1-2. Ngu tihi ti vamwani va ti wombako mayelano ni kunamorara?

 KUNAMORARA yimweyo ya timbimo to tsakisa ka wutomi wa mpatwa. Ngako awe u txi namorara ditshuri ti to u emela ti to totshe ti tsimbila kwati. Ni ku eto ngu ti yotshe mipatwa yi ti lavako. Mwanathu wa txisikati wa Etiópia awu a dhanwako ku i Teresa, a a womba tiya: “Yimweyo ya timbimo yo tsakisa ngutu ka wutomi wathu yi ve mbimo yi ani ni mwamna wangu hi nga txi namorara. Athu hi txi bhula ngu timhaka ta lisima ngutu, ni ku mbimo yimwani hi txi sekelela kumweko. Ani ni tsakile ngutu ngu kuziva to ni ti mani m’thu wu ni nga txi mranda ni ku ene a txi ni randa.”

² Ngu didhawa dimwani, mwanathu wu a dhanwako ku i Alessio, wa khe Holanda, a womba tiya: “Ti tsakisile ngu kuziva kwati msikati wa mina mbimo yi hi nga txi namorara, Hambiketo ku vile ni sikarato mbimo yile hi nga txi namorara. Ka gondo yiya hi na wona simwani sa sikarato asiya si nga humelelako ni matshina a Bhiblia aya ma nga vhunako mipatwa ti to yi namorara ngu nzila yi yi nga dhumisako Jehovha. Hi na tshumela hi wona nzila yi vamwani dibanzani va nga vhunako ngu yona mipatwa yoneyo.

TXIKONGOMELO TXO NAMORARA

3. Ngu txihi txikongomelo txo namorara? (Mavingu 20:25)

³ Ditshuri ti to mbimo yo namorara yi nga tisa litsako la hombe ngutu, kambe dizambo da lisima ngutu adi di nga yisako ka mtxhadho. Ka ditshiku da mtxhadho wawe, vanoivho va thembisa ka Jehovha ti to va na randana ni kuxoniphana wutomi wawe wotshe. Na hi si se maha txixambanyo txo kari, ti lava hi khata ngu kupimisa kwati. (Lera Mavingu 20:25.) Ni ku eto ni tona ta thuma ka txixambanyo  txa mtxhadho. Txikongomelo txa kunamorara ngu vhuna ava va lavako kutxhadha ti to ve zivana kwati kasi ku ve kota kumaha txisungo txa txinene. Mbimo yimwani txisungo i nga va txo txhadha. Kambe makhambi mamwani, txisungo i nga va txo ema kunamorara. Ngako ava va lavako kutxhadha va txi sunga kuema kunamorara, eto kha ti lavi kuwomba ti to namoro kha ya tsimbila kwati. Ku hambana ni eto, ti lava kuwomba ti to kunamorara kwawe ku hetisisile txikongomelo txa kona ni ku va vhuna ti to vona ve maha txisungo txa txinene.

4. Ngu kutxani hotshethu ti di fanete hi va ni mawonelo a manene mayelano ni kunamorara?

⁴ Ngu kutxani i di ta lisima kupfisisa txikongomelo txo namorara? Ngako awu a si se kutxhadha a di ni mawonelo a manene, kha nambi khata kunamorara ni m’thu a singa ni txikongomelo txo txhadha. Kambe hi nga va va si se txhadha basi va fanelako ku va ni mawonelo a manene. Hotshethu ti lava hi khumbula txikongomelo txo namorara. Ngu txikombiso, vamwani va nga pimisa ti to, ngako vathu va txi namorara, txikolokolo ti lava ve txhadha. Kambe eto ti va gwesisa kutxani vanathu va va si se kutxhadha? Melissa, mwanathu wu a si se kutxhadha wa Estados Unidos, a womba tiya: “Ku ni mkuzetelo wa hombe ka Tifakazi ta Jehovha ati ti namorarako, ni ku kota wuyelo ya toneto, vamwani ava va lavako kutxhadha va thava kuema kunamorara hambi ti si tsimbili kwati. Vamwani ava va si se kutxhadha nem kha va duketi kukhata kunamorara. Mkuzetelo wonewo wu nga tisa kuvilela ka hombe.”

KUZIVANA KWATI MMWANI NI MMWANI

5-6. Ngu tihi ti ava va lavako kutxhadha va fanelako kubhula ngu tona mbimo yi va ku ngadi va txi namorara?

⁵ Ngako awe u txi namorara, nji txani txi no kuvhuna ti to u maha txisungo txa ti to u na txhadha mwendo khu na mbi txhadha? Ngu zivana kwati mmwani ni mmwani. Ti nga maha, awe u txi ziva to kari mayelano ni m’thu eneyo na mi si se khata kunamorara. Kambe konku, awe u ni mkhanjo wo ziva “m’thu wo sisaleka wa mbilu.” (Lera 1 Pedro 3:4.) Mbimo yi mi namorarako, awe u nga yi ziva kwati nzila yi wu ku ngu yona wuxaka wa m’thu eneyo ni Jehovha, mahanyelo akwe ni nzila yi a pimisako ngu yona. Ngu kutsimbila ka mbimo, awe u na sikota kuxamula siwotiso siya: ‘Ina m’thu wuwa a na va mwamna wa mnene mwendo wamsikati wa mnene kwangu?’ (Mav. 31:26, 27, 30; Vaef. 5:33; 1 Tim. 5:8) ‘Ina ni na sikota ku mranda ni ku mu engisela kwati ni kuemela ti to nene e ni randa ni ku ni engisela kwati? Ina ti na hehuka kuwonisana ni tiphazamo ta mmwani ni mmwani kwathu?’ b (Var. 3:23) Mbimo yi mi yako mi zivana kwati ditshiku ni ditshiku, khumbulani ti to txa lisima ngutu hi nga ti mi fanako ka tona, kambe ngu tiemisela kwanu  ko ti pfananisa ni kuhambana aku ku kuho hagari kwanu.

⁶ Ngu tihi ti awe u fanelako ku ti tekela ha msungo mbimo yi mi namorarako? Na mi si se dhupela ngu msungo ko namorara, ti nga maheka awe u txi lava kubhula ngu timhaka ta lisima ngutu, ngu txikombiso, to fana ni makungo a mbimo yi yi tako a m’thu eneyo. Kambe ani timhaka ta wutomi ta m’thu eneyo, ngu txikombiso, txikarato txa dihanyo, txikarato txa timale mwendo ati a nga ti maha ka mbimo yi yi nga pinda? Kambe hi nga totshe timhaka mi fanelako kubhula ngu tona mbimo yi mi ku ngadi kukhata kunamorara. (Wona ni Johani 16:12.) Ngako u txi wona to i ngadi mixo kasi ku u xamula txiwotiso txo kari txo kongoma, wa so tekela kuveka ha kubasani ka m’thu eneyo u si jika-jiki. Kambe ngu kutsimbila ka mbimo, ti na lava u ningela xamulo ya txiwotiso txonetxo ka m’thu eneyo kasi ku e kota kumaha txisungo txa txinene. Ngu toneto, yi na hoka mbimo ayi awe ti no lava u yi womba mhaka yoneyo.

7. Vathu vambidi va va namorarako va nga maha txani ti to ve zivana kwati? (Wona ni dikwadro adi di ku “ Kunamorara mi di kule ni kule.”) (Wona ni mifota.)

⁷ Kambe u nga ti zivisa kutxani ati m’thu a ku ngu tona ngu ditshuri? Nzila yimwani ya yinene ngu maha siwotiso se u engisela kwati mbimo yi m’thu eneyo a xamulako. (Mav. 20:5; Jak. 1:19) Kasi kumaha toneto, anu ti nga lava mi maha mithumo yo kari kumweko ayi yi nga mi ningako mkhanjo wa ti to mi bhula, ngu txikombiso, kudya kumweko, kupaseyara kumweko ka wukhalo wu ku ku ni vathu mwendo kutsula motshe ka mthumo wo txhumayela. Mi nga tshumela mi zivana kwati ngu kuheta mbimo mi di ni vangana kumweko ni maxaka. Zama kulava mithumo ayi yi no tula mikhanju ya ti to m’thu mmwani e maha timhaka ngu nzila yo hambana ka siemo so hambana ni ka vathu vo hambana. Wona ti mwanathu wa Holanda awu a dhanwako ku i Aschwin, a nga zama ku ti maha mbimo yi a nga ti namorara ni Alicia: “Athu hi sawute kumaha mithumo yo kari wukhalo wumwewo kasi ku hi zivana kwati. Mbimo yimwani i ti timhaka to hehuka, to fana ni kubhika sakudya mwendo mithumo yimwani ya ha mtini. Ngu kumaha toneto, mmwani ni mmwani a sikotile kuwona tifanelo ta tinene ni tiphazamo ta mmwani.”

8. Ngu kutxani kugonda Bhiblia kumweko i di ta lisima ka va va namorarako?

⁸ Anu mi nga tshumela mi zivana kwati ngako mi txi lera Bhiblia kumweko. Ngako mi txi gwitisa kutxhadha, anu ti na lava mi maha txiemiso txa wukhozeli wa mwaya. Jehovha a fanete ku eva ka wukhalo wo khata ka mtxhadho wanu. (Ekl. 4:12) Ngu toneto, nda lisima ku mi gonda kumweko konku mi ku ngadi mi txi namorara. Ditshuri  ti to ava va ku ngadi va txi namorara kha va se wumba mwaya. Ngu toneto, wamwamna kha se va msungo wa wamsikati. Ngu toneto, ngako mi txi gonda mbimo yotshe wukhalo wumwewo, mi na sikota kuziva ati mmwani ni mmwani wanu ati pimisako ngu Jehovha. Max e Laysa, mpatwa wa Estados Unidos, va tumbute wuyelo yimwani ngu kumaha toneto. Vona va womba tiya: “Kukhukhela hi nga khata kunamorara, athu hi txi gonda mabhuku aya ma nga txi womba-womba ngu kunamorara, mtxhadho ni wutomi wa mwaya. Kugonda mabhuku oneyo ti hi vhuni kubhula mayelano ngu timhaka ta lisima ati ngu tolovelo ti nga si na kuhehuka kubhula ngu tona.”

TIMWANI ATI MI NGA BHULAKO NGU TONA

9. Ngu tihi ati ava va lavako kutekana va fanelako ku ti tekela ha msungo mbimo yi va maha txisungo txa ti to va na gela mani ti to va namorara?

⁹ I mani awu mi nga mgelako ti to ma namorara? Eto mi nga bhula ngu tona anu vavambidi. Mbimo yi mi khatako kunamorara, ti nga maha mi sunga kugela vathu va vadotho dwe. (Mav. 17:27) Ngu kumaha toneto, awe u nga vayilela m’kuzeto ni siwotiso so mbi pfala. Ngako u si geli m’thu, anu mi nga sisa ngu kuthava ti to vamwani ve mi tumbula, ni ku eto ti nga va phango ya hombe ngutu. Ngu toneto, i nga va wutxhari kugela vathu avale va nga kuvhunako ni ku ku ninga sileletelo sa sinene. (Mav. 15:22) Ngu txikombiso, awe u nga bhulela va ha mwayani kwako, vangana vako ava va nga vitwa mwendo madhota.

10. Ava va lavako kutekana va nga mahisa kutxani ti to ve namorara ngu nzila yi yi tsakisako Jehovha? (Mavingu 22:3)

¹⁰ Kutiñola ngu nzila ayi yi tsakisako Jehovha. Ngu kutsimbila ka mbimo nzila yi mmwani a tipfako ngu yona ngu mmwani yo ya yi kula ngutu. Mi nga vayilelisa kutxani ku maha ati ti si tsakisiko Jehovha? (1 Vak. 6:18) Mi nga bhuleni ngu timhaka ta nzambwa, mi nga zumbeni mokha ka wukhalo wu wu nga sisaleka mwendo kusela ngutu. (Vaef. 5:3) Ngako mi txi maha toneto, minavelo ya timhaka ta mataho yi na kula ngutu ni ku ti na karata kumaha ati ti tsakisako Jehovha. Ngu toneto, kutxani mi si bhuli mayelano ni ti mi nga ti mahako kasiku mi namorara ngu nzila yi yi xoniphekako? (Lera Mavingu 22:3.) Wona ati ti nga vhuna Dawit e Almaz, va Etiópia. Vona va womba tiya: “Athu hi txi heta mbimo hotshe ka makhalo aya ku nga di ni vathu mwendo vangana vathu. Athu kha hi khali kuzumba hokha mmovhani mwendo nyumbani. Ngu toneto athu hi txi vayilela siemo asi si nga hi vekako ha phangoni.”

11. Ngu tihi ati ava va lavako kutekana va fanelako ku ti tekela ha msungo mbimo yi va maha txisungo mayelano ni simaho so kombisana lirando?

¹¹ Se ti txi ta ka simaho so kombisana lirando? Mbimo yi lirando lanu li ya ku li txi kula, ti nga maha anu mi sunga kukombisana simaho sa lirando ngu nzila ya yinene. Kambe mbimo yi minavelo ya timhaka ta mataho yi yako yi kula ngutu, ti nga karata kupimisa ni ku maha txisungo txa txinene. (Nda. 1:2; 2:6) Simaho soneso so kombisana lirando si nga kumaha u si tiñoli ni ku ngu magwito u maha ati ti si tsakisiko Jehovha. (Mav. 6:27) Ngu toneto, mbimo yi mi khatako kunamorara anu mi nga bhula mayelano ni mihingano ayi mi nga ti vekelako yona ngu kuya ngu matshina a milayo a Bhiblia. c (1 Vat. 4:3-7) Kota vathu va mi lavako kutekana, mi nga bhula ngu siwotiso siya: ‘Ka wukhalo wu ni zumbako ka wona, ngu tihi ati ti nga toloveleka ti mahwako kota simaho so kombisana lirando? Ati hi ti mahako ina ti na hi wusela minavelo ya timhaka ta mataho?’

12. Ngako vathu va vambidi ava va lavako kutekana va si pfisisani ngu tihi ta lisima ati va fanelako ku ti khumbula?

¹² Mi nga wonisanisa kutxani ni sikarato ni kwa mbi pfisisana? Se i di ti to mbimo yimwani ma thuka mi si pfisisani ko? Ina eto ti lava kuwomba  ti to kha mi panelani? Ahim-him. Votshe vatekani va ni ti va hambanako ngu ka tona. Mtxhadho wo tsana wu mahwa ngu vathu va vambidi ava va xoniphanako ni ku tiemisela ku tipfananisa ni ti mmwani ni mmwani wawe ati dhundako. Nzila yi mi lulamisako ngu yona sikarato konku, yi na kombisa ti to mtxhadho wu na tsimbila kwati mwendo nem. Tiwotiseni tiya: ‘Ina ha sikota kubhulisana ngu mhaka yimwani ni yimwani ngu nzila ya txixonipho ni yo thutha? Ina ha tumela ti to hi phazamile se hi maha ati hi nga tikotako kasiku hi tshukwatisa? Ina hi tiemisete ku ti leka ti phinda, ku kombela divalelo ni ku divalela?’ (Vaef. 4:31, 32) Kambe, ngako mbimo yotshe mi txi zumba mi si pfani ka to kari ni kulwa mbimo yi mi namorarako, ti hakubasani ti to mbimo yi mi no txhadha txiemo txi no ya txi bava ngutu. Ngu toneto, ngako mmwani kwanu va vambidi atxi tumbula ti to mmwani hi nga m’pangalate wa mnene, txisungo txa txinene atxi anu vavambidi mi nga txi mahako ngu ema kunamorara. d

13. Nji txani txi no vhuna vathu vambidi a va va lavako kutekana kumaha txisungo txa ti to i mbimo muni va no yi heta va txi namorara?

¹³ Mi fanete kuheta mbimo muni mi txi namorara? Ngako hi si tihe mbimo yo kukhata hi maha txisungo, ngu tolovelo timhaka kha ti tsimbile kwati. (Mav. 21:5) Ngu toneto, anu mi fanete ku namorara kudingana mbimo nyana yo lapha kasiku mi zivana kwati. Kambe anu kha ti lavi mi namorara kudingana mbimo yo lapha ngutu kupinda yi yi lavekako. Bhiblia yi womba tiya: “Kuverela ko swela ka karalisa mbilu.” (Mav. 13:12) Hahanze keto, mbimo yi mi yako mi heta mbimo mi txi namorara, ti naya ti karata ngutu kutimisela minavelo yo maha timhaka ta mataho. (1 Vak. 7:9) Hahanze ko veka mapimo ka mbimo yi mi yi hetako mi txi namorara, ti ndi nava tinene ku tiwotisa tiya: ‘Ngu tihi ti ni fanelako ku ti gonda ngutu ka m’thu wuwa kasiku ni kota kumaha txisungo txa txinene?’

VAMWANI VA NGA VA VHUNISA KUTXANI AVA VA NAMORARAKO?

14. Ngu tihi tinzila ati vamwani va nga vhunako ngu tona ava va namorarako? (Wona ni mfota.)

¹⁴ Ngako awe u txi ziva vathu va va namorarako, u nga va vhunisa kutxani? Nzila ya yinene i ndi nava ku va ramba ti to u ta susula navo mtini kwako, kupateka ka wukhozeli wa mwaya mwendo ka siemo simwani. (Var. 12:13) Vona va nga londola siemo soneso kasi ku ve zivana kwati.Ti nga maha hi va vhuna ngu ku mbimo yimwani hi va navo ti to va si zumbi va di vokha, ku va ninga bholeya mwendo ku mbimo yi va tako mtini kwathu hi va leka ve ti bhulela tawe kasiku va si tipfi va di vokha. (Vag. 6:10) Alicia, awu hi nga bhula ngu ngene makhatoni, a khumbula txivhuno atxi ene ni Aschwin va nga txi mana ka vanathu. A womba  tiya: “Athu hi tsakile ngutu, mbimo yi vamwani vanathu va nga tiemisela ku hi amukela mbimo yi hi nga ti lava wukhalo wo hi zumba hi di hokha hi bhula, kambe vona va si zumbi kule ngutu.” Ngako vathu va va namorarako va txi kukombela ti to u va pangalata etxo txi nava txivhuno txa hombe. Vona va na ti tsakela ngutu. Tiwonele ku u si va leki vokha, kambe ngu mbimo yoneyo ya yimweyo va ninge mkhululeko wu va wu lavako kasiku ve bhula.—Vaf. 2:4.

15. Ngu tihi ti hi nga ti mahako kasiku hi vhuna ava va ku ngadi va txi namorara? (Mavingu 12:18)

¹⁵ Athu hi nga seketela ava va namorarako ngu ti hi ti wombako mwendo kwa mbi womba txilo. Mbimo yimwani, ti nga karata ku hi tiñola ngako hi di ni minavelo yo womba to kari. (Lera Mavingu 12:18.) Ngu txikombiso, mbimo yimwani hi nga navela kugela vamwani ti to vaho va nga khata kunamorara. Ti nga maheka avale va namorarako i di vona va lavako kuwomba vapune toneto. Kha ha fanela hi va ni tinzava to tutumisa ti to vathu vo kari va namorara mwendo kungura-gura ngu sisungo sawe (Mav. 20:19; Var. 14:10; 1 Vat. 4:11) Hahanze keto, kha ha fanela kuzumbela ku va maha siwotiso mwendo kuwomba ati ti no va maha ve ti pfa va txi sinziseka kutxhadha ngu txikuluveta. Mwanathu wa txisikati awu a dhanwako ti to i Elise ni mwamna wakwe va womba tiya: “Kwathu ti sa toloveleka ngako vamwani va txi hi wotisa mayelano ni makungo athu o txhadha, kuve athu hi si se na nga bhula ngu toneto.”

16. Hi fanete ku angulisa kutxani ngako vathu va vambidi va txi sunga kuema kunamorara?

¹⁶ Se ngako ava va lavako kutxhadha va txi maha txisungo txo ema kunamorara? Hi nga tatinene kuzumbela ku va wotisela ni ku zama kulava kuziva ti to i mani a ku ni mnando aku va nga lekana. (1 Pedro 4:15) Mwanathu wa txisikati awu a dhanwako ku i Lea a womba tiya: “Ni zivile ti to ku ni vathu vamwani va nga txi zama kutumbula ti to ngu kutxani ani ni mwanathu wo kari hi nga ema kunamorara. Eto ti ni pandile ngutu.” Nga ha ti nga wombwa ngu kona makhatoni, ngako vathu vavambidi va txi sunga kuema kunamorara, eto kha ti lavi kuwomba ti to kha ta tsimbila tona. Kambe ti lava kuwomba ti to kunamorara kwawe ku hokelete txikongomelo txa kona i ku kuva vhuna ti to ve maha txisungo txa txinene. Hambi ka toneto, kumaha txisungo txonetxo kha ta va hehukela, ni ku ti hakubasani ti to, ngu wumbidi wawe va karatekile ngutu ni kutshumela ve tipfa i di vona vokha. Ngu toneto, nda lisima ku mbimo yotshe hi zama ku va vhuna.—Mav. 17:17.

17. Ngu tihi ti ava va namorarako va fanelako kusimama ve ti maha?

¹⁷ Nga ha hi nga tiwona ngu kona, kunamorara ku ni sikarato sa kona. Kambe ti nga maha yi va yimweyo ya ti mbimo to tsakisa ngutu ka wutomi wako. Jessica a womba tiya: “Kuwomba ditshuri, kunamorara ka ningana m’thumo. Kambe kha ka va mnyuko wa yimbwa ka yotshe mbimo yi hi nga yi heta ni mtamo kasiku hi zivana kwati.” Ngako awe u txi namorara simama u ti karata kasiku mi zivana kwati anu va vambidi. Ngako anu mi txi maha tiya, mi na namorara ngu nzila yi yi no mi vhuna ku mi maha txisungo txa txinene.