Ka matimu a wutomi, vathu vo hambana-hambana va wona Bhiblia kota txisima txa ditshuri. Nyamsi, timiliyoni ta vathu ti kongomiswa ngu tigondo ta yona. Kambe vamwani va teka Bhiblia i si nga ya txilo na i di dibhuku da ti karingane. Awe u ti wonisa kutxani? Ina u nga mana ditshuri ka Bhiblia?

U nga ti zivisa kutxani ti to Bhiblia yi womba ditshuri mbimo yotshe? Wona txikombiso: Alakanya u di ni mngana awu a wombako ditshuri mbimo yotshe, se ti ha kubsani ti to mngana eneyo a ndi nava wo thembeka kwako. Ina Bhiblia ni yona yi womba ditshuri mbimo yotshe? He woni sikombiso so kari.

Vabhali va kona i ti va ditshuri

Vabhali va Bhiblia va ti womba ditshuri, makhambi o tala va wombile tiphazamo tawe. Ngu txikombiso, mprofeti Jona a bhate mayelana ni kwa mbi engisa kwakwe. (Jona 1:1-3) Phela, ka mapswi o gwita ya a nga ma bhala a wombile nzila yi Txizimu txi nga mu tsayisa ngu yona, kambe ene kha womba-womba ngu ti to a lulamisisile kutxani mawonelo akwe. (Jona 4:1,4, 10, 11) Ku va vabhali va Bhiblia va di thembekile ti ti veka hakubasani ti to vona va ti dhunda dutshuri.

Ditshuri di di hi vhunako

Ina Bhiblia mbimo yotshe yi nga hi ninga sileleto ka timhaka ta ditshiku ni ditshiku? Ina! Ngu txikombiso, wona ti Bhiblia yi ti wombako mayelana ni ku va ni wuxaka wa wunene ni vathu, yona yi khene: “Ngu toneto koko, totshe ti mi ti lavako ku ve mi mahela vathu, va maheleni nanu.” (Matewu 7:12) “Kuxamula ko ti veka hahatshi ka releta kuhenya, kambe mapswi o nemela ma wusa kuhenya.” (Mavingu 15:1) Ti hakubasani ti to Bhiblia kufana ni kale yi nga hi ninga txivhuno ka timhaka ta ditshiku ni ditshiku.

 Matimo a yona nga ditshuri

Simaha so tala si si nga tumbulwa ngu vaxoli si kombisa ti to vathu vo tala ni makhalo ya ma wombwako ka Bhiblia nga ditshuri. Ngu txikombiso, he woni tximahakalo txo kari txa txidotho. Bhiblia yi womba to ka timbimo ta Nehemiya, vathu va Tiri, i ku Vafenekiya va ditiko da Tiri a va va nga txi hanya Jerusalema “va ti tisa sihaka ni thundu yotshe.”—Nehemiya 13:16.

Ina ku ni wufakazi ka Bhiblia wa toneto? Ina, wuho? Vaphandi va silo sa txikale va tumbute silo si si nga ti tiswa ngu Fenekiya sikombisako ti to va ti maha mabhindu ni Israyeli. Txitimwi keto, marambu a sihaka sa linene la Mediterrâneo ma manwi khe Jerusalema. Vaphandi va womba ti to sihaka soneso, si ti tiswa ngu kule ngu va xavisi. Msana ko va ku di mahilwe wuxolisisi wuwa, m’gondi mmwani a wombile tiya: “Mapswi ya ma ku ka Nehemiya 13:16 ma ku khene vathu va Tiri va ti xavisa sihaka Jerusalema ma pfisiseka.”

Yi ni ditshuri mayelana ni siyensiya

Bhiblia yona nja ta wukhongeli ni matimu a vathu. Kambe yi txi gwesa timhaka ta siyensiya yi womba ditshuri ni ku ya tumelelana ni wuxolisisi wu wu nga mahwa ngu va mwa tisiyensiya. He wone txikombiso.

Bhiblia yi wombile ti to mafu ma ha “ko mbi na txilo”, mwendo ku mafu ma ha mtengalengane. (Jobe 26:7) Atiya ti txi hambana ngutu ni makuhu a ti to mafu ma vekilwe txitimwi ka mati, mwendo ti to ona ma txitimwi ka futu. Kupindile 1.100 wa malembe dibhuku da Jobe di di bhatwe, kambe vathu va simamile ve kholwa ti to mafu kha ma na kuzumba ha diwaloni, ti nga maha ma di hiketilwe ngu txo kari. Kala 1687, ngu kona m’gondi wa siyensiya Isaac Newton a nga ta bhala dibhuku do womba ngu gravidade a di di nga txhamusela ti to mafu ma ha mtengalengane ni ku di tsaniswa ngu mtamo wu wu si wonekiko. Wuxolisisi wuwa wu tsanisekisile timhaka ti Bhiblia yi nga ti womba 3.000 wa malembe msana!