1, 2. a) Ngu tihi a ti Elifazi ni Bhilidhadhe va nga ti womba ngu Jehovha? b) Ngu tihi a ti Jehovha a nga tiwomba ngu majaha awa?

SE KUPINDA malembe o tala Jobe dilanda do thembeka da Txizimu a di yetwe ngu majaha mararu. Mmweyo wawe i Elifazi wa Temane, a ti ya mu wotisa siwotiso so xamalisa, a txi khene: “Ina m’thu a nga sikota kuvhuna Txizimu, hambi m’thu wo txhariha a zivako tsena kutivhuna ene apune kani? Ina ta tsakisa ka Nyane wa mtamo wotshe, ngako u txi maha tatinene, mwendo ene wa mana dibhindu ngu kululama kwako kani?” (Jobe 22:1-3) Ene a ti pimisa ti to xamulo i ahim-him. Se mmwane i ti Bhildhadhe wa Xuwa a ti khene kha ti koteki ti to m’thu e va wo lulama ka Txizimu.—Lera Jobe 25:4.

² Elifazi ni Bhildhadhe va zamile kumaha ti to Jobe e wona ti to mthumo wakwe ka Jehovha hi nga wa txilo. Vona va lavile ti to Jobe e tumela ti to sipungwana ni timbungu si ni lisima ka Txizimu ku hi pinda. (Jobe 4:19; 25:6) Ina va txo tiveka hahatshi? (Jobe 22:29) Ahim-him! Ditshuri ti to, hi txi  fananiswa ni Txizimu athu hi va dotho ngutu. Hi nga tipfisisa hi txo kwela ka mmango wo lapha ngutu, se hi wona vathu va va ku hahatshi, hi nga va wona nga titshokoti, ngu wudotho. Ina ti la kuwomba ti to Jehovha awu tekela hahatshi mthumo wu hi wu mahako? Ahim-him! Ene a gete Elifazi, Bhildhadhe ni Sofari ti to vo hemba. Txizimu txi wombile ti to txona txa tsaka ngu Jobe ni ku txi mu gete ti to “txithumi txangu”. (Jobe 42:7, 8) Ngu toneto hi nga tsaniseka ti to Txizimu txa thumisa vathu vo mbi hetiseka ti to ve txi thumela.

3. Ngu tihi a ti Elihu a nga wotisa Jobe? Ni ku a ti la kuwomba txani ngu toneto?

³ Dizambi dimwane a di di nga engisela mabhulo a Jobe ni vavamna vale va vararu i Elihu. Ene a wotisile Jobe ngu Jehovha a txi khene: “Ngako u di lulamile, njitxani u txi ningako kani, mwendo njitxani Txizimu txi txi amukelako manzani kwako kani?” (Jobe 35:7) Ina nene a ti la kuwomba ti to mthumo wu hi wu mahako ka Txizimu hi nga wa txilo? Ahim-him. Nguko Jehovha kha kawuka Elihu nga ha a nga maha ngu kona ka Elifazi ni Bhildhadhe. Elihu a ti ni mawonelo o hambana ni a vavamna vale. Ene a ti womba ti to Jehovha kha vhuneki loko hi txi m’khozela, nguko ene kha pwati txilo. Ti walo a ti hi nga mahelako Jehovha a ti a nga tipfako a di ganyile ngu tona. Hahanze keto, tifanelo ni wusikoti wu hi ku nawo si ta ngu kwakwe, ni ku wa yi wona nzila yi hi si thumisako ngu yona.

4. Jehovha a ti pfisa ku txani mbimo yi hi mahako ta tinene ka vamwane?

⁴ Jehovha wa tsaka ngutu mbimo yi hi kombisako lirando lo thembeka ka vanathu. Mbimo yi hi mahako eto ti fana ni ku hi txo mahela ene ngu kukongoma. Dibhuku da Mavingwa 19:17 di khene: “Awule a vhunako txisiwana a txeneka MKOMA se ene a na m’tshumetela txivhuno txakwe.”Jehovha wa ti wona mbimo yi hi mahako ta tinene ka vanathu mwendo hi txi va komba wuxinji. Hambiku ene i ku M’vangi wa sotshe, atxi wona simaho sathu sa sinene, a tipfa nga wa hi dheva. Ngu toneto a na hi katekisa nga ha Jesu a nga womba ngu kona.—Lera Luka 14:13, 14.

5. Ngu sihi siwotiso asi hi no xolisisa konkuwa?

⁵ Ka mbimo yi yi nga pinda Jehovha a rambile mprofeti Isaya ti to e m’ninga txiavelo txo sawuleka. (Isaya 6:8-10) Ngu mbilu yo tidhunda Isaya a amukete txirambo ngu kuwomba mapswi awa: “Ni ho hawa, ni rume!” Ni nyamsi Jehovha a ninga vathu vo thembeka lungelo yo ve vhuneta ka mthumo wakwe. Malanda a mangi a Jehovha ma kombisa ti to ma ni moya wo fana ni wa Isaya. Ngu mbilu yo tidhunda va amukela siavelo so hambana-hambana, ti singa ni mhaka ni wukhalo, siemo mwendo sikarato si va nga tshanganako naso. Kambe ti nga maheka mmwane e pimisa tiya: ‘Na yi tsakela lungelo yo tiningetela ka mthumo  wa Jehovha, kambe ina txisungo txa txinene a txi ni lavako ku txi maha? Ina mthumo wu ni wu mahako mbwa lisima ka Jehovha?’ Ina nawe u khala ku tipfa ngu nzila yoneyo? Konkuwa hi na bhula ngu sikombiso simbidi sa malanda a Jehovha a mbimo ya kale, i ku Dhebhora ni Bharake, sikombiso soneso si nga hi vhuna kuxamula siwotiso siya.

6. Ngu ku txani ti nga ti woneka nga dibutho da Jabhini di na xula Vaisraeli?

⁶ Bharake i ti m’lwi wa tiyimbi ani Israeli, kasi Dhebhora i ti mprofeti. Kudingana 20 wa malembe, Vaisraeli va “xuphilwe” ngu Vakanana ngu mkoma wu a dhanwako ku i Jabhini. Dibutho da Jabhini di ti ni mtamo ni tshofu ni ku Vaisraeli ava va nga ti zumba ka sidhoropana soneso va ti thava ni ku huma hahanze. Dibutho da Jabhini di ti ni 900 wa makalitxhi a tisimbi. Kambe Vaisraeli va singa ni matxhari o ti lwela ngu ona.—Valamuli 4:1-3, 13; 5:6-8. * (Wona txhamuselo ya hahatshi.)

7, 8. a) Nji txani atxi Jehovha a nga ruma Bharake? b) Vaisraeli va di xulisile ku txani dibutho da Jabhini? (Wona mfota wu wu ku makhatoni.)

⁷ Vaisraeli i ti vadotho ngutu ka dibutho da Jabhini. Kambe Jehovha a rumile Bharake ti to eya wombawomba ni mprofeti Dhebhora a txi: “Khukha u txi ya mmangoni wa Tabhora, u txiya teka vathu va 10.000, va hagari ka vanana va Naftali ni vanana va Zabhuloni. Ni na ku tisela Sisera, mthangeli wa dibutho da yimbi da Jabhini, mlongani wa Kixoni, kumweko ni makalitxhi akwe a tiyimbi ni mabutho akwe, kambe ni na m’ningela manzani kwako.”—Valamuli 4:4-7.

⁸ Vavamna vo tiningetela vo dingana 10.000 va yile Mmangoni ka Tabhora. Koneho Bharake ni vavamna vakwe va lwite ni valala vawe ka wukhalo wu wu dhanwako ku i Tanaque. (Lera Valamuli 4:14-16.) Ina Jehovha a va vhuni Vaisraeli? Inna. Jehovha a wisile mati a hombe aya ma nga maha ti to wukhalo wu ku nga ti lwiwa ka wona wu maha madhaka. Ngu toneto dibutho da Jabhini di khatile kututuma se Bharake ni vathu vakwe va va londetile ngu msana ngu mpfhuka wu wu dinganako 24 wa makilometro. Makalitxhi a yimbi ma khatile ku tala ngu madhaka. Ngu toneto Sisera a site makalitxhi e tutuma eya hoka Zaananim. Koneho a ti ya barama mtini ka wamsikati wu a dhanwako ku i Jaeli. Ngako a nga ti karate a ti ya hoka e otela. Ngu mbimo yoneyo Jaeli a ve ni txibindi txo daya Sisera. (Valamuli 4:17-21) Ngu ditshuri Jehovha a vhuni Vaisraeli ti to ve xula! * (Wona txhamuselo ya hahatshi.)

9. Valamuli 5:20, 21 yi womba txani ngu yimbi yo lwa ni Sisera?

⁹ Kasiku hi gonda ta tingi mayelano ni simahakalo si hi nga siwona ka Valamuli ndima 4, he yeni ka ndima 5. Valamuli 5:20, 21 yi khene: “Tinyeleti ti lwite, txitimwi  nzumani, amu tinzilani ka tona ti lwite, ti txi wukela Sisera. Mpswinga wa mnambo wa Kixoni wu va kukuletile.” Ina ti la kuwomba ti to tingelozi ti ti vhuna Vaisraeli mbimo yi kulwiwako? Mwendo ti la kuwomba ti to ku txo wa marigwi ngu nzumani? Bhiblia kha yi txhamuseli. Kambe ta pfala kupimisa ti to Jehovha a ponisile vathu vakwe ngu kuwisa mati a hombe ngu mbimo yoneyo, se 900 wa makalitxhi a yimbi ma si na kusikota kutsimbila kwati ngu mhaka ya mati ni madhaka. Valamuli 4:14, 15, yi kombisa makhambi mararu aha Jehovha a nga va vhuna ti to ve xula. Ngu toneto, ka vale va 10.000 va nga ti tiningetile ku ya yimbini, a walo awu a ndino womba ti to ngene a nga xula.

10, 11. Nji txani Meroze? Ngu ku txani a di ruketetwe?

¹⁰ Konkuwa he woni mhaka yo tsakisa ngutu. Msana ko va Vaisraeli ve xula, Dhebhora ni Bharake va to embelela ve dhumisa Jehovha. Vona va embelete va txi khona: “‘A na ruketelwe Meroze, ku to womba ngelozi ya MKOMA ruketelani, ngu mtamo, vaaki va kona! Nguko, kha va ta va ta vhuneta MKOMA, ku ta vhuneta MKOMA, kumweko ni tindena.’”—Valamuli 5:23.

¹¹ Kasi Meroze i ti txani? Kha hi tizivi ngu ku tsaniseka. Kambe Meroze i ti didhoropa adi vathu va kona va nga mbi tiningetela ti to va ta vhuneta Bharake mbimo yi a nga ti yimbini. Tiwonekisa ku nga txiruko txi thumile nguko nem ka mapa ya ditiko Meroze kha wuyi. Aku ku nga ti tiningetete vathu va kona mu ka 10.000 ti to ve lwa ni Vakanana, vathu va Meroze va txi pfite txikombelo txo lava vathu va kutiningetela. Meroze ti nga maha i di didhoropa adi Sisera a nga zama kututuma e ya barama Bharake ka dona. Kutilava vathu va Meroze va ti ni mkhanjo wo ñola Sisera, kambe va to mleka. Ngu mialakanyo, wona vathu va Meroze va txi wona ndena yo thisa yi txi tutuma tinzilani ti to yi hulukisa wutomi wa yona. Vona va di mahile txo kari ti to ve vhuna vathu va Jehovha, kambe va to khutarela mawoko. I ti ku va to va vhuna, ene a di va hakhete. Ka ti ti wonekisako tona, vathu va Meroze va ti hambanile ngutu ni Jaeli, awu a nga va ni txibindi.—Valamuli 5:24-27.

12. Ngu kuhi kuhambana aku ku nga ti ho ka vale va nga ti tiningetete ni ka vagadhi va timbongola? Athu hi nga maha txani?

¹² Ka Valamuli 5:9, 10, hi wona ti to mawonelo a vale va nga tiningetela ma ti hambanile ngutu ni va va nga mbi tiningetela. Dhebhora ni Bharake va ndunduzete “vathangeli va Israeli, avale va nga tiningela ngu kuranda”. Vona va ti hambanile ni “vagadhi va timbongola to basa” ava va nga ti tiwona va si fanelwi ngu mthumo wule wa kutiningela. Vona va wombwa kota va va “khalahatshako matahoni” ni ku “tsimbila ngu tinzila” va txi dya do titila. Kuhambana nito, vathu vo tiningetela va tsute ni Bharake ngu ku tidhunda ve ya lwa amu ka marigwi a mmangoni ka Tabhor ve hoka ka mlonga wa Kixoni. Votshe ava va nga ti lava wutomi wa tshuko va getwe tiya: “Huwelelani!” Ku ti laveka ve wonisisa kwati lungelo  ayi va nga ti yi luzile yo mbi tiningela ka mthumo wa Jehovha. Nyamsi, nathu hi nga wonisisa mawonelo athu ngu mthumo wa Txizimu.

13. Ngu kuhi kuhambana ka mawonelo aku ku nga titi ho hagari ka va ka Rubheni, Dhani, Azeri, ni va ka Zebhuloni ni Naftali?

¹³ Vathu vale va nga ti tiningetete va ve ni lungelo yo wona Jehovha a txi tikombisa i di Mkoma wo Guleka. Vona va ndina gela vamwane mayelano ni toneto mbimo yi va nga womba “mithumo yo lulama ya MKOMA”. (Valamuli 5:11) Kuhambana nito, va ka Rubheni, va ka Dhani, ni va ka Azeri va ti khatalela ngutu tithomba tawe, i ku mitxhambi yawe, tingalava ni makhalo o ema sitimela sa mati kupinda mthumo wa Jehovha. (Valamuli 5:15-17) Kambe hi nga ti to votshe va mahisile toneto. Va ka Zebhuloni ni va ka Naftali va ‘si li thavi lifo’ ti to ve mana kuvhuna Dhebhora ni Bharake. (Valamuli 5:18) Nathu hi nga mana gondo ya lisima ka kuhambana kuwa ka mawonelo ngu mthumo wa ku tiningetela.

14. Nyamsi hi nga wu seketelisa ku txani wukoma wa Jehovha?

¹⁴ Nyamsi kha hi seketeli wukoma wa Jehovha ngu kulwa yimbi. Kambe hi wu seketela ngu kutxhumayela ngu txibindi ni kuhiseka. Konkuwa ngu kona ku lavekako vathu va kutiningela ka mthumo wa Jehovha kupinda kale. Timiliyoni ta vanathu va txiwamna ni va txisikati ni vaphya, va tiningela ka sienge so hambana-hambana sa mthumo wa mbimo yotshe. Ngu txikombiso, vo tala mba nyaphandule, va thuma Bhetele, va aka Tinyumba ta Mfumo ni kuvhuneta ka mitshangano ya m’ganga ni ya txigava. Madhota mamwane ma ka Tikomisawu to Wombawomba ni Sibhejela ni ku ma lulamisela mitshangano ya m’ganga. Ha tsaniseka ti to Jehovha wa kutsakela  kutiningetela kwathu hani ni hani ku ku ni txilaveko, ni ku ene kha na mbi yi divala mizamo yathu.—Vahebheru 6:10.

15. Hi nga mahisa ku txani ti to hi xolisisa mawonelo athu ngu mthumo wa Jehovha?

¹⁵ Ti lava hi xolisisa mawonelo athu ngu mthumo wa kutiningetela. Hi nga mahisa ku txani? Hi nga ti wotisa: ‘Ina ni lekela mthumo vamwane? Ina ni tikaratela kumana tithomba kupinda kuthumela Jehovha? Mwendo ni etetela likholo la Bharake, Dhebhora ni vale va 10.000 ngu kuthumisa asi ni ku naso ti to ni thumela Jehovha? Ina ni alakanya ngu kuya matikoni ti to ni ya thuma male yo tala kasi ni va ni txi ni txi lavako? Ti di ngeto, ina na maha mkombelo ka Jehovha mayelano ni nzila yi mwaya wangu ni dibanza si no salisa tona ni txi tsula?’ * (Wona txhamuselo ya hahatshi.)

16. Hambiku Jehovha a ku ni sotshe, hi nga m’mahela txani txo m’tsakisa?

¹⁶ Jehovha wa hi guleta ngutu ngu ku hi ninga lungelo yo seketela wukoma wakwe. Kukhukhela ka mbimo ya Adhamu ni Evha, Sathane a lava ti to vathu ve tshuralela Jehovha. Kambe ngako hi txi seketela wukoma wa Jehovha, hi kombisa ti to ha lamba kuseketela Sathane. Likholo ni kuthembeka kwathu ku hi susumeta ti to hi tiningetela ka mthumo wa Jehovha, se Jehovha wa tsaka ngu toneto. (Mavingwa 23:15, 16) Wuthembeki wathu ka Jehovha wu nga kombisa ti to Sathane a ni makuhu. (Mavingwa 27:11) Jehovha wa tsaka ngutu loko hi txi thembeka kwakwe.

17. Valamuli 5:31 yi hi gondisa txani ngu ti ti no ta humelela ka mbimo yi yi tako?

¹⁷ Na i singa kale, vathu votshe va na lwelana ngu kulava wukoma wa Jehovha. Ina ti na mbi tsakisa yi txi hoka mbimo yoneyo? Hi na ta tsaka kufana ni Dhebhora ni Bharake va nga embelela va txi khona: “Valala vako va na fuvise toneto, awe MKOMA! Aniko avale va ku randako va na fana ni ditambo, ngako di txi sisimuka ngu wotshe mtamo wa dona.” (Valamuli 5:31) Toneto ti na humelela mbimo yi Jehovha a no fuvisa mafu o biha a Sathane. Mbimo yi ku no khata yimbi ya Armagedhoni, Jehovha a na mbi lava kuvhunwa ngu vathu vo tiningetela ti to e fuvisa valala. Hahanze keto, hi na mbi ‘tshumelela msana’ kambe hi na “wona kuxula ku MKOMA”. (2 Matimu 20:17) Kambe kala ka donedo ditshiku, hi ngadi ni lungelo yo tsakisa yo seketela wukoma wa Jehovha ngu txibindi ni ku hiseka.

18. Ku na humelela txani mbimo hi mahako a ti hi nga ti kotako ti to hi thumela Jehovha?

¹⁸ Msana ko xula yimbi, Dhebhora ni Bharake va khatile kuembelela ndando yo dhumisa Jehovha. Va ti khona: “Vathu va nga tiningela ngu kuranda kwawe, dhumisani MKOMA!” (Valamuli 5:1, 2) Ngu ha kufanako, mbimo yi hi mahako ati hi ti kotako ti to hi thumela Jehovha, hi va hi txi kuzeta vamwane ti to ve “dhumisa Jehovha!”