Ngu 2012 va arqueólogos (i ku vathu va va gondako silo si si manwako amu ka marumbi a kale ngutu) va ti tsakile ngutu ngu kumana sirengele sa txidhuwana txa kale, txi ku ni kona mu ka 3.000 wa malembe. Ngu ku txani va txi tsaka? Va ti tsakiswa ngu ti ti nga ti bhatwe ka txidhuwana.

Mbimo yi va arqueólogos va nga zama kulunganyetela sirengele sa txidhuwana txile, va mani ti to ku ti bhatwe tiya: “Isbhahali mwana Bhedha”. Adiya i ve dikhambi do khata va txi mana ditina da mu ka Bhiblia ka silo sa kale ngutu.

Bhiblia yi wombawomba ngu m’thu wo kari awu a nga ti ni ditina donedo. Ene i ti mwanana wa mkoma Sawule. (1 Matimu 8:33; 9:39) Mmwane wa vagondisi vonevo a wombile ti to ta tsakisa kuwona ti to ditina diya da Isbhahali, di ti komba i di da nguva yimweyo ni txidhuwana. Bhiblia ni matimu, si kombisa ti to nza mbimo ya mkoma Dhavhidha. Eto ti kombisa txani? Ti kombisa ti to va arqueólogos va seketela ati Bhiblia yi ti wombako!

Amu ka Bhiblia, Isbhahali mwanana wa Sawule, a tshumela e dhanwa ku i Isbhoseti. (2 Samueli 2:10) Ngu ku txani? Ditina di di ku Isbhahali di yelana ni Bhahali, i nga ti txizimu atxi Vakanana va nga ti txikhozela. Vaxolisisi va womba ti to, ti nga maheka m’bhali wa dibhuku da Samuweli wa Wumbidi a di txitxile ditina da Isbhahali di va Isbhoseti kasiku Vaisraeli va si txi khumbuli txizimu txonetxo. Kambe hi nga mana ditina da Isbhahali amu ka Bhiblia ka dibhuku da Matimu o khata.