21:6) Sā tö teung ngaich ngam ṙô Yāvē ngam kinlēḵngô ò nö vī ngih panam nö Peretāis.  Kô-en nö ngatī pön öt hěngtak tö kô nö asökngö ngam kuilōn Yāvē. Ōt inrē nup ṙô Yāvē mahangönlö ngam ṙinatö-ellōn hī im kinlēḵngô ò. Asuh öp ṙô ò?

13. Kūö yòh ang Yāvē nö ngöṙô: “Chū-ö chin Alfa hēk Omeka inrē”?

¹³ Sā vinë-eny nang hī taheui urěh tö Yôhan nö lūöiheuh anga-aṅ nö vë-evkūö tö Yāvē nö el nuk heūvö. (Inm. 1:8; 21:5, 6; 22:13) Hē e ang Yāvē nö ngöṙô: “Chū-ö chin Alfa, Omeka inrē. ” Ngam “Alfa” nö raneh lëtör ngam Krīk. Ngaich ngam “Omeka“ nö manā-a lëtör e. Lökten ang Yāvē nö ngöṙô: “Chū-ö chin Alfa, Omeka inrē, ” tö ngö manah angū-ö tö Yāvē yěn rultenre nö in nup töng sitih la-enre. Ngaich öthō min nö öt hateungngen u.

14. (a) Kētö inchōḵ elmat hī, ihē ang Yāvē nö ngöṙô Alfa hēk Omeka.” (b) Asūp körentī (guarantee) tö kētu nö im Ranehlö 2:1-3?

¹⁴ Unôichrit vinīlö nā Atöm nā Ēva ang Yāvē nö vënyö öp chö-önyre nö vī tarik hēk vīlöng panam inrē. Kūichi angū-ö nö imat ngam Paipöl, “Hakôlò cha ngaich ngam Tēv: ngöṙô inrē ngam Tēv töcha, ‘Mikūönlö yēḵ, ṙūölöre ṙôken inrē, hatöölö ngam tumlat, hayöngö e; minā-aṅv inrē.’” (Ran. 1:28) Ik sā ngam Tēv nö vënyö ngam kuilōnre hē e anga-aṅ nö sā tö ngöṙô “Alfa.” Töḵlö min ngih panam tö yip töhet kūön nā Atöm nā Ēva, ngaich ṙôkhöre min chā-a nö hang chööngö Yāvē hēk vī-i min ngih panam nö Peretāis. Yěn teung ngaich min ngam kuilōn Yāvē ip yamih ṙētak sā tö ngöṙô min anga-aṅ “Omeka.” Kētö kërenti hī ang Yāvē unôichrit inlahen ò nö vīlö ngam “halīöngö töm tumlat hēk tö nup aṅ kūö e inrē.” Mihôiṅ öi vë-ekūö e im Ranehlö 2:1-3. (Vë-evkūö.) Halēnlö ngam sinātö sumkam ang Yāvē nö töhet nö sakāmö re. Tö sitih manah angū-ö? Kilēḵngôre ang Yāvē tö ò min nö hateungngö ngam kuilōnre nö in më tarik  hēk ing panam. Keuheūten ngaich anga-aṅ im sinātö sakāmö.

15. Kūö yòh nö ngölōn ngam Sī-ö tö ngam kinlēḵngô Yāvē nö öt hòṅ teung?

¹⁵ Ik sā nā Atöm nā Ēva nö halòngö chööngö, aṅhav in ngaich chā-a tö ngam tökööl lökten ayī-ö töngamuh öi teūnghu tö ngam tökööl hēk kinpaha inrē. (Rōm. 5:12) Lökten ngaich ngam Sī-ö nö ngö ṙô lōn tö ngam kuilōn ngam Tēv min nö öt teung, hēk öt ōt inrē min töhet tarik nö ikūö ngih panam nö hāmang chööngö Yāvē. Ngaich ngö lōn inrē min ngam Sī-ö tö Yāvē nö öt hēk min nö ngö ṙô “Omeka.” Ngö lōn ngam Sī-ö tö Yāvē ngaich nöng öt kanô-òvö. Höng hěng ngam kanò-ò ò nöng fëlngen nā Atöm nā Ēva ngaich vīlö nap tahëng töhet tarik nö mahateungngö ngam kuilōn ò. Yēḵ ngam Tēv öre nö ngatī inlahen ngaich mihôiṅ öre ngam Sī-ö nö sūöchken ò nö tö minyôiny aṅ. Kūö yòh nö ngatī? Pön ngatī kinūichngö angū-ö nö im Ranehlö 1:28 tö Yāvē nö tölṙô nā Atöm nā Ēva nö mikūönlö nö hatöḵlö ngih panam.

16. Kūö yòh ang ngam Sī-ö nö ngölōn töre nö mihôiṅ nö sūöchken Yāvē nö töt hēngö minhôiṅyö?

¹⁶ Lohten ngam Sī-ö nö ngö lōn tö ngam Tēv nö harīkngö öp tahëng min la-enre, ngö lōn lohten inrē anga-aṅ tö Yāvē nö hökngen nā Atöm nā Ēva nö kayônyö nyīö, hö ö pöri yip kūön cha min nö het. (Mum. 7:20; Rōm. 3:23) Ngaich ngam Sī-ö min nö hachōichngö ngam minë-eny Yāvē nö tö minyôiny. Kūö yòh nö ngatī? Pön öt teung min ngam kuilōn ngam Tēv tö ò nö vī ngih panam nö Peretāis ngaich öt tariku inrē min nö töhet nö hamang chööngö ò.

17. (a) Sitih inlahen tī ang Yāvē nö hateungngö ngam kuilōnre hē ngam Sī-ö tö öp raneh tarik nö halôngö chööngö ò? (b) Sitih inlahen min öp manā-aṅ? (Ngëichkö ngam nyat.)

¹⁷ Pingangkūö lohten ngam Sī-ö nö meuk inlahen tī Yāvē nö hateungngö ngam kuilōnre. (Sal. 92:5) Hökngen nā Atöm nā Ēva anga-aṅ nö mikūönlö. Inmeuktö Yāvē nö töt minyônyaṅ. Halēnlö öp kūön min ang Yāvē öp kamëngö nômö re nö chö-önyten më kūön nā Atöm nā Ēva hòṅ cha nö teungen töm nômö tö örheuheu aṅ. (Ran. 3:15; 22:18) Öt mufē-ev takô ngam Sī-ö tö inlahen ngam töt insā-av halēnlö Yāvē. Kūö yòh? Kūö ngam Sī-ö nö töng ngamëichköre, hö ö pöri nö ngatī ngam hanangenlōn Yāvē pön töt chöönyu. (Mët. 20:28; Yôh. 3:16) Asuh nup ngaich min yanöölen hī im tö halēnlöng tö Yāvē? Havantö inlahenre min ngih panam nö Peretāis ngaich yip kūön nā Atöm nā Ēva min nö het hēk hang chööngö  Yāvē inrē min cha-a. Hē e min nö teung ngam raneh kuilōn Yāvē tö inlahen ngih panam hēk tö më aṅkūö e tarik. Sā tö ngö ṙô ngaich min ang Yāvē “Omeka.”

18. Asuh nup i tö lūöi lāinyngen hī ṙatö-ellōnre in minë kinlēḵngô ngam Tēv? (Ngëichköm pòks “ Minë Tö Lūöi Lāinyngen Hī Ṙatö-ellōnre In Minë Kinlēḵngô Yāvē.”)

¹⁸ Ngaich in taheui mikatökūöre in ngih ātikal tö Yāvē min nö vī ngih panam nö Peretāis. Sitih inlahen pöri ayī-ö min öi kētö ṙinatö-ellōn yip tarik töt ṙamatö-ellōnre nö in ngih kinlēḵngô Yāvē. Mihôiṅ öi vë-eny nang cha tö në tö lūöi. Ngam raneh, tö Yāvē nö anga-aṅ kumlēḵngôre. Ngö kinūichngö angū-ö nö im līpöre Inmeukhömat, “Ngaich ngö ṙô Anga-aṅ ök amūichhak nö el kantēra, ‘Yĕh meuk, vī taṙòkhöre Chin nö tufömngöre.’” Lōnu anga-aṅ töre nö ngatī inlahen kūö ò nö īnu tö ngam mikah hēk kumlēḵre nö hateungngö ngam kuilōnre. Innëtö, akahakūö ang Yāvē tö ngam kinlēḵngô ò min nö öt hō nö öt teung, lokten anga-aṅ nö ngö ṙô ngaich nun nö yih. Ngöṙô inrē anga-aṅ, “tökô-en nun në ṙô kanô-en inrē. . . . Ngaich nun nö yih!” Ngam linūöyö, yěn rultenre ang Yāvē nö im la-enre ngaich öthō min anga-aṅ nö öt hateungngen e. Hē e min anga-aṅ nö ngö ṙô, “Chū-ö chin Alfa, Omeka inrē.” Röhten inlahen min ang Yāvē nö minyônyngö-aṅ ngam Sī-ö.

19. Asūp mihôiṅ inlahen meh yěn ōt öp tö katöngalōn nö inlahen ngam Peretāis hēk tö ngam kinlēḵngô Yāvē?

¹⁹ Örheūheu in öi vënyö ngam kinlēḵngô ngam Tēv yěi ahangkö ngam tölöök inhānga, ngaich loktö in e nö sīöplöre ngam ṙinatö-ellōn hī öi in minë kinlēḵngô Yāvē. Lökten yēḵ meh min öm mikahtö elnang yip tahëng tö ṙô ngam Inmeukhömat 21:4 tö inlahen nup la-en Yāvē min nö el öp Peretāis ngaich ōtre min yip tö ngö ṙô, ”Kuchik elnang in öi hangö u, hö ö pöri min anū-ö nö kô-en nö ngatī,” Sitih ṙô pöri min më-eṅ öm sapṙô ò? Kò-òṙen më-eṅ öm mikahtö elnang ò öm vë-ekūö ngam tö 5 hēk 6 miröökö inrē. Vë-eny nang ò tö Yāvē min nö öt hō nö öt hateungngö ngam kinlēḵngôre hēk sā ṙēngen mö sāin ang Yāvē nö lataṙeū ngam kinlēḵngôre.—Isa. 65:16.