1, 2. a) Ina Jesu a txi wudhunda Mlayo wa Txizimu? b) Vabhali ni Vafarisi va ti wu thumisisa kutxani Mlayo ngu nzila yo biha?

JESU a txi wu dhunda Mlayo wa Mosi. Ngu kutxani? Nguko Mlayo wu ti ta ngu ka Tate wakwe, Jehovha, i ku Txizimu txa lisima ka Jesu. Wuprofeti wa Masalmo 40:8, wu wombile lirando ali Jesu a nga ti nalo ngu Mlayo wa Txizimu: “Ni tsaka ngutu ngu kumaha kuranda kwako, Txizimu txango; Mlayo wako wu mndani ka mbilu yathu!” Mapswi a Jesu ma kombisile ti to Mlayo wa Txizimu wu hetisekile, wa vhuna ni ku wu ti tatiseka mbimo yotshe.—Matewu 5:17-19.

² Jesu a henyile mbimo yi a nga wona ti to vabhali ni Vafarisi va ti thumisa Mlayo wa Tate wakwe ngu nzila yo biha, ve wu nemetisa ngutu. A ti khene kwawe: “Mi dihela sa wugumi ka nyatximbowane ni ka dianetha ni ka dikumina,” ti wombako ti to vona va ti londisela txidotho ngu txidotho txa Mlayo. Kambe i ti txihi txikarato? Jesu a ti khene: “Kambe kha mi khatali ngu ditshina da Mlayo, i ku kululama, wumbilu ni kuthembeka.” (Matewu 23:23) Aku Vafarisi va nga ti pimisa ti to va  pala vamwani ngu wunene, va si na mhaka ni Mlayo. Kambe Jesu a ti txi ziva txikongomelo txa Mlayo ni ti wu wombako tona ngu Jehovha.

3. Hi na gonda txani ka msungo wuwa?

³ Kota Makristu, kha ti sungi kulondisela Mayo wa Mosi. (Varoma 7:6) Se, ngu kutxani Jehovha a di bhate Mlayo wa Mosi amu ka Bhiblia kani? Ene a lava ti to hi pfisisa ni kuthumisa “timhaka ta hombe” mwendo matshina a Mlayo wonewo. Ngu txikombiso, ngu ahi matshina a mlayo aya hi nga ma gonda ka lulamiselo ya madhoropa a wuthavelo? Ka msungo wu wu nga pinda hi gondile ati awu a thavako a nga ti fanete kutimaha. Se ka msungo wuwa hi na gonda ti to madhoropa a wuthavelo ma hi gondisa txani ngu Jehovha ni nzila yo etetela tifanelo takwe. Hi na xamula siwotiso siraru: I ngu nzila yihi madhoropa a wuthavelo ma kombisako ti to Jehovha a ni wuxinji? Ma hi gondisa txani ngu nzila yi Jehovha a wu wonako ngu yona wutomi? Ma wu kombisisa kutxani wunene wa Txizimu wo hetiseka? Ka totshelele duketa kuwona ti to u nga muetetelisa kutxani Tate wako wa nzumani.—Lera Vaefesu 5:1.

4, 5. a) Ku ti mahwa txani kasiku awu a thavako ti mu hehukela kumana didhoropa da wuthavelo ngu txikuluveta? b) Eto ti hi gondisa txani ngu Jehovha?

⁴ Jehovha a ti mahile lulamiselo ya mtxhanu wa madhoropa ni dimwedo aya ti hehukako ku ma mana. Ene a gete Vaisrayeli ti to ve sawula madhoropa mararu ka madhawa otshe a mambidi a Jordhani. Ngu kutxani? Ti to awu a thavako e kuluveta e bela ka ona. (Mitengo 35:11-14) Sitarato si si yako ka ona si ti zumba si di basile. (Dhewuteronome 19:3) Ngu kuya ngu mtolovelo wa Vajudha, ha nzila ku ti ni sikombiso ti to awu a thavako a si mwalali. Aku ka ditiko da Israyeli ku nga ti ni madhoropa a wuthavelo, awu a nga daya m’thu ngu phango ti si lavi e za e ya barama ka matiko mamwani aha a ndino za e manana ni txiduko txo khozela sizimu sa walo.

⁵ Alakanya ngu tiya: Jehovha a ti rumile ti to awu a dayako nene e dawa. Kambe a tshumete e maha ti to m’thu wu a dayako ngu phango e mana wuxinji, wumbilu ni kuvhikelwa. M’gondi mmwani wa timhaka ta Bhiblia a wombile tiya: “Totshe ti ti lulamisetwe,  ti hehukiswa nga ha ti nga kotekako ngu kona.” Jehovha hi nga mthethisi wa tshofu awu mbimo yotshe a lavako tinzila to tsayisa malanda akwe. Hahanze keto ene a ‘tate ngu wumbilu.’—Vaefesu 2:4.

6. Ina Vafarisi va ti etetela wuxinji wa Jehovha? Txhamusela.

⁶ Hambiketo, Vafarisi va si ti lavi kumahela wuxinji vamwani. Ngu txikombiso, matimu a Vajudha ma womba ti to Vafarisi va si tumeli kudivalela m’thu wu a mahako txionho tximwetxo makhambi ya mapindako mararu. Ti to e kombisa wubihi wawe, Jesu a wombile txidinganiso txa Mufarisi awu a nga txi maha mkombelo hafuhi ni mkhupisi. Mufarisi a khongete a txi khene: “Txizimu, na ku bonga, ngukuva kha ni fanani ni vamwani vathu, i ku makhamba, sidambu, ni vamahi va wugango; futsi hambi mkhupisi wuwa kha ni fanani nayo.” Jesu a ti lava kukhene txani? Vafarisi “va ti wona vamwani i singa va txilo” se vona va si pimisi ti to vamwani va wu lava wuxinji.—Luka 18:9-14.

7, 8. a) Hi nga wu etetelisa kutxani wuxinji wa Jehovha? b) Ngu kutxani ti txi lava hi tiveka hahatshi ti to hi divalela vamwani?

⁷ Awe etetela Jehovha, hayi Vafarisi. Kombisa wuxinji ni wumbilu. (Lera Vakolosa 3:13.) U nga ti thisiseli ngako vamwani va txi kombela divalelo kwako. (Luka 17:3, 4) Tiwotise tiya: ‘Ina ani na kuluveta ni divalela vamwani, hambi va txi ni onhela makhambi o tala? Ina ni tiemisete kumaha kudikha ni wu a nga ni onhela mwendo ku ni vhuka?’

⁸ Hi fanete hi tiveka hahatshi ti to hi kota kudivalela. Vafarisi va txi pimisa ti to vona va pala vamwani, ngu toneto va si tilavi kudivalela. Kambe aku hi ku Makristu, ngu kutiveka hahatshi, ha tiziva ti to kha hi ‘pali vamwani ngu wunene’ se ha va divalela ngu kutxhatxheka. (Vafilipiya 2:3) Hi nga ti wotisa tiya: ‘Ina na etetela Jehovha ni kutiveka hahatshi?’ Hi txi tiveka hahatshi vamwani va nambi thava ku ta kombela divalelo nem ti nambi hi karatela ku va divalela. Kuluveta u kombisa wuxinji u swela kuhenya.—Ekleziyaste 7:8, 9.

9. Jehovha a va vhunisile kutxani Vaisrayeli kupfisisa ti to wutomi wu sawulekile?

⁹ Txivangelo tximwani txo va ni madhoropa a wuthavelo i ti kuvhikela Vaisrayeli ti to va si vi ni mnando wo theketa mnoha wo mbina mnando. (Dhewuteronome 19:10) Jehovha a dhunda wutomi, e nyenya kudaya. (Mavingu 6:16, 17) Aku i ku Txizmu txo lulama ni txo sawuleka, a ni mhaka nawo wutomi hambi i di ti to i phango yi nga  maheka. Ditshuri ti to awu a dayako ngu phango a ndina mana wuxinji. Kambe a ti fanete e txhamusela mhaka ka madhota. Se ngako madhota ma txi wona ti to i phango, a ndina zumba ka didhoropa da wuthavelo kala kufa mphaxeli wa hombe. Ti wombako ti to a ndina zumba mbimo yo lapha. Lulamiselo yoneyo yi kombile Vaisrayeli votshe ti to wutomi wu sawulekile. Ti to ve kombisa txithavo ka M’ningi wa wutomi ti txi lava ti to ve maha totshe ti to ve vayilela tiphango.

10. Jesu a tikombisisile kutxani ti to vabhali ni Vafarisi, va si khatali ngu wutomi wa vathu?

¹⁰ Kuhambana ni Jehovha, vabhali ni Vafarisi va si na mhaka ni wutomi wa vamwani. Jesu a ti khene: “Mi tekile khiya ya tigondo, se anu kha ma wulela, kambe mi tsimbile ava va nga txi lava kuwulela.” (Luka 11:52) Ti womba txani toneto? Vabhali ni Vafarisi va ti ni fanelo yo gondisa Dipswi da Txizimu ni kuvhuna vathu ti to ve mana wutomi wo mbi guma. Kambe, vona va txo vhalela vathu kulondisela Jesu, “Mningi wa Wutomi.” (Mithumo ya Vapostoli 3:15) Ngu nzila yoneyo, va ti yisa vathu kuloviswani. Vabhali ni Vafarisi va ti tiguleta ni kutiwona i di vavanene, ni ku va si khatali ngu wutomi wa vathu. Ngu ditshuri va ti bihile!

11. a) Mpostoli Paulo a ti kombisisile kutxani ti to wa xonipha wutomi kufana ni Jehovha? b) Nji txani txi no hi vhuna kutxhumayela ngu kuhiseka?

¹¹ Hi nga vayilelisa kutxani kufana ni vabhali ni Vafarisi kambe hi etetela Jehovha? Ngu kuxonipha ni kukhatala ngu wutomi. Mpostoli Paulo a mahile toneto ngu kutxhumayela mahungu a manene a Mfumo nga ti a nga ti kotisa tona. Ngu toneto a nga womba a txi khene: “Ani ni basile ka mnoha wa votshe.” (Lera Mithumo ya Vapostoli 20:26, 27.) Ina Paulo a txo txhumayela ngu kuthava mnando wa mnoha mwendo nguku i ku txirumo txa Jehovha? Ahim-him. Nguku a nga ti dhunda vathu. A txi teka wutomi i di wa lisima se a ti lava ti to ve mana wutomi wo mbi guma. (1 Vakorinto 9:19-23) Nathu hi fanete kuninga lisima wutomi kufana ni Jehovha. Ene a lava ti to votshe ve tisola se ve mana kuhanya. (2 Pedro 3:9) Ti to hi etetela Jehovha, ti lava hi va ni lirando ka vathu. Wuxinji wu na hi kuzeta kutxhumayela ngu kuhiseka ni ku hi ninga litsako mbimo yi hi txhumayelako.

12. Ngu kutxani kuvayilela phango ti di ni lisima ka vathu va Txizimu?

¹² Ti to hi wona wutomi kufana ni Jehovha, ti lava hi va ni mawonelo a manene mayelano ni phango. Ti lava hi tsimbitisa ni kuthuma hi di vhikelekile, hambi hi txo aka, hi txi lungisa mwendo hi txi ya mitshanganoni. Wutomi mbwa lisima kupinda mbimo ni male. Mbimo yotshe, Jehovha a maha ati i ku ta tinene, se nathu hi lava kufana nayo. Madhota ti lava me vayilela ngunzi ayi yi nga va humelelako kumweko ni vale va thumako navo. (Mavingu 22:3) Ngako didhota di txi kualakanyisa mlayo wumwewo mayelano ni phango, di engise. (Vagalatiya 6:1) Xonipha wutomi kufana ni Jehovha ni ku ‘ku nga maneke mnando wo thekela mnoha txitimwi kwako.’

13, 14. Madhota a Israyeli ma ndina mahisa kutxani ti to me etetela wululami wa Jehovha?

¹³ Jehovha a leletile madhota a Israyeli ti  to me etetela wululami wakwe mbimo yi ma wilako timhaka. Txo khata, a ti lava ti to kuxolisiswa totshe. Se ve gwita ve xolisisa kha kwati matipfelo ni mawonelo a wu a nga maha phango ni simaho sakwe sa kale. Madhota ma ti fanete me ti tumbula ti to ina awu a nga maha phango a si m’vengeli awu a nga dawa. (Lera Mitengo 35:20-24.) Ti di ngeto, ku ti laveka tifakazi timbidi mwendo kupinda ti to awu a nga maha phango e mana mnando.—Mitengo 35:30.

¹⁴ Msana ka kuva ku di manekile ditshuri dotshe, madhota ma ti fanete me xolisisa m’thu wa kona, i singa ti a nga maha. Ku ti laveka ti to madhota me va ni wuzivi wo wona to pinda ati ti nga humelela. Ngu toneto ma nga ti lava moya wo sawuleka wa Jehovha ti to wu ma vhuna kuetetela wuzivi, wuxinji ni wululami wakwe.—Eksodha 34:6, 7.

15. Ina Jesu ni Vafarisi va ti ni mawonelo o fana ngu vawonhi? Txhamusela.

¹⁵ Vafarisi va si na wuxinji va txi lamula timhaka. Vona va txo omisana ni ti ti nga maheka dwe, va singa ni mhaka ni m’thu wa kona. Mbimo yi Vafarisi vamwani va nga wona Jesu a di mtini ka Matewu wu i nga ti mkhupisi, va wotisile vagondiswa vakwe va txi khona: “Ti mahisa ku txani Mgondisi wanu e dya ni vakhupisi ni vawonhi kani?” Jesu a xamute a txi khene: “Hi nga vale va ku ni wutomi ava va lavako ñanga, aniko ngu vale va lwalako. Tsulani mi ya gonda ti to ti txhamusa txani ati ta ku: ‘Ni dhunda ngutu wumbilu kupinda timhamba!’ Nguko kha na tela kuta dhana valulami, aniko ni tete vawonhi.” (Matewu 9:9-13) Ina Jesu a txo emelela vaonhi? Ahim-him. A ti lava ti to vona ve tisola. A ti txhumayela kasiku vathu ve tisola. (Matewu 4:17) Jesu a ti woni ti to ka “vakhupisi va vangi ni vawonhi” vamwane va ti ti lava kuhunduka. Se hi nga ti to mtini ka Matewu va txo yela ku ya dya dwe. Vona va ti londisela Jesu. (Marku 2:15) Dikhombo da kona, Vafarisi va si nga ni mhaka ni vathu kufana ni Jesu. Vona va si kholwi ti to m’thu wu a mahako to biha a nga txitxa, va txi pimisa ti to va no fa i di vaonhi. Vona va ti hambani ngutu ni Jehovha awu i ku wo lulama ni wuxinji!

16. Ngu tihi ati komisawu ya wulamuli yi fanelako ku ti xolisisa?

¹⁶ Nyamsi madhota ma fanete me etetela Jehovha, awu a ‘randako kululama.’ (Masalmo 37:28) Txo khata, ma fanete me ‘xolisisa’ kasiku me tsaniseka ti to ngu ditshuri txionho txi mahilwe. Se ngako txi di mahilwe, ma londisela mkongomiso wa Bhiblia ti to me wona ti to ma na maha txani. (Dhewuteronome 13:12-14) Komisawu ya wulamuli, yi fanete yi xolisisa kwati kasiku yi sunga ti to m’thu wa kona wa tisola mwendo ahim-him. Mbimo yimwani toneto kha ti hehuki. Kutisola ti pata ati wu a nga maha txionho a ti wonisako tona ati a nga maha ni ti ti ku mbiluni kwakwe. (Mtuletelo 3:3) Ti to awu a nga maha txionho e mana wuxinji, a fanete e tisola. *—Wona txhamuselo ya hahatshi.

17, 18. Madhota ma nga tizivisa kutxani ti to m’thu ngu ditshuri wa tisola? (Wona mfota wu wu ku makhatoni.)

¹⁷ Jehovha ni Jesu va sikota kuwona a ti m’thu a ti pimisako ni nzila yi a ti pfako ngu yona nguko va sikota kuwona ta mbiluni. Kambe madhota kha ma sikoti kuwona ta  mbiluni. Se, ngako u di didhota u nga tizivisa kutxani ti to m’thu ngu ditshuri wa tisola? Txo khata, kombela wuzivi ni wutxhari ka Jehovha ngu mkombelo. (1 Vafumeli 3:9) Txa wumbidi, thumisa Bhiblia ni mabhuku a txithumi txo thembeka ti to me kuvhuna kuwona kuhambana ka “kupandiseka madingano ni kuranda ka mafu” ni “kupandiseka . . . madingano ni kuranda ka Txizimu”, i ku kutisola ngu mbilu yotshe. (2 Vakorinto 7:10, 11) Wona a ti Bhiblia yi ti wombako ngu va va nga tisola ni va va nga mbi tisola, se u wona ti to va tipfisile kutxani, mapimo awe ni simaho sawe.

¹⁸ Txa wuraru, alakanyisisa ngu m’thu wa kona, i singa ti a nga maha. Ene m’thu wo zumbisa kutxani? Ngu kutxani a di mahile txisungo txo kari? Ngu sihi sikarato sakwe ni ku ngu tihi ati a tandekako ku timaha? Bhiblia yi profetile ti to Jesu, msungo wa Dibanza da Wukristu, “kha na mbi lamula madingano ni kuwona ka maso akwe, hambi kuwila mhaka madingano ni kuengisa ka tinzeve takwe; kambe a na lamula sisiwana ngu kululama, ni timhaka ta vale vo thutha ha mafuni.” (Isaya 11:3, 4) Anu madhota, Jesu a mi sawute ti to mi khatalela dibanza dakwe, se ene a na mi vhuna ti to mi lamula ngu wululami ni wuxinji. (Matewu 18:18-20) Athu ha bonga aku hi ku ni madhota aya ma hi khatalelako! Ona ma hi vhuna ti to hi kombisana wululami ni wuxinji.

19. Hi gonda txani ka madhoropa a wuthavelo? U ti emisete kumaha txani?

¹⁹ Mlayo wa Mosi wu ni “txiemo txa kukomba wuzivi ni ditshuri.” Wona wu hi gondisa ngu Jehovha ni matshina akwe a milayo. (Varoma 2:20) Madhoropa a wuthavelo ya ma nga wombwa ka mlayo ma gondisa madhota nzila yo “lamula ngu wululami” ni nzila yo gondisa hotshethu kukombana “lirando ni wuxinji.” (Zakariya 7:9) Hambiku athu hi si sungekiko kulondisela Mlayo, Jehovha kha txitxa. A ngadi a txi ninga lisima wululami ni wuxinji. I lungelo ya hombe kukhozela Txizimu atxi txi dhundako wululami ni wuxinji. He eteteleni tifanelo ta txona ta tinene ni kumana kukhaliseka hi txi vhikelwa ngu txona!