VATHU VA FANA NGU TINZILA TO TALA​—HA BHALA, HA PENDA, HA FUYA NI KU HA LAVA TIXAMULO TA SIWOTISO SA LISIMA SA WUTOMI: Ngu kutxani ku di ni mtumbuluko? Hi tumbulukisile kutxani? Ngu txihi txikongomelo txa wutomi? Ngu yihi themba ya mbimo yi yi tako?

Vathu vamwani va vayilela siwotiso so fana ni siya nguko va pimisa ti to kha ti ngaho tixamulo ta kona. Vamwani va khona kha ti sungi kulava tixamulo ta kona nguko athu hi to ti tumbulukela. William Provine, mgondisi wa dibhuku da história ni biologia a ti khene: “Kha ku nga ni sizimu, mwendo txikongomelo”. A tshumete a txi khene: “Kha ku nga ni milayo yi yi nga kongoma mayelano ni ta tinene ni to biha mwendo txikongomelo txa wutomi.”

Vamwani kha va tumelelani ni mawonelo onewo o mbi pfisiseka. Vona va tiwona ti to mtumbuluko wu zumbisekile, wu thuma ngu kuya ngu mihingano yi wu nga vekelwa yona. Vamwani va zama kuetetela ati silo simwani si nga vangiswa tona ka si va si khandako. Va txi wona nzila yi sivangwa soneso si thumako ngu yona ngu nzila yo xamalisa, va womba ti to ku ni mtamo wu wu kongomisako sivangwa soneso.

Sivangelo soneso si mahile ti to vathu va va nga ti kholwa ka ku ti tumbulukela ka silo ve txitxa mawonelo awe. He wone sikombiso simbidi.

DHOKODHELA ALEXEI MARNOV, MMAHI WA OPERASAWU. A khene: “Ka sikolwa si ni nga gonda ka sona va ti gondisa ti to Txizimu txi walo ni ku silo si to ti mahekela. Awu a nga ti kholwa ka Txizimu a ti wonwa i di txipumbu.” Kambe, ngu 1990, Alexei a khatile kutxitxa mawonelo akwe.

Alexei a khene: “Mbimo yotshe ni ti duketa kupfisisa ditshuri da timhaka, kupata ni wuluvi wa m’thu. Wona wa xamalisa ngutu ni ku ta karata kupfisisa nzila yi wu thumako ngu yona. Kambe ina wuluvi wu mahetwe ku betela wuzivi mwendo wusikoti wo kari wu gwita wu fa? Eto ti si pfisiseki kwangu. Se ni khatile ku ti wotisa tiya: ‘Ngu kutxani hi di ho? Ngu txihi txikongomelo txa wutomi?’ Msana ko alakanyisisa ngutu ngu mhaka yiya, ni gwitisile ku tiwona ti to ngu ditshuri ku ni M’vangi.”

Kulava kuziva txikongomelo txa wutomi ti mahile Alexei e gonda Bhiblia. Ngu msana msikati wakwe wu i nga ti dhokodhela awu a nga ti si kholwi ti to Txizimu txi ho, nene a khatile kugonda Bhiblia. Kambe txikongomelo txakwe i ti ku la kukomba mwamna wakwe ti to o sakana ngu mbimo! Kasi konkuwa votshe va kholwa ka Txizimu ni ku va txi pfisisa txikongomelo txakwe ngu wutomi wathu ngaha ti nga txhamuselwa ka Bhiblia.

DHOKODHELA HUABI YIN, SIYENTISTA. Huabi Yin a gondile física malembe o tala, a mahile wuxolisisi mayelano ni plasma. Ka mazumbelo a silo si si ku ho (asi i ku mati, so banga ni gaz) plasma mazumbelo a wumune a silo. Plasma yi wumbwa ngu si si dhanwako ku ma eletrões ni ma iões i ku sienge simwani asi si manekako ka silo, ngu txikombiso ditambo.

Huabi a khene: “Yotshe mbimo yi athu vasiyentista hi gondako ngu silo sa mtumbuluko, hi wona to si mahilwe kwati, kambe si kongomiswa ngu milayo yo kari. Se ni alakanya tiya: ‘Si tumbulukisile kutxani? Aku hambi mndilo wu hi bhikako ngu wona sakudya wu lavako kuthumiswa ngu nzila ya yinene, se i mani wu a wonelelako milayo ya ti ditambo di thumisako tona?’ Se ngu mbimo ni ti tumbute ti to tixamulo to pfisiseka ta siwotiso siya, ti mu ka Bhiblia: ‘Kukhatani Txizimu txi vangile nzuma ni mafu.’”​—Genesisi 1:1.

Phela siyensia yi hi vhuni kuxamula siwotiso sa nzila yi silo si thumako ngu yona. Ngu txikombiso: Mathumisa kutxani maselula a wuluvi? Ditambo di humisisa kutxani liwoningo ni lisani? Kambe Alexei ni Huabi va tumbute ti to Bhiblia ya xamula siwotiso so fana ni siya: Ngu kutxani ku di ni mtumbuluko? I mani a wonelelako milayo? Ngu kutxani hi di ho?

Mayelano ni mafu, Bhiblia yi khene: “[Txizimu] kha txa ma maha diphanga, aniko txi ma vangile kasiku vathu ve zumba ka ona.” (Isaya 45:18) Ngu ditshuri, Txizimu txi ni txikongomelo ngu mafu awa. Ka msungo wu wu londiselako hi na ta wona ti to txikongomelo txonetxo txi yelana ni themba yathu ya mbimo yi yi tako.