1. Ngu sihi sisungo asi vamwani va nga maha? Ngu kutxani?

VANATHU vo tala nyamsi va maha mizamo ya hombe, ngu txikombiso vamwani va sawula kwa mbi txhadha, mipatwa yimwani yi sawula kwa mbi kuluveta yi veleka vanana, timwaya timaha totshe ti to ti hehukisa wutomi. Ngu kutxani vanathu va txi maha sisungo soneso? Ngu mhaka ya txivangelo tximwetxo txa lisima; i ku ku andisa mthumo wawe ka Jehovha. Vona kha va vileli niku va themba ti to Jehovha a na va ninga sotshe si si lavekako. Ina vo ti kanganyisa? Nadha! Hi ti zivisa kutxani? Ngu txikombiso, ka mbimo yi yi nga pinda Jehovha a katekisile Abrahamu i ku “tate wa va va kholwako.”—Var. 4:11.

2. a) Ngu kuya ngu Vahebheru 11:8-10, 16, ngu kutxani Abrahumu a ti lekile Uri? b) Hi na bhula ngu txani ka msungo wuwa?

² Abrahamu a txi zumba ka didhoropa do ganya i nga ti Uri, hambiketo a di lekile. Ngu kutxani? Nguko ene a ti rinzela “didhoropa da ku akwa di di ni makhato o tsana.” (Lera Vahebheru 11:8-10, 16.) “Didhoropa” da kona ngu dihi? Ngu sihi sikarato asi a nga manana naso a txi rinzela ku didhoropa donedo di akwa? Hi nga etetelisa kutxani Abrahamu ni malanda mamwani a Jehovha a ngweno? He bhuleni ngu tixamulo ta siwotiso soneso.

3. Nji txani “didhoropa” adi Abrahamu a nga ti di rinzete?

³ Didhoropa a di di nga ti rinzelwa ngu Abrahamu i ti Mfumo wa Txizimu. Ka Mfumo wonewo ku na fuma Jesu ni 144.000 wa Makristu aya i ku vasawuleki. Paulo a wombile ti to Mfumo wonewo “didhoropani ka Txizimu txi txi hanyako, Jerusalema  wa nzumani.” (Vaheb. 12:22; Mtu. 5:8-10; 14:1) Jesu a gondisile valondiseli vakwe ti to ve kombela ku Mfumo wa Txizimu wu ta ha mafuni ti to kuranda ka Txizimu kumaheka ha mafuni nga nzumani.—Mat. 6:10.

4. Ngu kuya ngu Genesisi 17:1, 2, 6, ngu tihi ti Abrahamu a nga ti ti pfisisa mayelano ni Mfumo wa Txizimu?

⁴ Ina Abrahamu a ti ti ziva ti to Mfumo wa Txizimu wu ndi na zumbisa kutxani? Ahim-him. Wuxoko-xoko wa kona i ti “makungo a kusisaleka” kudingana malembe o tala. (Vaef. 1:8-10; Vakl. 1:26, 27) Kambe Abrahamu a ti ti ziva ti to ku ndi na huma vafumeli ngu ka liveleko lakwe. Eto a ti thembisilwe ngu Jehovha apune. (Lera Genesisi 17:1, 2, 6.) Abrahamu a ti ni likholo ka Mfumo wa Txizimu aha koza a txi nga o wona Msawuleki wa kona mwendo Mesiya awu a ndi no va Mkoma wa Mfumo wonewo. Ngu toneto Jesu a nga khene: “Abrahamu, tate wanu, a tsakete kuwona ditshiku dangu, se a di woni e nengela.” (Joh. 8:56) Ti hakubasani ti to Abrahamu a ti ti ziva ti to liveleko lakwe li ndi na wumba Mfumo awu wu nga simekwa ngu Jehovha, se ene a ti ti emisete kurinzela kuhetisaka ka sithembiso soneso.

5. Hi ti zivisa kutxani ti to Abrahamu a ti rinzela “didhoropa” a di muaki wa kona i ku Txizimu?

⁵ Abrahamu a ti kombisile kutxani ti to a txi rinzela “didhoropa”, mwendo Mfumo awu wu nga vekwa ngu Jehovha Txizimu? Txo khata, Abrahamu kha ti betela ka ta mifumo ya vathu. Ene a tsimbite ni kuzumba ka makhalo o hambana-hambana na asi seketeli mifumo ya vathu. I si nge to dwe, Abrahumu kha lwela kuva ni mfumo wakwe. Hahanze keto ene a simamile e engisa Txizimu na a txi rinzela ku txi hetisisa sithembiso sa txona. Ngu kumaha toneto ene a thembisile ti to ene ati ni likholo la hombe ka Jehovha. He bhuleni ngu sikarato simwani asi a nga manana naso se hi wona to hi nga gonda txani ka txikombiso txakwe.

6. Di ti zumbisile kutxani didhoropa da Uri?

⁶ Uri didhoropa adi Abrahamu a nga ti zumba ka dona di ti vhikelekile ni ku txa wutomi txi txi va tsimbilela kwati. Dona di ti vhilkelekile ngu milonga ya mati yi nga ti tiho ngu madhawa mararu ni ngu mimuro ya hombe. Vathu va didhoropa dile va ti gonda ka sikolwa sa hombe. Ti ti komba Uri i ti didhoropa  da mabhindu nguko vaxolisisi va ti ya mana maphepha a ta wuxavisi. Tinyumba ta Uri ti ti akilwe ngu sitini, ti semendelwa ti tshumela ti pendwa. Yimwani miti yi ti ni 13 mwendo 14 wa tinyumba ati ti nga ti ranganyatile mtendela awu wu nga ti semendetwe.

7. Ngu kutxani Abrahamu ti di lavile e themba ti to ene ni mwaya wakwe va ndi na vhikelwa ngu Jehovha?

⁷ Abrahamu ti lavile e themba ti to ene ni mwaya wakwe va ndi vhikelwa ka Jehovha. Ngu kutxani? Khumbula ti to Abrahamu ni Sara va khukhile ka didhoropa da Uri e ya zumba matendani ditikoni ka Kanana. Mwaya wakwe wu ti si nga nga di vhikelekile ngu milonga ya mati ni ngu mimuru yo demba, kambe va ti zumba ka wukhalo wu ti ndi no hehuka ku ve xaselwa ngu valala.

8. Ngu sihi sikarato asi Abrahamu a nga mana naso?

⁸ Abrahamu a mahile kudhunda ka Txizimu, kambe mbimo yimwani ti si mu hehukeli kumana so dyisa mwaya. Jehovha a ti gete Abrahamu ku e ya zumba ka ditiko dimwani ka ditiko donedo kugwitile ku va ni nzala. Eto ti mahile Abrahamu e maha txisungo txo teka mwaya wakwe ve ya zumbanyana Egipta ti to ve hanya nzala. Hambiketo, Faro awu i nga ti mkoma wa Egipta a mu tekete msikati. Jehovha a mahile to Faro e tshumeta Sara, kambe alakanyia ti Abrahamu a nga ti pfisa tona mbimo yi a nga tekelwa msikati kala ku za Faro e mu tshumeta.—Gen. 12:10-19.

9. Ngu sihi sikarato sa mwaya asi Abrahamu a nga manana naso?

⁹ Mwaya wa Abrahamu wu ti nga di ni sikarto simwani. Sara msikati wakwe a si veleki. Txikarato txonetxo txi hetile mbimo yo tala. Sara a gete Abrahamu ku e veleka vanana ni Hagari awu i nga ti txithumi txakwe. Kambe mbimo yi Hagari a nga khura txirumbu a khatile kudhelela Sara. Sara a txi wusile ha ko za Hagari e pfuka.—Gen. 16:1-6.

10. Ngu tihi ti nga humelela Ismayeli ni Isaake ti nga duka likholo la Abrahamu?

¹⁰ Ngu kutsimbila ka mbimo Sara a mani txirumbo e veleka mwanana i ku Isaake. Abrahamu a txi va dhunda votshe vanana vakwe, Isaake ni Ismayeli. Kambe, aku Ismayeli a nga txi dyisa khayi-khayi Isaake, Abrahamu a sungekile ku mu hinga kumweko ni mame wakwe. (Gen. 21:9-14) Ngu kutsimbila ka mbimo, Jehovha a gete a Abrahamu ti to e ningela Isaake ku e maha digandelo. (Gen. 22:1, 2; Vaheb. 11:17-19) Ka siemo siya sa simbidi Abrahamu ti lavile e themba ti to Jehovha a ndi na hetisisa ati a nga ti ti thembisile ngu vanana vakwe.

11. Ngu kutxani Abrahamu ti di lavile e rinzela ngu kutimisela?

¹¹ Kukhukhela ka mbimo yoneyo Abrahamu ti lavile e gonda kurinzela ka Jehovha ngu kutimisela. Abrahamu ti nga maha ati ni kona mu ka 70 wa malembe mbimo yi ene ni mwaya wakwe va nga khuka Uri. (Gen. 11:31–12:4) Abrahamu a hetile 100 wa malembe a ti Kanana, ene a ti zumba ka matenda ka makhalo o hambana-hambana. Abrahamu a fite a di ni 175 wa malembe. (Gen. 25:7) Kambe ene kha wona kuhetisaka ka sithembiso sa Jehovha so ninga liveleko lakwe ditiko da Kanana. Ni ku ene a fute ku se simekwa Mfumo wa Txizimu i ku didhoropa a di a nga txi di rinzela. Hambiketo, Bhiblia yi womba to Abrahamu a fite i ti “txikosana ni ku a ti [enelekisile ngu malembe, NM].” (Gen. 25:8) Hambiku a Abrahamu a nga ti manana ni sikarato so tala a simamile e va ni likholo lo tsana ni ku a di tiemisete kurinzela kuhetiseka ka sithembiso sa Jehovha. Ngu kutxani Abrahamu a di si koti kutimisela? Nguko Jehovha a txi mu vhikela ni ku a txi mu teka kota mngana wakwe.—Gen. 15:1; Isaya 41:8; Jak. 2:22, 23.

12. Ngu dihi didhoropa a di hi di emelako?

 ¹² Kufana ni Abrahamu nanathu hi rinzela didhoropa a di di ku ni makhato o tsana i ku Mfumo wa Txizimu. Kambe hi nga ti to didhoropa donedo do mbi si akwa. Mfumo wa Txizimu wu khatile kufuma nzumani ngu 1914. (Mtu. 12:7-10) Kambe hi rinzela ti to wufuma ha mafuni kotshe. Hi txi ngadi hi txi rinzela hi na manana ni sikarato so fana ni si Abrahamu ni Sara va nga manana naso. Ina malanda a Jehovha a ngweno ma sikota kuetetela txikombiso txa Abrahamu? Ina! Matimu a malanda a mangi a Jehovha a ngweno aya ma manekako ka direvhista da Muwoneleli ma kombisa ti to vo tala va kombisile likholo ni kurinzela kufana ni Abrahamu. He wone mamwani ya kona hi wona to hi nga gonda txani.

13. Hi nga gonda txani ka ti ti nga humelela mwanathu Walden?

¹³ Tiemisele kutitona so kari ngu mhaka ya Mfumo wa Txizimu. Ngako hi txi thangetisa Mfumo wa Txizimu i ku didhoropa di hi di rinzelako ka wutomi wathu, hi na fana ni Abrahamu awu a nga ti tona so kari ti to e tsakisa Txizimu. (Mat. 6:33; Marku 10:28-30) A hi woni txikombiso txa mwanathu wu a dhanwako ku hi Bill Walden. * Mbimo yi Bill a nga khata kugonda ni Tifakazi ta Jehovha ngu 1942, ene a ti hafuhi ni kugwita kugonda wuenginyeru wo aka ka txikolwa txa khe Estados Unidos. Nem a si se heta txikolwa m’gondisi wakwe se a ti mu lavete mthumo, kambe Bill a lambile. Bill a txhamusete m’gondisi wakwe ti to a sa tiemisela kulondetela mithumo ya timale ti to e maha to tala ka thumo wa Jehovha. Msana keto, Bill a ñotwe ti to e yiswa wusotxhwani. Ngu txixonipho a txhamusete ti to a nge tsuli wusotxhwani se a ningilwe mnando wo diha 10.000 wa madholari ma dinganako 600.000 ni kuzumba jele kudingana 5 wa malembe. Kambe ene a humisilwe msana ka 3 wa malembe. Ngu kutsimbila ka mbimo a rambilwe ku ya ka Txikola txa Gileade e gwita e rumelwa Africa e ya thuma kota murumiwa. Mbimo yi Bill a nga txhadha ni Evha ti lavile  ve maha mizamo ya hombe ti to ve simama ve thuma Africa. Mbimo yi Bill a nga txhadha ni Evha ti lavile ve maha mizamo ti to ve simama ve thuma Africa. Ngu kutsimbila ka mbimo vona va tshumete ve ya Estados Unidos ti to ve khatalela mame wa Bill. Bill a vhala matimu akwe ngu kuwomba tiya: “Ni huma ni mirongo ya litsako mbimo yi ni khumbulako ti to ni vile ni lungelo yo thumela Jehovha kupinda 70 wa malembe. Mbimo yotshe ni bonga Jehovha ngu ku va a di ni vhunile ni thangetisa mthumo wakwe ka wutomi wangu.” Ina nawe u teka mthumo wa mbimo yotshe i di wa lisima ka wutomi wako?

14-15. U gondile txani ka ti nga humelela ka mpatwa wa va ka Apostolidis?

¹⁴ U nga pimise ti to awe u na zumbela kudya do titila. Txikombiso txa Abrahamu txi kombisa ti to hambi vathu va va ningetelako wutomi wawe ka Jehovha va manana ni sikarato. (Jak. 1:2; 1 Pedro 5:9) A ti ti nga humelela mwanathu Aristotelis Apostolidis * ti kombisa ti to eto ditshuri. Ene a bhabhatisilwe khe Grécia ngu 1946. Ngu 1952 a wutile mwanathu Eleni, awu nene a nga ti ni makungo o va ka mthumo wa mbimo yotshe. Kambe, Eleni a lwate se ku ti ya manwa ti to a ti ni txilonda ka wuluvi. Eleni a tshumete e mahwa operasawu kambe sihango simwani si emile kuthuma ni ku avile ni txikarato txo womba-womba. Eleni a simamile e hiseka ka mthumo wa Jehovha hambiku a nga txi lwalwa ni kuxaniswa ngu wukoma ka mbimo yoneyo.

¹⁵ Mwanathu Aristotelis a khatalete msikati wakwe kudingana 30 wa malembe. Ka mbimo yoneyo ene a thumile kota didhota, a vhunetile ka komisawu yo lulamisela mitshangano ya hombe ni ko aka Nyumba ya mitshangano ya hombe. Ngu 1987 mwanathu Eleni a dawisilwe ngu ditimba a di kutxhumayelani. Eto ti mahile to e lwala ngutu aha ko e heta malembe a mararu a to ko sala ngu mbilu se e gwitisa kuluza. Aristotelis a vhala matimu akwe ngu kuwomba tiya: “Ka wutomi ni mananile ni sikarato, siduko ni simahakalo so mbi rinzelwa ati ti nga lava ni timisela ni kutsanisela ka sona. Hambiketo, mbimo yotshe Jehovha wa ni ninga mtamo wo ni wonisana ni  sikarato soneso.” (Mas. 94:18, 19) Jehovha wa va randa votshe vale va mahako totshe ti va nga ti kotako ti to ve mu thumela ku si nga ni mhaka ni sikarato si va mananako naso!

16. Ngu txihi txialakanyiso txi mwanathu Knorr a nga ninga msikati wakwe?

¹⁶ Veka mapimo ako ka wumangwana. Abrahamu a ti vekile mapimo ka hakhelo ayi Jehovha a nga ti mu thembisile, se eto ti mu vhuni ku e xula sikarato asi a nga txi manana naso. Mwanathu Audrey a mahile toneto hambiku a nga felwa ngu mwamna wakwe Nathan Knorr awu a nga ti lwala ngu Cancro.Ene a tshumete e txhadha ni mwanathu Glen Hyde awu nene a nga xaniseka ngu Alzheimer i ku malwati a msungo. * Ene a khene a ti mwanathu Knorr a nga ni gela mavhikinyana msana a si se fa ti mu vhuni. Ene a womba tiya: “Nathan a ni khumbutisile tiya: ‘Hi txi za hifa themba yathu yi tsani hi na humula hi mbi xaniseka kambe.’ A tshumete a txi khene: ‘U nga wone msana, wonetela hakhelo yako. . . . zumba u di bhisi ngu kuvhuna vamwani u na mana litsako.’” Atxiya njialakanyiso txa lisima kuzumba hi di bhisi ngu kuvhuna vamwani ni ‘kutsaka kuthembani kwathu’!—Var. 12:12.

17. a) Ngu sihi sivangelo hi ku naso so veka mapimo ka wumangwna? b) Ati ti ku ka Mika 7:7, ti hi vhunisa kutxani ti to hi ta tidila ngu makatekwa mbimo yi yi tako?

¹⁷ Nyamsi hi na ni sivangelo so tala ngutu so veka mapimo athu ka wumangwana. Ati ti mahekako nyamsi ti ti veka ha kubasani ti to hi hanya tishokani ka masiku a magwito. Kha ti na mbi lava hi rinzela kambe didhoropa adi di ku ni makhato o tsana, i ku Mfumo wa Txizimu awu wu no fuma ha mafuni si nga kale. Mfumo wa Txizimu wu na tisa makatekwa o tala, hi na ta tidila ngu kuamukela maxaka athu aya ma nga fa. Ka mbimo yoneyo Jehovha a na ta hakhela Abrahamu nguko a kombisile likholo ni kutimisela ngu ku mu wusa ni maxaka akwe ve hanya ha mafuni. U nga maha txani ti to nawe u ta va amukela? Tekelela txikombiso txa Abrahamu, maha ti u nga tikotako ti to u seketela Mfumo wa Txizimu. Simama u di thembekile hambi u txi manana ni sikarato, timisela u emela kuhetiseka ka sithembiso sa Jehovha.—Lera Mika 7:7.