1. Nji txani a txi nga hi tsanisako mbimo yi hi tipfako hi si nga ni wathu, mwendo hi txi manana ni siralanganya sa wutomi? (Masalmo 118:5-7)

INA u khala ku tipfa u si nga ni wako, u wona nga kha ngaho a nga ku vhunako to u wonisana ni sikarato? Ngako u txi tipfa ngu nzila yoneyo khu nga wekha. Hambi Malanda a Jehovha ma ti pfite ngu nzila yoneyo. (1 Vafu. 19:14) Ngako eto ti txi ku mahekela khumbula txithembiso txa Jehovha atxi txi ku: “Kha ni na mbi thuka ni ku leka, kha ni na mbi kutshotsha.” Se hi nga womba hi di tsani hi txi khathu: “Jehovha ngene txivhuno txangu kha ni na mbi thava txilo.” (Vaheb. 13:5, 6) Mpostoli Paulo a bhalete mapswi awa Makristu a Judheya ngu dilembe da 61. Mapswi akwe ma hi khumbutisa matipfelo a mbhali wa Masalmo 118:5-7.—Yi lere.

2. Hi na bhula ngu txani ka gondo yiya, ngu kutxani?

² Kufana ni mbhali wa masalmo, Paulo a txi tiziva ti to Jehovha mvhuni wakwe. Ngu txikombiso ku di ngadi sate malembe mambidi ti to e bhala dibhuku da Vahebheru Paulo a mananile ni sihuhuri a di ka liendo ngu dibhoti. (Mith. 27:4, 15, 20) Jehovha a mvhuni ka timbimo toneto. Ene a ti kombisile i di mvhuni wakwe ngu tinzila to hamba-hambana. Hi na bhula ngu tinzila tiraru a ti a nga mvhuna ngu tona. Jehovha a mvhuni ngu kuthumisa Jesu ni tingelozi, wukoma ni Makristu kulowe. Ku wona a ti ti nga mahekela Paulo ti na hi vhuna ku hi tsanisa themba yathu ya ti to Txizimu txi na hi engisa hi txi kombela txivhuno.

3. Ngu tihi ti ti nga mahako Paulo a di ti wotisile? Ngu kutxani?

³ Ngu dilembe da 56, dibutho di ruruvisete Paulo di mu humisa dithepeleni, ni ku di txi lava ku mdaya, se ene a txi lava txivhuno. Ka ditshiku di di nga londisela mbimo yi Paulo a  nga emiswa masoni ka dotshe dibanza, ene a ti lava ku xakelwa ngu valala vakwe. (Mith. 21:30-32; 22:30; 23:6-10) Ka mbimo yoneyo ti nga maha Paulo, a di ti wotisile tiya: ‘Ina ku xaniswa kuwa ku na guma ditshiku?’

4. Jehovha a mvhunisile kutxani Paulo ngu kuthumisa Jesu?

⁴ Paulo a txi manisile kutxani txivhuno? Ka wusiku wu wu nga londisela ka ditshiku di Paulo a nga ruruviselwa ngu dona, “Mkoma” i ku Jesu, a ti wonekisile kwakwe atxi khene: “Tsanisa mbilu! Ngako u nga fakazela mhaka yangu Jerusalema, ti fanete kuva u yi fakazela kambe ni ni Roma.” (Mith. 23:11) Hi nga wona txivhuno txi Paulo a nga txi txi lava! Jesu ngene a nga ti rumile Paulo ti to e ya mfakazela Jerusalema. Se ene a ti thembisile Paulo ti to a ndi na ya mfakazela ni khe Roma. Msana ka ku Paulo a di mani txi tsaniso txiya a ti pfiti a txi khatalelwa nga mwanana wu a khatalelwako ngu tate wakwe.

5. Jehovha a mvhunisile kutxani Paulo ngu kuthumisa ngelozi? (Wona mfota wa kapa.)

⁵ Ngu sihi sikarato si Paulo a nga manana naso? Ku di pindile malembe mambidi msana kova Paulo a di ruruvisetwe Jerusalema, ene a endile ngu ngalava e ya Italia, aha va nga manana ni txihuhuri txi txi nga maha to vaendi va a nga ti navo ve pimisa to va ndi na fa. Hambiketo Paulo a si thavi. Ngu kutxani? Ene a gete va a nga ti navo a txi khene: “Nguko ka wona wusiku wuwa, ngelozi ya Txizimu atxi ani ni lumbako txona atxi a ni ni txi thumelako yi ti wonekisile kwangu wusiku wuwa yi txi kha yona: ‘U nga thave, Paulo! U fanete kuhoka masoni ka Khezari; wona, Txizimu txi vekile manzani kwako wutomi wa votshe va u endako navo mu ngalavani.’” Jehovha a thumisile ngelozi ti to yi tsanisa Paulo ngu mapswi a ya a nga ti mtsanisile ngu ona ngu ku thumisa Jesu. Ngu ditshuri Paulo a hokile Roma.—Mith. 27:20-25; 28:16.

6. Ngu txihi txithembiso txa Jesu txi hi tiyisako? Ngu kutxani?

⁶ Ngu txihi txivhuno txi hi txi manako? Jesu wa hi vhuna nathu nga ha a nga vhuna ngu kona Paulo. Ngu txikombiso Jesu a thembisile valondeteli vakwe a txi khene: “Ni ni nanu yotshe mbimo kala kugumani ka mafu.” (Mat. 28:20) Mapswi a Jesu ma hi tsanisa. Ngu kutxani? Nguko ka masiku ya hi hanyako ka ona ma ni sikarato si si lavako ku hi timisela. Ngu txikombiso mbimo yi hi felwako ngu maxaka, ku nga guma malembe o tala hi di ngadi pandisekile. Vamwani ti lava ve wonisana ni sikarato asi si tiswako ngu ku kumba. Kasi vamwani ti lava ve lwisana ni dikhodho. Hambiketo ha mana mtamo wo simama ngu kuziva to “mbimo yotshe” Jesu a ni nathu,  kupata ni masiku ya hi wonisanako ni siralanganya.—Mat. 11:28-30.

7. Ngu kuya ngu Mtuletelo 14:6, Jehovha a hi vhunisa kutxani nyamsi?

⁷ Dipswi da Txizimu da hi tsanisekisa to Jehovha wa hi vhuna ngu ko thumisa tingelozi. (Vaheb. 1:7, 14) Ngu txikombiso tingelozi ta hi vhuna ni ku hi kongomisa ti to hi txhumayela “evangeli yiya ya Mfumo” ka yotshe mifumo, “totshe tixaka ni totshe tidimi.”—Mat. 24:13, 14; lera Mtuletelo 14:6.

8. Jehovha a mvhunisile kutxani Paulo ngu kuthumisa mthangeli wa masotxhwa?

⁸ Ngu txihi txivhuno txi Paulo a nga txi mana? Nga ha hi nga ti wona ngu kona, ngu dilembe da 56 Jesu se a ti tsanisekisile Paulo ti to a ndi na hoka Roma. Hambiketo Vajudha vamwani va khe Jerusalema va txi lava ku mdhumela ve mdaya. Mbimo yi mthangeli wa masotxhwa Klawudhiyo Lisiya a nga ziva makungo awe a tile a ta mvhikela. Ngu txikuluveta Klawudhiyo a rumete Paulo Khezareya mpfhuka wu wu dinganako 105 wa makilometro ku khukhela Jerusalema a di vhikeletwe ngu masotxwa o tala. Mbimo yi Paulo a nga ti Khezareya, Mfumeli Felikisi a rumile to e ‘woneletwa a di nyumbani ka wukoma ka Herodha.’—Mith. 23:12-35.

9. Mfumeli Festo mvhunisile kutxani Paulo?

⁹ Kupindile malembe mambidi Paulo a di nga di khotetwe Khezareya. Mbimo yi Felikisi a nga vhaletwa ngu mfumeli Festo Vajudha va msinzisile ti to e rumela Paulo Jerusalema kasi ku e ya xuxiswa, kambe Festo a lambile. Ti nga maha ene a txi ti ziva ti to Vajudha “va ti sungile txikungo txa ku mu daya ha nzila.”—Mith. 24:27–25:5.

10. Ina Mfumeli Festo a tumete txikombelo txa Paulo txo ya lamulwa ngu Khezari?

¹⁰ Ngu kutsimbila ka mbimo Paulo a xuxisilwe khe Khezareya. Aku Festo “a nga txi lava ku tsakisa Vajudha” a wotisile Paulo a txi khene: “U randa ku kwela u ya Jerusalema kasi ku ya lamulwa masoni kwangu kani?” Paulo a txi ti ziva ti to ti nga maha eya dawa Jerusalema, ni ku a txi tiziva ti to a fanete ku maha to kari kasi ku hulukisa wutomi wakwe, kasi e hoka Roma e ya hetisa mthumo wakwe. Ene a ti khene: “Ni kombela kulamulwa ngu Khezari.” Msana kova Festo a di bhulisanile ni madhota akwe, a gete Paulo a txi khene: “U kombete kulamulwa ngu Khezari, u na tsula kwakwe Khezari.” Festo a hulukiseli Paulo ka valala vakwe. Ngu kutsimbila ka mbimo Paulo a tsute Roma kule ni Vajudha a va va nga txi lava ku mdaya.—Mith. 25:6-12.

11. Ti nga maha Paulo a di alakanyisisile ngu mapswi yahi a ya ma nga wombwa ngu mprofeti Isaya?

¹¹ Mbimo yi Paulo a nga ti si se enda eya Italia ti nga maha a di alakanyisisile ngu mapswi a Paulo a ya a nga womba mayelano ni vathu va va wukelako Jehovha, ene a ti khene: “Sungani motshe txikungo aniko kha txi na mbi maheka, wombani dipswi, kambe kha di na mbi tsana; nguko Txizimu txi ni nathu!” (Isaya 8:10) Paulo a txi tiziva ti to Txizimu txi di na mvhuna, se eto ti mu tsanisile ti to e ta wonisana ni siduko a si a ndi no manana naso.

12. Juliyo a mñolisile kutxani Paulo? Eto ti mahile e pfisisa to txani?

¹² Ngu dilembe da 58 Paulo a bete ngalava eya Italia. A ku i nga ti txibotxhwa ene ati woneletwa ngu mthangeli wa masotxhwa a Roma awu a dhanwako ku i Juliyo. Ka mbimo yoneyo Juliyo a di mahile ati a ndi no ti lava ngu Paulo. Kambe a mahile txani?  Mangwanani ka kona mbimo yi va nga txhika “Juliyo a to mahela wuxinji Paulo e mtumelela ku ya wona vangana vakwe.” Ngu msana Juliyo a hulukisile Paulo. Ngu nzila yihi? Mbimo yi masotxhwa ma nga lava kudaya sotshe sibotxhwa ene a ma tsimbile. Ngu kutxani? Nguko “a ti lava ku hulukisa Paulo.” Ti hakubasani ti to Paulo a ti woni to Jehovha a ti ko mhulukisa ngu kuthumisa mthangeli wa masotxhwa.—Mith. 27:1-3, 42-44.

13. Jehovha a nga maha txani ka vakoma?

¹³ Ngu txihi txivhuno txi hi txi manako? Ka mhaka yi yi tsimbitisanako ni ku dhunda ka Jehovha ene a nga thumisa moya wakwe wo sawuleka ti to wu maha vakoma ve maha kudhunda kwakwe. Mkoma Solomoni a bhate a txi khene: “Mbilu ya mfumeli manzani ka mkoma yi fana ni txinambwana txa mati, yi maha totshe ti ene a ti lavako.” (Mav. 21:1) Ma lava ku womba txani mapswi yawa? Vathu va nga kela msele kasi ku maha mati me ya mu va ku lavako. Ngu ha ku fanako Jehovha a nga thumisa moya wakwe wo sawuleka ti to e jikisa mialakanyo ya vakoma to ve maha sisungo a si si tsimbitisanako ni kudhunda kwakwe. Mbimo yi eto ti mahekako vakoma va nga susumeteleka ku maha sisungo a si si no wuyelisa vathu va Txizimu.—Fananisa ni Ezra 7:21, 25, 26.

14. Ngu kuya ngu Mithumo 12:5, mba mani va hi nga va patako ka mikombelo yathu?

¹⁴ Hi nga maha txani? Mbimo yi “vafumeli ni votshe va ava fumako” va mahako sisungo a si si no gwesa mahanyelo athu a Wukristu ni mthumo wathu, hi nga kombela Jehovha ti to ve maha sisungo sa sinene. (1 Tim. 2:1, 2, ni Neh. 1:11) Kufana ni Makristu o khata nathu hi kombelela vanathu ava va ku jele. Hi nga tshumela hi kombela ka Jehovha to ava va wonelelako majele ve va ñola kwati vanathu vonevo. (Lera Mithumo 12:5; Vaheb. 13:3) Hi nga kombela ka Jehovha to e jikisa mialakanyo ya vathu vonevo yi fana ni ya Juliyo. Va si xuphi vanathu kambe ve va ñola ngu “wuxinji” vanathu va va ku Jele.—Mith. 27:3.

15-16. Jehovha a mvhunisile kutxani Paulo ngu ku thumisa Aristarkusi ni Luka?

¹⁵ Ngu txihi txivhuno a txi Paulo a nga txi mana? Ngu mbimo ya liendo lakwe lo ya Roma, makhambi o tala Paulo a mani txivhuno a txi txi tako ngu ka Jehovha, ngu  kuthumisa vanathu. He wone ti to va mahisile kutxani.

¹⁶ Mbimo yi Paulo a nga tiya Roma. A helekitilwe ngu vanathu vambidi, Aristarkusi ni Luka. * Vona va ti emisete ku veka wutomi wawe phangoni ve tsula Roma ni Paulo. Phela Bhiblia kha yi wombi ti to vona va ti tsanisilwe ngu Jesu ti to va ndi na hoka Roma kufana ni Paulo. Mbimo yi va nga manana ni txihuhuri va ti woni ti to Jehovha ati va vhuna. Mbimo yi Aristarkusi ni Luka va nga bela ngalava, hathemba ti to Paulo a mahile mkombelo e bonga Jehovha ngu ku va a di thumisile vanathu vonevo va txibindi ti to ve mvhuna.—Mith. 27:1, 2, 20-25.

17. Jehovha a mvhunisile kutxani Paulo ngu kuthumisa vanathu?

¹⁷ Mbimo yi Paulo a nga ti ka liendo, a mani txivhuno malembe o tala. Ngu txikombiso mbimo yi a nga txhika ka porto ya Sidhoni, Juliyo a “mtumelete kuya wonana ni vangana vakwe ni ku amukelwa ngu vona.” Ngu msana, mbimo yi Paulo ni vangana vakwe va nga hoka ka didhoropa da Puteyoli vanathu ‘va to va kombela ti to ve zumba navo mtxhanu wa masiku ni mambidi.’ Makristu ale ma khatalete silaveko sa Paulo ni sa va va nga txi enda nayo, kha ti kanakanisi ti to Paulo a mani litsako lo va bhulela ngu to manana nato ati ti tsanisako. (Fananisa ni Mithumo 15:2, 3.) Msana kova Paulo ni vangana vakwe va di tsanisilwe va simamile ni liendo lawe.—Mith. 27:3; 28:13, 14.

18. Njitxani txi nga maha to Paulo e bonga Txizimu ni ku tsana mbilu?

¹⁸ Mbimo yi Paulo a nga hoka Roma ti nga maha a di khumbute mapswi ya a nga ti bhalete dibanza da Roma malembe mararu msana. Ene a ti bhate tiya: Ni ni “malembe o tala ni txi navela ku mi pfuxela.” (Var. 15:23) Hambiketo ti nga maha Paulo a sa alakanya to a di na tsula Roma i di txibotxhwa. Kambe a tsanisilwe ngu ku ya mana vanathu va di mrinzete khe Roma! “Ngako Paulo a di va  woni a to bonga Txizimu, e tsanisa mbilu.” (Mith. 28:15) Wona to Paulo a bongile Txizimu ngu ku va a di ya manana ni vanathu. Ngu kutxani? Nguko Paulo a tshumete e wona to Jehovha a ti mvhuna ngu kuthumisa vanathu.

19. Nga ha ti nga kombiswa ngu kona ka 1 Pedro 4:10, Jehovha a hi thumisisa kutxani ti to hi vhuna vanathu va va ku ni txilaveko?

¹⁹ Hi nga maha txani? Ina ku ni vanathu va u va zivako dibanzani va xuphekako ngu txikarato txa malwati mwendo simwani, mwendo ti nga maha va ti fetwe ngu maxaka. Ngako ava diho hi nga kombela Jehovha ti to e hi vhuna to hi kota ku va tsanisa ngu mapswi ni ngu simaho. Hi txi maha toneto vanathu va na txi tsakela txivhuno. (Lera 1 Pedro 4:10.) * Ngako hi txi maha toneto vanathu va na tsaniseka ka txithembiso txa Jehovha atxi txi ku: “Kha ni na mbi ku leka, kambe kha ni na mbi ku tshotsha.” U txi maha toneto nawe u na mana litsako.

20. Ngu kutxani hi nga wombako hi di tsani hi txi: “Jehovha mvhuni wangu”?

²⁰ Kufana ni Paulo kumweko ni vangana vakwe nathu hi ka nzila ayi hi mananako ni sitsha sa hombe ka wutomi wathu. Kambe ha ti ziva ti to hi na mbi guma mtamo nguko Jehovha a ni nathu. Ene wa hi vhuna ngu kuthumisa Jesu ni tingelozi. Ni ku ngako ti txi tsimbitisana ni ku dhunda kwakwe Jehovha a nga hi vhuna ngu kuthumisa vakoma. Ni ku nga ha ti nga vako ti di humelete wungi wathu, Jehovha a thumisa moya wakwe wo sawuleka ti to e gwesa timbilu ta vanathu ti to ve vhuna Makristu kulowe. Ngu toneto kufana ni Paulo hi ni sivangelo so womba hi txi: “Jehovha mvhuni wangu, kha ni thavi txilo m’thu wa nyama a nga ni maha txani kani?”—Vaheb. 13:6.