1-2. a) Paulo a ti ka txiemo txihi mbimo yi a nga bhalela dipasi Vaefesu? b) Ngu sihi siwotiso hi no bhula ngu sona?

 HAMBI mbimo yi a nga ti jele khe Roma Mpostoli Paulo a mahile totshe ti a nga ti kota kasi kutsanisa vanawe. Aku ti nga si koteki kumaha ngu ku va endela ava bhalete mapasi. Dimwedo da mapasi onewo a bhalete Makristu a Efesu ngu dilembe da 60 mwendo 61 ka nguva ya Kristu.—Vaef. 1:1; 4:1.

² 10 wa malembe msana, Paulo a ti hetile mbimo ni vanathu va Efesu atxi txhumayela ni kugondisa mahungu a manene. (Mith. 19:1, 8-10; 20:20, 21) Ene a txi va dhunda ngutu vanathu vonevo ni ku a txi lava ku va vhuna ku ve simama va di thembekile ka Jehovha. Se ngu kutxani Paulo a ti va bhalete a txi womba-womba ngu mtema ni liwoningo? Ni ku hi nga gonda txani ka txialakanyiso txi a nga va ninga? He bhule ngu tixamulo ta siwotiso soneso.

VAEFESU VA HUMITE MTEMANI VE BELA KA LIWONINGO

3. Ngu yahi mapswi ya Paulo a nga ma thumisa ka dipasi dakwe ka Vaefesu?

³ Paulo a bhalete tiya ma Kristu a Efesu: “Kale mi ti hanyela mtemani, aniko mi hundukile mi maha liwoningo.” (Vaef. 5:8) Paulo a thumisile mapswi “mtemani” ni “liwoningo” kasi kujunyatisa nzila yi va Efesu va nga ti txitxile ngu yona. He woni ti to ngu kutxani Paulo a di wombile ti to Vaefesu ‘va txi hanyela mtemani.’

4. I ngu nzila muni Vaefesu va nga di ka txidema ngu didhawa da moya?

⁴ Wukhongeli wa makuhu. Ma sise gonda ditshuri Makristu a Vaefesu ma txi kholwa ka tigondo ta wukhongeli wa makuho ni ku va txi kholwa ka masalamusi mwendo masonika. Ka  didhoropa da Vaefesu ku ti ni dithepele da Artemi Txizimu txa hombe txa wa msikati adi vavangi va nga txi di wona kota tximwetxo txa simaha so xamatisa txa si si nga ti tiho. Vathu va txi tsula ka dithepele dileya kasi kuya khozela sizimu sawe. Kumaha ni kuxavisa sithombe sa Txizimu Artemi i ti dibhindu da hombe ngutu. (Mith. 19:23-27) Hahanze keto didhoropa di txi ziwa ngu masalamusi mwendo masonika.—Mith. 19:19.

5. I ngu nzila muni mahanyelo o biha a Vaefesu ma nga txi kombisa ti to va ti mtemani?

⁵ Mahanyelo a nzambwa. Vathu va Efesu va ti ni mahanyelo a nzambwa ni ku va si na tingana ngu ti va nga ti ti maha. Kubhula ngu mithumo ya nzambwa ti di tolovelekile ka ma teyatro ni ti txhetxheni. (Vaef. 5:3) Vaefesu va vangi “va ti txanyate ka otshe mahanyelo o biha,” ti txhamuselako ngu ku kongoma ku “va si ngadi vepfa kupanda.” (Vaef. 4:17-19) Mbimo yi va nga sise gonda mibhalo, ve ziva ta tinene ni to biha va si pekwi ngu livhalo mbimo yi va nga txi maha to biha. Va si nga ni mhaka ni ti to Jehovha a txi ti pfisa kutxani mayelano ni simaho sawe. Ngu toneto Paulo a nga womba ti to “mialakanyo yawe yi mtemani kha va nga ni txiavelo amu ka wutomi wa Txizimu.”

6. Ngu kutxani mpostoli Paulo a di wombile ti to Vaefesu se i ti “liwoningo”?

⁶ Kambe txo tsakisa vamwani khe Efesu va lekile kutsimbila mtemani. Paulo a wombile ti to vona se i ti “liwoningo ngu ka mkoma.” (Vaef. 5:8) Vona va sawute kuhanya ngu kutsimbitisana ni dipswi da Jehovha di nga txi fana ni liwoningo li nga txi va kongomisa. (Mas. 119:105) Vaefesu va lekile totshe ti ti nga txi tsimbilelana ni wukhongeli wa makuho ni mahanyelo a nzambwa. Vona va ve ‘va eteteli va Txizimu’ ni kumaha totshe ti va nga ti kota kasi kukhozela Jehovha ni ku mtsakisa.—Vaef. 5:1.

7. Txiemo txathu txi fana ngu nzila muni ni txa Makristu a Vaefesu?

⁷ Ngu ha kufanako hi si se gonda ditshuri hi ti mtemani ka wukhongeli wa makuho ni mahanyelo a nzambwa. Vamwani kwathu hi txi pateka ka ma feriyadhu ya wukhongeli wa  makuho ni ka mahanyelo a nzambwa. Kambe msana ko hi di gondile ngu matshina a milayo ya Jehovha hi mahile kutxitxa. Hi khatile ku hanya ngu ti Jehovha a ti lavisako tona niku kota wuyelo hi mani makatekwa o tala. (Isaya 48:17) Kambe konku ti lava hi wonisana ni siduko. Hi fanete kumaha totshe ti hi nga ti kotako kasi ku hi tsimbilela kule ni txidema atxi hi nga txi siya msana hi txi simama ‘hi txi tsimbila kha kwati kota ku hi ku vanana va liwoningo.’ Hi nga mahisa kutxani toneto?

VAYILELA KUTSIMBILA TXIDEMANI

8. Ngu kuya ngu Vaefesu 5:3-5, ngu tihi ti Makristu ma nga ti fanete ku ti Vayilela?

⁸ Lera Vaefesu 5:3-5. Kasi kuvayilela mahanyelo a nzambwa Makristu a Efesu ma ti fanete kutsimbilela kule ni totshe ti ti nga si tsakisi Jehovha. Eto ti si pati basi kutiñola ko biha ngu didhawa da mataho kambe ti txi pata ni kubhula ngu tona. Paulo a khumbutisile Vaefesu ti to va ti fanete kuvayilela toneto ngako va txi lava kumana “thomba ya mfumo wa Txizimu.”

9. Ngu kutxani hi di fanete kuvayilela totshe ati ti tsimbitisanako ni mahanyelo a nzambwa?

⁹ Nathu hi fanete kutiwonela kasi ku hi si wuleli amu ka “mithumo ya txidema.” (Vaef. 5:11) Ditshuri ngu ti to ngako m’thu a txi zumbela kuwonetela, kuengisela mwendo kuwomba-womba ngu timhaka to biha mwendo mahanyelo a nzambwa ngu magwito a nga wela phangoni. (Gen. 3:6; Jak. 1:14, 15) Ka ditiko do kari vanathu va tute grupu ka ma redes sociais kasi ku ve kota kubhula. Makhatoni va txi bhula nguto ngu timhaka ta moya. To mbi tsakisa ngu ti to ngu kutsimbila ka mbimo mabhulo yawe ma khatile kuseketelwa ka mahanyelo a nzambwa. Ngu kutsimbila ka mbimo vamwani ka vanathu vonevo va wombile ti to i ve mabhulo onewo ma nga maha ti to ve va ni kutiñola ko biha ngu timhaka ta mataho.

10. Sathani a zama ku hi kanganyisa ngu nzila yihi? (Vaefesu 5:6)

¹⁰ Mafu yawa ya Sathani ma zama ku hi kanganyisa hi kholwa ti to ati Jehovha a ti dhanako ku mahanyelo o biha mwendo a nzambwa kha ta biha. (2 Pedro 2:19) Eto kha ti hi xamatisi nguku mamwewo a marindi a Sathani a kale ngu zama kumaha vathu va si pfisisi kuhambana ku kuho ka ti i ku ta tinene ni to biha. (Isaya 5:20; 2 Vak. 4:4) I mhaka ya toneto mafilme ma televhizawu ni internet si hangalasako mawonelo ya ma si tsimbitisaniko ni matshina a milayo ya Jehovha. Sathani a zama ku hi maha hi kholwa ti to mahanyelo a nzambwa ni o biha ma tolovelekile nyamsi ni ku kha ti na mbi hi dayisa.—Lera Vaefesu 5:6.

11. Txiperiyensia txa Angela txi ti vekisa kutxani hakubasani ti to hi fanete kuthumisa txialakanyiso txi ku ka Vaefesu 5:7? (Wona ni mfota.)

¹¹ Sathani a lava ti to vangana vathu i va vathu ava va si hi kuzetiko kumaha kudhunda ka Jehovha. I ngu toneto Mpostoli Paulo a nga bhasopisa Vaefesu a txi khene: “Mi nga pataneni navo ka mithumo yawe yo biha.” (Vaef. 5:7) Ngu toneto nyamsi hi fanete ku ti wonela ngutu kupinda Vaefesu nguko ti tolovelekile ku heta mbimo ni vathu i singa ngu kuva navo hafuhi dwe kambe ni ka ma redes sociais. Angela, a awu a zumbako Asia a tumbute ti to ma redes sociais ma ni phango. Ene a womba tiya: “Ma fana ni mlawu awu wu nga ku phasako u si ti tumbuli. Ku hokile mbimo yi ni nga txi ti wona ti sa biha kuva ni vangana ava va si xoniphiko matshina a milawu a Bhiblia. Ngu magwito ni ti woni ti sa biha  kuva ni wutomi awu wu si tsakisiko Jehovha.” Txo tsakisa ngu ti to madhota ngu lirando ma vhuni Angela ku e maha kutxitxa aku ku nga txi laveka. Ene a womba tiya: “Konku ni tata mialakanyo ya mina ngu timhaka ta moya i singa ngu timhaka ti ti ku ka ma redes sociais.”

12. Nji txani txi no hi vhuna ku hi simama hi xonipha matshina a milayo a Jehovha ka ti i ku ta tinene ni to biha?

¹² Kha ha fanela kukanganyiswa ngu mapimiselo a mafu yawa ya ti to mahanyelo a nzambwa kha ma biha. Athu ha tiziva ti to eto makuhu. (Vaef. 4:19, 20) Ngu toneto ndinene ku tiwotisa tiya: ‘Ina na tiwonela ku ni si ti pati na ti si sungi ni va kolega va mthumoni, va txikolwani, mwendo vathu vamwani va si xoniphiko milayo ya Jehovha? Ina ni ni txibindi txo emela matshina a milayo a Jehovha hambi vamwani va si tumelelani nato, mwendo va txi ni wona ni di m’thu wo banga msungo?’ Nga ha ti nga kombiswa ngu kona ka 2 Timoti 2:20-22, hi fanete hi ti wonela hambi hi txi sawula vangana dibanzani. Nda lisima kukhumbula ti to vamwani mndani ka dibanza ti nga maha va si hi vhuni kusimama hi di thembekile ka Jehovha.

SIMAMANI MI TXI ‘TSIMBILA KHA KWATI NGAKU MI KU VANANA VA LIWONINGO’

13. Ti womba txani kusimama ‘hi tsimbila kwati kota vanana va liwoningo’? (Vaefesu 5:7-9)

¹³ Paulo a kuzetile Makristu a Efesu ku me simama me vayilela txidema ni kusimama ‘ma txi tsimbila kha kwati kota vanana va liwoningo.’ (Lera Vaefesu 5:7-9.) Ti txhamusela txani toneto? Ngu nzila yo kongoma ti womba kutiñola kota Makristu a ditshuri yotshe mbimo. Nzila yo kota kumaha toneto ngu lera ni kugonda Bhiblia ngu kuvhunwa ngu mabhuku athu. Nda lisima nguto kambe kuveka mapimo ka txikombiso ni tigondo ta Jesu i ku “liwoningo la ditiko.”—Joh. 8:12; Mav. 6:23.

14. Moya wo sawuleka wu hi vhunisa kutxani?

¹⁴ Ngako hi txi lava kusimama hi tsimbila kota “vanana va liwoningo.” Ti lava hi va ni txivhuno txa moya wo sawuleka. Ngu kutxani? Nguko ta karata kusimama hi di basile ka mahanyelo a nzambwa ka mafu yawa hi  hanyako ka ona. (1 Vat. 4:3-5, 7, 8) Moya wo sawuleka wu na hi vhuna kusimama hi lwisana ni mapimiselo a mafu yawa ma patako Tifilozofiya ni mawonelo aya ma si tsimbitisaniko ni ti Jehovha a ti pimisako. Moya wo sawuleka wu na tshumela wu hi vhuna “kumaha wunene ni kululama.”—Vaef. 5:9.

15. Hi nga amukela moya wo sawuleka ngu tinzila tihi? (Vaefesu 5:19, 20)

¹⁵ Nzila yimwani yo hi amukela moya wo sawuleka ngu maha mkombelo. Jesu a wombile ti to Jehovha a ndi na ninga “moya wakwe wo sawuleka ka vale va m’kombelako.” (Luka 11:13) Hahanze keto mbimo yi hi dhumisako Jehovha mitshanganoni ha amukela moya wo sawuleka. (Lera Vaefesu 5:19, 20.) Moya wo sawuleka wu na hi vhuna kusimama hi hanya ngu nzila yi yi tsakisako Txizimu.

16. Nji txani txi nga hi vhunako kumaha sisungo sa sinene? (Vaefesu 5:10, 17)

¹⁶ Ngaku hi txi maha txisungo txa lisima hi fanete kupfisisa ti to ngu kuhi “kuranda ka Txizimu,” se hi maha txisungo txo tsimbitisana ni toneto. (Lera Vaefesu 5:10, 17.) Ngako hi txi mana matshina a milayo a Jehovha aya ma tsimbitisanako ni txiemo txathu, tifana ni ku hi di mani ati Jehovha a ti pimisako mayelano ni txisungo txonetxo. Se ngako hi txi thumisa matshina a milayo ya Jehovha hi na maha sisungo sa sinene.

17. Hi nga londolisa kutxani mbimo yathu? (Vaefesu 5:15, 16) (Wona ni mfota.)

¹⁷ Paulo a tshumete e txharihisa Makristu a Efesu ku me thumisa kwati mbimo yawe. (Lera Vaefesu 5:15, 16.) M’bihi i ku Sathani a lava hi heta mbimo hi di ñolekile ngu timhaka ta mafu yawa ha ko hi si mani mbimo yo thumela Jehovha. (1 Joh. 5:19) Mkristu a si ti tumbuli a nga khata kuthangetisa tithomba hahanze ko lava mkhanjo wo engetela mthumo wakwe ka Jehovha. Ngako toneto ti txi maheka ti ngava ti txi kombisa ti to a khatile kupimisa kufana ni vathu ava va si thumeliko Jehovha. Ti ha kubasani ti to kha ta biha  kuva ni tithomba kambe kha ha fanela ku ti thangetisa ka wutomi wathu. Hi txi lava kusimama hi tsimbila kota “vanana va liwoningo,” hi fanete kulondola kwati mbimo yi hi ku nayo hi txi veka mapimo ka ti i ku ta lisima.

18. Ngu tihi ti Donald a nga ti maha kasi kulondola kwati mbimo yakwe?

¹⁸ Lava tinzila to engetela mthumo wako ka Jehovha. Ngu toneto Donald awu a zumbako Joni a nga ti maha. Ene a womba tiya: “Ni alakanyisisile ngu wutomi wangu ni maha mkombelo ka Jehovha kasiku e ni vhuna kumaha to engeteleka ka mthumo wakwe. Ni tshumete ni kombela ku e ni vhuna kumana mthumo awu wu ndi no ni ninga mbimo yo ni pateka ka mthumo wo txhumayela. Se ngu ku vhunwa ngu Jehovha ni wu mani mthumo wonewo. Koneho, ani ni msikati wangu hi khatile kuthuma ka mthumo wa mbimo yotshe.”

19. Hi nga simamisa kutxani hi txi tsimbila kota “vanana va liwoningo”?

¹⁹ Dipasi di Paulo a nga bhalela Vaefesu di va vhuni kusimama va di thembekile ka Jehovha. Ni ku dipasi donedo di nga hi vhuna nathu. Nga ha hi nga ti wona ngu kona di nga hi vhuna kusawula kwati vangana vathu ni misakano. Di tshumela di hi kuzeta ku gonda kwati Bhiblia kasi ku liwoningo la ditshuri li simama li hi kongomisa ka wutomi wathu. Di junyatisa kwati lisima la moya wo sawuleka awu wu hi vhunako kuva ni tifanelo ta tinene. Kuthumisa kwati ati Mpostoli Paulo a nga ti bhala ti na hi vhuna kumaha sisungo sa sinene asi si tsimbitisanako ni mapimiselo a Jehovha. Kumaha toneto ti na hi vhuna kuvayilela txidema txa mafu yawa ni kusimama hi txi tsimbila ka liwoningo.