1-2. Ngu tihi ati Bhiblia yi ti wombako mayelano ni vamwani vakoma va Israyeli?

 BHIBLIA yi womba-womba ngu kona mu ko pinda 40 wa vavamna ava va nga va vakoma Israyeli. a Matimu a Bhiblia kha ma sise txilo ma txi womba-womba ngu vavamna vonevo ni ku ma ni wuxoko-xoko wo xamatisa ngu vamwani kwawe. Ngu txikombiso, hambi vakoma va vanene va mahile timhaka to kari to biha. Ngu toneto ti nga maheka ngu mkoma Dhavhidha. Jehovha a wombile tiya: “Txithumi txangu Dhavhidha, a nga vekisa sirumo sangu, a ni londeta ngu yotshe mbilu yakwe, e mahile atile i ngadi ta tinene masoni kwangu.” (1 Vafu. 14:8) Kambe khumbula ti to Dhavhidha a mahile wugango ni msikati wa vani ni ku a mahile ti to mwamna wakwe e ya dawa yimbini.—2 Sam. 11:4, 14, 15.

² Ngu didhawa dimwani, wungi wa vakoma va kwa mbi thembeka, va mahile timhaka to kari ta tinene. Wona txikombiso txa Robhowamu. Ngu mawonelo a Jehovha ene “a to maha ta kwa mbi lulama.” (2 Mak. 12:14) Hambiketo Robhowamu a engisile txirumu txa Jehovha txa kwa mbi lwa ni 10 wa tihunzu ta Israyeli ni ku va leka ve sawula mmwani mfumeli. A tshumela e engetela kuvhikeleka ka madhoropa a mangi, e vhuna vathu va Txizimu ku ve vhikeleka ka valala vawe.—1 Vafu. 12:21-24; 2 Mak. 11:5-12.

3. Ngu tihi ti hi nga thukako hi ti wotisa ni ku hi na bhula ngu txani ka gondo yiya?

³ Mbimo yi hi gondako mayelano ni vakoma va Israyeli hi nga thuka hi ti wotisa tiya: Aku vakoma va nga maha tatinene ni to biha, Jehovha atxi ti wonisa kutxani ti to mkoma wo kari a thembekile mwendo kha thembeka? Xamulo ya txiwotiso txiya yi na hi vhuna kuwona ati mmwani ni mmwani wathu a fanelako ku ti  maha kasi kutsakisa Jehovha. Ka gondo yiya hi na wona timhaka tiraru ati ti nga mahako ti di vhuni Jehovha kuwona ti to mkoma wo kari a di thembekile mwendo nem: Yo khata, mkoma eneyo atxi mranda Jehovha ngu mbilu yakwe yotshe? Ya wumbidi, ina atxi tisola ka sionho akwe ti txi huma mbiluni? Ya wuraru, ina a simamile a txi khozela Jehovha ngu nzila ya yinene?

RANDA JEHOVHA NGU MBILU YAKO YOTSHE

4. Ngu kuhi kuhambana kukuho hagari ka vakoma vo thembeka ni va kwa mbi thembeka?

⁴ Vakoma ava va nga tsakisa Jehovha va txi mkhozela ngu mbilu yotshe. b Mkoma Josafati, i nga ti mkoma wamnene ‘a lavile Mkoma ngu mbilu yakwe yotshe.’ (2 Mak. 22:9) Bhiblia yi txi womba-womba mayelano ni Josiya yi womba tiya: “A sanzi kufuma Josiya, kha nga maneka mfumeli wo fana nayo, wo hundulukela ka Mkoma ngu yotshe mbilu yakwe.” (2 Vafu. 23:25) Se mayelano ni mkoma Solomoni awu a nga maha to biha hafuhi ni magwito ka wutomi wakwe, Bhiblia yi womba ti to “mbilu yakwe yi sa hetiseka.” (1 Vafu. 11:4) Ni ku mayelano ni Abhiya, mfumeli mmwani wa kwa mbi thembeka, Bhiblia yi tshumela yi womba tiya: “Mbilu yakwe yi sa basa masoni ka MKOMA.”—1 Vafu. 15:3.

5. Ti womba txani kuthumela Jehovha ngu mbilu yotshe?

⁵ Kambe ti womba txani kuthumela Jehovha ngu mbilu yotshe? M’thu wu a thumelako Jehovha ngu mbilu yotshe, kha mahi toneto ngu kusinziswa. Hahanze keto, a thumela Jehovha ngu kukuzetwa ngu lirando ni txithavo. Ni ku a simama adi ni txixonipho ni lirando ngu Jehovha wutomi wakwe wotshe.

6. I ngu nzila muni hi nga simamako hi va ni mbilu yo hetiseka? (Mavingu 4:23; Matewu 5:29, 30)

⁶ Hi nga va etetelisa kutxani vakoma vo thembeka va Israyeli ni kuthumela Jehovha ngu mbilu yotshe? Hi fanete kuvayilela mkuzetelo wo biha, i ku tximwani ni tximwani atxi txi nga hi mahako hi holisa lirando lathu ngu Jehovha. Ngu txikombiso, hi fanete ku ti wonela ka si hi si xalelako, ati hi ti mahako mbimo yi hi ti hungatako. Hi fanete kutshumela hi ti wonela ka vangana ava hi va sawulako, ni kwa mbi pimisa ti to ku va ni male mwendo kuganya ngu tona i ku ta lisima ngutu ka wutomi. Ngako hi txi tumbula ti to ku ni txo kari atxi txi khatako kuholisa lirando lathu ngu Jehovha, hi fanete kumaha txo kari ngu txikuluveta kasi ku ti khulula ka phango yoneyo.—Lera Mavingu 4:23; Matewu 5:29, 30.

7. Ngu kutxani i di ta lisima kuvayilela mikuzetelo yo biha?

⁷ Kha ha fanela hi tumelela ti to mbilu yathu yi abaneka. Ngako hi si ti woneli, hi nga ti kanganyisa hi pimisa ti to aku hi mahako mithumo ya yingi ya moya, kha ha fanela kuvayilela mikuzetelo yo biha. Alakanyisisa ngu txikombiso txiya: Alakanya ngu ditshiku adi kupekako pheho, se u bela kozinya u dhivela mndilo. Ina ti ndi na vhuna ngako u txo leka ditimba di di tulekile? Moya wo titila wu di na bela. Hi gonda txani ka toneto? Ngu didhawa da moya, hi fanete kumaha to pinda ku ti dyisa ngu didhawa da moya kasi kusimama ni wungana ni Jehovha. Hi fanete kutshumela hi vhala ditimba da mikuzetelo yo biha. Ngu toneto, “moya” wo titila wa mafu yawa ni mahanyelo aya Jehovha asi ma tsakeliko, kha si na mbi bela ka mbilu yathu si yi abanisa.​—Vaef. 2:2.

KUTISOLA TI TXI HUMA MBILUNI KA SIONHO SATHU

8-9. Ngu tihi ti mkoma Dhavhidha ni mkoma Ezekhiya va nga ti maha mbimo yi va nga ziva ti to Jehovha kha tsaka ngu ti va nga ti maha? (Wona wa kapa.)

⁸ Nga ha hi nga ti wona ngu kona, mkoma Dhavhidha a mahile sionho sa hombe. Kambe mbimo yi mprofeti Nathani a nga womba-womba nayo ngu nzila yi Jehovha a nga txi  tipfa ngu yona, Dhavhidha ngu kutiveka hahatshi a ti sote. (2 Sam. 12:13) Ngu kuya ngu mapswi a Dhavhidha aya ma ku ka Masalmo 51, ta ti komba ngu ditshuri ti to adi ti sote ka ti a nga di ti mahile. Dhavhidha kha nga kanganyisa Nathani a ti komba nga ati sote ngu kuthava kutsayiswa.​—Mas. 51:3, 4, 17.

⁹ Mkoma Ezekhiya nene a onhete Jehovha. Bhiblia yi womba tiya: “A ti tate ngu kutikulisa mbiluni kwakwe, se kuhenya ka MKOMA ku to txhika txitimwi kwakwe, ni txitimwi ka va ka Judha ni Jerusalema.” (2 Mak. 32:25) Kambe ngu kutxani Ezekhiya a di ti kulisile? Ti nga maha a di khatile ku tipfa i di wa lisima ngutu ngu mhaka ya tithomba takwe, kuva adi xute Vasiriya mwendo ngu kuva a di hanyisilwe ngu nzila ya txidiwukiso ka wulwati wakwe. Ni ku ti nga maha i di ngu kona ha ka ku ti kulisa kwakwe a nga komba totshe tithomba takwe ka Vabhabhilona. Ngu mhaka ya toneto, mprofeti Isaya a gete Ezekhiya ti to Jehovha ati m’henyete. (2 Vafu. 20:12-18) Kambe kufana ni Dhavhidha, Ezekhiya ngu kutiveka hahatshi ati sote. (2 Mak. 32:26) Ngu toneto, ngu mawonelo a Jehovha, Ezekhiya ave mkoma wo thembeka awu a nga txi “maha to lulama masoni ka MKOMA.”​—2 Vafu. 18:3.

10. Amaziya a mahile txani mbimo yi va nga m’kawuka?

¹⁰ Ngu didhawa dimwani, mkoma Amaziya wa Judha a mahile ati i ku tatinene “hambiku a nga mbi maha ngu mbilu yakwe yotshe.” (2 Mak. 25:2) Nji txani txo biha atxi a nga txi maha? Msana ka ku Jehovha a di m’vhuni kulwa ni va Edhomi, Amaziya a khozete sizimu sawe. c Ni ku mbimo yi mprofeti wa Jehovha a nga womba-womba nayo ngu ti a nga di ti mahile, Amaziya kha muengisa ni ku a m’hingile.​—2 Mak. 25:14-16.

11. Ngu kuya ngu 2 Vakorinto 7:9, 11, hi fanete kumaha txani kasi ku hi divalelwa ngu Jehovha? (Wona ni mifota.)

¹¹ Hi nga gonda txani ka sikombiso soneso? Ti lava hi ti sola ka sionho sathu ni kumaha totshe ati hi nga ti kotako kasi ku hi si tshumeli hi si maha. Ngako madhota ma txi hi ninga txialakanyiso txo kari hambi i di ka timhaka ta tidotho, kha ha fanela kupimisa ti to Jehovha kha hi dhundi mwendo ku madhota mo hi nyenya. Hambi vakoma ava va nga di thembekile va Israyeli, mbimo yimwani ti txi lava ve amukela txialakanyiso mwendo kukawukwa. (Vaheb. 12:6) Mbimo yi hi kawukwako hi fanete ku 1) hi tumela ngu kutiveka hahatshi, 2) hi maha kutxitxa aku ku lavekako ni 3) hi ya masoni hi thumela Jehovha ngu mbilu yotshe. Ngako hi txi tisola ka sionho sathu, Jehovha ngu ditshuri wa hi divalela.​—Lera 2 Vakorinto 7:9, 11.

KUKHOZELA JEHOVHA NGU NZILA YA YINENE

12. Ngu tihi ati ti nga maha vakoma vo thembeka ve hambana ni vakoma va kwa mbi thembeka?

¹² Vakoma ava Jehovha a nga va wona kota vo thembeka, ngu va va nga txi m’khozela ngu nzila yi ene a nga txi yi lava. Ni ku va txi vhuna vathu ku ve maha toneto. Nga ha hi nga ti wona ngu kona, vona va txi maha tiphazamo, kambe va di ti ningetete ka Jehovha ni ku va mahile totshe ati va nga tikota kasi kugumisa wukhozeli wa sizimu sa walo. d

13. Ngu kutxani Jehovha adi woni mkoma Akabhe kota wa kwa mbi thembeka?

¹³ Ngu kutxani Jehovha adi woni vakoma vamwani kota va kwa mbi thembeka? Kuwomba ditshuri, hi nga totshe ati va nga ti maha ti nga di bihile. Hambi mkoma Akabhe a nga di bihile ngutu, a kombisile ku ti sola ni ku ti veka hahatshi mayelano ni kudawa ka Nabhote. (1 Vafu. 21:27-29) A tshumete e aka madhoropa ni ku  a xute tiyimbi ta Israyeli. (1 Vafu. 20:21, 29; 22:39) Kambe Akabhe a mahile timhaka to biha ngutu. Ngu kukuzetelwa ngu msikati wakwe, a mahile ti to vathu vamwani ve khozela sizimu sa walo ni sithombe. Ene kha tisola ngu kuva adi mahile toneto.​—1 Vafu. 21:25, 26.

14. a) Ngu kutxani Jehovha adi woni mkoma Robhowamu kota wa kwa mbi lulama? b) Ngu tihi to fana ati vakoma va kwa mbi thembeka va nga ti maha?

¹⁴ Wona txikombiso txa mkoma mmwani wa kwa mbi thembeka, Robhowamu. Nga ha hi nga ti wona ngu kona, ene a mahile timhaka ta tingi tatinene kudingana mbimo yi a nga txi fuma. Kambe mbimo yi ti nga txi m’tsimbilela kwati ni kuva ni mtamo, ene a lekile Mlayo wa Jehovha e khata kukhozela sizimu sa walo. (2 Mak. 12:1) Se koneho, mbimo yimwani a txi khozela Jehovha, mbimo yimwani atxi khozela sizimu sa walo. (1 Vafu. 14:21-24) Robhowamu ni Akabhe hi nga vona basi va nga leka wukhozeli va ditshuri. Kuwomba ditshuri, txikarato txa wungi wa vakoma vo mbi thembeka i ve txo seketela wukhozeli wa makuho ngu nzila yo kari. Ti hakubasani ti to ka mawonelo a Jehovha kuseketela wukhozeli wa ditshuri i di ta lisima ngutu kasi kuwona ti to mkoma wo kari i ti wamnene mwendo wo biha.

15. Ngu kutxani wukhozeli wa ditshuri i di wa lisima ka Jehovha?

¹⁵ Ngu kutxani mhaka ya wukhozeli i nga ti ya lisima ka Jehovha? Txo khata ngu ti to vakoma ngu vona va nga di ni wutixamuleli wo kongomisa vathu va Jehovha ka wukhozeli wa ditshuri. Hahanze keto, wukhozeli wa makuho wu txi maha ti to ve wela ka simwani sionho sa hombe ni kumaha to biha. (Hos. 4:1, 2) Txo gwita, vakoma ni votshe vathu va di ti ningetete ka Jehovha. Ngu toneto Bhiblia yi fananisako wukhozeli wa makuho ni wugango. (Jer. 3:8, 9) Mbimo yi m’thu a mahako wugango, a kombisa kwa mbi  thembeka ka mwamna mwendo msikati wakwe. Wugango wa khuvekisa m’thu wu a mahelwako toneto. Ngu ha kufanako, mbimo yi dilanda adi di nga ti ningetela ka Jehovha di ti betako ka wukhozeli wa makuho, dona ni onhela Jehovha ngu kukongoma ni ku di tisa kupanda ka hombe ngutu ka mbilu yakwe. e​—Dhewut. 4:23, 24.

16. Ngu kuya ngu mawonelo a Jehovha ngu kuhi kuhambana kukuho ka m’thu wo lulama ni m’thu wo biha?

¹⁶ Ngu tihi ti hi ti gondako? Ti hakubasani ti to hi fanete kutiemisela kwa mbi pateka ka txihi ni txihi txa wukhozeli wa makuho. Kambe hi fanete kutsana ka wukhozeli wa ditshuri ni kusimama hi tsana ko thumela Jehovha. Mprofeti Malakiya a txhamusete kwati ti to ngu kuhi kuhambana ka m’thu wo lulama ni m’thu wo biha ngu kuya ngu mawonelo a Jehovha. Ene a bhate tiya: “Sekoko mi na wona kambe kuhambana ka wo lulama ni wo biha, hagari ka wule a thumelako Txizimu, ni wule asi txi thumeliko.” (Mal. 3:18) Ngu toneto, kha ha fanela kutumelela txilo, hambi kwa mbi hetiseka kwathu ni tiphazamo tathu si hi godholisa aha koza hi ema kuthumela Jehovha. Kuema kuthumela Jehovha, etxo txionho txa hombe ngutu.

17. Ngu kutxani u di fanete ku ti wonela mbimo yi u sawulako awu u lavako kutxhadha nayo?

¹⁷ Ngako u si se txhadha mwendo u txi lavetela m’thu wo txhadha nayo, ina wa ti wona ti to i ngu nzila muni mapswi a Malakiya ma tsimbitisanako ni mtxhadho? M’thu a ngava ni tifanelo ta tingi ta tinene, kambe ngako asi khozeli Txizimu txa ditshuri ina a nava m’thu wamnene mwendo wo lulama ngu mawonelo a Jehovha? (2 Vak. 6:14) Ngako u txi txhadha ni m’thu eneyo, ina a nava a txi ku kuzeta ngu nzila ya yinene ngu didhawa da moya? Alakanyisisa ngu tiya: Vasikati va mkoma Solomoni ava va nga si khozeli  Jehovha, ti nga maha va ti ni tifanelo ta tinene. Kambe aku va nga si khozeli Jehovha, kudotho-kudotho vona va abanisile mbilu ya mkoma Solomoni a ha a nga za e ti pata ka wukhozeli wa makuho.​—1 Vafu. 11:1, 4.

18. Nji txani atxi vaveleki va fanelako kugondisa vanana vawe?

¹⁸ Vaveleki va nga thumisa matimu a vakoma va Israyeli kasi kuvhuna vanana vawe ti to ve tsanisa kunavela kwawe ko thumela Jehovha. Vhuna vanana vako ve wona ti to ka Jehovha, kasi ku m’thu e va wamnene mwendo wo biha ti dhependerwa ngu nzila yi a ti patako ngu yona ka wukhozeli wa ditshuri. Kombisa ngu mapswi ni ngu simaho ti to ku ti vekela txiemiso txa moya, to fana ni kugonda Bhiblia, ku ya mitshanganoni ni kupateka ka mthumo wa thembwe, ngu tona i ku ta lisima ngutu ka wutomi wathu. (Mat. 6:33) Ngako u si mahi toneto, vanana vako va nga khata kupimisa ti to aku awe u ku Fakazi ya Jehovha kha ti sungi ti to ni vona ve va ni wuxaka wo tsana nayo. Ngu toneto, kha va na mbi thangetisa wukhozeli wa ditshuri ka wutomi wawe ni ku va nga hokela ko ema da magwito kuthumela Jehovha.

19. Ngu kuhi kuthemba aku kukuho ka m’thu wu a nga leka kuthumela Jehovha? (Wona dikwadru adi di ku “ Awe u nga tshumelela ka Jehovha!”)

¹⁹ Ngako m’thu a di lekile kuthumela Jehovha, ina ti lava kuwomba ti to kha na kuswa e va mngana wakwe? Ahim-him. Ene a nga tisola ni kutshumela e khozela Jehovha ngu nzila ya yinene. Kasi kumaha toneto, ti nga maha ti lava ku m’thu eneyo e leka kutiguleta ni kutshumela e tumela txivhuno txa madhota dibanzani. (Jak. 5:14) Kutshumela u va mngana wa Jehovha, nda lisima ngutu kupinda yotshe mizamo ayi u nga yi mahako.

20. Ngako hi txi etetela vakoma vo thembeka va Israyeli, Jehovha a na hi wona ngu nzila muni?

²⁰ Ngu tihi ati hi nga ti gonda ka vakoma va Israyeli? Kasi ku hi fana ni vakoma vo thembeka va Israyeli, hi fanete kusimama hi ti ningetela ka Jehovha ngu mbilu yotshe. Hi fanete kugonda ngu tiphazamo tathu, kutisola ni kumaha kutxitxa aku ku lavekako. Ni ku mbimo yotshe hi fanete kukhumbula lisima la kuva hi di tsani ka wukhozeli wa Txizimu tximwetxo txa ditshuri. Ngako u txi simama u di thembekile ka Jehovha ngu nzila yiya, ene a na wona awe u di m’thu wu a mahako tatinene masoni kwakwe.