1-2. a) Ngu tihi ati hotshethu hi ti lavako? b) Hotshethu hi nga tsaniseka ngu txani?

HOTSHETHU hi lava kukombwa lirando. Futhi hotshethu hi lava kuñolwa ngu nzila ya yinene. Kambe ngako hi txo lambelwa lirando ni kululama, hi nga thuka hi tipfa hi si nga va txilo ni kugumelwa ngu themba.

² Jehovha wa tiziva ti to ha li lava ngutu lirando ni kululama. (Mas. 33:5) Hi nga tsaniseka ti to Txizimu txathu txa hi randa ngutu ni ku txi lava hi ñolwa ngu nzila ya yinene. Eto hi nga ti wona ngako hi txi xolisisa kwati Mlayo awu Jehovha a nga ti ningile ditiko da Israyeli ngu kuthumisa Mosi. Ngako u di karatekile nguko vamwani va si kuñoli ngu lirando ni wunene, wona nzila yi Mlayo wa Mosi * wu txhamuselako ngu yona nzila yi Jehovha a khatalako ngu yona ngu vathu vakwe.

3. a) Nga ha ti txhamuselwa ka Varoma 13:8-10, hi tumbula txani hi txi gonda Mlayo wa Mosi? b) Ngu sihi siwotiso asi hi no si xamula ka msungo wuwa?

³ Mbimo yi hi gondako Mlayo wa Mosi, hi tumbula lirando la Txizimu txathu, Jehovha. (Lera Varoma 13:8-10.) Ka msungo wuwa hi na xolisisa milayo yo kari ayi yi nga ti ningilwe Vaisrayeli ni kuxamula siwotiso siya: Ngu kutxani hi nga wombako ti to Mlayo wu ti seketetwe ka lirando? Ngu kutxani hi nga wombako ti to Mlayo wu ti seketela kululama? I ngu  nzila yihi ava va nga ti ni wutixamuleli va nga ti fanete kuwila timhaka ngu kuya ngu Mlayo? Ni ku Mlayo wu ti vhikela ngutu va mani? Tixamulo ta siwotiso soneso ti na hi ninga thavelelo, themba, ni ku hi tshuketisa hafuni ni Tate wathu wa lirando.—Mith. 17:27; Var. 15:4.

4. a) Ngu kutxani hi nga wombako ti to Mlayo wa Mosi wu ti seketekwe ka lirando? b) Nga ha ti nga bhalwa ngu kona ka Matewu 22:36-40, ngu sihi sirumo asi Jesu a nga si veka ha kubasani?

⁴ Hi nga womba ti to Mlayo wa Mosi wu ti seketetwe ka lirando nguko lirando li gwesa totshe ati Jehovha a ti mahako. (1 Joh. 4:8) Jehovha a simekile milayo yotshe ka sirumo simbidi sa lisima, i ku kuranda Txizimu, ni kuranda muakelano. (Levhi 19:18; Dhewut. 6:5; lera Matewu 22:36-40.) Ngu toneto hi emete kuwona ti to tximwetxo ni tximwetxo ka sirumo so pinda 600 si si mahako Mlayo txi kombisa txienge txo kari txa lirando la Jehovha. He woni sikombiso so kari.

5-6. Jehovha a lava ti to vatekani ve maha txani ni ku ngu tihi ati Jehovha a ti wonako? Ningela txikombiso.

⁵ Thembeka ka mkatako, u tshumela u khatalela vanana vako. Jehovha a lava ti to vatekani ve kulisa lirando litsana wutomi wawe wotshe. (Gen. 2:24; Mat. 19:3-6) Wugango tximwani txa simaho sa wubihi wu wu si kombisiko lirando. Ka 10 wa sirumo, txa wu 7 txi ti tsimbisa wugango ngu txivangelo txo pfala. (Dhewut. 5:18) Wugango njionho txa “kuonhela Txizimu” ni mhaka yo biha nguto ka vatekani. (Gen. 39:7-9) Awu a nga onhelwa, a nga heta malembe o tala a txi pfa kupanda ngutu.

⁶ Jehovha wa khatala ngutu ngu nzila yi vatekani va ñolanako ngu yona. Ene a ti lava ti to vasikati va i ku Vaisrayeli ve ñolwa kha kwati. Wamwamna wu a nga ti xonipha Mlayo, a ndi na randa msikati wakwe e tshumela a si mu leki ngu txivangelo txo mbi pfala. (Dhewut. 24:1-4; Mat. 19:3, 8) Kambe ngako ku txi thuka kuhumelela txikarato txa hombe se e mleka, a ti fanete e mninga dipapilo do hambana nayo. Dona ni ndina vhikela wule wamsikati ti to a si lumbetwi wugelegele. I singeto to dwe, na mwamna a si se ninga msikati wakwe dipapilo do lekana nayo, ti woneka nga a txi thanga ngu kuya ka madhota a didhoropa. Se ona ma ndi na va ni mkhanjo wo xolisisa mhaka ti to ve va vhuna ku va si dayi wukati. Ngako Muisrayeli a txi leka msikati wakwe ngu txivangelo txo mbi pfala, hi nga mbimo yotshe ayi Jehovha a nga ti maha to kari. Hambiketo, ene a txi yi wona mirongo ni kupanda aku vavasikati vale nga ti kupfa.

7-8. a) Ngu tihi ti Jehovha a nga gela vaveleki ti to ve ti maha? (Wona mfota wa kapa.) b) Hi gonda txani?

⁷ Mlayo wu tshumela wu kombisa ta ku Jehovha a lava ti to vanana ve khaliseka ni ku va ni litsako. Jehovha a gete Vaisrayeli ti to va ti fanete kukhatalela i si nga silaveko sawe sa nyama dwe kambe ni silaveko sawe sa moya. Vaveleki va ti kuzetwa kuthumisa mikhanjo yotshe ti to ve ninga lisima Mlayo wa Jehovha ni ku tshumela ve mranda. (Dhewut. 6:6-9; 7:13) Tximwetxo ka sivangelo si si nga txi maha Vaisraeyeli ve tsayiswa ngu Jehovha i ti kuxupha vanana ngu nzila ya tshofu. (Jer. 7:31, 33) Vaveleki ti si laveki ve ñola vanana vawe ngu nzila yo va fuya, kambe kota thomba, mwendo ningo yi yi tako ngu ka Jehovha.—Mas. 127:3.

⁸ Hi gonda txani: Hi gonga ti to Jehovha wa riya nzeve ni kuwona nzila yi vatekana va ñolanako ngu yona. A lava ti to vaveleki ve randa vanana vawe, ni ku ene a lamula  vaveleki ngu nzila yi va ñolako ngu yona vanana vawe.

9-11. Ngu kutxani Jehovha a di ningete mlayo wo tsimbisa kunavela?

⁹ U nga navele. Txirumo txo gwita ka 10 wa sirumo txi ti tsimbisa kunavela, mwendo kulava sa vane. (Dhewut. 5:21; Var. 7:7) Jehovha a ti va gondisa timhaka ta lisima ngutu i ku ti to vathu vakwe va ti fanete kuvhikela mbilu yawe mwendo mialakanyo, matipfelo ni mapimo. Ene wa ti ziva ti to simaho so biha si khukhela ka mialakanyo ni ka matipfelo o biha. (Mav. 4:23) Ngako Muisrayeli a di ni minavelo yo biha a ndi na ñola vamwani ngu nzila yo biha. Ngu txikombiso, Mkoma Dhavhidha a byetilwe ngu mlawu wonewo. Hambiku i nga ti m’thu wa mnene, ku ni mbimo yi a nga navela msikati wa vane, kunavela koneko ku mu yisile txionhoni. (Jak. 1:14, 15) Dhavhidha a mahile wugango, e tshumela e kanganyisa mwamna wa kona ngu mningela e dawa.—2 Sam. 11:2-4; 12:7-11.

¹⁰ Ngako Muisrayeli a txi thuka e ndaka mlayo mayelano ni kunavela, Jehovha a txi tiziva nguko ene wa wona ta mbiluni. (1 Mak. 28:9) Mlayo wo tsimbisa kunavela wu ti gela vathu ti to va ti fanete ve vayilela mialakanyo ayi yi nga yisako ka mahanyelo o biha. Hi nga wona wutxhari ni lirando la Jehovha!

¹¹ Hi gonda txani: Jehovha wa wona ati ti ku mndani, i singa ta hahanze dwe. Ene wa di wona ditshuri da mbiluni kwathu. (1 Sam. 16:7) Kha ku nga ni mipimiso, matipfelo, mwendo simaho asi Jehovha a nga tandekako ku si wona. Ene a xota ati i ku ta tinene kwathu ni ku hi tsanisa. Kambe ene a lava ti to hi thumbula ni kulwa ni mialakanyo yo biha yi si se va simaho so biha.—2 Mak. 16:9; Mat. 5:27-30.

12. Mlayo wa Mosi wu junyatisa txani?

¹² Mlayo wa Mosi wu ti tshumela wu junyatisa ti to Jehovha a dhunda wululami. (Mas. 37:28; Isaya 61:8) Ene a hi vekela txikombiso txo ñola vamwani ngu ngu nzila ya yinene. Mbimo yi Vaisrayeli va nga ti engisa milayo yoneyo, ene a ti va katekisa. Kambe mbimo yi va nga ti lamba kuengisa, va txi xaniseka. Wona milayo yimwani ya yimbidi ka sirumo sile sa 10.

13-14. Ka sirumo sile sa 10, txo khatha ni txa wumbidi si ti lava txani? Kuengisa sirumo soneso ku va vhunisile kutxani Vaisrayeli?

¹³ Khozela Jehovha dwe. Ka sirumo sile sa 10, txo khatha ni txa wumbidi si ti gela Vaisrayeli ti to ve khozela Jehovha dwe si tshumela si va bhasopisa ka kukhozela sifananiso. (Eks. 20:3-6) Sirumo soneso si si vhuni Jehovha. Kambe si ti vhuna vathu vakwe. Mbimo yi va nga ti simama ve thembeka kwakwe, va ti humelela. Mbimo yi va nga ti khozela sizimu sa matiko mamwani, va ti xupheka.

¹⁴ Alakanya ngu Vakanana. Vona va ti khozela sizimu sa walo hahanze ko khozela txa ditshuri txi txi hanyako. Wuyelo ya kona ngu ti to va tixuphile vapune. (Mas. 115:4-8) Wugelegele i ti txienge txa wukhozeli wawe, ni kutshumela ve ningela vanana vawe ve hiswa. Ngu kufana, mbimo yi Vaisrayeli va nga ti kanyisa Jehovha ve khozela sifananiso, va ti betile phangoni vapune kumweko ni timwaya tawe. (2 Mak. 28:1-4) Ava va nga ti ni wutixamuleli va lekile milayo ya Jehovha ya kululama. Va ti sakana ngu wutixamuleli wawe, ve xanisa sisiwana ni va vo mbi na nyamne. (Eze. 34:1-4) Jehovha a bhasopisile Vaisrayeli atxi khene a na lamula ava va xanisako  vavasikati ni vanana vo mbi na vanyamne. (Dhewut. 10:17, 18; 27:19) Kuhambana ni toneto, Jehovha a katekisile vathu vakwe mbimo yi va nga ti thembeka kwakwe ni kuñola vamwani ngu kululama.—1 Vafu. 10:4-9.

15. Hi gonda txani ngu Jehovha?

¹⁵ Hi gonda txani: Jehovha kha na mnando ngako ava va wombako ti to va mthumela va si engisi milayo yakwe ve dayisa vathu vakwe. Hambiketo, Jehovha wa hi dhunda ni ku wa ti ziva hi txi mahelwa wubihi. Ene wa pfa kupanda ngutu kupinda aku mame a kupfako ngako mwanana wakwe a txi xaniseka. (Isaya 49:15) Hambiku ene a nga thukako a si beleli mhaka ngu txikuluveta, ngu mbimo yi yi fanelako a na lamula vaonhi va va si ti layiko ngu kuñola vamwani ngu nzila yo biha

16-18. Ngu tihi ti Mlayo wa Mosi wu nga txi ti gwesa? Hi gonda txani?

¹⁶ Mlayo wa Mosi wu ti gwesa timhaka ta tangi ta wutomi wa Vaisrayeli, se ti ti ni lisima ti to madhota me lamula vathu va Jehovha ngu kululama. Ona ma ti ni wutixamuleli wo lamula timhaka timwani ta wutomi ni ta wugevenga, i si nga ta moya dwe. Wona sikombiso si si londiselako.

¹⁷ Ngako Muisrayeli a txi daya m’thu, a si tekeli kudawa koneho. Madhota a didhoropa ma ti khata ngu kuxolisisa kwati siemo na ma si si sunga ti to txitsayiso txa lifo txa fanela kani. (Dhewut. 19:2-7, 11-13) Madhota ma ti tshumela me lamula timhaka to tala ta wutomi wa ditshiku ni ditshiku. (Eks. 21:35; Dhewut. 22:13-19) Mbimo yi madhota ma nga ti lamula ngu kululama, Vaisrayeli va ti engisa Mlayo, votshelele va ti wuyelwa, se ditiko di ti ningela wudhumo ka Jehovha.—Levhi 20:7, 8; Isaya 48:17, 18.

¹⁸ Hi gonda txani: Totshe ti hi ti mahako ka Jehovha nda lisima. Ene a lava ti to hi si kanganyisi ni ku va ni lirando hi txi thumisana ni vamwani. Jehovha wa ti wona ti hi wombako ni ku maha, hambi hi di kusisalani.—Vaheb. 4:13.

19-21. a) Madhota ni valamuli ma ti fanela me va ñola ngu nzila yihi vathu va Txizimu? b) Mlayo wa Mosi wu ti va vhikela ngu nzila yihi vathu? Hi gonda txani?

¹⁹ Jehovha a ti lava kuvhikela vathu vakwe ka mahanyela o biha a matiko. Ngu toneto, Jehovha a ti lava ti to madhota ni valamuli ve xuxa timhaka va si woni kohe. Kambe, kha ti wombi ti to vona va ndi na ñola vathu vakwe ngu nzila yo panda mwendo ya tshofu. Hahanze keto, va ti fanete ve randa kululama.—Dhewut. 1:13-17; 16:18-20.

²⁰ Jehovha a ni wuxinji ni vathu vakwe, ngu toneto a vekile sivhikelo ti to vathu vakwe va si ñolwi nzima. Ngu txikombiso, Mlayo wu txi vhikela phazamo ya ku m’thu e lumbetwa makuhu a wugevenga. Awu a nga ti lumbetilwe to kari a ti ni lungelo yo ziva wu a nga mu  yisa ha banza. (Dhewut. 19:16-19; 25:1) Na ku si se wilwa mhaka, ku ti laveka tifakazi timbini mwendo kupinda kasi kufakaza mhaka yoneyo. (Dhewut. 17:6; 19:15) Ku ti maheka txani ka wule a mahako txionho e wonwa ngu wa mweyo dwe? Ene a si na ku thukunyula ka txionho txakwe. Jehovha a ti woni ti a nga maha. Mwayani, vatate va ti ningilwe wutixamuleli, kambe wutixamuleli wonewo wu ti ni mihingano. Ka mazunga mamwani a ti mwaya, madhota va ti pateka ti to me wila timhaka.—Dhewut. 21:18-21.

²¹ Hi gonda txani: Jehovha a veka txikombiso txa txinene, ene kha mahi to mbi lulama. (Mas. 9:7) Ene wa hakela ava va seketelako milayo yakwe ngu kuthembeka, kambe wa tsayisa ava va sakanako ngu wutixamuleli wawe. (2 Sam. 22:21 -23; Eze. 9:9, 10) Ti nga maha vamwani ti txi woneka nga va lekwa va txi maha to biha, kambe Jehovha a ni mbimo yakwe, a na va xuxisa. (Mav. 28:13) Se ngako va si tisoli, ngu txikuluveta va ti wona ti to “ta thisa ngutu kuwela manzani ka Txizimu txi txi hanyako.”—Vaheb. 10:30, 31.

22-24. a) Mlayo wu ti vhikela ngutu va mani? Hi gonda txani ngu Jehovha ka toneto? b) Ngu sihi sialakanyiso asi si ku ka Eksodha 22:22-24?

²² Mlayo wu ti vhikela ngutu sisiwana, so fana ni vanana vo felwa, tinoni ni valuveli. Valamuli va Israyeli va ti getwe tiya: “U nga jikise mhaka ya mluveli ni wo felwa ngu vaveleki, kambe u nga amukeli syambalo sa noni si txi maha so zima mseve ngu sona.” (Dhewut.  24:17) Jehovha a kombisile kukhatala kwakwe ngu wungi sisiwana ditikoni. Ene a ti tsayisa ava va nga ti xupha vathu vonevo.—Lera Eksodha 22:22-24.

²³ Mlayo wu ti tshumela wu vhikela siro sa mwaya ka txionho txa timhaka ta mataho ngu kutsimbisa ti to ava i ku maxaka ve otela votshe. (Levhi 18:6-30) Kuhambana ni matiko mamwani a hafuhi ni ditiko da Israyeli, aya ma nga ti tumelela hambi kuseketela timhaka toneto, vathu va Jehovha va ti fanete ve wona timhaka toneto kufana ni Jehovha, ve ti wona i di to nyenyeza.

²⁴ Hi gonda txani: Jehovha a alava ti to votshe ava va nga ningwa wutixamuleli ve va ni lirando ka va va va khatalelako. Ene wa si nyenya ngutu sionho sa ta mataho ni ku a lava ti to votshe, ngutu-ngutu sisiwana si vhikelwa ni kukombwa wululami.

25-26. a) Ngu kutxani hi nga wombako ti to lirando ni kululama si fana ni wutomi ni kuhefemula? b) Hi na ta bhula ngu txani ka msungo wu wu londiselako ka mxaxamelo wuwa wa misungo ya timhaka?

²⁵ Lirando ni wululami si fana ni wutomi ni kuhefemula, kha ti koteki ku va ni wutomi u si hefemuli. Mbimo yi hi tsanisekako ti to Jehovha a hi ñola ngu wululami, lirando lathu ngu ngene la kula. Se, hi txi randa Txizimu ni milayo ya txona yo lulama, hi kuzeteleka kuranda vamwani ni ku va ñola ngu kululama.

²⁶ Mlayo wa Mosi wu ti tsanisa wungana wa Jehovha ni Vaisrayeli. Hambiketo, Mlayo wu fuvisilwe msana ko va Jesu a di wu hetisisile, se kuvhaletwa ngu sa sinene ngutu. (Var. 10:4) Mpostoli Paulo a txhamusete Mlayo kota “txifananiso dwe, txa simaha sa sinene si si tako.” Msungo wu wu londiselaka ka mxaxamelo wuwa wu na txhamusela silo soneso sa sinene ni mthumo awu lirando ni kululama si ku nawo ka dibanza da Wukristu.