1, 2. a) Hi na wuyelwa ngu txani hi txi gonda ngu txikombiso txa Nowa, Dhaniyeli ni Jobe? b) Txi ti njani txiemo Bhabhilona mbimo yi Ezekhiyele a nga bhala mapswi ya ma ku ka Ezekhiyele 14:14?

INA wa karateka ngu mhaka ya malwati, wusiwana mwendo kuxaniswa? Ina mbimo yimwani ta kukaratela kuzumba u di tsakile ka mthumo wa Jehovha? I di ti to u tipfa ngu nzila yoneyo, kugonda ngu txikombiso txa Nowa, Dhaniyeli ni Jobe ti nga kutsanisa. Vona va sa hetiseka ni ku va mananile ni sikarato so fana ni si nathu hi tshanganako naso nyamsi. Phela ku ni mbimo yi wutomi wawe wu nga ti dikhomboni. Kambe va simamile ve thembeka ka Jehovha, ni ku ene a woni kuengisa ni likholo li va nga li kombisa.​—Lera Ezekhiyele 14:12-14.

² Mapswi ya ma nga ñola msungo mhaka wathu ma bhatwe ngu Ezekhiyele a di Bhabhilona ngu dilembe da 612 a si se ta  Kristu. * (Wona txhamuselo ya hahatshi.) (Ezekhiyele 1:1; 8:1) Ene a bhate ku di pindile mbimunyana Jerusalema a di lovisilwe ngu dilembe da 607. Phela i ti kova vathu va vadotho basi ava va nga ti engisa ni kuthembeka va nga ti fana ni Nowa, Dhaniyeli ni Jobe, ni ku vona va hulukile. (Ezekhiyele 9:1-5) Se vamwani va kona i ti Jeremiya, Bharuke, Ebhedhi-Meleki, ni Varekabhi.

3. Hi na gonda txani ka msungo mhaka wuwa?

³ Ni nyamsi, mbhathu va Jehovha a va wonako i di vo lulama basi, ava va fanako ni Nowa, Dhaniyeli ni Jobe ava va no ta huluka ku txi loviswa mafu awa o biha. (Mtuletelo 7:9, 14) He woni ti to ngu kutxani Jehovha a di thumisile vavamna vava kota sikombiso sa vathu va va nga maha ta tinene. Hi na bhula ngu (1) sikarato si mmweyo ni mmweyo a nga manana naso ni ku (2) hi nga ku tekelelisa kutxani kuengisa ni likholo lawe.

4, 5. Ngu sihi sikarato simwani a si Nowa a nga manana naso? Kambe ngu tihi to tsakisa a ti a nga ti maha?

⁴ Ngu sihi sikarato si Nowa a nga manana naso? Ngu mbimo ya Enoki kokwane wa Nowa, vathu votshe va txi maha to biha. Vona va txi womba “mapswi a kubiha” ngu Jehovha. (Judha 14, 15) Ngu toneto ditiko di ti tate ngutu ngu wubihi. Ka mbimo ya Nowa “ditiko di ti tate ngu wugevenga.” Tingelozi to biha ti tile ha mafuni, ti ti maha vathu, ti ta tekana ni vavasikati, ni ku vanana va va nga velekwa va ti maha to biha ni ku vanga mazunga. (Genesisi 6:2-4, 11, 12) Kambe vathu va ti ti wona ti to Nowa a ti hambanile navo. Bhiblia yi khene “Nowa a mani kukateka masoni ka MKOMA Txizimu.” Kuhambana ni vathu vale, ene a mahile ti i ku ta tinene. “Nowa a ti ti tsimbila ni Txizimu yotshe mbimo.”​—Genesisi 6:8, 9.

⁵ Mapswi onewo ma hi gela txani ngu Nowa? Txo khata, alakanya mbimo yo lapha ayi Nowa a nga yi heta a txi thumela Jehovha ngu kuthembeka na yi si se ta ndambi. Phela i singa 70 mwendo 80 wa malembe dwe, kambe i ti 600! (Genesisi 7:11) Txa wumbidi, khumbula ti to mbimoni yakwe ku singa ni dibanza aha a ndino vhunwa ni kukuzetwa kufana ni nathu nyamsi. Ti ha kubasani ti to hambi vakomwake ni tindiyakwe kha va mu seketela ka mthumo wakwe. *​—Wona txhamuselo ya hahatshi.

6. Nowa a txi kombisile kutxani txibindi?

⁶ Nowa kha nga za e pimisa ku ti enete ku va m’thu wamnene basi. Kambe kha thava kutxhumayela vamwani. Bhiblia yi m’dhana ku “mruruteli wa wululami.” (2 Pedro 2:5) Mpostoli Paulo a wombile tiya ngu Nowa: ‘Ngu mhaka ya likholo ene a abanisile ditiko.’ (Vahebheru 11:7) Ditshuri ti to vathu va mu sekile ni kuduketa ku mu lekisa kutxhumayela. Ti nga maha va di mu henyete, kambe Nowa a si va thavi vathu. (Mavingo 29:25) Hahanze keto, ene a ti ni likholo, se Jehovha a mningile txibindi. Ni ku txibindi txo nga txonetxo wa ninga otshe malanda akwe o thembeka nyamsi wa ditshiku.

7. Ngu sihi sikarato si Nowa a nga manana naso mbimo yi a nga ti aka ngalava?

⁷ Nowa se a ti ni 500 wa malembe a di thembekile mbimo yi Jehovha a nga mu gela  kuaka ngalava ya hombe. Yona yi ndina thumiswa ti to kuhulukiswa vathu vamwani ni sihari ka ndambi. (Genesisi 5:32; 6:14) Ti woneka nga Nowa a ti woni ti txi karata kuaka ngalava ya hombe. Ene a ti ti ziva ti to vathu va ndina simama ve mu seka ngutu ni ku nemeta wutomi wakwe. Kambe aku Nowa a nga engisa ni ku va ni likholo ka Jehovha, ‘ene a mahile totshe’ ti a nga m’gela.​—Genesisi 6:22.

8. Nowa a mahile txani kukombisa ti to a themba Jehovha ku e xayisa mwaya wakwe?

⁸ Nowa a ti ni tximwani txikarato. Ene a ti fanete kuxayisa msikati ni vanana vakwe. Na yi si se hoka ndambi, vathu va ti thuma ngutu ti to ve mana sakudya. Nowa nene a mahile toneto. (Genesisi 5:28, 29) Ene kha leka silaveko sa mwaya wakwe si m’vangela kukarateka ka hombe. Txa lisima ngutu ka wutomi wakwe i ti kuthumela Jehovha. Hambi mbimo yi a nga ti ñolekile ngutu ngu mthumo wo aka awu wu nga heta konamu ka 40 mwendo 50 wa malembe, ene a simamile e ti vekisela ka Jehovha. Ni ku a mahile toneto kudingana 350 wa malembe ndambi yi di pindile. (Genesisi 9:28) Nowa i ti txikombiso txa txinene txa kuengisa ni likholo!

9, 10. a) Hi nga li etetelisa kutxani likholo ni kuengisa ka Nowa? b) U nga tsaniseka ngu txani ngako u di ti emisete kuengisa milayo ya Txizimu?

⁹ Hi nga li etetelelisa kutxani likholo ni kuengisa ka Nowa? Ngu kuseketela mawonelo a Jehovha a ti i ku ta tinene, ngu kwa mbi ti pata ni ditiko da Sathani, ni kuveka Jehovha ka wukhalo wo khata. (Matewu 6:33; Johani 15:19) Ngu kumaha toneto, mafu awa kha ma hi dhundi. Ngu txikombiso, vathu va nga thuka ve hangalasa mahungu o biha mayelano ni nathu ka so ningela ngu sona madungula ngu mhaka ya ku hi engisako milayo ya Txizimu ka timhaka ta mataho ni wukati. (Lera Malakiya 3:17, 18.) Kufana ni Nowa kha hi thavi vathu. Hi thava Jehovha ni ku va ni txixonipho txo tshima kwakwe nguko kha hi lavi ku mu henyisa. Ha ti ziva ti to Ngene basi wu a nga hi ningako wutomi wo mbi guma.​—Luka 12:4, 5.

¹⁰ Tiwotise tiya: ‘Ina ni na simama ni maha ti i ku ta tinene ka Txizimu hambi vamwani va txi ni seka mwendo ku ni sola-sola? Ina na themba ti to Jehovha a nga xayisa mwaya wangu hambi i di ti to wutomi wa nemela?’ I di ti to wa mthemba Jehovha ni ku mu engisa kufana ni Nowa, u nga tsaniseka ti to ene a na kukhatalela.​—Vafilipiya 4:6, 7.

11. Ngu sihi sikarato sa hombe si Dhaniyeli ni vangana vakwe va nga manana naso khe Bhabhilona? (Wona mfota wu wu ku makhatoni.)

¹¹ Ngu sihi sikarato si Dhaniyeli a nga manana naso? Dhaniyeli a sinzisilwe ku ya zumba Bhabhilona kota mluveli, i ku didhoropa di di nga ti tate ngu sizimu sa walo ni wuñanga. Vathu va kona va ti va nyenya Vajudha ni ku va ti poyila Jehovha, Txizimu txawe. (Masalmo 137:1, 3) Toneto ti henyisile Dhaniyeli ni vangana vakwe va va nga ti dhunda Jehovha! I singeto dwe, vathu va wonetete ngutu Dhaniyeli ni vangana vakwe va vararu i ku Hananiya, Misayeli ni Azariya, nguko vona va ti ya gondiswa ti to ve ya thumela mkoma wa Bhabhilona. Vona va ti emetwe kuwonwa va txi dya sakudya sa mkoma, asi si nga txi pata silo si vathu va Jehovha va nga sa fanela kudya. Kambe Dhaniyeli kha tumela ku “ti nyenyezisa ngu sakudya sa mfumeli.”​—Dhaniyeli 1:5-8, 14-17.

12. a) Dhaniyeli i ti m’thu wo zumbisa kutxani? b) Jehovha a ti mu wonisa kutxani Dhaniyeli?

 ¹² Dhaniyeli a ti ni tximwani txikarato, a txi txi nga wonekako nga txi si karati kupinda txo khata. Ene a ti ni wusikoti, se ngu mhaka yeto, mkoma a mningile malungelo o sawuleka. (Dhaniyeli 1:19, 20) Hambiketo, Dhaniyeli kha nga ti guleta e pimisa ti to mawonelo akwe mbimo yotshe nga manene. Ene a simamile e ti veka hahatshi ni kudinganisela. Mbimo yotshe a txi womba ti to Jehovha ngene a m’mahako e humelela. (Dhaniyeli 2:30) Alakanya ngu tiya: Jehovha i di kale a di wombile ti to Dhaniyeli, Nowa ni Jobe nzikombiso sa sinene so si londisela. Ngu mbimo yoneyo, Nowa ni Jobe va thumete Jehovha ngu kuthembeka wutomi wawe wotshe. Kambe Dhaniyeli i ti ngadi mfana. Jehovha ngu ditshuri a ti mthemba Dhaniyeli! Ni ku Dhaniyeli a zumbile a di thembekile ni kuengisa Txizimu wutomi wakwe wotshe. Mbimo yi Dhaniyeli a nga ti ni konamu ka 100 wa malembe, ngelozi ya Txizimu yi m’gete mapswi awa: “Dhaniyeli, wamwamna wo dhundeka ngutu.”​—Dhaniyeli 10:11.

13. Ngu kutxani Jehovha a di tumelete ti to Dhaniyeli eva ka txiemo txa txitimwi?

¹³ Ngu mhaka ya ku a nga ti seketelwa ngu Jehovha, Dhaniyeli a vile mthangeli wa mnene ka Mzinda wa Bhabhilona ni ka Mzinda wa Medho-Peresiya. (Dhaniyeli 1:21; 6:1, 2) Se Jehovha a tumelete ti to Dhaniyeli eva ka txiemo txa txitimwi kasiku e kota kuvhuna vathu vakwe, nga ti a nga mahisa tona ka Josefa khe Egipta ni Esteri ni Mordhekayi a khe Peresiya. * (Wona txhamuselo ya hahatshi.) (Dhaniyeli 2:48) Alakanya nzila yi Ezekhiyele ni Vajudha vamwani ava va nga ti wubotxhwani va nga tipfa ngu yona mbimo yi va nga wona Jehovha a txi va vhuna ngu kuthumisa Dhaniyeli. Eto ti va tsanisile ngu ditshuri!

14, 15. a) Txiemo txathu txi fana ni txa Dhaniyeli ngu nzila yihi? b) Ngu tihi ti vaveleki nyamsi va ti gondako ka vaveleki va Dhaniyeli?

¹⁴ Hi nga li etetisa kutxani likholo ni kuengisa ka Dhaniyeli? Mafu ya hi hanyako ka ona nyamsi ma tate ngu wubhemba ni wukhozeli va makuhu. Vathu va kuzetetwe ngu Bhabhilona wa Hombe, i ku m’zinda wa  wukhongeli wa makuhu, awu Bhiblia yi wu dhanako ku i “wuzumbelo wa madhimoni.” (Mtuletelo 18:2) Nathu hi fana ni valuveli ka mafu awa. Ngu toneto vathu va nga hi wona hi di hambanile ni vamwani mwendo ku va nga hi seka. (Marku 13:13) Kambe kufana ni Dhaniyeli, hi lava kutshuketa hafuhi ka Jehovha, Txizimu txathu. Mbimo yi hi ti vekako hahatshi, hi themba Jehovha ni ku mu engisa ene a na hi wona hi di va lisima ngutu nathu.​—Hagayi 2:7.

¹⁵ Vaveleki va nga gonda tigondo ta lisima ka vaveleki va Dhaniyeli. Mbimo yi Dhaniyeli i nga ti ngadi mfana vathu vo tala va ti maha to biha, khe Judha. Kambe ene a kute a txi dhunda Jehovha. Se ti la kuwomba ti to vona va di ambute wutixamuleli wawe? Nadha. Vona va ti fanete ku mu gondisa ngu Jehovha. (Mavingu 22:6) Phela ditina da Dhaniyeli di womba ti to “Txizimu Mlamuli wangu,” eto ti kombisa ti to vaveleki vakwe va ti dhunda Jehovha. (Dhaniyeli 1:6) Se nanu vaveleki, laphisani mbilu mi txi gondisa vanana vanu ngu Jehovha. Mi nga karali. (Vaefesu 6:4) Khongelani mi di navo. Va kombeleleni. Ngako u txi maha mizamo yo va gondisa kumaha a ti i ku ta tinene, Jehovha a na ku katekisa.​—Masalmo 37:5.

16, 17. Ngu sihi sikarato si Jobe a nga manana naso ka wutomi wakwe?

¹⁶ Ngu sihi sikarato si Jobe a nga manana naso? Wutomi wa Jobe wu txitxile ngutu. Kukhatani, Jobe i ti “wamwamna wa hombe kupinda votshe va wutxani.” (Jobe 1:3) Ene a ti ganyile ngutu ni ku a ti ziwa ngu vathu va vangi ni ku va ti mu xonipha. (Jobe 29:7-16) Hambiketo, ene kha ti wona i wa tshuko kupinda vamwani mwendo kwa mbi va ni mhaka ni Txizimu. Ha tiziva nguko Jehovha a gete Jobe a txi khene “njithumi txakwe” a tshumete a txi khene: “Wamwamna wa ditshuri ni kululama, wo thava Txizimu, wo vayilela wubihi.”​—Jobe 1:8.

¹⁷ Kambe ngu txikuluveta wutomi wa Jobe wu txitxile da magwito. A luzeketwe ngu silo so tala, ni kukarateka ngutu ha koza e wona i di tshuko kufa. Nyamsi ha ti ziva ti to Sathani ngene a nga vanga sikarato sa Jobe. Ene a ti khene Jobe a thumela Jehovha ngu kulava so kari. (Lera Jobe 1:9, 10.) Jehovha kha ma wona i di msakano makuhu onewo o biha. Ngu tihi ti Jehovha a nga maha kukombisa ti to Sathani i m’hembi wo biha? A to leka Jobe e kombisa wuthembeki wakwe ka Txizimu ni kukombisa ti to a txi thumela nguko a txi randako.

18. a) Nji txani txi txi ku xamalisako ngu Jobe? b) Hi gonda txani ka nzila yi Jehovha a nga ñola Jobe ngu yona?

¹⁸ Ngu txiviti txa hombe Sathani a xasete Jobe ngu makhambi o wuyelela ni ku a m’mahile e pimisa ti to a xaniswa ngu Txizimu. (Jobe 1:13-21) Se majaha mararu ya ma nga txi tigela ku mbangana va Jobe, ma mu geletete timhaka to biha. Ma ti khona Jobe m’thu wo biha se Txizimu txo m’tsayisa. (Jobe 2:11; 22:1, 5-10) Kambe ka totshe, Jobe a simamile e thembeka ka Jehovha. Ditshuri ti to mbimo yimwani Jobe a phazamile mawomba-wombelo. (Jobe 6:1-3) Kambe Jehovha a ti pfisisile ti to i mhaka ya sikarato. A tshumete e wona ti to hambiku Jobe a nga xaniswa, kha leka kuthembeka kwakwe. Mbimo si sikarato sa Jobe si nga guma, Jehovha a m’hakete kupinda makhatoni e tshumela e mu engetela 140 wa malembe. (Jakobe 5:11) Ngu mbimo yoneyo,  Jobe a simamile e thumela Txizimu ngu yotshe mbilu yakwe. Hi ti zivisa kutxani toneto? Ha ti ziva nguko dibhuku da Ezekhiyele 14:14, a di di nga ñola msungo mhaka wathu, di bhatwe malembe msana Jobe a si se fa.

19, 20. a) Hi nga li etetelisa kutxani likholo ni kuengisa ka Jobe? b) Hi nga wu kombisisa kutxani wuxinji ka vamwani kufana ni Jehovha?

¹⁹ Hi nga li etetisa kutxani likholo ni kuengisa ka Jobe? Ku singa ni mhaka ni sikarato sathu, mbimo yotshe ti lava hi tsaniseka ti to Jehovha Ngene i ku wa lisima ngutu ka wutomi wathu. Hi lava ku mthemba ni ku mu engisa ngu yotshe mbilu yathu. Hi ni sivangelo sa lisima so maha eto kupinda Jobe. Alakanya ngu ti hi tizivako nyamsi. Ha ma ziva ngutu makhinga a Sathani. (2 Vakorinto 2:11) Nguko ka Bhiblia ngutu-ngutu ka dibhuku da Jobe, hi gonda ti to ngu kutxani Jehovha a di tumelete kuxaniseka. Kukhukhela ka wuprofeti wa Dhaniyeli, ha ti ziva ti to Mfumo wa Txizimu mbwa ditshuri ni ku wu fumwa ngu Jesu Kristu. (Dhaniyeli 7:13, 14) Ha ti ziva ti to i singa kale Mfumo wuwa wu na ta fuma mafu otshe ni kuthavisa kotshe kuxaniseka.

²⁰ Ati ti nga humelela Jobe ti tshumela ti hi gondisa kukombisa wuxinji ka vanathu va va xanisekako. Kufana ni Jobe, ti nga maha ve phazama kuwomba-womba. (Ekleziyaste 7:7) Kambe kha ha fanela ku va pimisela to biha mwendo ku va gela ti to va to maha to biha. Hahanze keto, hi fanete kuduketa kupfisisa mhaka. Hi txi maha eto, hi na fana ni Jehovha, Tate wathu, awu a ku ni lirando ni wumbilu.​—Masalmo 103:8.

21. Ati ti nga humelela Nowa, Dhaniyeli ni Jobe ti hi khumbulisa txani?

²¹ Nowa, Dhaniyeli ni Jobe va hanyile ka timbimo to hambana ni ku va ve sikarato so hambana. Kambe votshe va tsanisete sikarato sawe. A ti ti nga va humelela ti hi khumbulisa a ti mpostoli Pedro a nga womba, a ti khene: ‘Msana ka kuxaniseka ngu mbimo ya yidotho, Txizimu txa makatekwa otshe.  . . . [Txona txi na hetisa kugondiswa kwanu, Tradução do Novo Mundo]. Txi na mi wusa ni ku mi aka, ni ku mi tsanisa.’​—1 Pedro 5:10.

22. Hi na gonda ngu txani ka msungo wu wu londiselako?

²² Mapswi ya ma ka 1 Pedro 5:10 nga ditshuri ka vathu va Txizimu ni nyamsi. Jehovha wa tsaniseka ti to malanda akwe a na ma aka ni ku ma tsanisa. Hotshethu hi lava kutsaniswa ngu Jehovha ni ku hi lava kuzumba hi di thembekile kwakwe. Ngu toneto hi lavako kuetetela likholo ni kuengisa ka Nowa Dhaniyeli ni Jobe. Ka msungo wu wu londiselako, hi na gonda ti to vavamna vonevo va sikoti kuzumba va di thembekile ka Jehovha nguko va nga ti mu ziva ngu ditshuri. Vona va ti ti emisete ‘kuxota totshe’ ati ene a nga ti lava ku ve maha. (Mavingu 28:5) Se nathu hi nga maha ti ti fanako.