Vharanda yi txi thuma kota ditimba do bela ngu dona ka wukhalo wo sawuleka wa dithempele. Ngu kuya ngu Tradhusawu ya Mafu a Maphya ya Bhiblia yo Sawuleka yi nga humiswa ku si se hoka 2023, “m’hubhe [vharanda, NM] awu wu nga ti masoni madingano ni kuanama ka nyumba wu ti ni mpimo wuwa: kulapha 20 wa mikono ni kudemba ka 120 wa mikono.” (2 Mak. 3:4) Tradhusawu yimwani yi tshumela yi womba ti to vharanda yi ti dembile konamu ka “120 wa mikono” mwendo ku yi ti ni 53 wa mametro a kudemba!

Kambe Bhiblia ya Tradhusawu ya Mafu a Maphya ya 2023 ya txingiza yi womba tiya mayelano ni dithempele da Solomoni: “Se kudemba ka yona i ti ka 20 wa mikono,” i ku konamu ka 9 wa mametro a kudemba. a Wona sivangelo simwani sa ti to ku di mahilwe kutxitxa koneko.

Kudemba ka vharanda kha ka wombwa ka 1 Vafumeli 6:3. Ka ndimana yiya, Jeremiya a womba-womba ngu kuanama ni kulapha ka vharanda kambe kha womba kudemba ka yona. Se ka kapitulo 7 ene a womba-womba ngu makhalo mamwani a dithempele kupata ni linene la msuku, 10 wa sikarinyana ni tiphande timbidi ta koporo ati ti nga txi maneka ka didhawa da hahanze da vharanda. (1 Vafu. 7:15-37) Idi ti to ngu ditshuri vharanda yi ti ni konamu ko pinda 50 wa mametro niku i ti ya hombe ngutu kupinda madhawa mamwani a dithempele, ngu kutxani Jeremiya a nga mba womba-womba ngu kudemba ka yona? Ka malembe amangi msana vabhali vamwani va matimu a Vajudha va bhate ti to vharanda yi ti sa lapha ngutu kupinda madhawa mamwani a dithempele da Solomoni.

Vaxolisisi va kana-kana ti to maseta a dithempele ma ndi na sikota kurwala vharanda ayi yi nga ti ni kona mu ka 120 wa mikono. Ka timbimo ta kale mapredhiyu ya ma nga ti mahwa ngu marigwi ni matijolu kufana ni matimba a Egipta ma ti ni fundasawu ya hombe kambe txitimwi ma ti songile. Kambe dithempele da Solomoni di ti hambanile. Vaxolisisi va womba ti to maseta a dithempele ma ti si pindi 6 wa mikono mwendo 2,7 wa mametro a kuanama. M’zivi wa matimu a ta wuaki Theodor Busink a womba tiya: “Ngu kuya ngu kuanama ka diseta da txike txa dithempele, vharanda yi si na kuva ni 120 wa mikono ya kudemba.”

Ti nga maha ku di vite ni phazamu mbimo yi ku nga kopiyarwa dibhuku da 2 Makronika 3:4. Hambiku mabhuku mamwani a kale ma wombawombako ngu “120” ka vhersikulo yiya, yimwani mibhalo yo thembeka yo fana ni Códice Alexandrino wa dilembe da 500 ka nguva ya Kristu ni Códice Ambrosiano wa dilembe da 600 ka nguva ya Kristu ma womba-womba ngu “20 wa mikono.” Ina ti ngava ti di mahekisile kutxani ku mabhalani e phazama e bhala “120”? Ngu ti to mapswi ya ma ku “cem” (100) ni “mikono” ma fana ngu txihebheru. Ngu toneto mabhalani a ngava a di phazamile e bhala dipswi “cem” ka wukhalo wa dipswi “mikono.”

Kambe hambiku hi zamako kupfisisa ditshuri do engeteleka mayelano ni dithempele da Solomoni athu hi lava ku veka mapimo ka ti di emelako tona, i ku dithempele da hombe da moya. Niku athu ha mu bonga ngutu Jehovha ngu kuva a di rambile otshe malanda akwe ti to me mkhozela ka dithempele diya!—Vaheb. 9:11-14; Mtu. 3:12; 7:9-17.