“KUKHUKHELA NI DI NGADI MWANANA NI TI ENGISELA MAPSWI O RUKA NI O BHONGA,” eto ti wombilwe ngu Patricia. A tshumete a txi khene: “Kha na gondiswa kudivalela. Kuhokela ha ni nga va wa hombe, masiku o tala ni ti zumbela kupandiseka ni ku ni ti pwata ni wukohe.” Phela kuzumba ni txiviti kha ti tisi litsako ka wutomi. Wuxolisisi wumwani wu kombisa ti to vathu va va si divaleliko . . .

• Va leka kuhenya ni tshofu si onha wuxaka wawe ni ku eto ti va tisela txiwunda

• Va ni txihenyisani, va vilela hambi ni kujujeka msungo

• Va zumbela kualakanyela to biha ati ti si va tiseliko litsako

• Kha va nga ni kudikha nguko va ti ziva ti to kudivalela i mhaka ya lisima

• Va zumbela kukarateka ati ti va mahako ve va ni sikarato sa wutomi, so fana ni matesawu, malwati a mbilu, kusimba, ni kupanda ka msungo *

NJI TXANI KUDIVALELA? Kudivalela ti womba kwa mbi vekela txiviti wu a nga kuvhuka mwendo kulava kuphota. Kha ti wombi kutumelela totshe to biha, kuwona sionho sa hombe i singa sa txilo mwendo kumaha nga kha ka maheka txilo. Hahanze keto, kudivalela njisungo txi txi kombisako lirando , kudikha ni ku hanyisana kwati ni vamwani.

Awu a divalelako a kombisa wuzivi. Wa ti pfisisa ti to hotshethu ha phazama mwendo kuonha ngu mapswi ni simaho. (Varoma 3:23) Ngu toneto, Bhiblia yi khene: “Mi txi timiselana ni kudivalelana mmwani ni mmwani ngako m’thu a di ni txisolo ka mmwani.”—Vakolosa 3:13.

Ngu toneto, kudivalela njimwani ya tifanelo ta lisima yo kombisa lirando, ayi i ku “txitsaniso txa wotshe wunene.” (Vakolosa 3:14) Ngu kuya ngu Clínica Mayo, kudivalela ti . . .

•   Engetela wungana wa wunene, ti ti patako matipfelo a manene, kupfisisa ni ku va ni wuxinji ka wu a nga hi henyisa

• Tangalisa mialakanyo ni moya

• Ta hungula kuvilela, kujujeka msungo ni manervhu

• Ta hungula kukarateka ngutu

ZIVA KUTIDIVALELA UPUNI. Ngu kuya ngu direvhista da Disability & Rehabilitation, di womba to kutidivalela upuni i “mhaka yi yi karatako ku yi maha,” kambe eto “nda lisima ngutu ka wutomi” ka mialakanyo ni ka mmidi. Kambe nji txani txi txi nga kuvhunako kutidivalela upuni?

• U nga emeli ku va wo hetiseka, kambe tumela ti to nawe u na maha tiphazamo kufana ni vamwani.​—Ekleziyaste 7:20

• Kugonda ka tiphazamo tako ti na kuvhuna ti to u si wuyeleteli tiphazamo ta timweto

• Ti laphisele mbilu, nguko ti nga maha ti teka mbimo yo lapha ti to u xula mikhuwo yoneyo yo biha.​—Vaefesu 4:23, 24

• Ti tshanganise ni vangana va va no ku kuzeta timhaka ta ta tinene, ava va thembekako.​—Mavingu 13:20

• Ngako u txi thuka u henyisa m’thu, tumela phazamo yako u kombela divalelo. Mbimo yi u mahako kurula ni m’thu eneyo, u na va ni kudikha.​—Matewu 5:23, 24

Patricia wu a nga wombwa makhatoni a khene msana kova a di khatile kugonda Bhiblia, a gondile kudivalela. A tshumela a txi Khene: “Konkuwa ni tipfa ni di pepile mbiluni kwangu, kha ni ngadi ni karateka ngutu mwendo kuhenyisa vamwani. Milayo ya Bhiblia yi kombisa ti to Txizimu txa hi dhunda ni ku txi hi navelela ta tinene.”

Wamwamna wu a dhanwako ku i Ron a ti khene: “Ni nge sikoti kukongomisa mialakanyo ni simaho sa vamwani. Kambe ni nga sikota kulawula mialakanyo ni simaho sangu. Ti to ni va ni kudikha ti txi lava ni leka txiviti. Ni si na ku tikota ku va ka makhalo mambidi ngu mbimo yimweyo. I ku kuva ni kudikha ni kusengeletela txiviti. Kambe konkuwa ni ni livhalo la linene.”