Ngu yahi makhato a disinagoga?

DIPSWI di di ku “disinagoga” dita ngu ka dipswi da Txigriki di di wombako ku “mtshangano” mwendo ku “kutshangana kwathu”. Ditinedo da fanela, nguko ku khukhela kale Vajhudha va txi ma txi thumia masinagoga ti to ve ñola mitshangano yo gondisa ni kukhozela ka ona. Mibhalo ya Txihebheru yi txi womba-womba ngu masinagoga kha yi ti veki kwati ha kubasani, kambe ti vekilwe ha kubasani ka Mibhalo ya Wukristu ya Txigriki ti to makhalo onewo a mitshangano mwendo o khozela ka ona se ma ti tiho na ku si se hoka dilembe dizana do khata.

Wungi wa sigondi sa tumela ti to masinagoga ma khatile mbimo yi Vajudha va nga ti wobotxhwani ka Bhabhilona. Encyclopaedia Judaica yi womba tiya: “Aku i nga ti sibotxhwa va si nga ni Dithepele, i ti valuveli, va ti ni txilaveko txo khongotelwa ka kukarateka kwawe, se va ti lava tinzila to manana mbimo yimwani ni yimwani, ti nga maheka ngu Masabbata, ti to ve lera Mibhalo.” Mbimo yi va nga mana mkhululeko ti ti komba nga Vajudha va txi simama ve tshangana ti to ve khongela ni kulera Mibhalo, ni ku vona va simekile masinagoga amu va nga ti maneka kona.

Ngu dilembe dizana do khata, masinagoga se i ti makhalo aya ma nga ti thumiselwa wukhozeli ni timwani ta wutomi wa va Vajudha va va nga ti maneka Mediterrâneo, Médio Oriente ni Israyeli. Mgondisi Lee Levine wa Universidhadhe ya Jerusalema a khehe: “[Masinagoga] i ti makhalo o gonda, o sengemela ka mibhuso yo sawuleka, kuveketa timale ta msengo, kumaha mitshangano ya ta politka ni mitshangano yo sakana.” A tshumela a txi khene: “Txa lisima ngutu txi txi nga txi nga mahwa i ti wukhozeli.” Se kha ti hi xamalisi akuwa Jesu a nga ti tolovela kuya masinagogani. (Marku 1:21; 6:2; Luka 4:16) Ene a ti kuzeta ni ku tsanisa vathu va va nga ti ho. Mbimo yi ku nga zimekwa dibanza da Wukristu, mpostoli Paulo nene a txhumayete ngutu masinagogani. Ava va nga ti khatalela silaveko sawe sa moya va tiya masinagogani, se mbimo yi Paulo a nga txi endela madhoropa a ti khata ngu ku txhumayela masinagogani.—Mith. 17:1, 2; 18:4.