1, 2. Ngu kuya ngu Vahebheru 13:4 hi fanete hi wu wonisa kutxani wukati?

HOTSHETHU hi lava kukombisa txithavo ka Jehovha. Ene wa fanelwa ngu txixonipho txathu, se nene a thembisa ku hi komba txixonipho. (1 Samuwele 2:30; Mavingu 3:9; Mtuletelo 4:11) Ene a lava ti to hi xonipha vathu vamwani, kufana ni wukoma. (Varoma 12:10; 13:7) Kambe ngutu-ngutu wukati hi fanete hi txi kombisa kha kwati txithavo.

² Mpostoli Paulo a bhate tiya: “M’bhedhu wa mtekano wu nga nyenyeziswe, nguko Txizimu txi na abanisa ava va mahako wugelegele, ni va va mahako wugango wu wo hoxela mtxhadho.” (Vahebheru 13:4) Paulo a si ngo womba mlayo wo kari wu wu nga toloveleka wa mtxhadho dwe. Ene a ti gela Makristu ti to ma ti fanete me xonipha wukati, i ku ku wu wona wu di ni lisima. Ina nawe u wu wonisa toneto wukati, ngutu-ngutu u di txhadhile?

3. Ngu txihi txialakanyiso txa lisima atxi Jesu a nga txi ningela mayelano ni wukati? (Wona mfota wu wu ku makhatoni.)

³ Ngako u txi wona wukati i di wa lisima, u londisela txikombiso txa txinene ngutu. Phela Jesu a kombisile txithavo ka  mhaka ya wukati. Mbimo yi Vafarisi va nga m’wotisa ngu mhaka ya kudaya wukati, ene a wombile ati Txizimu txi nga gela vatekani vo khata: “Ngu toneto wamwamna a na siya tate wakwe ni mame wakwe a txi namarela ka msikati wakwe; se va na maha nyama yimweyo ngu wumbidi wawe.” A tshumete a txi khene: “Asiya Txizimu txi nga si tshanganisa m’thu a nga thuke a txi si abanisa.”—Lera Marku 10:2-12; Genesisi 2:24.

4. I ti txihi txikongomelo txa Txizimu ngu wukati?

⁴ Jesu a tumete ti to Txizimu ngu txona txi nga vanga wukati ni ku wukati wu fanete kuva wa mbimo yotshe. Mbimo yi Txizimu txi nga txhadhisa Adhamu ni Evha, kha txa va gela ti to va txi ti lava va nga daya wukati. Kuhambana ni toneto, txikongomelo txa txona i ti ku “vambidi” ve zumba wukati ngu wumwewo kala kupinduka.

5. Lifo li wu gwesisile kutxani wukati?

⁵ Nga ha u ti zivako, to tala ti onhekete ngu txionho txa Adhamu. Timwani ta kona ngu ti to vathu va khatile kufa, se toneto ti gwesile ni wukati. Mpostoli Paulo a txhamusete Makristu ti to mtxhadho wu gumiswa ngu lifo, se awu a nga sala a txhatxhekile kutshumela e txhadha.—Varoma 7:1-3.

6. Mlayo wa Mosi wu hi gondisa txani ngu mawonelo a Txizimu ngu wukati?

⁶ Mlayo wa Txizimu wu ti txhamusela to tala ngu wukati. Ngu txikombiso, Muisrayeli a txi tumelelwa ti to eva ni vasikati va vangi. Mkhuwo wonewo se wu tiho na Txizimu txi si se ningela Mlayo. Hambiketo, Mlayo wu txi vhikela wamsikati ni vanana ti to va si xaniswi. Ngu txikombiso, ngako Muisrayeli a txi tekana ni txithumi, se e gwita e teka msikati wa wumbidi, a ndi na simama e khatalela silaveko sa msikati wakwe wo khata nga ti a nga ti mahisa tona makhatoni. Txizimu txi ti lava ti to e simama e mu khatalela ni ku mu vhikela. (Eksodha 21:9, 10) Nyamsi kha hi londiseli Mlayo wa Mosi. Kambe wa hi gondisa ti to Txizimu txi wona wukati i di wa lisima. Ngu  ditshuri eto ti hi vhuna kukombisa txithavo ka wukati.

7, 8. a) Ngu kuya ngu Dhewuteronome 24:1, Mlayo wu ti womba txani ngu kudaya wukati? b) Ngu yahi mawonelo a Jehovha ngu kudaya wukati?

⁷ Mlayo wu ti womba txani ngu kudaya wukati? Hambiku Jehovha a nga mbi thuka e navela ti to mwamna ni msikati ve daya wukati, Mlayo wu ti tumelela Muisrayeli ti to e lekana ni msikati wakwe ngako, “a di tumbute mhaka yo mbi mtsakisa kwakwe.” (Lera Dhewuteronome 24:1.) Mlayo kha wa txhamusela ti to intxani “mhaka yo mbi mtsakisa.” Hambiketo, ku ti fanela ku va mhaka ya tingana ta hombe mwendo yo biha ngutu i si nga kuhenyiswa nyana ka kudotho. (Dhewuteronome 23:14) Dikhombo da kona, ka masiku a Jesu, Vajudha vo tala va ti leka vasikati vawe “ngu mhaka yihi ni yihi.” (Matewu 19:3) Mawonelo onewo hi lava ku ma vayilela.

⁸ Ngu mbimo ya mprofeti Malakiya, ti di tolovelekile ku wamwamna e tovela msikati wakwe wo khata, se e ya teka dihorana di di si thumeliko Jehovha. Kambe, Jehovha a ti vekile ha kubasani mawonelo akwe ngu kudaya wukati. A ti khene: “Na vengela kulekana.” (Malakiya 2:14-16) Mawonelo a Jehovha ngu wukati kha ma txitxa kukhukhela kale, ene a womba tiya ngu wukati: wamwamna a na “ti patanisa ka msikati wakwe; vona va na va i di nyama yimweyo.” (Genesisi 2:24) Jesu nene a seketete mawonelo a Tate wakwe ngu wukati mbimo yi a nga khene: “Asiya Txizimu txi nga si patanisa, m’thu a nga thuke a txi si abanisa.”—Matewu 19:6.

9. Mapswi ya Jesu ma ku ka Marku 10:11, 12 ma womba txani?

⁹ Kambe hi nga thuka hi ti wotisa tiya: ‘Ina ku ni txivangelo atxi txi nga mahako Mkristu e daya wukati e gwita teka mwendo kutekwa?’ Wona ati Jesu a nga womba: ‘Awule a tovelako msikati wakwe e tekana ni mmwani, a maha wugango wa kuhoxela wule wo khata. Ngako wamsikati a txi leka mwamna wakwe, a txi tekana ni mmwani, a maha wugango.’ (Marku 10:11, 12; Luka 16:18) Ti ha kubasani ti to Jesu a txi xonipha wukati se, a lava ti to hotshethu hi maha toneto. Ngako wamwamna a txi leka msikati wakwe e ya teka mmwani a maha txionho txa wugango. Timweto ni ku wamsikati a txi leka mwamna wakwe. Eto ti womba ti to kulekana dwe kha ti wombi ku mtxhadho wu gumile. Nguko, Jehovha a wona vatekani vonevo i di nga di “nyama yimweyo.” Jesu a wombile kambe ti to ngako wamwamna a txi leka msikati wakwe wo thembeka, a ndi na va ka phango yo maha txionho txa wugango. Ti mahisa kutxani toneto? Mbimo ya kale, wamsikati wu a nga lekwa a ndi na tipfa a txi sinziseka kutekwa ngu kulava kuxayiswa. Ngu toneto, mtxhadho wo fana ni wonewo i nga di wugango.

10. Ngu txihi txivangelo tximwetxo dwe txa atxi txi nga mahako Mkristu e daya wukati?

 ¹⁰ Jesu a wombile ti to kova ni txivangelo tximwetxo dwe txo daya wukati: “A ni na mi gela ku khani: Awule a tovelako msikati wakwe, hahanze ka kuva a sa tekana nayo ngu mlayo, ngu msana a txi teka mmwani, a maha txionho txa wugango.” (Matewu 19:9) Jesu a wombile mapswi o fana ka Gondo ya Mmangoni. (Matewu 5:31, 32) Ka otshe makhambi a mambidi Jesu a wombile ngu “kutiñola ko biha ngu ta mataho.” Kutiñola ko biha ngu ta mataho ti pata wugango, wubhemba, kumaha ta mataho ni m’thu wa limbewu limwelo, ni kupfinya sihari. Ngu txikombiso, ngako wamwamna wu a nga txhadha a txi maha wugango, msikati wakwe a nga langa ti to wa mleka mwendo ahim-him. Kambe, ngako a txi mleka, Txizimu txi na mbi mteka a txi maha txionho.

11. Ti nga mahisa kutxani ti to Mkristu awu a nga onhelwa ngu mkatakwe e sawula kwa mbi daya wukati?

¹¹ Wona ti to Jesu kha womba to ngako m’thu wu a nga txhadha a txi maha wugango, awu a nga onhelwa a fanete e daya wukati. Ngu txikombiso, wamsikati a nga langa kuzumba ni mwamna wakwe hambi a di tiñote kubiha ngu ta mataho. Ngu kutxani? Ti nga maha a txi ngadi a txi m’randa, a di tiemisete ku m’divalela ni kulwela ku m’vhuna ve tshukwatisa wukati wawe. Se, ngako a txo mleka e gwita a si txhadhi kambe, ti nga maha e va ni sikarato so kari. Ngu txikombiso, a na khatalelwa ngu mani ka so tixayisa ngu sona ni ka ta mataho? A na mbi pfa txiwunda? Ti na txani ngu vanana? Ina ti na mbi mu karatela ku va gondisa ditshuri ekha? (1 Vakorinto 7:14) Ti hakubasani, ngako awu a nga onhelwa a txo sawula kudaya wukati, a na va ni sikarato sa hombe.

12, 13. a) Nji txani txi nga humelela mwayani ka Hoseya? b) Ngu kutxani Hoseya a di londisile Gomeri? Hi nga gonda txani ka mhaka yoneyo?

¹² Ati ti nga humelela mprofeti Hoseya ti hi gondisa kwati nzila yi Txizimu txi wu wonako ngu yona wukati. Txizimu txi gete Hoseya ti to e tekana ni wamsikati wu a nga ti dhanwa ku i Gomeri, awu a ndi no va “wamsikati wa wugelegele,” ni ku a ndi na va ni “vanana va wugelegele.” Hoseya ni Gomeri va ve ni mwanana. (Hoseya 1:2, 3) Ngu kutsimbila ka mbimo, ti woneka nga Gomeri a velekile mfana ni dihorana ni mmwani wamwamna. Gomeri a mahile wugango makhambi o tala, hambi keto, Hoseya kha mleka. Msana keto, a lekile Hoseya e ya maha khumbi. Ni ka toneto, Hoseya a mu londisile. (Hoseya 3:1, 2) Jehovha a thumisile Hoseya kukombisa nzila yi ene a nga divalela ngu yona Vaisrayeli ava ngu kuwuyeletela va nga mbi thembeka Kwakwe ve khozela sizimu simwani. Hi nga gonda txani ka ti ti nga humelela Hoseya?

¹³ Ngako Mkristu a txi maha wugango, Mkristu wu a si ngako ni mnando a fanete e maha txisungo. Jesu a ti khene awu a si ngako ni mnando a ni txivangelo txo pfala txo daya wukati e tshumela e tekana ni mmwani. Kambe kha ta biha ngako a txi sawula kudivalela mkatakwe. Hoseya kha mleka Gomeri. Mbimo yi a nga wuya ka Hoseya, ene m’gete ti to a nge ngadi e randana ni majaha mamwani. Hoseya kha tekela kuotela ni Gomeri. (Hoseya 3:3) Kambe  ngu kutsimbila ka mbimo, Hoseya a otete ni msikati wakwe. Ati ti kombisa nzila yi Jehovha a nga ti ti emisete ngu yona kutshumela e amukela Vaisrayeli ni kusimama ve va ni wuxaka wa wunene. (Hoseya 1:11; 3:3-5) Atiya ti hi gondisa txani ngu wukati nyamsi? Ngako awu a singako ni mnando a txi tumela kutshumela e otela ni mkatakwe wule a nga mu onhela, ti na kombisa ti to se a mu divalete. (1 Vakorinto 7:3, 5) Ti di ngeto, kha nga ni txivangelo txo pfala txo daya wukati. Msana keto, mwamna ni msikati va fanete kutikarata ve vhunana ti to votshe ve wona wukati nga ti Jehovha a wu wonisako tona.

14. Ngu kuya ngu 1 Vakorinto 7:10, 11, ku nga humelela txani ka vatekani?

¹⁴ Makristu otshe ma fanete me kombisa txithavo ka wukati kufana ni Jehovha ni Jesu. Hambi keto, yimwani mbimo vamwani va tandeka, nguko kha ha hetiseka. (Varoma 7:18-23) Ngu toneto, nga ti si hi xamalisi aku Makristu mamwani a mbimo ya vapostoli ma nga va ni sikarato so tala sa wukati. Paulo a ti khene: ‘Wamsikati a nga lekani ni mwamna wakwe.’ Kambe, mbimo yimwani eto ti humelete.—Lera 1 Vakorinto 7:10, 11.

15, 16. a) Vatekani va va ku ni sikarato wukati kwawe, va fanete ve va ni txikongomelo txo maha txani? Ngu kutxani? b) Ava va nga tekana ni wu a si thumeliko Jehovha ni vona va nga maha txani?

¹⁵ Paulo kha txhamusela sikarato si si nga ti maha ti to vatekani ve lekana. Kambe ha tiziva to i si nga mhaka yo wamwamna a ti mahile wugango. I ti ku ova toneto, msikati a ndi na va ni txivangelo txo daya wukati e tshumela e tekwa. Paulo a ti khene wamsikati wu a lekako mwamna wakwe “a nga tshumele e tekana ni mmwani; mwendo a nga divalelana ni mwamna wakwe.” Se Txizimu txi ti va wona i di ngadi vatekani. Paulo a ti khene ku si nga ni mhaka ni sikarato si va nga thukako ve va naso, ngako i si nga kutiñola ko biha ngu ta mataho, txikongomelo txawe ku na ve kutshumelelana, i ku kululamisa timhaka ve zumba votshe. Va nga kombela txivhuno ka madhota. Madhota ma nga ningela txivhuno txa mu ka Bhiblia na ma si emi ni m’thu.

¹⁶ Hambi keto, ti txani ngako Mkristu a di tekanile ni wu a si thumeliko Jehovha? Ngako va di ni sikatato, ta tumelelwa kuhambana? Bhiblia se yi wombile ti to txivangelo txo pfala txo daya wukati ngu tiñola ko biha ngu ta mataho. Kambe Bhiblia kha yi wombeteli sivangelo so vatekani ve lekana. Paulo a ti khene: “Nene wamsikati,  ngako a di ni mwamna wo mbi kholwa, kambe a tumelako kuhanya nayo, a nga mleke.” (1 Vakorinto 7:12, 13) Eto ta thuma ni nyamsi.

17, 18. Ngu kutxani Makristu mamwani ma di sawute kuzumba ni mkatawe hambi ti txi karata ngutu?

¹⁷ Hambiketo, yimwani mbimo “mwamna wo mbi kholwa” a nga kombisa ti to kha ‘tumeli kuhanya’ ni msikati wakwe. Ngu txikombiso, a txi zumbela ku mxupha ha koza e wona ti to wutomi wakwe wu ka phango. Ti nga maha a txi lamba kuxayisa mwaya, mwendo e mu tsivela kuthumela Txizimu. Ka siemo soneso, Mkristu a nga sawula apune ti to hambiku mwamna a si “tumeli kuhanya” nayo, ta laveka ku ve lekana kani. Kambe, ka txiemo txo fana, Makristu mamwani ma sawute kwa mbi lekana. Va tsanisela ve zama kutshukwatisa wukati wawe. Ngu txani va di sawute kumaha toneto?

¹⁸ Ka txiemo txo ngeto, hambi va txo lekana, va ngadi txhadhile ni ku va na va ni sikarato nga ha ti nga wombwa ngu kona makhatoni. Mpostoli Paulo a ningete txivangelo tximwani txo vatekani ve simama ve zumba votshe. A ti khene: “Wamwamna wo mbi kholwa wa sawulekiswa ngu msikati; se wamsikati wo mbi kholwa wa sawulekiswa nene ngu mwamna. I si nga eto, vanana vanu va ndi nava va nzambwa; kupheti vona mbasawuleki.” (1 Vakorinto 7:14) Makristu mamwani ma sawute kuzumba ni mkatawe awu a si thumelikho Jehovha hambiku ti nga txi karata ngutu. Vona va tsaka ngutu ngu mizamo yawe ngako ngu magwito va txi wona ti to mkatawe se i Fakazi ya Jehovha.—Lera 1 Vakorinto 7:16; 1 Pedro 3:1, 2.

19. Ngu kutxani ka dibanza da Wukristu ku di ni vatekani vo tala ava va nga tsaka?

¹⁹ Jesu a ningete txilayo mayelano ni kudaya wukati, se mpostoli Paulo a ningete txialakanyiso ngu kulekana. Votshe va ti lava ti to malanda a Txizimu me va ni txithavo ngu wukati. Ha mafuni kotshe, ka dibanza da Wukristu ku ni mipatwa yo tala ngutu ayi yi nga tsaka. Dibanzani kwako ku ni vatekani va va nga tsaka, vavamna va randa vasikati vawe se vasikati va xonipha vamna vawe. Votshelelevo va kombisa ti to mtxhadho wu nga tsakisa. Hi nga tsaka hi txi wona ti to magidhi a vavamna ni vavasikati va kombisa ti to mapswi a Txizimu nga ditshuri: “Ngu kota yeto, wamwamna a na siya tate wakwe ni mame wakwe, a txi namarela ka msikati wakwe, va txi maha nyama yimweyo ngu wumbidi wawe.”—Vaefesu 5:31, 33.