1. Vathu vo tala nyamsi va angulisa kutxani ngako wutxhari wu txi dhana? (Mavingu 1:20, 21)

 KA MATIKO o tala ti tolovelekile kuwona vahuweleli va mahungu a Mfumo tinzilani va txi ningela mabhuku ka va va pindako. Ina u khala ku pateka ka matxhumayelelo yawa? Ngako xamulo yako i di ina kha ti kanakanisi to u khala ku pimisa ngu mapswi o tsakisa aya ma ku ka dibhuku da Mavingu aya ma ku: “Amu ku nga sengeletana vathu vavangi, da kwangula; amu sitaratoni ni sikenini ka madhoropa, wutxhari wa pfalisa mapswi a wona.” (Lera Mavingu 1:20, 21.) Bhiblia ni mabhuku athu ma ni “wutxhari wa ditshuri” i ku wutxhari awu wu tako ngu ka Jehovha. Didungula diya da laveka ka vathu kasi ku ve kota kuteka dizambo do khata do tsimbila ka nzila ya wutomi. Ha tsaka ngako m’thu a txi tumela dimwedo da mabhuku athu. Kambe hi nga votshe va mahako tiya. Vo tala va sawula kwambi khatala ngu ti Bhiblia yi ti wombako, ve hi seka nguko va pimisa to Bhiblia yi pindetwe. Se vamwani va kaneta milayo ya Bhiblia mayelano ni mahanyelo, nguko va pimisa to ava va engisako milayo yoneyo va ni txikolo-kolo, ni ku kha va alakanyeli vamwani. Kambe Jehovha wa simama e ninga wutxhari ka va va wu lavako. Ngu tinzila muni?

2. Hi nga wu manisa kutxani wutxhari wa ditshuri nyamsi, kambe ngu tihi ti vathu vo tala va sawulako ku ti maha?

² Kasi kupfalisa wutxhari wa ditshuri Jehovha a thumisa Bhiblia. Yona yi nga manwa ngu mmwani ni mmwani. Ani mabhuku athu aya ma nga seketelwa ka Bhiblia? Ngu kukatekiswa ngu Jehovha ona ma maneka ka tidimi ti ti pindako  1.000. Ava va engisako ni kuhanya ngu ti va ti gondako va na wuyelwa, kambe vo tala va sawula kwambi engisa dipswi da wutxhari wa ditshuri. Ngako va txi lava kumaha sisungo, vona va themba wuzivi wawe vapune mwendo kuengisa vathu kulowe. Va nga hi nyekula nguku hi sawulako kuengisa ati Bhiblia yi ti wombako. Ka gondo yiya hi na wona to ngu kutxani vathu va txi angulisa tiya. Kukhata a hi woni to hi nga wu manisa kutxani wutxhari wa Jehovha.

3. Ti pata txani kuva ni wutxhari wa ditshuri?

³ Kuva ni wutxhari ti nga womba wusikoti wo thumisa ati hi ti zivako kasi ku maha sisungo sasinene. Kambe kuva wutxhari wa ditshuri ti pata to pinda eto. Bhiblia yi womba tiya: “Kuthava MKOMA ngu ona makhato a wutxhari, ni wuzivi wa Msawuleki ngu pfisisa.” (Mav. 9:10) Se ngako hi txi lava kumaha txisungo txa lisima hi fanete kuteka mawonelo a Jehovha i ku ene “wo sawuleka ka votshe” me va ditshina da txisungo txathu. Hi nga maha toneto ngu kugonda Bhiblia ni mabhuku athu. Ngu nzila eyo hi na va hi txi kombisa wutxhari wa ditshuri.—Mav. 2:5-7.

4. Ngu kutxani i di Jehovha dwe a nga hi ningako wutxhari wa ditshuri?

⁴ I Jehovha dwe a nga hi ningako wutxhari wa ditshuri. (Var. 16:27) Ngu kutxani ene i di txisima txa wutxhari? Txo khata, kota Mvangi ene a ni kupfisisa ko mbi guma ngu sotshe si a nga si vanga. (Mas. 104:24) Txa wumbidi, sotshe si a nga si vanga si kombisa wutxhari. (Var. 11:33) Txa wuraru, sialakanyiso sa wutxhari sa Jehovha mbimo yotshe sa wuyelisa ava va si engisako. (Mav. 2:10-12) Ngako hi txi lava kuva ni wutxhari wa ditshuri hi fanete kutumelela ditshuri di kongomisa sisungo sathu.

5. Ngu yihi wuyelo aku vathu va lambako to Jehovha ngene i ku Txisima txa wutxhari wa ditshuri?

⁵ Vo tala va hi va manako ka mthumo wo txhumayela va tumela to wuako wa xamalisa, kambe kha va tumeli to waho Mvangi nguko va kholwa ka evolução i ku gondo ya ti to silo si do ti mahekela sipune. Vamwani va hi va manako va kha vona va kholwa ka Txizimu kambe va womba to milayo ya Bhiblia yi pindetwe, se ve sawula ku ti mahela tawe. Ngu yihi wuyelo ya toneto? Aku vathu va thembako wuzivi wawe vapune i si nga wuzivi wa Txizimu, hamafuni hi nga wukhalo wa wunene. Ni vathu kha va nga ni litsako ni themba yo tsana ngu wumangwana. A ti hi ti wonako ti txi maheka nyamsi ti hi maha hi kholwa ka mapswi ya ma ku: “Kha ku nga ni wutxhari, hambi kupfisisa, ni sileleto, kasi kuwukela MKOMA.” (Mav. 21:30) Ta tsanisa kuziva to ngako hi txi lava wutxhari wa ditshuri hi nga wu mana ka Jehovha. Kambe ngu kutxani vo tala va si ti woni ngu nzila yo fana?

6. Ngu kuya ngu Mavingu 1:22-25, mba mani va tshuralelako wuzivi mbimo yi wu kwangulako?

⁶ Vathu vo tala va ti maha maphanzeve mbimo yi wuzivi wa ditshuri wu “guletako dipswi da wona tinzilani.” Ngu kuya ngu Bhiblia, ku ni mitxawa yiraru ya vathu va va lambako wutxhari: “Vo mbi ziva,” “vatseketseli” ni “siphukuphuku.” (Lera Mavingu 1:22-25.) A hi woni to ngu yihi mikhuva yi yi mahako vathu ve lamba wutxhari ni ku hi nga maha txani kasi kuvayilela mikhuva yoneyo.

7. Ngu kutxani vamwani va txi sawula kusimama i di “vo mbi ziva”?

 ⁷ Ava “vo mbi ziva” mba matumelete, ava ti hehukako ku ve xengwa. (Mav. 14:15) Makhambi o tala ha va mana vathu vo zumbisa tiya hi di ka mthumo wo txhumayela. Ngu txikombiso alakanya ngu timiliyoni ta vathu ava va xengwako ngu vathangeli va wukhongeli ni va tipolitika. Vamwani va pandiseka mbimo yi va tumbulako to va txo xengwa ngu vathangeli vonevo, kambe ava va nga wombwa ka Mavingu 1:22 va sawula kusimama va si zivi khakwenye. (Jer. 5:31) Va dhunda kulondisa minavelo yawe ni ku kha va lavi kugonda Bhiblia ni kuhanya ngu milayo ya yona. Vo tala va tipfa kufana ni wammweyo wamsikati wa mkhongeli a zumbako Quebec, Canada a nga gela mmweyo wa Tifakazi ta Jehovha a txi khene: “Ngako padre wathu a di hi xengile mnando mbwakwe hi nga wathu.” Athu kha hi ti lavi kuetetela avale va si sakuleliko wuzivi!—Mav. 1:32; 27:12.

8. Nji txani txi nga hi vhunako ti to hi mana wuzivi?

⁸ Ta pfala aku Bhiblia yi hi kuzetako ku hi leka kuva vathu va kwa mbi ziva, kambe ‘amu ka mapimo hi ti maha madhota.’ (1 Vak. 14:20) Ha mana wuzivi ngako hi txi thumisa matshina a milayo a Bhiblia ka wutomi wathu. Ha gonda ti to matshina oneyo ma nga hi vhuna kuvayilela sikarato ni kumaha sisungo sasinene, se hi fanete hi ti xolisisa ka mhaka yiya. Ngako se i di mbimo hi txi gonda Bhiblia ni kuxalela mitshangano, hi fanete ku ti wotisa to ngu kutxani hi sise teka dizambo da kuningetela ka Jehovha ni kubhabhatiswa. Ngako se hi di bhabhatisilwe, ina ha hiseka kota vatxhumayeli ni vagondisi va mahungu a manene? Ina sisungo sathu si kombisa to hi kongomiswa ngu matshina a milayo a Bhiblia? Ina ha kombisa tifanelo ta Wukristu ka vamwani? Ngako hi txi wona to ku ni mu hi fanelako kutshukwatisa hi fanete kuengisa sirumo sa Jehovha asi si “ningako wuzivi ka m’thu wo divala.”—Mas. 19:7.

9. “Vatseketseli” va kombisisa kutxani to va lamba wutxhari?

⁹ Mtxawa wa wumbidi awu wu si engisiko wutxhari wa Jehovha ‘mbatseketseli.’ Mbimo yimwani ha manana ni vathu vo zumbisa tiya ka mthumo wathu wo txhumayela, vona va dhunda kupoyilela vamwani. (Mas. 123:4) Bhiblia yi wombite to ka masiku o gwitisa ku ndina tala vatseketseli. (2 Pedro 3:3, 4) Kufana ni vamwane va Loti, vathu vamwani nyamsi kha va engisi milayo ya Jehovha. (Gen. 19:14) Va poyilela ava va hanyako ngu milayo ya Bhiblia. Vatseketseli vonevo va hanya ngu kulondeta “minavelo yawe yo biha.” (Judha 7, 17, 18) Ati Bhiblia yi nga ti womba ngu vatseketseli ta yelana khakwati ni ti ava va tshuralelako Jehovha ni vakaneti va hanyisako tona.

10. Nga ha ti nga kombiswa ka Masalmo 1:1, hi nga vayilelisa kutxani kutsimbila nzilani ya vaonhi?

¹⁰ Hi nga vayilelisa kutxani kutsimbila nzilani ya vatseketseli? Nzila yimwani ngu vayilela ku ti pata ni vathu va va kombisako mahanyelo oneyo. (Lera Masalmo 1:1.) Eto ti womba ti to kha hi na mbi engisa mwendo kulera silo si si tako ngu ka vakaneti. Ngako hi si tiwoneli ti nga hehuka ku i khata kuva ni moya wonewo wa wukaneti, hi khata kwa mbi thava Jehovha ni kukanakana mkongomiso wu a hi ningako ngu kuthumisa sengeletano yakwe. Kasi kuvayilela toneto hi fanete ku ti wotisa tiya: “Ngako hi txi amukela mkongomiso mwendo mapfisiselo a maphya, ina ni tolovela kusola-sola? Ina ni tolovela kuwona tiphazamo ka vale va  thangelako?” Ngako hi txi kuluveta kuthavisa mialakanyo yoneyo yo biha, Jehovha a na tsaka ngu ngathu.—Mav. 3:34, 35.

11. “Siphukuphuku” si yi wonisa kutxani milayo ya Jehovha?

¹¹ Mtxawa wa wuraru awu wu lambako wutxhari “siphukuphuku.” Vona nziphukuphuku nguku va lamba kuengisa milayo ya Jehovha, se ve sawula kumaha ati va ti wonako i di ta tinene. (Mav. 12:15) Vona va lamba Jehovha i ku txisima txa wutxhari. (Mas. 53:1) Mbimo yi hi va manako ka mthumo wo txhumayela va tolovela kuhi tseketsela aku hi hanyako ngu matshina a milayo a Bhiblia. Kambe hi nga ti to vona vo wa ni ta tshuko. Bhiblia yi womba tiya: “Wutxhari wu txitimwi ngutu, kha wu manelwi ngu txiphukuphuku; txi tandeka ni kutula txisofu banzani.” (Mav. 24:7) Siphukuphuku kha si nga ni wusungukati, ngu toneto Jehovha ahi kuzeta ku hi “hambana ni m’thu wu i ku txiphukuphuku.”—Mav. 14:7.

12. Nji txani txi no hi vhuna kwa mbi fana ni siphukuphuku?

¹² Kuhambana ni va va nyenyako sialakanyiso sa Jehovha, athu hi sakulela kuranda milayo yakwe ya mahanyelo ngu fananisa wuyelo yi yi kuho ngu kuengisa ni kwambi engisa. Wona sikarato si vathu va ti tiselako sona ngu kulamba kuengisa sialakanyiso sa wutxhari sa Jehovha. Tshumela u wona ati wutomi wako wu nga tshukwatisa tona aku u engisako Txizimu.—Mas. 32:8, 10.

13. Ina Jehovha va hi sinzisa kuengisa sialakanyiso sakwe?

¹³ Jehovha wa ningela wutxhari ka votshe, kambe kha sinzisi m’thu ku e wu tumela. Hambiketo, ene wa hi gela wuyelo yi manwako ngu va si engisiko wutxhari. (Mav. 1:29-32) Ava va nga sawula kwa mbi engisa milayo ya Jehovha va “na dya wuyelo ya mahanyelo awe.” Ngu kutsimbila ka mbimo mahanyelo awe ma na va tisela kupandiseka, sikarato ni ku va na ta loviswa. Se ava va engisako sileleto sa wutxhari sa Jehovha ni ku si thumisa va “na hanya ngu kutsana, kambe a na humula mu ko thava kubiha.”—Mav. 1:33.

14-15. Hi nga gonda txani ka Mavingu 4:23?

¹⁴ Ngako hi txi engisa sileleto sa wutxhari sa Jehovha ha wuyelwa. Nga ha hi nga tiwona ngu kona, Jehovha a ningela sialakanyiso sakwe sa wutxhari mahala. Ngu txikombiso, ka dibhuku da Mavingu a hi ni nga sialakanyiso so mbi pindelwa asi si nga tshukwatisako wutomi wathu ngako hi txi si thumisa. A hi woneni mune wa sialakanyiso soneso sa wutxhari.

¹⁵ Vhikela mbilu yako yo fanekisela. Bhiblia yi khene: “Txitimwi ka sotshe si si dinganako kuxayiswa, xayisa mbilu yako, nguko ti ta ngu ka yona tinzila ta wutomi.” (Mav. 4: 23) Hi fanete kudya sakudya sa sinene, kutxhukumbisa mmidi ni kuvayilela mikhuva yo biha kasi kuxayisa mbilu yathu ya nyama. Hi maha ti ti fanako ngu mbilu yathu yo fanekisela, ditshiku ni ditshiku ha yi dyisa ngu dipswi da Txizimu kasi ku yi vhikela. Ha xalela ni kupateka ka mitshangano ya Wukristu. Ha pateka ngu kuhiseka ko txhumayela. Ni ku ha simama hi vayilela mikhuva yo biha ngu kutshuralela txihi ni txihi atxi txi nga jikisako mapimo athu so fana ni misakano ya nzambwa ni vangana vo biha.

16. Mavingu 23:4, 5 yi nga yi vhunisa kutxani nyamsi?

¹⁶ Eneliseka ngu si u ku naso. Bhiblia ya ningela txialakanyiso txiya: “U nga ti karatele kuva nyatithombe. . . . Nguko eso si na ti mahela tibhapi si purumela nzumani kufana ni digama.” (Mav. 23:4, 5) Hambi ku ti hehukako kuluza tithomba, vathu vo tala nyamsi wa ditshiku va ti karatela kumana male yo tala. Ku ti karata koneko ku nga maha vathu ve va ni mahanyelo ya ma nga onhako nduma yawe, ma nga dayisako timwaya tawe ni wutomi wawe. (Mav. 28:20; 1 Tim. 6:9, 10) Kuhambana ni to, wutxhari wa hi vhuna kudinganisela ka mhaka ya timale. Mawonelo yawa a wutxhari ma hi vhuna kuvayilela makolo, hi eneliseka ngu si hi ku naso.—Ekl. 7:12.

17. Nga ha ti nga wombwa ngu kona ka Mavingu 12:18 ,hi nga ma manisa kutxani “mawomba wombelo a txhari”?

¹⁷ Khata ngu kualakanyisisa u sise kuwomba-womba. Ngako hi si tiwoneli hi nga dayisa vamwani ngu mapswi athu. Bhiblia yi womba tiya: “Vaho vokari mapswi awe ma ku nga tshoka ya ditxhari, aniko ma womba wombelo a txhari mbutomi.” (Mav. 12:18) Hi na hanyisana kwati ni vamwani ngako hi txi vayilela ku va lenga mwendo kugeletela vamwani tiphazamo tawe. (Mav. 20:19) Kasi ku mawomba-wombelo athu me ninga wutomi, hi fanete kutata mapimo athu ngu wuzivi wu ku ka Dipswi da Txizimu. (Luka 6:45) Ngako hi txi alakanyisisa ngu ti Bhiblia yi ti wombako mapswi athu ma nga fana ni “txisima txa wutxhari” txi tangalisako vamwani.—Mav. 18:4.

18. Mavingu 24:6 yi nga hi vhunisa kutxani kasi ku hi humelela ka mthumo wo txhumayela?

 ¹⁸ Londeta mkongomiso. Bhiblia yi hi ninga mkongomiso awu no hi vhuna ku humelela, yona yi womba tiya: “Ngu sileleto sa wutxhari wa sikota kulwa yimbi; kutala ka sileleto ka ninga kuxula.” (Mav. 24:6) Wona to kulondisa mkongomiso wuwa ti hi vhunisa kutxani ka mthumo wathu wo txhumayela ni kugondisa. Hahanze ko txhumayela ngu tinzila tathu hipune ha zama kulondisa mkongomiso wu hi ningwako ka mitshangano ya Wukristu. Ka yona ha amukela mkongomiso aha vanathu va vekako miwombawombo ni mikombiso kasi ku hi vhuna ngu yona. Kuengetela ka eto sengeletano ya Jehovha ya hi ninga mabhuku ni mavhidhiyo ya ma vhunako vathu kupfisisa Bhiblia. Ina awe u gonda ngu kuthumisa yimweyo ya tifarameti tiya?

19. U ti pfisa kutxani ngu wutxhari wu Jehovha a wu ningelako? (Mavingu 3:13-18)

¹⁹ Lera Mavingu 3:13-18. Ha bonga ngutu sialakanyiso si hi si manako ka Dipswi da Txizimu. Hi sina kusikota kuhanya kwati ngako hi singa naso. Ka gondo yiya hi woni sialakanyiso sa wutxhari si ku mu ka dibhuku da Mavingu. Bhiblia yi tate ngu sialakanyiso sa wutxhari si tako ngu ka Jehovha. Se mbimo yotshe a hi tiemiseleni kuhanya ngu wutxhari wu Jehovha a hi ningako. Hambi ku vathu vo tala va si wu ningiko lisima wutxhari wu wu tako ngu ka Txizimu, athu ha tsaniseka ti to “wutxhari mndonga wa wutomi ka vale va wu ñolisisako, kambe va katekile votshe vale va wu veketako.”