1. Nji txani atxi txi nga maha ti to Kayimi e maha txisungo txo biha? Ngu yihi wuyelo a nga yi mana?

KA MBIMO ya kale, Kayimi a ti fanete e maha txisungo. Ngu txihi txisungo txa kona? Njo sawula ku tiñola e mana wuyelo ya yinene mwendo e sawula kwa mbi tiñola se e wuyelwa ngu dikhombo. Bhiblia yi womba ti to ene kha tiñola, a mahile txisungo txo biha. Ngu yihi wuyelo a nga yi mana? Ene a date mnanda wakwe Abheli e tshumela e mwalalelwa ngu wuxaka wakwe ni Jehovha.—Genesisi 4:3-16.

2. Ngu txani ti di ni lisima kumaha sisungo sa sinene?

² Kufana ni Kayimi, nathu hi fanete hi sawula to kari ka wutomi wathu mwendo hi maha sisungo. Sisungo simwane si ni lisima kupinda simwane. Hambiketo wungi wa sona si nga maha ti to wutomi wathu wu tsakisa mwendo wu nemela. Ngu toneto, hi txi maha sisungo sa sinene hi nga mana wutomi wo tsakisa. Kambe hi txi maha so biha, wutomi wathu wu na tala ni sikarato.—Mavingwa 14:8.

3. a) Nji txani txi no hi vhuna kumaha sisungo sa wutxhari? b) Ngu sihi siwotiso asi hi no bhula ngu sona?

 ³ Nji txani atxi txi no hi vhuna kumaha sisungo sa wutxhari? Ngu va ni likholo ka Txizimu, hi themba ti to txona txi lava ku hi vhuna ni ku txi na hi ninga wuzivi awu hi wu lavako ti to hi kota kumaha sisungo sa sinene. Ti lava hi tshumela hi kholwa ka Dipswi da txona, hi themba ati di ti wombako. (Lera Jakobe 1:5-8.) Hi txi tshuketa hafuhi ni Jehovha ni kuranda ngutu Dipswi dakwe, eto ti na hi maha hi themba ti to ene wa tiziva ati i ku ta tinene kwathu. Ngu toneto kha hi na mbi maha txisungo hi sa thanga ngu kuwona ati Bhiblia yi tiwombako ngu mhaka yoneyo. Kambe hi nga tiwonisa ku txani ti to hi nawo wusikoti wo maha sisungo sa sinene? Ina ti bihile kutxitxa txisungo?

4. Ngu txihi txisungo atxi Adhamu a nga ti fanete e txi maha? Ngu yihi wuyelo a nga yi mana?

⁴ Kukhukhela kale, vathu va ti ni fanelo yo timahela sisungo. Wamwamna wo khata, i ku Adhamu, ti lavile e maha txisungo txa ti to a ndina engisa Jehovha M’vangi wakwe mwendo a ndina engisa msikati wakwe Evha. Ene a sawute kuengisa Evha, se e maha txisungo txo biha ngutu. Ngu yihi wuyelo a nga yi mana? Ene a humisilwe jaradhi ka Edheni ngu Jehovha, ni ku a gwitile e fa. Phela athu hi xaniseka nguku Adhamu a nga maha txisungo txo biha.

5. Ina nda tinene aku Jehovha a hi lekako hi timahela sisungo?

⁵ Vamwane ti nga maha ve alakanya ti to wutomi wu ndina tsakisa loko i ti ku kha ti lavi hi maha sisungo. Ina nawe u tiwonisa toneto? Khumbula ti to Jehovha kha hi maha kufana ni mmovha awu wu emelako kutsimbitiswa. Ene a hi ningile Bhiblia ayi yi hi gondisako kumaha sisungo sa wutxhari. Jehovha a lava ti to hi timahela sisungo, se wutixamuleli wuwa wu nga hi vhuna. Wona sikombiso asi si londiselako.

6, 7. Ngu txihi txisungo atxi Vaisraeli va nga ti fanete ve txi maha? Ngu ku txani ti di va karatete? (Wona mfota wu wu ku makhatoni.)

⁶ Mbimo yi Vaisraeli va nga ti ka Ditiko da Txithembiso, va ti fanete ve sawula ti to va lava kukhozela Jehovha mwendo va lava kuthumela sizimu simwane. (Lera Joxuwa 24:15.) Atiya ti nga va ti di wonekile nga ta hehuka. Hambiketo, ati va ndino ti sawula ti ndina va hanyisa mwendo ti va daya. Ka mbimo ya Valamuli, Vaisraeli va ti mahetela sisungo so biha. Va lekile Jehovha ve khozela sizimu sa makuhu. (Valamuli 2:3, 11-23) Ka mbimo ya mprofeti Elija va ti fanete ve sawula ti to va lava Jehovha mwendo Bhahali. (1 Vafumeli 18:21) Ti nga woneka nga i ti mhaka ya yidotho nguko kuthumela Jehovha ngu tona i ku ta tinene ngutu. M’thu wu a zivako kha na ku za e sawula kuthumela txizimu atxi txi si hanyiko, kambe vathu va  mbimo yoneyo va txi sawute. Bhiblia yi womba ti to Vaisraeli va ti “nzoda ngu yotshe minenge ya mimbidi”. Elija a ti ni wutxhari, ene a va kuzetile kukhozela Jehovha Txizimu txa ditshuri.

⁷ Ngu ku txani Vaisrayeli va nga ti tandeka kumaha sisungo sa wutxhari? Txo khata, va si na likholo ka Jehovha, nem va si lavi ku mu engisa. Va si mthembi nem va si gondi ngu ngene mwendo ngu wutxhari wakwe. I ti ku va ti gonda, ti ndina va ti di va vhuni kumaha sisungo sa wutxhari. (Masalmu 25:12) Txa wumbidi, vona va ti tekelela mahanyelo a vathu va matiko mamwane. Toneto ti mahile ti to vathu vonevo ve za ve va tshunda ni kupimisa ni ku va mahela sisungo. Ku humelete txani ngu toneto? Vaisraeli va khatile kulondisela vamatiko ni kukhozela sizimu sa walo hambiku Jehovha a nga ti va lambisile.—Eksodha 23:2.

8. Hi gonda txani ka txikombiso txo biha txa Vaisraeli?

⁸ Nji txani atxi hi txi gondako ka txikombiso txo biha txa Vaisraeli? Hi gonda ti to ti lava hi thumisa Bhiblia kasiku hi kota kumaha sisungo sa sinene. Vagalatiya 6:5 yi hi gela ti to mmwane ni mmwane a na ti xamulela ka ti a ti sawulako. Kha ha fanela kumahelwa sisungo ngu vamwane. Hahanze keto, hi fanete hi gonda ati Jehovha a wombako ti to ndinene se hi sawula toneto.

9. Ngu ku txani ti di ni phango kumahelwa sisungo ngu vamwane?

⁹ Ti nga mahisa ku txani ti to hi leka vamwane ve hi mahela sisungo? Ngu ku va leka ve hi kuzetela kumaha sisungo so biha. (Mavingwa 1:10, 15) Eto ti ni phango. Ti kwathu kuengisa livhalo lathu ali li nga gondiswa ngu Bhiblia. Hi txo thuka hi tumela kumahelwa sisungo ngu vathu, dimwane ditshiku hi nga va londisela. Eto ti nga hi beta txibeheni.

10. Nji txani atxi mpostoli Paulo a nga gela Vagalatiya?

¹⁰ Mpostoli Paulo a gete Vagalatiya ti to va si leki vamwane ve va mahela sisungo. (Lera Vagalatiya 4:17.) Ka dibanza da Galatiya, vanathu vamwane va ti duketa kumahela vamwane sisungo. Ngu txivangelo txihi? Vavamna vonevo vo tihunda va ti lava ti to vanawe ve leka kulondisela vapostoli, se ve londisela vona. Vona va si xoniphi mkhululeko wa vanawe wo ti mahela sisungo, futhi va ti tiguleta.

11. Hi nga va vhunisa ku txani vanathu loko va txi lava kumaha txisungo?

¹¹ Hotshethu hi nga gonda ka txikombiso txa txinene txa mpostoli Paulo. Ene a ti tiziva ti to vanathu va ni mkhululeko wo ti mahela sisungo, se ene a ti xonipha mkhululeko wonewo. (Lera 2 Vakorinto 1:24.) Madhota ma nga gonda to kari mbimo yi ma ningelako txivhuno ka mhaka yi yi  lavako ti to m’thu e ti sawulela apune. Ona ma ti tsakela kuvhuna vanawe nguti ti ku mu ka Bhiblia. Ngu toneto, kha kwati va leka mwanathu mmwane ni mmwane ti to e timahela sisungo nguko ngene a no wonisana ni wuyelo ya kona. Mhaka ngu yiya: Hi nga vhuna vamwane ve pfisisa ti to mlayo wo kari wa mu ka Bhiblia wu thumisa ku txani ka mhaka yawe. Phela vanathu votshe va ni mkhululeko ni wutixamuleli wo timahela sisungo sawe vapune. Ngako va txi timahela sisungo sa sinene, va na tsaka. Hi nga thukeni hi pimisa ti to hi nayo fanelo yo mahela sisungo vamwane.

12, 13. Ngu ku txani ti di ni dikhombo kumaha sisungo hi di henyile mwendo hi di ni dikhodho?

¹² Nyamsi, vathu vo tala va maha sisungo ngu ku ya ngu ti mbilu yawe yi va gelako tona. Kambe eto ti ni phango. Bhiblia ya hi alakanyisa ti to hi si mahi sisungo ngu kuya ngu matipfelo athu mwendo ti mbilu yathu yi hi gelako tona. (Mavingwa 28:26) Kha ha fanela kuthemba mbilu yathu nguko “kuwalo tximwane txilo txo kanganyisa kupinda mbilu”. (Jeremiya 17:9) Amu ka Bhiblia ku ni sikombiso sa singi a si si kombisako wuyelo yo biha yo themba mbilu yi yi nga mbi hetiseka. (1 Vafumeli 11:9; Jeremiya 3:17; 13:10) Kambe ku nga maheka txani i di ti to hi maha sisungo ngu ku ya ngu ti mbilu yathu yi hi gelako tona?

¹³ Jehovha a lava ti to hi mu randa ngu yotshe mbilu yathu ni kuranda muakelani nga ti hi tirandisako tona. (Matewu 22:37-39) Ka ndimana yi yi nga pinda, mibhalo yi hi kombile ti to ti ni dikhombo kumaha to maha ngu ku ya ngu matipfelo athu. Ngu toneto ti lava hi dinganisela. Ngu txikombiso, ngako m’thu a di henyile, ti nga mu karatela kumaha txisungo txa txinene.  (Mavingwa 14:17; 29:22) I singeto basi, m’thu wu a ku ni dikhodho, ti nga mu nemelela kumaha txisungo txa wutxhari. (Mitengo 32:6-12; Mavingwa 24:10) Hi fanete kukongomiswa ngu Bhiblia. (Varoma 7:25) Ti bihile kumaha sisungo sa lisima ngu ku ya ngu matipfelo athu.

14. Hi tizivisa ku txani ti to kha ta biha kutxitxa sisungo simwane?

¹⁴ Ti lava hi maha sisungo sa wutxhari. Hambiketo, ngu kutsimbila ka mbimo, m’thu wo txhariha a nga xolisisa sisungo sakwe se e wona ti to i tshuko e si txitxa, eto kha ta biha. Nguko hambi Jehovha a khala kumaha toneto. Ka masiku a mprofeti Jona, Bhiblia yi womba ti to: “Txizimu, txi di woni mithumo yawe ya kukomba kuleka mahanyelo awe a kubiha, txi to hinduluka, txi txi thindekisa dikhombo di txi nga ti wombile ti to txi na va rumela, txi txi leka ku va tsayisa ngu dona.” (Jona 3:10) Mbimo yi Jehovha a nga wona ti to Vaninivha va txitxile mahanyelo awe se kha va ngadi ve maha to biha, Jehovha a txitxile txisungo txakwe. Atiya ti hi komba ti to ene wa dinganisela, wa tiveka hahatshi ni ku a ni wumbilu. Ku hambana ni vathu, Jehovha wa sikota kumaha sisungo sa sinene hambi a di henyile.

15. Ti nga mahisa ku txani ti to hi za hi lava kutxitxa sisungo sathu?

¹⁵ Mbimo yimwane timhaka ti nga txitxa, se hi wona i di tshuko kuxolisisa sisungo sathu. U nga divali ti to phela hambi Jehovha a khala kutxitxa sisungo sakwe. (1 Vafumeli 21:20, 21, 27-29; 2 Vafumeli 20:1-5) Yimwane mbimo hi nga txitxa sisungo sathu nguku hi nga pfa mhaka yo kari. Ti nga mahisa ku txani? Khumbula mhaka ya Mkoma Dhavhidha. A getwe mhaka yi i singako yona mayelano ni Mefibhoseti, mwanana wa Sawule, se e maha txisungo ngu ku ya ngu ti a nga gelwa. Se mbimo yi a nga ta gelwa ti i ku tona, a txitxile txisungo txakwe. (2 Samueli 19:24-29) Mbimo yimwane nanathu ti nga va wutxhari kumaha toneto.

16. a) Nji txani txi nga hi vhunako kumaha sisungo sa sinene? b) Ngu ku txani ti txi laveka kuxolisisa sisungo sathu? Hi nga ti mahisa ku txani?

¹⁶ Bhiblia yi womba ti to kha ha fanela hi jahisela kumaha sisungo sa lisima. (Mavingwa 21:5) Ti lava mbimo kasiku hi alakanyisisa ngu totshe a ti ti patekako ka mhaka yoneyo, eho se hi nga maha txisungo txa wutxhari. (1 Vatesalonika 5:21) Msungo wa mwaya wu fanete wu heta mbimo yo tala wu txi xolisisa Bhiblia ni mabhuku a sengeletano na wu si se maha txisungo. Ndinene kambe kupfa mawonelo a va ha mwayani. U nga divale ti to Jehovha a gete Abrahamu ti to a na engise msikati wakwe. (Genesisi 21:9-12) Ngu txikombiso,  madhota ni ona ma fanete me heta mbimo yo tala ma txi maha wuxolisisi. Ngako ma di mahile txisungo txo kari, se ku gwita ku hoka mkongomiso wumwane wu wu lavako ti to me txitxa txisungo txawe, ona ma txitxa, kha ma thavi ti to vamwane va na mbi ngadi ve ma xonipha. Madhota ya ma dinganiselako ni ku tiveka hahatshi, ma fanete me tiemisela kutxitxa mawonelo awe ni sisungo sawe loko ti txi laveka. Ti nga va tinene kulondisela txikombiso txawe. Eto ti nga vhuna dibanza ti to di va ni kudikha ni wumwewo.—Mithumo 6:1-4.

17. Hi nga mahisa ku txani ti to hi kota kumaha sisungo sa sinene?

¹⁷ Sisungo sa hambana, simwane si ni lisima kupinda simwane. Ngu txikombiso, kusawula ti to u na teka mwendo kutekwa ni wu u no tekana nayo hi nga mhaka ya yidotho. Txisungo tximwane txa hombe ngu sunga ti to u na khata ditshiku mthumo wa mbimo yotshe. Ti lava hi alakanyisisa kha kwati ni kumaha mkombelo hi kombela txivhuno ka Jehovha na hi si se maha sisungo soneso sa lisima. Eto ti nga teka mbimo, kasiku hi maha sisungo sa wutxhari ti lava hi themba Jehovha ni kuengisa ati a hi gelako tona. (Mavingwa 1:5) Bhiblia ngu yona dwe yi ku ni sialakanyiso sa lisima. Ngu toneto ti ni lisima kumaha wuxolisisi ni kumaha mkombelo ti to Jehovha e hi kongomisa. Hi txi maha sisungo ngu ku ya ngu ti Jehovha a ti lavako, ene a nga hi ninga tifanelo ti ti lavekako. Na hi si se maha sisungo sa lisima, ndinene ku tiwotisa tiya: ‘Ina Txisungo txiya txi na kombisa ti to na mu randa Jehovha? Ina ani ni mwaya wango hi na mana litsako ngu txona? Ina ti na kombisa ti to na laphisa mbilu ni ku alakanyela?’

18. Ngu ku txani Jehovha a txi lava ti to hi timahela sisungo hipune?

¹⁸ Jehovha kha mahi ngu ku hi sunga ngu txhini ti to hi mranda ni ku m’thumela. Ene a hi ningile mkhululeko wo tisawulela. Ene kha dheleli mkhululeko ni wutixamuleli wathu wo sawula ku mthumela. (Joxuwa 24:15; Eklesiaste 5:4) A lava hi ti mahela sisungo hipune i singa ngu kuya ngu mapimo athu kambe si txi tsimbitisana ni Bhiblia. Ngako hi di ni likholo ka mkongomiso wa Jehovha hi tshumela hi thumisa matshina a milayo ya mu ka Bhiblia, hi na maha sisungo sa wutxhari. Ngu nzila yoneyo, hi na kombisa ti to hi tsani ka totshe tinzila tathu.—Jakobe 1:5-8; 4:8.