1, 2. a) Ngu ku txani ti txi karata kuvhuna vanana ti to ve va ni likholo? Vaveleki va nga mahisa ku txani? b) Ngu tihi tinzila ta mune ati hi no ti xolisisa?

VATEKANI vamwane va França va wombile tiya: “Ha kholwa ka Jehovha, kambe eto kha tiwombi ti to ni vanana vathu va na kholwa ni vona. Likholo hi nga tximaha txo velekwa natxo. Vanana vo li kulisa kudotho-kudotho.” Mwanathu mmwane wa Australia a bhate tiya: “Ka wutomi ni wona ti to txi walo txo karata kupinda kuvhuna vanana ti to ve kulisa likholo. Tilava u thumisa sotshe si si ku ho. Ti nga maha mwanana wako e ku wotisa to kari u xamula se u gwita u txi khawe u ningete xamulo ya yinene. Kambe dimwane ditshiku e tshumela e kuwotisa tontile ta timweto. Xamulo ya yinene nyamsi, ti nga maha mangwana yi ta maneka yi txi kelela ka mwanana. Ti nga maha ti txi lava ti to makhambi o tala u wombawomba ngu mhaka ya yimweyo.”

 ² Ngako u di ni vanana, ina wa karateka ngu ti to u na sikota ku va vhuna ti to ve va ni likholo? A walo ni wamweyo a nga tivhuna apune, hotshethu hi vhunwa ngu Jehovha. (Jeremiya 10:23) Ndite mune wa tinzila to vhuna vanana vako ti to ve kulisa likholo: (1) Ku va ziva kwati. (2) Vana ni ditshuri mbiluni kwako. (3) Yi thumise kwati mifananiso. (4) Laphisa mbilu.

3. Kufana ni Jesu, vaveleki va nga mahisa ku txani ti to ve gondisa vanana vawe?

³ Jesu a si thavi kuwotisa siwotiso vagondiswa vakwe. (Matewu 16:13-15) Nji txani u si mu tekeleli? Mbimo yi mi thumako to kari mwendo mi txo ya wukhalo wo kari, u nga wotisa vanana vako ati va ti tumelako. Ina ku ni ti ti va karatako? Bhulani ngu tona. Mwanathu mmwane wa 15 wa malembe wa Australia ati khene: “Tate wangu a dhunda ku ni vhuna ti to ni alakanyisisa. A tolovela ku ni wotisa a txi khene: ‘Kasi Bhiblia yi womba txani?’ ‘Ina wa ti kholwa ati yi ti wombako?’ ‘Nji txani txi ku kholwisako?’ A lava ti to ni xamula ngu mapswi angu i singa ngu ti ni nga gelwa ngu ngene mwendo ngu mame. Ni txiya ni txi kula a ti lava ti to ni tixamulo tangu ti tshukwala.”

4. Womba txikombiso txa ti to ngu ku txani ti di ni lisima kuxamula siwotiso sa vanana.

⁴ Ku txi thuka ku va ni ti mwanana wako asi ti kholwiko ti nga kuxamalisi. M’vhuni ti to apune e mana xamulo. Laphisa mbilu. Tate mmwane a ti khene: “U nga si tekeli hahatshi siwotiso sa mwanana wako mwendo ku si vayilela ngu kuwona ti to ta bava.” Phela ngako mwanana atxi wotisa, ti komba ti to a lava ku ti pfisisa. Hambi Jesu a wotisile. (Lera Luka 2:46.) Mphya mmwane wa Dinamarka a ti khene: “Mbimo yi ni nga gela vaveleki vango ti to kha ni tsaniseki ti to hi ka wukhongeli wa ditshuri, kha va nga xamala. Va ni vhunile ngu kuthumisa Bhiblia.”

5. Vaveleki va nga maha txani ti to ve vhuna vanana vawe?

⁵ Va zive kwati vanana vako. U nga ti dyeli dikanju ha mmidi. Kutsula navo kutxhumayelani ni mitshanganoni kha ti wombi ti to va ni likholo. Ina va kholwa ti to Jehovha wa ho kani, ni ku Bhiblia va yi wona i di txani? Zama kumana ati ti mahako ti va nemelela kuzumba va di thembekile ka Jehovha. Bhula ni vanana vako ngu Jehovha ditshiku ni ditshiku. Pfisisa siduko asi va mananako naso. Maha mkombelo navo hambi u di wekha.

6. Nji txani atxi txi lavekako, ti to vaveleki ve kota kugondisa vanana vawe?

⁶ Vathu va ti tsaka ngu kuengisela Jesu a txi va gondisa nguko a ti va gondisa ati  a tizivako. Vathu va ti woni ti to Jesu wa va dhunda, ngu kota yeto va engisete kwati. (Luka 24:32; Johane 7:46) Ni vona vanana va txi wona ti to wa mu dhunda Jehovha, ni vona va na mu dhunda. (Lera Dheuteronome 6:5-8; Luka 6:45.) Ngu toneto, ti lava mi yi gonda kwati Bhiblia ni mabhuku a sengeletano. Lwela kuziva to tala ngu si Jehovha a nga si vanga. (Matewu 6:26, 28) Mbimo yi u yako u ziva to tala ngu Jehovha, u na ya u gondisa kwati vanana vako.—Luka 6:40.

7, 8. I di ti to vaveleki va di ziva kwati ditshuri, va na maha txani? Vaveleki vamwane va mahisile ku txani?

⁷ U txi thuka u mana to kari to tsakisa amu ka Bhiblia, ti mahi nyuzi ka vanana vako. Maha toneto mbimo yotshe, i singa ngu mbimo yo lulamisela mitshangano mwendo wukhozeli wa mwaya basi. Hani ni hani u ku ni vanana vako, bhulani ngu Jehovha. Ti tolovete kumaha toneto. Vaveleki vamwane va Estados Unidos va bhula ni vanana vawe ngu Jehovha va txa nga wona txo maha txo xamalisa mwendo va txi pfa ti to mndiwo wa tshamba. Va khona: “Hi va gela ti to mbimo yi Jehovha a nga vanga sotshe si si ku ho, Jehovha a pimisile kwati nguko a hi dhundako.” Vamwane va ditiko da Joni va bhula ni vanana ngu Jehovha va txi khatalela Jaradhi yawe. Ngu txikombiso, va va gela nzila yi ti xamatisako ngu yona kuwona nyingi yi txi milisa mndonga. Va khona: “Hi lava ti to vanana vathu ve ninga lisima mtumbuluko ni ku wona nzila yi wu xamalisako ngu yona.”

⁸ Tate mmwane wa Australia a tsute mozewu ni mwanana wakwe wa 10 wa malembe. A londote mbimo yoneyo ti to e tsanisa likholo la mwanana wakwe ka Jehovha kota muwumbi. A khene: “Hi woni sihari sa kale asi si nga omiswa sa lineneni asi si dhanwako ku i amonites ni trilobites. Hi xamalisiwe ngu ti to sihariyana siya, hambiko si nga guma, si wumbilwe ngu nzila yo xamalisa kufana ni sihari si si ku ho konkuwa. Se i di ti to wutomi wu to ti mahakela, timahisa ku txani ti to sihari soneso ni sona si di ni mazumbelo o karata? Ive gondo ayi yi tsakisako ka dizambi dangu.”

9. Ngu ku txani i ta tinene kuthumisa mifananiso? Ngu wuhi mfananiso awu mame mmwane a nga wu thumisa?

⁹ Jesu a ti dhunda kugondisa vathu tigondo ta tinene ngu kuthumisa mifananiso. (Matewu 13:34, 35) U txi thumisa mifananiso, vanana vako vana thumisa wusikoti wawe wo alakanya. Atiya ti na vhuna vanana ti to ve khumbula gondo yi va gondiswako ni ku yi pfisisa. Va  na tshumela ve tsaka ngu gondo. Ngu txikombiso, mame mmwane wa Japani a lavile ti to sizambiyana simbidi sakwe si gonda ngu nzila yi atmosfera yi nga mahwa ngu yona, ni nzila yi Jehovha a yi khatalelako ngu yona. Ti to e va komba, a va ninga txhukela, meleko ni khafi ti to ve mmahela txaya. A khene: “Va maha kha kwati. Se mbimo yi ni nga va wotisa ti to ngu ku txani va txi maha khakwati, va khona, va khona va lava ti to ni yi tsakela. Se ni gwitile ni va gela ti to mbimo yi Txizimu txi nga ti maha moya wu hi hefemulako ni simwane, txi wu mahile ngu nzila yo hi wu dhunda.” Kha va ti divala ati va nga gonda!

10, 11. a) Ti to u gondisa vanana vako ti to ku ni m’vangi ngu yihi mifananiso u nga yi thumisako? (Wona mfota wu wu ku makhatoni.) b) Ngu yihi mifananiso ayi u nga nga yi thumisa?

¹⁰ Ti to u komba vanana vako ti to ku ni muwumbi, ngu wuhi mfananiso awu u nga wu thumisako? Teka mwanana wako mi maha dibholo mi di motshe. Mkombe ti to ngu ku txani ti di ni lisima kulondisela receita ya kona. Se gwita u mninga didimwa. Di wile se u gwita u mninga nyingi ya kona. Mu wotise, “wa tiziva ti to didimwa diya di ni receita ni dona?” Se u gwita u m’gela ti to receita ya didimwa yi mndani ka nyingi kambe ya karata ngutu. Se i di ti to receita ya dibholo yi to bhalwa, ni yona receita ya didimwa ku ni wu a nga yi bhala. I di wa hombiyana u nga m’gela ti to receita yoneyo ya didimwa kupata ni ya m’dimwa awu wu velekako madimwa yi ka célula ayi yi mahako ti to mame ni mwanana ve fana. U nga va komba mifota ya célula yoneyo ka dibroxura di di ku A Origem da Vida—Cinco Perguntas Que Merecem Resposta ka maphepha 10 ku ya ka 20.

¹¹ Vamwane va dhunda kubhula ni vanana vawe ngu msungo wa mhaka awu wu talisako ku maneka ka direvhista da Despertai! awu wu ku khene: “Teve um Projeto?” Ngako i di ngadi vadotho ngutu, va nga va txhamusela ngu nzila yo hehuka. Ngu txikombiso, vaveleki vamwane va ditiko da Dinamarca va fananisile maganune ni sinyana. Va ti khona: “Maganune ma fana ni sinyana. Kambe ina ona ma veka manda? Ina sinyana si lava wukhalo wu wu nga lungiselwa ti to si khandama ka wona nga maganune? I mani awu a nga txhariha ka wu a nga  maha sinyana ni wu a nga maha maganune?” Ngako u txi bhulisana ni vanako ni ku va wotisa siwotiso, u na va vhuna ti to ve thumisa “wusikoti wo alakanya” ni ku tsanisa likholo lawe ka Jehovha.—Mavingwa 2:10-12.

12. Mifananiso yi nga ku vhunisa ku txani kukomba vanana vako ti to Bhiblia yi ta ngu ka Txizimu?

¹² U nga va vhuna kambe kuwona ti to Bhiblia yi ni ditshuri, hambi yi txi wombawomba ngu ta siensiya. Wona mhaka yi yi ku ka Jobe 26:7. (Yi lere.) U nga mahisa ku txani ti to u thumisa ndima yiya ti to u kombisa ti to Bhiblia yi ta ngu ka Txizimu? U ndina txhamusela ati yi ti wombako. Kambe ti ngo txani u leka mwanana wako e alakanya kudotho. U nga mu khumbulisa ti to mbimo yi Jobe a nga hanya ngu yona, ku singa ni so kwela ngu sona u ya mpfhukani. Ti nga maha a txi khene: “Kha ni kholwi ti to mafu ma nga va ma di mpfhukani. Hambi bholwa kha yi emi ha mpfhukani.” Se mwanana wako a na ti wona ti to, i kale Jehovha a di wombile ngu mazumbelo a mafu nem hambi vazivi va siensiya va si se va ho.—Nehemiya 9:6.

13, 14. Vavaleki mi nga va vhunisa ku txani vanana vanu ti to ve wona ti to milayo ya Bhiblia ya vhuna?

¹³ Nda lisima kugondisa vanana ti to milayo ya Bhiblia yi mahetwe ku hi vhuna. (Lera Masalmu 1:1-3.) U nga mahisa ku txani? Ngu txikombiso, va gele ve alakanya va txiya ka txitondolo txo kari ni vangana vawe. U nga va wotisa: “Ti to mi tsimbila kwati, mbathu vo mahisa ku txani ava mi nga va sawulako ti to mi tsula navo?” Se ngu magwito va kombe Vagalatiya 5:19-23 ti to ve wona tifanelo ati ti lavekako.

¹⁴ Phela u nga va gondisa gondo ya lisima. Yo khata, Jehovha a hi gondisa kuhanya wutomi wo tsakisa ni ku va ni kudikha ni vathu vamwane. Ya wumbidi, a hi gondisa nzila yo ta hanya kwati ka mafu a maphya. (Isaya 54:13; Johane 17:3) Amu ka “Matimu” ni ka “A Bíblia Muda a Vida das Pessoas” i ku misungo ya timhaka yi manekako ka A Sentinela, yi nga vhuna vanana vako ti to Bhiblia ya vhuna vathu vo tala. Mwendo u kombela mwanathu mmwane dibanzani ti to e ta mi bhulela ati a nga mahisa tona ti to e txitxa wutomi wakwe ti to e tsakisa Jehovha.—Vahebheru 4:12.

15. Nji txani atxi txi no kuvhuna kugondisa vanana vako?

¹⁵ U nga karale, alakanya ngu nzila yi u nga gondisako vanana vako ngu yona. Alakanya ngu tinzila to tala to ve tsakela kugonda ngu Jehovha ni kutshuketa hafuhi nayo. Vagondise kala ve kula. “U nga karale kulavetela tinzila ta tiphya to va gondisa gondo ya yimweyo.”

16. Ngu ku txani ti txi lava u laphisa mbilu u txi gondisa vanana? Ningela txikombiso.

¹⁶ Ngu kuvhunwa ngu moya wa Jehovha  va nga va ni likholo lo tsana. (Vagalatiya 5:22, 23) Kambe ti to likholo lawe li tsana hi nga ti to ti no maheka nyamsi. Kambe timisela, simama u va gondisa. Tate mmwane wa Japani awu a ku ni dizambi ni dihorana a ti khene: “Ani ni msikati wango hi khatala ngutu ngu vanana vathu. Kukhukhela i di ngadi vadotho, ditshiku ni ditshiku hi gonda navo 15 wa timeneti na hi si bali masiku aya hi yako mitshanganoni.” Muwoneleli mmwane wa txigava ati khene: “Mbimo yi ni nga ti ngadi mfana ni si va geli vaveleki vango ti to na kanakana, nem siwotiso asi ni nga ti naso. Kambe ngu kutsimbila ka mbimo, si xamutwe hi di mitshanganoni, ka gondo ya mwaya ni ka yangu ni pune. Ngu toneto vaveleki va felako kusimama ve gondisa.”

17. Ngu ku txani ti di ni lisima ti to vaveleki ve tsanisa likholo lawe? Vatekani vamwane va Bermuda va va vhunisa ku txani vanana vawe?

¹⁷ Ditshuri ngu diya, vanana vako va txi wona likholo lako ka Jehovha va na ku tekelela. Vanana va ti wona ati u ti mahako. Ngutoneto, vaveleki, yanani masoni mi tsanisa likholo lanu, mi komba vanana vanu ti to Jehovha mbwa lisima ngutu kwanu. Ngu txikombiso, vatekani vamwane va ditiko da Bermuda va txi va ni txikarato, va kombela txivhuno ka Jehovha va di kumweko ni vanana vawe. Va kuzeta vanana vawe ti to ni vona ve maha toneto. Va khona: “Hi tolovela kugela tiya mkoma wa kona: ‘Mbimo yotshe themba Jehovha, vana ni to tala to timaha ka mthumo wa Mfumo, u nga karateke ngu txilo.’ Se mbimo yi a wonako ti to eto ta tsimbila, wa tiziva ti to i Jehovha a hi vhunako. Eto ti tsanisa likholo lakwe ka Jehovha ni ka Bhiblia.”

18. Ngu tihi ati vaveleki va fanelako ku ti khumbula?

¹⁸ Vaveleki mi nga divaleni ti to kha ma fanela kumaha ngu kujokela vanana ti to ve va ni likholo. Anu phayani, mi theletela se Jehovha a na si kulisa (1 Vakorinto 3:6) U nga karale, simama u gondisa vanana vako, kombela moya wa Jehovha ti to wu va vhuna ku va ni likholo kwakwe. Tsaniseka ti to Jehovha a katekisa mizamo yako yo gondisa vanana vako.—Vaefesu 6:4.