Ngu dilembe da 1913 tate wangu John Mills, a bhabhatisilwe kona Nova York a di ni 25 wa malembe. Mwanathu Charles Russell ngene a nga veka mwomba-womba wa bhabhatiso. Ngu msananyana, papa a rurile e ya ditikoni ka Trinidad amu a nga txhadha kona ni Constance Farmer, wamsikati wo hiseka ngutu. Papa a vhunetile mngana wakwe William R. Brown kuxalelisa “Fotodrama da Criação.” Vona va simamile ve thuma toneto kala ku za William Brown ni msikati wakwe ve rumelwa mswa ditambo ka África ngu 1923. Mame ni Papa i ti vasawuleki, vona simamile ve thuma kona Trinidad.

Vaveliki vangu va ti 9 wa vanana, wo khata va rayile Rutherford i nga ti mthangeli wa Sociedade Torre de Vigia. Mbimo yi ni nga velekwa ngu yona ngu 30 ka Dezembro wa 1922, va ni rayile Clayton J. Woodworth i nga ti m’vhuneti ka kubhala direvhista da Idade de Ouro (i ku Khenjemuka!). Vaveliki vathu va hi gondisile txikolwa, kambe vona va txi hi kuzeta ku ti vekela makungu a moya. Mame a ti ni wusikoti wa hombe ngutu ko txhamusela tindimana ta Bhiblia. Papa a ti tolovela ku hi geletela sitoriya sa Bhiblia ngu kuthumisa mmidi vakwe votshe ti to e tshambisela.

Mizamo yawe yi hi vhunile ngutu. Ani ni vananda vangu va vambidi hi yile txikolwani txa Giliyadhi. Tindiyathu timwani ta tiraru ti thumile kota nyaphandule Trinidad ni Tobago ngu mbimo yo lapha ngutu. Ngu mizamo yawe yo gondisa ni txikombiso txawe vaveleki vathu va hi phayile “m’tini ka MKOMA.” Txitsaniso txawe txi hi vhunile kuzumba ni kuhumelela “mthandani ka Txizimu txathu.”—Mas. 92:13.

Mitshangano ya mthumo wa thembwe yi ti mahwa mtini kwathu. Vanyaphandule vo tala va ti tshangana mtini, vona va ti dhunda kubhula ngu mwanathu George Young wa Canadá awu a nga nga thuma Trinidad kota murumiwa. Mame ni tate  va ti tolovela kubhula to tsakisa ngu William R. Brown ni msikati wakwe ava se ngu mbimo yoneyo va nga ti thumela mswa ditambo ka África. Totshe tile ti ni mahile ni khata ku va muhuweleli ni di ni 10 wa malembe.

Mabhuku athu mbimo yoneyo ma txi panda, nguko ma txi veka ha kubasani tigondo ta makuhu, makolo ka ta mabhindu, ni vathangeli va politika va wukanyisi. Ngu toneto, ngu 1936 vathangeli va titxhetxhe va kuzetete mfumo wa Trinidad kutsimbisa ova txi i nga ti dibhuku da Torre de Vigia. Mabhuku hi txo ma sisa, hambi keto hi simamile hi ma thumisa kala ku za ma txi guma. Hi ti txhumayela tiruwani, ngu mabhasikeni ngu mtxawa hi txi kombisa maphepha a hombe ni kuningela siphephena. Hi ti tshumela hi txhumayela ni vanathu va didhorapa da Tunapuna ngu kuthumisa mimovha ya gramafone, ngu toneto hi ti hoka hambi makhalo a kule a Trinidad. Ti txi tsakisa ngutu! Lungelo yiya yo pateka ka simahakalo siya so tsakisa yi ni mahile ni bhabhatiswa ni di 16 wa malembe.

Lungelo yo kula ha ditshurini ni totshe ti ni nga manana nato ti ni mahile ni navela kuthuma kota murumiwa. Mbimo yi ni nga ya ka ditiko da Aruba ngu 1944 ni yi yite ni ya mthuma ni mwanathu Edmund W. Cummings ni ti nga di ni minavelo yoneyo yo va murumiwa. Ti hi tsakisile ngutu ku va hi di koti kuramba 10 wa vathu ti to ve ta ka Txialakanyiso ngu 1945. Dilembe di nga londisela kusimekilwe dibanza do khata.

Ku di pindile mbimonyana, ni txhumayete mthumi kulothi Oris Williams. Oris a ti ti gela ku khene ti gondo ta txhetxhe yakwe i di tona i nga ti ditshuri. Kambe ngu mbimo a ti woni ati Dipswi da Txizimu di wombako tona se e bhabhatiswa ngu 5 ka Janeiro wa 1947. Ngu kutshimbila ka mbimo hi txhadhile. A tekile mthumo wa wunyaphandule ngu 1950. Wutomi wangu wu khatile kutsakisa ngutu ni di ni msikati wangu Oris.

Ngu 1955 hi rambilwe ku ya ka txikolwa txa Giliyadhi. Ngu toneto hi lekile mithumo yathu hi tshumela hi xavisa mti wathu ni silo simwani se hi khukha Aruba. Ngu 29 ka Julho wa 1956 hi gradhuarile ka mtxawa wa wu 27 hi rumelwa ku ya mthuma ka ditiko da Nigéria.

Mayelano ni mbimo yi yi nga pinda Oris a khene: “Moya wa Jehovha wu nga vhuna m’thu ku e wonisana ni sikarato sa kuthuma kota murumiwa. Kuhambana ni mwamna wangu, ani ni sa navela kuva murumiwa. Ani ni ti pimisa ngu kuzumba mtini ni veleka vanana. Ni txitxile mawonelo angu mbimo yi ni nga ti wona ti to kutxhumayela mahungu a manene i di ta txikuluveta. Mbimo yi ni nga huma Giliyadhi se ni ti lungekile kuthuma kota murumiwa. Mbimo yi hi nga bela ka Txitimela txi nga txi dhanwa ku i Queen Mary, mwanathu Worth Thornton awu a nga txi thuma ka hofisi ya Nathan Knorr, a hi salisile a txi khene tsimbilani kwati! Ene a hi gete ta ku hi ndi na ya thumela Bhetele, ni to khani ‘maxaka! Ni si naveli tona eto.’ Hambi keto kha na swela kutolovela kuthumela Bhetele, amu ni nga maha mithumo yo hambana-hambana. Awu ni nga ti wu dhunda ngutu i ti wa kuamukela vathu. Na va dhunda vathu, se mthumo wuwa wu ni mahile ni va ni lungelo yo wonana ni vanathu va Nigéria. Vo tala va ti hoka va di nyete ngu lithuli, va di karete, va di ni ditora hambi nzala. Ti ti ni tsakisa ngutu ku khatalela silaveko sawe ni ku va ninga sakudya. Totshe tiya i ti mthumo wo sawuleka, i ku tona tiya ti nga ti ni tisela litsako ni kueneliseka.” Ina, sotshe siavelo si hi maha hi humelela.

Ditshiku dimwani ngu 1961 hi di tshanganile mtini Trinidad, mwanathu William R. Brown a bhuti ngu to tsakisa ti a nga manana nato mbimo yi a nga thuma África. Se nani ni txhamusete ngu kukula ka mthumo wo txhumayela Nigéria. Mwanathu Brown a to ni khutarela a txi gela papa a txi khene: “John, awe kwa sikota ku ya thumela África kambe Woodworth a ti koti!” Papa a to xamula a txi khene: “Simama madhala!” Txitsaniso txonetxo txo huma ka vathu va i ku sikhokhotila ngu didhawa da moya txi tsanisile minavelo yangu yo hetisisa mthumo wangu.

 Ngu 1962 ni tshumete ni va ni lungelo yo amukela txiavelo tximwani txo ya ka mtxawa wa wu 37 wa Giliyadhi, i nga ti kurso ya 10 ma mitxima. Mwanathu Wilfred Gooch i nga ti muwoneleli wa didhavi Nigéria, ene a yite ka mtxawa wa wu 38 e gwita e rumelwa kuya Inglaterra. Se ni vhaletile wukhalo wa Wilfred Gooch kota muwoneleli wa didhavi da Nigéria. Ngu kutekelela txikombiso txa mwnathu Brown ni tsimbite makhalo o tala, ni ziva ni kuranda vanathu vavangi va Nigéria. Hambiku i nga ti sisiwana i ku ti ti nga toloveleka ka matiko o tala a África, litsako lawe li txi ti veka hakubasani ti to litsako kha li ti ngu ku va u di naso. Hambiku va nga ti pwata, ti txi hi tsakisa ku va wona va di basile ni kuambala to tshura va txi ta mitshanganoni. Mbimo yi va nga txita mitshanganoni ya hombe, vo tala va ti bela mikamiyawu ni bolekajas * (i nga ti sibhomba so mbi vhalwa madhawani). Sibhomba soneso si txi ta si di bhatwe mibhalo yo xamalisa yo fana ni yi yi ku khene: “Madoto a mati ma nga tata linene la hombe.”

Mibhalo yoneyo yi womba ditshuri! Yotshe mizamo yathu ya balwa; se ani ni msikati wangu hi mahile mizamo yathu nathu. Ngu 1974, Nigéria ku ve ditiko do khata hahanze ka Estados Unidos ku hokela mtengo wa 100.000 wa vahuweleli. Phela mthumo wu andile ngu ditshuri!

Ngu mbimo yi mthumo wu nga ti anda, yimbi ya ditiko ni yona yi ti tura kukhukhela 1967 kala 1970. Ku pindile mitxima vanathu va mtxhatuko ka mnambo wa Níger khe Biafran va si nga ni nzila yo ningela madungula ka hofisi ya didhavi. Hambi keto ti txo sunga hi va yisela sakudya sa moya. Nga ha ni nga womba makhatoni, hi txhatukile makhambi o tala ngu kuvhunwa ngu mkombelo ni kuthemba Jehovha.

Ni nga di ni txi khumbula maendo oneyo a nguzi o txhatuka mnambo wa Níger, ni vekile ha phangoni wutomi wangu ka masotxhwa ma nga ti ni nya dhiwule, ka malwati, ni tiphango timwani. Kutshawunyeta ni vhikisana ni masotxhwa aya ma nga ti zumbela kuwoneleta ti txi thisa, kambe ati ti nga txi ni wila ngutu msana i ti kukhunyulula ni ya Biafran nguko ku di ni masotxhwa ma nga ti vhate nzila. Ditshiku dimwani, ni txhatukile Níger ngu kuthumisa txigolowo txo txhatuka ngu txona, kukhukhela Asaba kala Onitsha ni txi ya tsanisa vawoneleli va sigava khe Enugu. Ka liendo limwani ti lavile ni hambunyetana ni masotxhwa ni txi ya tsanisa madhota kheya Aba. Mbimo yi hi nga ti Port Harcourt hi txi ñola mitshangano, neti hi nga pfa to masotxhwa a mfumo ma dhumete masotxhwa mamwani aya ma nga ti vhate Biafran hi to tekela kuvhala mitshangano ngu mkombelo.

Mitshangano yoneyo yi ti laveka ti to yi tsanisa vanathu ka ti to Jehovha wa va khatalela ni kuningela txialakanyiso atxi txi nga ti laveka ngutu txa kwa mbi pateka ka politika. Vanathu va Nigéria va tsanisete ka mbimo yoneyo ya yimbi. Va simamile ve kombisana lirando ni wumwewo wa Wukristu ku singa ni mhaka ni midhawuko mwendo lixaka lawe. I ve lungelo ya hombe kuva navo ka mbimo yoneyo ya siduko.

Ngu 1969, Mwanathu Milton G. Henschel i ve mzumba txitulo ka Mtshangano wa m’ganga wo pata ni matiko a hahanze aniya estadhiyo ka Yankee, Nova York, ni gondile ta tingi kota mvhuneti wakwe. Toneto ti hokile ngu mbimo ya yinene, nguko ngu 1970 hi ve ni Mtshangano wa m’ganga wo pata ni matiko a hahanze ka didhoropa da Lagos khe Nigéria, wu nga ti ni msungo mhaka wu nga txi khene: “Vathu vo dikha.” Aku ditiko di nga ti huma ngu ka sikhwita sa yimbi, mtshangano wuwa wu kotekile nguku Jehovha a nga wu katekisa. Wona wu ningetwe ngu 17 wa tidimi, wu xaletwe ngu 121.128 wa vathu. Mwanathu Nathan Knorr ni Henschel ni vapfhumba vamwani va nga ta ngu maganune va txi khukhela Estados Unidos ni Ingleterra va ti ta wona bhabhatiso ya vathu vo tala kukhukhela Pentekoste, kubhabhatisilwe 3.775 wa vagondiswa! Ka wutomi wangu wotshe kha ni khali kuva bhisi kufana ni mbimo yo lulamisela mtshangano wule. Kuengeteleka ka vahuweleli hi sa kuemela nguko va txo thekela!

Ka 30 wa malembe ya ni nga heta Nigéria ni ve ni lungelo yo thuma kota muwoneleli wa txigava ni kota superintendente zonal mswa ditambo ka África ngu mbimonyana. Varumiwa va bongile  ngutu kuva va di khataletwe ni kutsaniswa! Hi nga wona kutsakisa ka tona kuva tsanisa ti to kha va lekwa! Mthumo wuwa wu ni gondisile ti to kukhatalela vathu mmweyo ngu mmweyo ka va vhuna ku ve kula ni kusimama ve tsanisa wumwewo wa sengeletano ya Jehovha.

Jehovha ngene a nga hi vhuna kuwonisana ni sikarato si si nga tiswa ngu yimbi ya ditiko ni malwati. Mbimo yotshe hi ti ma wona makatekwa ya Jehovha. Oris a wombile tiya:

“Hi ti lwala ngu malaria makhambi o tala. Ditshiku dimwani Worth a hokile sibhejela ka Lagos a di tsivate. Ni getwe ti to a si na kuhanya, kambe a hanyile! Mbimo yi a nga khenjemuka a bhulete dhokodhela wu a nga ti mu woneleta ngu ta Mfumo wa Txizimu. Hi tshumete hi endela tate Nwambiwe ti to hi ya wuseta kutsakela kwakwe. Ene a tumete ditshuri, ngu mbimo a ve didhota ka didhoropa da Aba. Nani ni ve ni lungelo yo vhuna vavangi hambi va va nga ti khotwe ngutu ka wukhongeli wa txisurumana ti to ve va vakhozeli vo hiseka va Jehovha. Ti hi tsakisile kutolovela hi tshumela hi dhunda vathu va Nigéria, mikhuva yawe, mahanyelo awe ni lidimi lawe.”

Timwani ti hi nga gonda ngu tiya: Ti to hi humelela ka siavelo sathu, hi gondile kudhunda vanathu ti singa ni mhaka ni ti to athu ni vona hi va midhawuko yo hambana.

Ngu 1987 msana ko va hi di thumile Bhetele, hi amukete txiavelo txa txiphya kota warumiwa ka txitondolo txo tshura txa Santa Lúcia khe Caribe. I ve txiavelo txo tsakisa ngutu, kambe ku ti ni txikarato tximwani. Kuhambana ni África amu vavamna va nga ti teka vasikati vavangi, Santa Lúcia, txikarato i di txi txo wamsikati ni wamwamna ve zumba votshe va sa txhadha ngu mlayo. Mtamo wu Dipswi da Txizimu di ku nawo wu kuzetete vagondi vo tala ku ve maha kutxitxa ku ku nga ti laveka.

Aku hi nga ti ya hi kumba, Mmidi wu wu Fumako wu hi ningile txiavelo txo ya thumela mzinda wa mafu otshe khe Brooklyn, Nova York, Estados Unidos ngu 2005. Na bonga Jehovha ditshiku ni di ditshiku ngu Oris. Ene a fite ngu 2015, se kupanda ngu kufelwa nga hombe ngutu. I ti mvhuni wangu wa hombe ngutu, wamsikati wo tshura ni wo randeka ngutu. Ni mu randile ngutu ka 68 wa malembe ya hi nga zumba hotshe. Hi tumbute ti to txihunja txa litsako ka wukati hambi dibanzani ngu kuxonipha ava va thangelako, kudivalela, kutiveka hahatshi, ni kukombisa mihando ya moya.

Mbimo yi hi nga ti manana ni sikarato ni kuva ni dikhodho, hi txi kombela Jehovha ti to e hi vhuna kusimama hi txi mthumela. Aku hi nga txi tumela kutsimbitisana ni siemo sotshe hi woni ta ku timhaka ti txi tsimbila kwati mbimo yotshe, ni ku i si nga kale hi mana makatekwa o tshura ngutu!—Isaya 60:17; 2 Vak. 13:11.

Jehovha a katekisile mthumo wa vaveleki vangu khe Trinidad ni Tobago ngu toneto ku ni mu ka 9.892 wa Tifazakazi ta Jehovha. Ka ditiko da Aruba vanathu va mahile mizamo yo tsanisa dibanza ni nga ti lumba dona. Ka ditiko donedo ku ni 14 wa mabanza. Ka ditiko da Nigéria, mtengo wa vatxhumayeli va hoka ko na mu ka 381.398. Ka ditiko da Santa Lúcia ku na ni 783 wa Tifakazi ta Jehovha ati ti seketelako Mfumo wa Jehovha.

Konkuwa ni peka ma 90 wa malembe. Masalmo 92:14 yi womba tiya ngu va va phaywako mthandani ka Txizimu: ‘Hambi va di kumbile vona va veleka mihando, va zumba va di nonile ni kuhanya.’ Na bonga kuva ni di thumisile wutomi wangu ti to ni ti ningela ka kuthumela Jehovha. Thomba ya moya yi ni nga yi mana yi ni vhuni kuthumela Jehovha ngu mbimo yotshe. Ngu lirando li Jehovha a ku nalo a ni tumelete “kukula ha mthandani ka Txizimu [txangu].”—Mas. 92:13.