1. Ngu kutxani Vabhabhilona va di xamatisilwe ngu mprofeti Dhaniyeli?

 MPROFETI Dhaniyeli i ti nga ti jovhem mbimo yi Vabhabhilona va nga mteka kota txibotxhwa txa yimbi va txi m’yisa kule ni mu a nga velekelwa kona. Kambe Dhaniyeli a xamatisile ngutu ava va nga mu ñola. Nguko “m’thu a wona asi si ku masoni kwakwe” se vona va txi wona Dhaniyeli kota “m’thu wo tshura” ni ku a txi ta ngu ka mwaya wu wu nga txi xoniphwa ngutu. (1 Sam. 16:7) Ngu toneto, va m’trenarile ku e thuma ka nyumba ya wukoma.—Dhan. 1:3, 4, 6.

2. Jehovha a txi ti pfisa kutxani ngu Dhaniyeli? (Ezekhiyele 14:14)

² Jehovha a si randi Dhaniyeli ngu ku a nga ti tshurile, mwendo ngu kuva mwaya wawe wu nga ti wo xonipheka, kambe a txi mranda ngu ti Dhaniyeli a nga ti sawute ku va tona. Ti nga maha Dhaniyeli a ti ni kona mu ka 20 wa malembe mbimo yi Jehovha a nga womba-womba kwati ngu ngene kumweko ni Nowa ni Jobe, i ku vavamna ava va nga heta mbimo va txi sakulela mahanyelo a manene masoni ka Jehovha. (Gen. 5:32; 6:9, 10; Jobe 42:16, 17; lera Ezekhiyele 14:14.) Se Jehovha a simamile e randa Dhaniyeli ka wotshe wutomi wakwe.—Dhan. 10:11, 19.

3. Hi na bhula ngu txani ka gondo yiya?

³ Ka gondo yiya hi na wona tifanelo timbidi ati ti nga maha Dhaniyeli e va wo sawuleka masoni ka Jehovha. Kukhata, hi na bhula ngu fanelo yimweyo ngu yimweyo ni nzila yi ti nga lava a ti kombisa ngu yona. Msana keto, hi na wona ti ti nga vhuna Dhaniyeli ku e sakulela tifanelo toneto. Ngu magwito hi na bhula ngu nzila yi hi nga mu etetelako ngu yona. Hambiku gondo yiya yi nga bhalwa ku txi alakanyelwa majovhem, hotshethu hi nga vhuneka ka txikombiso txa Dhaniyeli.

4. Dhaniyeli a kombisile txibindi ngu nzila muni? Ningela txikombiso.

⁴ Vathu va txibindi ti nga maha ve wonisana ni kuthava, kambe kha va tumeleli ti to kuthava koneko ku va lekisa ku maha ti u ku tatinene. Dhaniyeli i ti dijovhem da txibindi txa hombe ngutu. He woni makhambi mambidi aya a nga kombisa txibindi. Dikhambi do khata, ti nga maha ku di vite 2 wa malembe msana ko Bhabhilona a di hoxotile Jerusalema. Mkoma Nebhukodhonosori wa khe Bhabhilona a ve ni mloro wu wu nga m’xanisa ngutu, wa txithombe txa hombe. Ene a thembisile kudaya titxhari tile ta Bhabhilona, kumweko ni Dhaniyeli, ngako va si m’geli txhamuselo ya mloro wakwe. (Dhan. 2:3-5) Ti lavile ti to Dhaniyeli e teka dizambo ngu txikuluveta; kasi ku vathu vavangi va si dawi. Se Dhaniyeli “a to wulela e kombela ka mfumeli ku e mninga mbimo yo ta txhamusela mloro.” (Dhan. 2:16) Eto ti lavile txibindi ni likholo. Bhiblia kha yi wombi ti to msana kheya Dhaniyeli a ti nga txhamusela miloro. Se Dhaniyeli a to kombela vangana vakwe ava va nga raywa ngu Vabhabhilona ti to i Xadhreke, Mixake ni Abhedhi-Nego kasi ku “ve kombela wumbilu ka Txizimu txa nzumani madingano ni txihunja txiya.” (Dhan. 2:18) Jehovha a xamute mikombelo yoneyo. Se ngu kuvhunwa ngu Jehovha, Dhaniyeli a txhamusete mloro wa Nebhukodhonosori. Se ene ni vangana vakwe va hulukile.

5. Ngu txihi txiduko tximwani, ti nga lava Dhaniyeli e kombisa txibindi?

⁵ Msananyana ko Dhaniyeli a di txhamusete mloro wule wa txithombe txa hombe, txibindi txakwe txi tshumete txi dukwa. Nebhukodhonosori a ve ni mloro wumwani wu nga txi m’xanisa. Ka mloro wuwa a woni mndonga wa hombe ngutu. Ngu txibindi Dhaniyeli a txhamusete mloro, ni kuwomba ti to mkoma a ndi na xanga ni kuluza wukoma ngu mbimonyana. (Dhan. 4:25) Mkoma a ndi na wona Dhaniyeli nga o mu wukela ngu txhamuselo yile ni ku a ndi na m’daya ngu txikuluveta. Kambe Dhaniyeli a kombisile txibindi e simama e mu txhamusela.

6. Ngu tihi ti nga vako ti di vhuni Dhaniyeli ku e va ni txibindi?

⁶ Dhaniyeli a nga va a di vhunwi ngu txani ku va m’thu wa txibindi ka wutomi wakwe wotshe? Ha tsaniseka ti to i di ngadi jovhem, Dhaniyeli  a gondile ta tingi ka txikombiso txa tate wakwe ni mame wakwe. Kha ti kanakanisi ti to vona va engisile sileleto sa Jehovha asi a nga ti si ningile vaveleki va Israyeli, ni ku, va gondisile vanana vawe Mlayo wa Txizimu. (Dhewut. 6:6-9) Dhaniyeli a si zivi digumi da milayo dwe, kambe a ti ziva si Vaisrayeli va nga ti fanete kudya ni si va nga si faneli kudya. b (Levhi 11:4-8; Dhan. 1:8, 11-13) Dhaniyeli a gondile matimu a vathu va Txizimu ni ku a txi ti ziva ati ti nga va mahekela mbimo yi va nga leka kuengisa Jehovha. (Dhan. 9:10, 11) Otshe maexperiyensia ya Dhaniyeli a nga ma hanya ka wutomi wakwe ma mtsanisekisile ti to Jehovha ni tingilozi takwe ta mtamo va txi m’seketela.—Dhan. 2:19-24; 10:12, 18, 19.

7. Ngu tihi timwani ti nga vhuna Dhaniyeli ku e va ni txibindi? (Wona mfota.)

⁷ Dhaniyeli a gondile Mibhalo ya vaprofeti va Txizimu, kupata ni wuprofeti wa Jeremiya. Ngu kuya ngu ti a nga gonda, a pfisisile to wukhumbi wule wa Vajudha wu nga teka mbimo yo lapha se wu ti hafuhi ni kuguma. (Dhan. 9:2) Kuwona wuprofeti wa mu ka Bhiblia wu txi hetiseka ti tsanisile themba ya Dhaniyeli ka Jehovha, ni ku ava va thembako ngutu Txizimu va nga va ni txibindi txa hombe. (Fananisa Varoma 8:31, 32, 37-39.) Ta lisima ngutu, ngu ti to Dhaniyeli a txi maha mkombelo mbimo yotshe ka Tate wakwe wa nzumani. (Dhan. 6:10) A kombete divalelo ya sionho sakwe ka Jehovha ni ku m’gela ta mbiluni. Ni ku Dhaniyeli a kombete txivhuno. (Dhan. 9:4, 5, 19) Ene i ti m’thu wo fana ni nathu, kha velekwa ni txibindi, kambe a sakulete fanelo yoneyo ngu kugonda kumaha mkombelo ni kuthemba Jehovha.

8. Hi nga txi sakulelisa kutxani txibindi?

⁸ Hi nga maha txani kasiku hi sakulela txibindi? Vaveleki vathu va nga hi kuzeta ku hi va ni txibindi, kambe va nge hi ningi txibindi hambi va di natxo. Ku va ni txibindi ti fana ni kugondela wusikoti wo kari. Ti to u kulisa wusikoti wako ti lava u wona nzila yi m’gondisi a mahako ngu yona se u etetela txikombiso txakwe. Ngu ha kufanako, hi gondela ku va ni txibindi ngu kuwonisisa khakwati nzila yi vamwani va kombisako ngu yona fanelo yoneyo se hi etetela txikombiso txawe. Se, hi gondile txani ka Dhaniyeli? Kufana ni nene ti lava hi ziva kwati Dipswi da Txizimu. Hi fanete kutsanisa wuxaka wathu ni Jehovha ngu ku hi womba-womba nayo mbimo yotshe hi di thusekile. Ti lava hi themba Jehovha, hi tsaniseka ti to mbimo yotshe a na hi vhuna nguko a ni nathu. Se ngako likholo lathu li txi dukwa, hi na va ni txibindi.

9. Hi nga wuyelwa ngu nzila muni ngu kuva ni txibindi?

⁹ Athu ha wuyelwa ngu tinzila ta tingi ngu kuva va txibindi. Wona txiperiyensia txa Ben. Ene a gondile ka txikolwa khe Alemanha aha va nga ti kholwa ka ku ti mahekela ka silo ni ku va txi pimisa ti to, ati Bhiblia yi ti wombako ngu wuvangi makuhu. Ditshiku do kari, Ben a ve ni lungelo yo txhamusela to ngu kutxani a nga txi kholwa ti to wutomi wu to vangwa. Ene a txhamusete ngu txibindi a ti a nga txi kholwa ka tona. Yi vile yihi wuyelo? Ben a womba tiya: “Profesori wangu a engisete khakwati, ene a mahile makopiya ya didungula di ni nga di thumisa kasi kuseketela wuvangi se e ninga mmweyo ni mmweyo ka turma yathu.” Se va angulisile kutxani vakolega va Ben? Ene a womba tiya: “Wungi wawe va kuluvetile ku ti pfisisa ni ku va ni gete to va ti ni txixonipho txa hombe ngu ngani.” Nga ha txiperiyensia txa Ben txi nga kombisa ngu kona vathu va va ku ni txibindi va xoniphwa ngu vamwani mbimo yotshe. Ti nga maha ve vhuna vamwani ku ve gonda ngu Jehovha.  Ngu toneto hi ni txivangelo txa hombe txo sakulela txibindi.

10. Nji txani kuthembeka?

¹⁰ Ka Bhiblia dipswi da txihebheru di di ku “kuthembeka,” mwendo “lirando lo mbi guma,” mbimo yotshe di txhamusela nzila yi Jehovha a kombisako ngu yona lirando lo mbi guma ka malanda akwe. Dipswi donedo di tshumela di txhamusela nzila yi malanda akwe ma kombisanako ngu yona lirando. (2 Sam. 9:6, 7) Ngu kutsimbila ka mbimo kuthembeka kwathu ku nga ya ku txi tsana. Wona nzila yi ti nga maheka ngu yona ka Dhaniyeli.

11. Dhaniyeli a kombisile kuthembeka ngu nzila muni mbimo yi a nga ti kute ngu tanga? (Wona mfota wa kapa.)

¹¹ Ku ve ni makhambi o tala ka wutomi wa Dhaniyeli ti nga lava e kombisa ti to a ndi na simama a di thembekile ka Jehovha mwendo nem. Kambe txiduko txa hombe txi tile mbimo yi a nga ti ni kona mu ka 90 wa malembe. Se ka mbimo yoneyo, Bhabhilona yi ti xutwe ngu Vamedhi ni Vapersa ni ku ku txi fuma mkoma Dhariyo. Vathu va nyumba ya wukoma va si dhundi Dhaniyeli ni ku va si xoniphi Jehovha Txizimu txakwe. Se va to maha makungo o daya Dhaniyeli. Va to veka mlayo awu wu ndi no duka Dhaniyeli to a ndi na simama a di thembekile ka Txizimu mwendo ka mkoma Dhariyo. Ati Dhaniyeli a nga ti fanete kumaha kasi kukombisa to wa thembeka ka mkoma Dhariyo ni malanda akwe, i ti kuleka kumaha mkombelo ka Jehovha kudingana 30 wa masiku ti to a si tsayiswi. Dhaniyeli a lambile kumaha toneto se e sawula kusimama a di thembekile ka Jehovha. Ngu toneto va to m’vinza ka diphala da tingonyamo. Jehovha a hakete kuthembeka ka Dhaniyeli ngu kuvhala sisofu sa tingonyamo. (Dhan. 6:12-15, 20-22) Hi nga li kombisisa kutxani likholo lo tsana ka Jehovha nga ha Dhaniyeli a nga li kombisa ngu kona?

12. Dhaniyeli a kombisile ngu nzila muni kuthembeka kwakwe ko tsana ka Jehovha?

¹² Ngu ha hi nga ti wona ngu kona, kuthembeka kususumetelwa ngu lirando lo tsana. Dhaniyeli a simamile a di thembekile ka Jehovha nguko a txi mranda ngutu Tate wakwe wa nzumani. Kha ti kanakanisi ti to Dhaniyeli a sakulete lirando lonelo nguko a txi ti ha mbimo yo alakanyisisa ngu tifanelo ta Jehovha ni ngu nzila yi a nga txi ti kombisa ngu yona. (Dhan. 9:4) Dhaniyeli a txi kombisa kubonga nguko a txi  alakanyisisa ngu totshe tatinene ati Jehovha a nga m’mahela ni ti a nga mahela Vajudha kulowe.—Dhan. 2:20-23; 9:15, 16.

13. a) Ngu tihi ti ti nga dukako kuthembeka ka majovhem? Ningela txikombiso. (Wona mfota.) b) Ngu ha hi nga ti wona ngu kona ka vhidhiyo u nga xamulisa kutxani ngako m’thu a txi kuwotisa ti to, ina Tifakazi ta Jehovha ta seketela ava va sawulako kurandana ni m’thu wa limbewu limwelo?

¹³ Kufana ni Dhaniyeli majovhem athu ma randetwe ngu vathu va va si xoniphiko Jehovha kumweko ni matshina a milayo ya Bhiblia. Vathu vonevo ti nga maha ve nyenya mmwani ni mmwani awu a randako Jehovha. Vamwani ti nga maha ve dhukisela majovhem athu kasi ku ve leka kuthembeka ka Jehovha. Ngu txikombiso wona ti ti nga mahekela Graeme, awu a zumbako Australia. Ene a wonisani ni txiduko mbimo yi a nga ti sekundaria. Profesori wakwe a wotisile turma ti to va nga angulisa kutxani ngako mngana wawe a txi vagela to wa randana ni m’thu wa limbewu limwelo. Msana keto profesori a wombile to ava va seketelako to kha ta biha va ema ngu didhawa; ava va si seketeliko va ema ngu didhawa dimwani. Graeme a womba tiya: “Votshe va to tsula ka didhawa di di nga ti kombisa kuseketela, se ani ni mwanathu mmwani wa txi mwamna kha ha nga seketela.” Ati ti nga londisa ti dukile kuthembeka ka Graeme ka Jehovha. Ene a womba tiya: “Mbimo yi yi nga ti sate ka di aula yi gumile ngu ku profesori ni vakolega ve hi poyilela.” Ni zamile kutxhamusela ti ni nga ti ti kholwa, ngu nzila yo rula ni kudinganisela, kambe kha nga ho a nga engisa ni dipswi dadimwedo da ti ni nga txi womba.” Ti m’gwesile ngu nzila muni Graeme? Ene a womba tiya: “Kha ta ni tsakisa kupoyilelwa, kambe ni pfite litsako la hombe ngu ku ni nga kota kutxhamusela ati ni kholwako ka tona.” c

14. Ngu yihi nzila hi nga sakulelako ngu yona kuthembeka ko tsana ka Jehovha?

¹⁴ Hi nga sakulela kuthembeka ko tsana ka Jehovha ngako hi di ni lirando ngu ngene kufana ni Dhaniyeli. Hi sakulela lirando lonelo ngu kugonda tifanelo ta Jehovha. Ngu txikombiso, hi nga gonda ngu si a nga si vanga. (Var. 1:20) U txi lava kukulisa lirando lako ni txixonipho ngu Jehovha, u nga lera mwendo kuxalela mlongoloko wa mavhidhiyo awu wu ku “Ina txi to vangwa?” U nga tshumela u gonda ka mabhroxura ya ma ku “Xana Swilo Leswi Hanyaka Swi Lo Tumbuluxiwa?” mwendo “A origem da vida-Cinco perguntas que merecem resposta.” Wona ati mwanathu wa txisikati awu i ku nga di jovhem wa khe Dinamarca a dhanwako ku i Esteri a wombako mayelano ni mabhuku athu: “Ma txhamusela kwati timhaka. Ona kha ma kugeli ti u fanelako kukholwa ka tona; ona mo kugela ditshuri, se awe u ti mahela txisungo.” Ben, wu hi nga womba-womba ngu ngene a khene: “Ati ni nga ti gonda ka mabhuku yale ti tsanisile likholo langu. Ti txi kombisa ti to Txizimu ngu txona M’vangi wa wutomi.” Msana ko u di gondile mabhuku oneyo ti nga maha u tumelelana ni ti Bhiblia yi ti wombako yi txi: “Ngawe u ku ni fanelo, Mkoma Txizimu txathu, ya kuamukela kupfaliswa, wudhumo ni mtamo, nguko ngawe u nga vanga sotshe simaha.”—Mtu. 4:11. d

15. Ngu yihi nzila yimwani yo hi kulisa wuxaka wathu ni Jehovha?

¹⁵ Yimwani nzila yo kulisa lirando lathu ngu Jehovha ngu gonda mayelano ni mwanana wakwe Jesu. Mwanathu wa txisikati i ku nga di jovhem a dhanwako ku i Samira, wa khe Alemanha a mahile toneto. Ene a womba tiya: “Ni zivile kwati Jehovha ngu kugonda ngu Jesu.” Mbimo yi i nga ti m’dotho, Samira ti txi mkaratela  kupfisisa to Jehovha a ni matipfelo. Kambe ene a ti pfisisile toneto ngu kugonda ngu Jesu. Ene a womba tiya “Na m’dhunda Jesu nguko ene mngana wa mnene ni ku wa dhunda vanana.” Mbimo yi a nga txiya e gonda ngu Jesu, wuxaka wakwe ni Jehovha wu txi ya wu txi kula. Ngu kutxani? Ene a womba tiya: “Kudotho-kudotho ni pfisisile to Jesu a txi mu etetela Tate wakwe ngu nzila yo pelela. Vona va fana ngutu. Ni tumbute to ngu kutxani Jehovha a di rumete mwanana wakwe ku ta hamafuni, kasi ku ti koteka to votshe vathu va mziva kwati Jehovha.” (Joh. 14:9) Ngaku u txi lava kutsanisa wuxaka wako ni Jehovha, ngu kutxani u si ti hi mbimo yo gonda ngu ha u nga ti kotako ngu kona ngu Jesu? U txi maha toneto, lirando lako ni kuthembeka kwako ka Jehovha si na kula.

16. Hi wuyelwa ngu nzila muni ngu kuva vo thembeka? (Masalmo 18:25; Mika 6:8)

¹⁶ Vathu vo thembeka va tolovela kuva ni wungana wa wunene wo mbi guma. (Rute 1:14-17) Kuengetela keto, vathu va va thembekako ka Jehovha va ni sivangelo sasinene so ve va ni kurula. Ngu kutxani? Nguko Jehovha a thembisa kuva wo thembeka ka va va thembekako kwakwe. (Lera Masalmo 18:25; Mika 6:8.) Alakanya ngu tiya, Mvangi wo guleka ngutu a tiemisela kuva ni wuxaka wo tsana ngutu ni nathu! Ngako hi di ni wuxaka wuwa wo tsana ni Jehovha, sikarato, vakaneti mwendo lifo si nge hi hambanise ni Tate wathu wa nzumani. (Dhan. 12:13; Luka 20:37, 38; Var. 8:38, 39) Hi nga wona lisima la kona lo etetela Dhaniyeli ngu kusimama hi di thembekile ka Jehovha!

17-18. Ngu tihi timwani hi nga ti gondako ka Dhaniyeli?

¹⁷ Ka gondo yiya, hi bhute ngu tifanelo timbidi ta Dhaniyeli. Kambe ku ni to tala ti hi nga ti gondako kwakwe. Ngu txikombiso, Jehovha a ningile Dhaniyeli miwoniso, miloro kumweko ni wusikoti wo txhamusela matimu a wuprofeti. Ku tala ka wuprofeti wonewo se wu hetisekile. Wumwani wu ningela txhamuselo ya ti ti no humelela hamafuni mbimo yi yi tako ati ti no gwesa mmwani ni mmwani kwathu.

¹⁸ Ka gondo yi londiselako, hi na wona wuprofeti wumbidi awuwa wu nga bhalwa ngu Dhaniyeli. Kupfisisa wuprofeti wonewo ti nga vhuna hotshethu, majovhem mwendo vo kula ngu tanga, kumaha sisungo sa wutxhari konku. Wuprofeti wonewo wu nga tsanisa txibindi txathu kumweko ni likholo kasi ku ta wonisana ni siduko si si tako.