1. Kumahekile txani ka mwaya wa Josefa nguko a nga ti bavelwa?

JAKOBE a ti va randa votshe vanana vakwe, kambe a ti dhunda ngutu Josefa wa 17 wa malembe. Vakoma va Josefa va mu woni ngu nzila yihi? Va khatile ku mu bavela, mabava onewo ma va mahile ve m’vengela. Josefa a sa maha txilo ti to e vengelwa ngu vakomwakwe. Hambi keto, vona va mu xavisile eva txibotxhwa ve tshumela ve hembela tate wawe va txi Josefa a datwe ngu txihari txa txitinga. Mabava ma hetile kudikha ha mwayani ni kumaha tate wawe e pandiseka ngutu mbiluni.—Gen. 37:3, 4, 27-34.

2. Ngu kuya ngu Vagalatiya 5:19-21, ngu kutxani mabava ma di ni phango?

² Ka Bhiblia, mabava * ma xaxametilwe ka “mithumo ya nyama” ayi yi nga vhalelako m’thu ti to e wulela ka Mfumo wa Txizimu. (Lera Vagalatiya 5:19-21.) Phela mabava mkuluti wa mihando yi yi ku ni phango yo fana ni mazunga ni kuhenya.

3. Hi na gonda txani ka msungo wuwa?

³ Txikombiso txa vakoma va Josefa txi kombisa to mabava ma nga onhetela wungana ni kudikha hagari ka mwaya. Hambiku hi si laviko kumaha ati vakoma va Josefa va nga maha, hi fanete kukhumbula to hi ni mbilu yi yi kanganyisako ayi yi nga mbi hetiseka. (Jer. 17:9) Ngu toneto, mbimo yimwani hi nga thuka hi bavela vamwani. He woneni sikombiso sa mu ka Bhiblia asi si no hi vhuna kuwona sivangelo si si nga kulisako mabava mbiluni kwathu. Ngu msana hi na wona tinzila to lwa ni mabava ni kusakulela kudikha.

4. Ngu kutxani Vafilista va di bavete Isaake?

⁴ Kuva ni tithomba. Isaake i ti wamwamna wa tithomba, ngu toneto Vafilista va mu bavete. (Gen. 26:12-14) Vona va kuletete si sima asi Isaake a nga ti seta ka sona mati sihari. (Gen. 26:15, 16, 27) Kufana ni Vafilista, vathu vo tala nyamsi va bavela vamwani ngu mhaka ya tithomba ti va ku nato. Vona kha va baveli si vamwani va ku naso basi, kambe va tshumela ve zama ku vamwani va nga si mani.

5. Ngu kutxani vathangeli va wukhongeli va nga ti bavela Jesu?

⁵ Kudhundwa. Vathangeli va wukhongeli wa makuho va ti bavela Jesu nguko a nga ti dhundwa ngu vathu vo tala. (Mat. 7:28, 29) Jesu i ti mu emeleli wa Txizimu ni ku a ti gondisa ditshuri. Hambi keto, vathangeli vale va wukhongeli va ti hangalasa makuhu ti to ve onha nduma ya yinene ya Jesu. (Marku 15:10; Joh. 11:47, 48; 12:12, 13, 19) Hi gonda txani ka mhaka yiya? Hi fanete ku ti wonela ti to hi si baveli vale va dhundwako ngu vanathu dibanzani ngu mhaka ya tifanelo tawe ta tinene. Kuhambana ni to, hi fanete kuetetela txikombiso txawe.—1 Vak. 11:1; 3 Joh. 11.

6. Dhiyotrefo a ma kombisisile kutxani mabava?

⁶ Malungelo dibanzani. Ka dilembe dizana do khata, Dhiyotrefo a ti bavela vale va nga ti thangela dibanza da Wukristu. Ene a ti ti “maha mthangeli” hagari ka siro sa dibanza, ngu toneto ati hangalasa makuhu mayelano ni mpostoli Johani kumweko ni vanathu vamwani va va nga ti ni wutixamuleli. (3 Joh. 9, 10) Hambiku hi ngo mbi maha kufana ni Dhiyotrefo, hi nga thuka hi khata kubavela vale va amukelako malungelo dibanzani aya hi nga ti wona nga ma hi fanela, ngutu-ngutu hi txo alakanya to ha pala wu a nga ningwa.

7. Mabava ma nga hi gwesa ngu nzila yihi?

⁷ Mabava ma fana ni mwasi wu wu si vhuniko txilo. Ngako ku txo mila mikuluti ya mabava ka mbilu yathu, ti nga karata ku yi thavisa. Mabava ma nga maha m’thu eva ni matipfelo mamwani o biha, o fana ni kutiguleta ni ku ti alakanyela. Mabava ma nga tsivela tifanelo ta tinene to fana ni lirando, wumbilu ni wunene. Ngako hi txi wona to ka mbilu yathu ka khata kumila mabava, hi fanete ku ma dula ngu txikuluveta. Hi nga lwisa kutxani ni mabava?

8. Ngu tihi tifanelo ti ti nga hi vhunako kulwa ni mabava?

⁸ Hi nga lwa ni mabava ngu kusakulela kutiveka hahatshi ni kueneliseka. Ngako mbilu yathu yi di ni tifanelo tiya ta tinene, mabava kha ma nge mani wukhalo wo kula ka wona. Kutiveka hahatshi ti na hi maha hi si tialakanyeli kupinda mpimo. M’thu wu a ti vekako hahatshi kha ti woni a di gulekile kupinda vamwani. (Vag. 6:3, 4) M’thu wu a enelisekako wa tsaka ngu si a ku naso, kha ti fananiseli ni vamwani. (1 Tim. 6:7, 8) M’thu wu a ti vekako hahatshi, ngako mmwani ti txi mu tsimbilela kwati, wa tsaka nayo.

9. Ngu kuya ngu Vagalatiya 5:16 ni Vafilipiya 2:3, 4, moya wo sawuleka wu na hi vhuna kumaha txani?

⁹ Hi lava txivhuno txa moya wo sawuleka wa Txizimu ti to hi xula mabava ni ku hi vhuna kusakulela moya wo tiveka hahatshi ni kueneliseka. (Lera Vagalatiya 5:16; Vafilipiya 2:3, 4.) Moya wo sawuleka wa Jehovha wu nga hi vhuna kuxolisisa matipfelo ni sivangelo sathu so maha to maha.  Ngu kuvhunwa ngu Txizimu hi nga vhaleta mapimiselo ni matipfelo ngu tifanelo ta tinene. (Mas. 26:2; 51:10) Wona txikombiso txa Mosi ni Paulo, vavamna vava va lwite ni mabava.

10. Mosi a di dukilwe ngu txani? (Wona mfota wa kapa.)

¹⁰ Mosi a ti ni wutixamuleli wa hombe masoni ka vathu va Txizimu, kambe kha tsivela vamwani ti to veva ni malungelo ngu mhaka ya mabava. Dikhambi dimwani Jehovha a pumbile moya wo sawuleka ka Mosi e ninga mtxawa wa madhota aya ma nga ti hafuhi ni ditenda da mtshangano. Msana ka mbimonyana, Mosi a pfite to madhota mambidi aya ma nga ti sa tsula ka ditenda da mtshangano ni ona ma amukete moya wo sawuleka se me khata kuprofeta. A angulisile kutxani mbimo yi Joxuwa a nga mkombela ti to e va emisa kumaha toneto? Mosi kha bavela vavamna vonevo va vambidi aku ni vona va nga wonwa ngu Jehovha. Kuhambana ni eto, a to tsaka navo. (Mit. 11:24-29) Hi nga gonda txani ka Mosi?

11. Madhota ma nga mu etetelisa kutxani Mosi?

¹¹ Ngako u di didhota, ina u khala kukombelwa ti to u gondisa mmwani ti to e khatalela txiavelo txo kari dibanzani atxi u txi dhundako ngutu? Ngu txikombiso, ti nga maha u txi tidhunda ngutu kutsimbitisa Gondo ya Muwoneleli divhiki ni divhiki. Kambe u txi tiveka hahatshi kufana ni Mosi khu na mbi ti wona u si nga wa txilo ngako u txi kombelwa kugondisa mwanathu mmwani, kasi ku ngu mbimo ti na mu hehukela kukhatelela txiavelo txonetxo. I singeto dwe, nawe u na tsaka ngu kuva u di vhuni mwanathu eneyo.

12. Vanathu vo tala nyamsi va kukombisisa kutxani kueneliseka ni kutiveka hahatshi?

¹² Wona txiemo tximwani atxi vanathu va va nga kumba va tshanganako natxo. Kudingana malembe o tala vona va thuma kota vatshanganisi va mimidi ya madhota. Kambe mbimo yi va tshanganisako 80 wa malembe, va leka kumaha mthumo ewo va di tsakile. Vawoneleli va sigava ava va tshanganisako 70 wa malembe, va leka lungelo yawe va di txhatxhekile, ve tiemisela kuamukela txiavelo txa txiphya ka mithumo ya Jehovha. Ni ku ka malembe a ngweno, siro so tala sa mwaya wa Bhetele si amukete siavelo so ya thuma thembweni. Vanathu vava vo thembeka kha va baveli ava va no sala ve maha mthumo wu va nga ti wu maha.

13. Nji txani txi ndi no maha Paulo e bavela vapostoli va 12?

¹³ Mpostoli Paulo nene i ti txikombiso txa txinene txa va va nga sakulela kueneliseka ni kutiveka hahatshi. Paulo kha tumelela mabava me kula. Ene a thumile ngutu ko txhumayela kambe ngu kutiveka hahatshi a wombile tiya: “Ani ni m’dotho ka votshe vapostoli; kha ni fanekelwi ngu kudhanwa ngu ditina da mpostoli.” (1 Vak. 15:9, 10) Vapostoli va 12 va londetete Jesu ka mbimo yotshe yi a nga thuma ha mafuni hawa, kambe Paulo a to va Mkristu msana ka kuva Jesu a di fite e tshumela e wuswa. Kuhambana ni eto, ene a sawutwe ti to eva “mpostoli wa vamatiko,” Paulo kha nga thuka a di mahile txienge txa 12 wa vapostoli. (Var. 11:13; Mith. 1:21-26) Hambi keto, kha nga bavela vapostoli va 12 kumweko ni wungana wu va nga ti nawo ni Jesu, ene a simamile e eneliseka ngu si a nga ti naso.

14. Ngako hi txi eneliseka ni kutiveka hahatshi hi na maha txani?

¹⁴ Ngako hi txi eneliseka ni kutiveka hahatshi kufana ni Paulo, hi na kombisa txithavo  ka va va nga ningwa wutixamuleli ngu Jehovha. (Mith. 21:20-26) Ene a mahile lulamiselo yo kuva ni madhota aya ma thangelako dibanza da Wukristu. Ku si nga ni mhaka ni kwambi hetiseka kwawe, Jehovha a va wona i di ‘sihiwa si i ku vathu.’ (Vaef. 4:8, 11) Ngako hi txi xonipha vanathu vava ni kulondisa nkongomiso wawe ngu nzila ya yinene, hi nava ni wungana wa wunene ni Jehovha ni kudikha ni Makristu kulothi.

15. Ngu tihi ti hi fanelako kumaha?

¹⁵ Ngako hi txi tumelela mabava me kula hi na mbi va ni kudikha ni vamwani. Ti lava hi dula sotshe si si tsimbitisanako ni mabava ka mbilu yathu ni ku tiwonela ti to hi si phayi matipfelo onewo ka vamwani. Hi fanete kuteka mazambo oneyo ngu kuengisa txialakanyiso txa Jehovha txo hi “xota kumaha ati ti vangako kudikha ni ti ti hi akako amu ka likholo.” (Var. 14:19) Ngu tihi ti hi nga ti mahako kasi kuvhuna vamwani ti to ve lwa ni mabava, ni ku hi nga ku sakulelisa kutxani kutxani kudikha?

16. Hi nga va vhunisa kutxani vamwani ti to ve xula mabava?

¹⁶ Mawonelo ni simaho sathu si nga gwesa vamwani. Mafu awa ma lava ti to hi ti “kulisa” ngu mhaka ya si hi ku naso. (1 Joh. 2:16) Kambe mamahelo onewo ma seketela mabava. Hi nga vayilela kukulisa mabava ka vamwani ngu kwa mbi bhula mbimo yotshe ngu si hi lavako kuxava. Tximwani txi txi nga  hi vhunako kwa mbi maha vamwani ve va ni mabava ngu vayilela kubhula ngu malungelo athu dibanzani. Ngako hi txi dhunda kubhulela vamwani malungelo athu a dibanzani, hi nava hi txi kulisa mabava kwawe. Kuhambana ni eto, ngako hi txi kombisa kukhatala ni kubonga ta tinene ati vamwani va ku nato, hi na va vhuna ti to ve eneliseka ngu si va ku naso ni kumaha ti to kuva ni wumwewo dibanzani.

17. Ngu tihi ti vakoma va Josefa va nga kota ku ti maha? Ngu kutxani?

¹⁷ Hi nga ma xula mabava! Tshumela u wona kambe txikombiso txa vakoma va Josefa. Ku di pindile malembe va di xanisile Josefa, va tshumete ve manana nayo khe Egipta. Na a si se va gela to ngene mani, Josefa a zamile ku va xola to mwendo va txitxile kani. Ene a lulamisete sakudya, mbimo yi va nga tidya, a phamete sa singi mnanda wakwe Bhenjamini kupinda vakomwakwe. (Gen. 43:33, 34) Kambe kha ku nga ni txi txi nga kombisa to va bavete Bhenjamini. Kuhambana ni eto, vona va kombisile kukhatala ngu Bhenjamini kumweko ni tate wawe Jakobe. (Gen. 44:30-34) Vakoma va Josefa va sikoti kuwuyisa kudikha ha mwayani nguko va nga ti lekile mabava. (Gen. 45:4, 15) Ngu ha kufanako, ngako hi txo dula mabava, hi na maha ti to kuva ni kudikha dibanzani.

18. Ngu kuya ngu Jakobe 3:17, 18, ku na maheka txani ngako hi txi seketela kudikha?

¹⁸ Jehovha a lava ti to hi lwa ni mabava hi sakulela kudikha. Ti lava hi maha mizamo ti to hi maha toneto. Ngu ha hi nga ti wona ngu kona ka msungo wuwa hi wekelete kova ni mabava. (Jak. 4:5) Ni ku hi ka mafu ya ma seketelako mabava. Kambe ngako hi txo sakulela kutiveka hahatshi, kueneliseka ni kukombisa kubonga, kha hi nambi va ni mabava. Kuhambana ni eto, hi na seketela kudikha ni ku hi na kulisa tifanelo ta tinene.—Lera Jakobe 3:17, 18.