1-2. (a) Ngu tihi ti yimwani mifumo yi mahelako vathu va Jehovha, kambe vathu va Jehovha va angulisa kutxani ka toneto? (b) I ngu nzila yihi kuxaniswa ku nga tisako litsako? (Wona mfota wu ku makhatoni.)

 KA MBIMO yiya kona mu ka 30 wa matiko ma tsimbisile mwendo ma emisile mthumo wathu wo txhumayela. Ka matiko oneyo wukoma wu betile jele vanathu. I txani txi va nga onha? Ngu kuya ngu Jehovha kha va onha txilo. Mnando wawe ngu gonda Bhiblia, kugela vamwani ti va ti kholwako, ku ya mitshanganoni ni makholwa kuloni ni kusimama va si ti beteli ka ta politika. Hambi ku va xaniswako ngu nzila yiya yo biha malanda awa a Jehovha ma yile masoni me kombisa kuthembeka, * ngu kusimama me khozela Jehovha dwe ni ku ona ma tsaka ngu kumaha toneto.

² Kutilava u tanga wona mifota ya vanathu, u wona litsako tikhoheni kwawe. Vona va tsaka nguko va tiziva to Jehovha wa tsakiswa ngu ku ve simama i di vo lulama kwakwe. (1 Mak. 29:17a) Jesu ati khene: “Va katekile ava va xaniswako ngu kumaha kuranda ka Txizimu, . . . Tsakani ta tinene mi txi nengela, nguko nja hombe hakhelo yanu.”—Mat. 5:10-12.

3. Ngu kuya ngu Mithumo 4: 19, 20, vapostoli va angulisile kutxani mbimo yi va nga txi xaniswa?

³ Vanathu va tshangana ni sikarato si vapostoli va nga manana naso mbimo yi va nga xaniswa ngu kutxhumayela mayelano ni Jesu. Valamuli va Vajudha makhambi o tala va to “dhana  ve va leleta ngutu, ti taku va si thuki ve womba-womba, hambi i di kugondisa ngu ditina da Jesu.” (Mith. 4:18; 5: 27, 28, 40) Vapostoli va angulisile kutxani? (Lera Mithumo 4: 19, 20.) Vona va txi tiziva ti to wukoma wo guleka ngutu wu ti ‘va rumete kutxhumayela ka votshe vathu ni kufakaza’ ngu Kristu. (Mith. 10:42) Ngu txibindi Pedro ni Johani va wombile ti to va na engisa Txizimu i si nga valamuli vale ni ku va xambanyile ti to va nambi ema kubwabwata ngu Jesu. Vona va wotisile tiya ka vakoma vale: ‘Ati ti nga lulama masoni ka Txizimu ngu tihi kani, kuengisa anu mwendo kuengisa Txizimu kani?’

4. Nga ha hi nga ti wona ngu kona ka dibhuku da Mithumo 5:27-29, ngu txihi txikombiso txi vapostoli va nga txi siya ka otshe Makristu a ditshuri ni ku hi nga txi etetelisa kutxani?

⁴ Vapostoli va vekile txikombiso txi Makristu ma txi londiselako kala nyamsi txo “engisa Txizimu kupinda vathu.” (Lera Mithumo 5:27-29.) Msana ko va di kwapetwe ngu mhaka yo simama va di thembekile, vona va humile ngu habanza ka wukoma na va txi “tsaka ngu maneka va di ha mtengoni ka va va ku ni fanelo yo xupheka ngu mhaka ya ditina da Jesu,” se ve simama ve txhumayela.—Mith. 5:40-42.

5. Ngu sihi siwotiso si si lavako kuxamulwa?

⁵ Txikombiso txi vapostoli va nga txi veka txa wusa siwotiso. Ngu txikombiso, txisungo txawe txo engisa Txizimu kupinda kuengisa vathu txi yelanisa kutxani ni txirumo txo “engisa wukoma”? (Var. 13:1) Nga ha Paulo a nga womba ngu kona, hi nga mahisa kutxani ku “hi engisa wukoma” na hi txi simama hi di thembekile ka Txizimu kota Mfumeli wathu wa hombe?—Tit. 3:1.

6. (a) Mba mani “vakoma” va va nga wombwa ka dibhuku da Varoma 13:1, ni ku nji txani txi ti sungako to hi txi maha? (b) Ngu tihi i ku ditshuri mayelano ni vafumeli?

⁶ Lera Varoma 13:1. Ka ndimana yiya dipswi di di ku “wukoma” di womba vafumeli ava va vekwako kasi kufuma vamwani. Makristu ma fanete ku ti veka hahatshi ka vakoma vonevo. Nguko vafumeli vonevo va veka milayo ha ditikoni ayi yi hi vhunako ni ku hi  vhikela, ni ku mbimo yimwani va emela vathu va Jehovha. (Mtu. 12:16) Ngu toneto hi fanete kukhupa, hi va thava ni ku va xonipha. (Var. 13:7) Kambe vafumeli vonevo va fuma nguku Jehovha a va tumeleleko. Jesu a vekile mhaka yiya ha kubasani mbimo a nga txi xuxiswa ngu Mkoma wa Varoma Pilato. Mbimo yi Pilato a nga womba to a ni mtamo wo tsetselela Jesu mwendo ku mleka e dawa Jesu a ti khene: “Nga u si ngani mtamo txitimwi kwangu, idiku u sa wu ningwa ngu ni txitimwi.” (Joh. 19:11) Ditshuri ngu di do kufana ni Pilato, vafumeli ni va mwapolitika kha va nga ni mtamo wotshe.

7. Ngu sihi siemo si hi si faneliko kuengisa wukoma wa vathu, ni ku ngu tihi ti vakoma va fanelako ku ti khumbula?

⁷ Makristu ma ti veka hahatshi ka wukoma wa vathu ka tile ti si lwisaniko ni milayo ya Txizimu. Kambe kha hi nge engisi vathu nga ku va txi hi ruma kumaha ti Txizimu txi ti nyenyako mwendo va txi hi tsimbisa ati Txizimu txi ti lavako. Ngu txikombiso vona va nga sinzisa mphya wo kari ku e ya wusotxhwani. * Hambi kuyilisa Bhiblia ni mabhuku athu aya ma nga seketelwa ka yona, mwendo ku hi tsimbisa kutxhumayela ni kukhozela kumweko ni vanathu. Ngako vakoma va txi dhelela ngu wukoma wu va ku nawo ngu kuxanisa valondeteli va Kristu vona va na ta ti xamulela ka Txizimu nguko Jehovha wa ti wona totshe.—Ekl. 5:8.

8. Ngu kuhi kuhambana ku kuho ka “wo guleka” ni “Nyatxitimwi”?

⁸ Dipswi di di ku “wukoma” di nga womba m’thu “wa tshuku, wa hombe ni wo guleka.” Kambe eto kha ti wombi ti to “mbwa mnene, mbwa hombe ngutu ni ku mbwo guleka kupinda votshe.” Eto ti hi yisa ka dipswi dimwani i ku “Nyatxitimwi.” Hambi ku vafumeli va nga dhanwako ku mbwo guleka, ku ni mmwani Mkoma wo guleka ngutu i ku “Nyatxitimwi.” Bhiblia ya dhana Jehovha kota “Nyatxitimwi” mune wa makhambi.—Dhan. 7:18, 22, 25, 27.

9. I txani txi Dhaniyeli a nga txi wona ka muwoniso?

⁹ Mprofeti Dhaniyeli a vile ni miwoniso yi nga txi kombisa kuguleka ka Jehovha txitimwi ka yotshe mifumo. Dhaniyeli a woni ngu dikhambi do khata mune wa sihari sa hombe si emelako mifumo ya kale ni ya nyamsi i ku Bhabhilona, Medhiya-Persiya, Grécia ni Roma kumweko ni Anglo-Americano. (Dhan. 7:1-3, 17) Msana keto Dhaniyeli a woni Jehovha a di khalahatshile ka txitulo txa Wukoma nzumani. (Dhan. 7:9, 10) Ati mprofeti wule a nga gwita atxi ti wona ti fanete kuva txialakanyiso ka vakoma nyamsi.

10. Ngu kuya ngu Dhaniyeli 7:13, 14, 27, Jehovha a ninga va mani Mfumo wa ha mafuni ni ku eto ti womba txani ngu ngene?

¹⁰ Lera Dhaniyeli 7:13, 14, 27. Txizimu txa thavisa wukoma ka vathu txi tshumela txi ninga ava va fanelekako ni ku va ku ni mtamo. Txi ninga va mani? Txi ningela “wo fana ni Mwanana wa vathu,” i ku Jesu Kristu ni ka “vo sawuleka va Nyatxitimwi,” i ku va 144.000 va no fuma “kala kupinduka.” (Dhan. 7:18) Ti hakubasani ti to aku Jehovha i ku “Nyatxitimwi”, ngene ekha a ku ni mtamo wo maha toneto.

11. Ngu tihi timwani ti Dhaniyeli a nga bhala ti kombisako kuguleka ka Jehovha txitimwi ka mifumo?

¹¹ Tximahakalo txi Dhaniyeli a nga txi wona ka muwoniso wuwa txa yelana ni ti a nga ti womba makhatoni. Ene a ti khene: Txizimu txa nzumani “txa thavisa ni kuveka vafumeli ha situluni kwawe.” A engetete atxi khene:  “Nyatxitimwi wa fuma txitimwi ka mifumo ya vathu, kambe wa ninga ni wuhi a mrandako.” (Dhan. 2:19-21; 4:17) Ina Jehovha a khala kuthavisa vafumeli e veka vamwani kani? Ina!

12. Ningela Txikombiso txa nzila yi Jehovha a nga thavisa ngu yona vafumeli ka timbimo ta kale. (Wona mfota.)

¹² Jehovha a kombisile kuguleka kwakwe txitimwi “ka mifumo.” Wona sikombiso siraru. Faro wa Egipta a xanisile vathu va Jehovha ni ku makhambi yo tala a lambile ku va khulula ka wukhumbi wonewo. Kambe Txizimu txi khulute vathu va txona ni ku txi bhwabhwamelisile Faro ni dibhulo dakwe ka linene lo bhilivila. (Eks. 14:26-28; Mas. 136:15) Mkoma Bhelxazari wa Bhabhilona a mahile m’buso ni ku “a ti kulisile masoni ka Mkoma wa nzuma” e tshumela “e khozela sizimu sa silivhela ni nzalama” i si nga kukhozela Jehovha. (Dhan. 5:22, 23) Kambe Txizimu txi vekile hahatshi wamwamna eneyo wa ku ti guleta nguko ka “wusiku onewo” Bhelxazari a datwe ni ku wukoma wakwe wu ningetwe ka va Medhiya ni va Persiya. (Dhan. 5:28, 30, 31) Mfumeli Herodha Agripa wo khata wa khe Palestina, a date Mpostoli Jakobe ni ku a khotete Mpostoli Pedro ngu makungo o m’daya. Kambe Jehovha a tsivete Herodha kuhetisisa makungo oneyo o biha, nguko ‘ngelozi ya Mkoma yi to peka Herodha,’ se e fa.—Mith. 12:1-5, 21-23.

13. Ningela txikombiso txa nzila yi Jehovha a nga hoxota ngu yona mitxawa ya vafumeli.

¹³ Jehovha a tshumete e kombisa wuhombe wakwe txitimwi ka mtxawa wa vafumeli. Ene a lwete Vaisrayeli ngu ku va tumelela ku ve xula mtxawa wu nga txi wumbwa ngu 31 wa vakoma va Kanana ni kuteka wukhalo wa hombe ka ditiko di va ngadi thembisilwe ngu Jehovha. (Jox. 11:4-6, 20; 12:1, 7, 24) Jehovha a tshumete e hoxota wukoma wa Bhelxazari ni 32 wa vakoma vamwani va khe Siriya va nga txi lwa ni Israyeli.—1 Vafu. 20:1, 26-29.

14-15. (a) Nji txani txi mkoma Nebhukodhonosori ni Dhariyo va nga txi womba mayelano ni wukoma wa Jehovha? (b) Nji txani txi mbhali wa Masalmo a nga txi womba ngu Jehovha ni vathu vakwe?

¹⁴ Jehovha a tshumete e kombisa to ngene Nyatxitimwi. Mbimo yi Nebhukodhonosori Mkoma wa khe Bhabhilona a ti guleta ngu ‘wukoma, mtamo, mfumo ni wu hombe wakwe’ i singa ku tiveka hahatshi ni kutumela to Jehovha ngene a fanelwako ngu kudhumiswa,  Txizimu txi mmahile e xanga. Mbimo yi a nga kalamuka Nebhukodhonosori “a dhumisile Nyatxitimwi” ni ku a tumete ti to “nguko kufuma kwakwe [Jehovha] ngu fuma ko mbi gwita, ni mfumo wakwe mbwa liveleko ni liveleko.” A tshumete a txi khene: “Kha nga ho wu a tsivelako dianza dakwe.” (Dhan. 4:30, 33-35) Msana ko va likholo la Dhaniyeli li di dukilwe Txizimu txi m’hulukisile ka diphala da tingonyamo se Mkoma Dhariyo ati khene: “Vathu va na dhudhumeli ni kuthava masoni ka Txizimu txa Dhaniyeli; nguko txona Njizimu txi hanyako kala kupinduka kambe mfumo va txona kha wu na kukhundumuswa; ni kufuma ka txona kha ku na mbi va ni magwito.”—Dhan. 6:7-10, 19-22, 26, 27.

¹⁵ Mbhali wa Masalmo ati khene: “MKOMA wa vhinganyisa makungo a matiko, ene wa ma thindekisa kumaha makungo awe.” A engetete a txi khene: “Di katekile ditiko dile Txizimu i ku MKOMA wa dona, ni vathu vale txi nga va sawula kuva thomba ya txona.” (Mas. 33:10, 12) Hi ni txivangelo txa hombe ngutu txo simama hi di thembekile ka Jehovha!

16. Ngu tihi ti Jehovha a no ta maha ka ‘xanisa ya hombe’? (Wona mfota.)

¹⁶ Hi woni ti Jehovha a nga maha ka timbimo ta kale. Se hi nga emela txani ka timbimo ti ti taku? Hi nga tsaniseka to Jehovha a na khulula vathu vakwe vo thembeka ka ‘xanisa ya hombe.’ (Mat. 24:21; Dhan. 12:1) Ene a na maha toneto mbimo yi mtxawa wa matiko wu dhanwako ku i Goge wa Magoge wu no xasela vathu vo thembeka va Txizimu ha mafuni kotshe. Hambi ku mtxawa wonewo wu wumbwako ngu 193 wa matiko a Nações Unidas, kha va na mba yi dyela ka Nyatxitimwi ni mabutho akwe a nzumani. Jehovha a va thembisile tiya: “Ni na ti kulisa, ni txi ti sawulekisa, ni na ti zivanekisa masoni ka matiko a mangi; se va na tiziva taku ani ngani MKOMA.”—Eze. 38:14-16, 23; Mas. 46:10.

17. Ngu tihi ati Jehovha a no ta maha ka vakoma va mafu? Kambe, ngu tihi ti no ta maheka ka vale va simamako va txi thembeka ka Jehovha?

 ¹⁷ Kuxasela ku ku no mahwa ngu Goge ku na maha ti to Jehovha e tisa yimbi ya hombe i ku Armagedhoni, aha a no gumisa “vafumeli va dotshe ditiko.” (Mtu. 16:14, 16; 19:19-21) Kuhambana ni vakoma vonevo va no ta loviswa, “vo lulama va na zumba ha mafuni, ni vale vo thembeka va na zumba ka ona yotshe mbimo.”—Mav. 2:21.

18. Ngu tihi ti Makristu a ditshuri ma nga tiemisela kumaha, ni ku ngu kutxani? (Dhaniyeli 3:28)

¹⁸ Kudingana malembe o tala vakhozeli va Jehovha va vekile haphangoni mkhululeko wawe, hambi wutomi wawe kasi kukombisa lirando lawe ngu Jehovha kota Mfumeli wawe wo guleka. Vona va lwela wuthembeki wawe kufana ni majaha yale a mararu a Vahebheru aya ma nga hulukiswa ka diphala da mndilo ngu kusimama va di thembekile ka Nyatxitimwi.—Lera Dhaniyeli 3:28.

19. Ngu tihi Dhavhidha a nga womba mayelano ni wulamuli wa Jehovha, ni ku hi fanete kumaha txani?

¹⁹ Mayelano ni kusimama hi di thembekile ka Txizimu Dhavhidha a ti khene: “MKOMA, ngawe u lamulako vathu. Ni lamule, MKOMA, madingano ni fanelo yangu, ni lamule madingano ni hawa ni ku si nga ni mnandu, awe Nyatxitimwi.” (Mas. 7:8) A tshumete a txi bhala tiya: “Wunene ni kululama si na ni vhikele.” (Mas. 25:21) Nzila ya yinene ngutu yo hanya, ngu simama hi di thembekile ka Jehovha, hi si leki ku m’thumela hambi ku txo dhinda ni ku keluka. Hi txi maha tiya hi nga tipfa kufana ni m’bhali wa Masalmo a nga khene: “Va katekile vale va tsimbilako ngu nzila yo lulama, ava va hanyako madingano ni Mlayo wa MKOMA.”—Mas. 119:1.