1-2. Ngu sihi sivangelo hi ku naso so kombisa lirando lo mbi guma ka vamwani?

HI NI sivangelo so pfala si hi mahako hi kombisa lirando lo mbi guma ka vamwani. Ngu sihi sa kona? He wone xamulo ya txiwotiso txonetxo ka mavingu ya Bhiblia a ya ma londetelako: “Wunene ni kuthembeka si nga ku leki.  . . . Se u na mana kukateka ni mapimo a manene masoni ka Txizimu ni ka vathu va vanene.” “M’thu wa mnene wa mahela wunene mwaya wakwe apune. Wule a londetako kululama ni wunene a na mana wutomi.”—Mav. 3:3, 4; 11:17, 21:21.

² Mavingu a wa ma hi ninga sivangelo so pfala sa ti to hi kombisa lirando lo mbi guma ka vamwani. Txo khata, hi txi maha toneto hi na va hi di va lisima masoni ka Txizimu. Txa wumbidi, hi txi kombisa lirando lo mbi guma hi ti wuyelisa hipune. Ngu txikombiso ha hi kota kumaha vangana va mbimo yotshe. Txa wuraru, hi txi kombisa lirando lo mbi guma hi amukela makatekwa kupata ni wutomi wo mbi guma. Ngu ditshuri hi ni sivangelo so pfala so engisa txirumo txa Jehovha atxi txi ku: “Kombisani ku divalela ni wumbilu mmwani ni mmwani ka mwanawe.”—Zak. 7:9.

3. Ngu sihi siwotiso a si hi no bhula ngu sona ka gondo yiya?

³ Ka gondo yiya hi na xamula siwotiso siya: Mba mani a va hi fanelako ku va kombisa lirando lo mbi guma? Ngu tihi a ti hi nga ti gondako ka dibhuku da Rute mayelano ni ku kombisa lirando lo mbi guma? Hi nga kombisisa kutxani lirando lo mbi guma nyamsi? Ngako hi txi kombisa lirando lo mbi guma hi na wuyelwa ngu txani?

4. Hi nga mu etetelisa kutxani Jehovha? (Marku 10:29, 30)

⁴ Nga ha hi nga ti wona ngu kona ka gondo ayi yi nga pinda, Jehovha a kombisa lirando lakwe lo mbi guma, i ku ti to ene a randa ngutu mwendo kutiningetela ka va dwe va mrandako ni ku m’thumela. (Dhan. 9:4) Se hi lava ‘kuetetela Txizimu athu hi ku vanana va txona vo randeka ngutu.’ (Vaef. 5:1) Ngu toneto hi lava kukombisa lirando lo mbi guma ka vanathu, i ku ku va randa ngutu ni kutiningetela kwawe.—Lera Marku 10:29, 30.

5-6. Ngu txihi txikombiso txi hi vhunako kupfisisa a ti lirando lo mbi guma li wombako tona?

⁵ Ngu ditshuri ngako hi txi pfisisa khakwati a ti lirando lo mbi guma li wombako tona, ti na hi hehukela kukombisa fanelo yiya ka vanathu. Ti to hi pfisisa kwati a ti lirando lo mbi guma li wombako tona he wone kuhambana ku ku kuho ka fanelo yiya ni fanelo yimwani ya yinene, i ku kuthembeka mwendo kutiningetela ka to kari. He wone txikombiso txo kari.

 ⁶ Vathu vo tala va pimisa ti to, ngako m’thu a ti ni malembe o tala a txi thuma ka khampani yo kari a thembekile ka khampani yoneyo mwendo ku wa yi dhunda. Kambe ti nga maha otshe malembe a nga heta a txi thuma ka khampani yoneyo a si zivi ni wammweyo wa tixefe takwe. Ti nga maha kambe a si tumelelani ni milayo yo kari ya khampani yoneyo. Ngu toneto m’thu eneyo kha dhundi khampani yoneyo, kambe ene a tsakile, nguko ene ani m’thumo ni ku wa hola. Ene a na simama e thuma ka khampani yoneyo kala kuza e reformara mwendo kumana m’thumo wumwani wa tshuku.

7-8. a) Ngu tihi ti ti susumetelako m’thu kukombisa lirando lo mbi guma? b) Ngu kutxani hi no xolisisa dibhuku da Rute?

⁷ Kuthembeka mwendo  kutiningetela ka m’thu mwendo ka m’thumo wo kari i fanelo ya yinene. Kambe a ti i ku ta lisima ngutu txivangelo a txi txi mahako m’thu eneyo e thembeka mwendo kutiningetela. Amu ka Bhiblia ati ti susumetelako vathu va Txizimu ve kombisana kuthembeka ni kudhundana hi nga ngu kona ha ka txirumo, kambe ngu kona ha ka lirando li va ku nalo lo mbi guma. Wona txikombiso txa Dhavhidha. Ene a ti mranda ngutu Jonatani ngu mbilu yakwe yotshe hambi ku tate wa Jonatani a nga ti la kudaya Dhavhidha. Msana kova Jonatani a di fite, Dhavhidha a simamile e kombisa lirando lo mbi guma, kasi kukhatalela mwanana wa Jonatani i nga ti Mefibhosete.—1 Sam. 20:9, 14, 15; 2 Sam. 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7.

⁸ Hi nga gonda to tala mayelano ni lirando lo mbi guma, hi txi xolisisa dibhuku da Rute. Ngu tihi tigondo a ti hi nga ti gondako mayelano ni lirando lo mbi guma ka Rute, Bhowazi ni Nowemi? Hi nga ti thumisisa kutxani tigondo toneto kasi kuvhuna vanathu dibanzani? *

9. Ngu kutxani Nowemi a nga ti tipfa nga Jehovha a do ko mjikela?

⁹ Ka dibhuku da Rute hi gonda matimu a Nowemi, mamanyani wakwe Rute ni Bhowazi i nga ti wamwamna a wu a nga ti dhunda Txizimu, i nga ti dixaka da kata Nowemi. Ngu kona ha ka nzala, Nowemi ni mwamna wakwe kumweko ni vanana vakwe vavambidi va majaha ti lavile ve rura ve ya zumba Mowabhi. Mbimo yi va nga ti kona kheya, mwamna wakwe a fite. Vanana vakwe vavambidi va tekile vavasikati ni vona ve tshumela ve fa. (Rute 1:3-5; 2:1) Sikarato soneso si mahile ti to Nowemi e karateka ngutu. Ene a godhote e hokela ha ko pimisa ti to Jehovha a to ko mjikela. Wona ti a nga womba ngu mhaka ya toneto: “Dianza da  MKOMA di ni wuyisete wusiwana.” “Awu wa Mtamo Wotshe a ni ningile sixaniso sa hombe.” A tshumete a womba tiya: “MKOMA a ni tshuralete, awu wa mtamo wotshe a ni xanisile ngutu.”—Rute 1:13, 20, 21.

10. Jehovha a ti pfisile kutxani ngu ti Nowemi a nga womba ni ku a mahile txani?

¹⁰ Jehovha a ti pfisile kutxani ngu mapswi a Nowemi? Ene kha mleka wule wa msikati a nga ti ko xupheka, ene kha mtshukula. Kuhambana ni eto, ene a kombisile wumbilu ngu ngene. Jehovha wa ti ziva ti to “kukhinyawezwa ka bharukisa txhari.” (Ekl. 7:7) Kambe Nowemi ti txi lava txivhuno kasi kupfisisa ti to Jehovha a ti ni nene. Se Jehovha a mu vhunisile ku txani? (1 Sam. 2:8) Ene a mahile ti to Rute e mu kombisa lirando lo mbi guma. Rute a ti ti emisete kukombisa wumbilu wa hombe ka Nowemi, ene a mvhuni ti to a si zumbi a di godhote, ni kutshumela e wona ti to Jehovha a ti ni nene. Hi gonda txani ka txikombiso txa Rute?

11. Ngu kutxani vanathu va txi maha mizamo yo vhuna ava va ku kukaratekani?

¹¹ Lirando lo mbi guma li hi kuzeta kuvhuna vanathu ava va karatekako. Kufana ni Rute a nga simama e vhuna Nowemi, vanathu ngu kona ha ka wunene wawe va maha mizamo yo vhuna vamwani ava va karatekako ni kukhinyawezwa ngu sikarato. Ngu kona ha ka lirando lawe, vona va maha totshe va nga tikotako kasi kuvhuna vamwani. (Mav. 12:25; 24:10) Eto ngu ti Mpostoli Paulo a nga hi kuzeta ku hi ti maha ti to hi: ‘Vhuna ava va ku ni dikhodho, hi va ni kuhonisela ka votshe.’—1 Vat. 5:14.

12. Ngu yihi yimweyo ya tinzila ayi hi nga vhunako ngu yona m’thu wu a ku kukaratekani?

¹² Yimwani ya tinzila a yi hi nga vhunako ngu yona m’thu wu a ku kukaratekani ngu mu engisela khakwati ni ku mu tsanisekisa ti to ha mdhunda. Jehovha wa va tsakela ngutu avale va kombisako wunene ni kukhatalela tinvuta takwe ta lisima. (Mas. 41:1) Mavingu 19:17 yi womba tiya: “Awule a ningako txisiwana a lombisa ka MKOMA se ene a na tshumetelwa dibhindu da kona.”

13. Ngu tihi a ti Rute a nga maha ti hambanako ni ti Orpa a nga ti maha, ni ku ngu kutxani hi nga wombako ti to ati Rute a nga maha ti kombisa lirando lo mbi guma? (Wona mfota wa kapa.)

¹³ Ti to hi pfisisa kwati nzila yo kombisa lirando lo mbi guma, he woni ti ti nga humelela Nowemi msana ko va mwamna wakwe ni vanana vakwe va di fite. Mbimo yi Nowemi a nga pfa ti to “MKOMA a endete vathu vakwe ngu ku va ninga sakudya” ene a mahile txisungo txo tshumela ditikoni kwawe. (Rute 1:6) Vamamanyani vakwe vavambidi va mheleketile. Kambe ngu kutsimbila ka nzila Nowemi a wombile makhambi mararu e va gela ti to va ti fanete ve tshumela ve ya ditikoni kwawe ka Mowabhi. Ngu tihi ti nga maheka? Bhiblia yi womba tiya: “Orpa a to pswopswa masale wakwe e tshumelela ka va va ka kwakwe, aniko Rute a to londeta Nowemi.” (Rute 1:7-14) Mbimo yi Orpa a nga maha txisungo txo tshumela ditikoni kwawe ene a to maha a ti Nowemi a nga ti mu kombete ku e ti maha. Kambe kuhambana nito,  Rute a mahile to pinda ti Nowemi a nga ti mu kombete. Phela ene a ti ni mkhululeko wo maha ati a nga ti ti lava ti patako kutshumelela ditikoni kwawe. (Rute 1:16, 17) Kambe a ku a nga ti mranda ngutu Nowemi ene a mahile txisungo txo simama e va kumweko nayo ti to e mvhuna. Rute a kombisile kuthembeka ka Nowemi i si nga ngu ku ti nga ti ko sunga, kambe ngu ku a nga txi tilava. Txisungo txi Rute a nga txi maha txi kombisa lirando lo mbi guma. Ngu tihi tigondo hi ti thavisako ka matimu yawa?

14. a) I ngu nzila muni vanathu vo tala nyamsi va etetelako txikombiso txa Rute? b) Ngu kuya ngu dibhuku da Vahebheru 13:16, ngu tihi timhamba ati ti tsakisako Txizimu?

¹⁴ Lirando lo mbi guma la hi susumetela kumaha to pindisa. Kufana ni kale vanathu nyamsi va kombisa lirando lo mbi guma ka Makristu kulowe hambi ku va si va ziviko. Ngu txikombiso nga ku va txi ziva ti to kuhumelete phango ya mtumbuluko ka wukhalo wo kari, ngu txikuluveta vona va lava tinzila to va nga va vhunisa kutxani. Ngako mwanathu wo kari dibanzani a di ni txikarato txa wusiwana vanathu va la tinzila to vhuna mwanathu eneyo va si sweli. Kufana ni Makristu o khata a khe Makedhoniya, vanathu va maha to pindisa. Vona va maha mizamo yo “pinda mtamo wawe” ti to ve vhuna vanathu ava va ku mu wusiwanani. (2 Vak. 8:3) Ngu ditshuri simaho soneso si kombisako lirando lo mbi guma sa tsakisa Jehovha.—Lera Vahebheru 13:16.

15-16. Ngu tihi ti kombisako ti to Rute kha karala?

¹⁵ Matimu a Rute ni Nowemi ma hi siyela tigondo to tala. He woni timwani ka tona.

¹⁶ U nga karali. Mbimo yi Rute a nga ti ningela ti to e heleketa masale wakwe ditikoni ka Judha Nowemi makhatoni kha tumela. Kambe Rute kha godhola ene a lavile ku mvhuna. Yi vile yihi wuyelo? Bhiblia yi womba tiya: “Mbimo yi le koko Nowemi a nga wona ti to Rute a tsanisile ku mlondeta, a to malala.”—Rute 1:15-18.

17. Nji txani txi nga hi vhunako ti to hi si karali?

¹⁷ Hi gonda txani: Ti to hi vhuna vanathu ava va ku kukhinyavezwani ngu sikarato ti lava hi timisela. Ti nga maha mwanathu wo kari wa txisikati a txi lava txivhuno. * Kambe makhatoni a nga thuka a si tumeli txivhuno txonetxo, kambe lirando lathu lo mbi guma li na hi susumetela ti to hi si mu leki hi va didhawani kwakwe. (Vag. 6:2) Athu hi rinzela ti to ngu kutsimbila ka mbimo e ti pfisisa ti to athu ho la ku mvhuna.

18. Ngu tihi ti nga va ko ti di mahile Rute e henya?

¹⁸ U nga henyi. Mbimo yi Nowemi ni Rute va nga hoka Bhetlehema Nowemi a ti ya wonana ni vaakelani vakwe va kale. Ene a va gete tiya: “Ni tsute ni di taletwe, aniko MKOMA a ni wuyisile ni si nga ni txilo.” (Rute 1:21) Alakanya nzila yi Rute a nga tipfa ngu yona mbimo yi a nga pfa mapswi yawa. Rute a mahile ti a nga tikota ku e vhuna Nowemi, a dite nayo e mu thavelela ve tsimbila mpfhuka wo lapha wu nga teka masiku a mangi va di wotshe. Hambi keto Nowemi a wombile tiya: “MKOMA a ni wuyisile ni si nga ni txilo.” Mapswi ya ma txi kombisa nga Nowemi a si ningi lisima totshe a ti Rute a nga ti mmahela. Nowemi a ti ni Rute mbimo yi a nga womba mapswi yawa. Wa alakanya nzila yi Rute a nga tipfa ngu yona ngu kona ha ka mapswi oneyo! Hambi keto, ene a simamile eva didhawani ka Nowemi.

19. Nji txani txi no hi vhuna ku hi si henyi, hi simama hi la va tinzila to vhuna mwanathu wu a nga karateka?

¹⁹ Hi gonda txani: Ngako mwanathu wo kari a di karatekile e womba timhaka ti ti hi  henyisako hambi to hi mahile totshe hi nga tikota to hi mvhuna, kambe kha ha fanela kuhenya. Hi fanete kuzumba ngu didhawa da mwanathu eneyo hi kombela Jehovha ti to e hi vhuna kuwona tinzila ti hi nga mthavelelako ngu tona.—Mav. 17:17.

20. Rute a wu mani hani mtamo wa ti to e simama e vhuna Nowemi?

²⁰ Tsanisa vanathu. Rute a kombisile lirando lo mbi guma ka Nowemi. Kambe hambi ene apune a txi lava txivhuno. Ngu toneto Jehovha a susumetete Bhowazi ti to e mninga txitsaniso a txi txi nga ti laveka. Bhowazi a gete tiya Rute: “MKOMA a na hakhele mithumo yako, u txi amukela hakelo yako ka MKOMA Txizimu txa Israyeli atxile u nga thavela mabhapini ka txona.” Mapswi yawa ma gwesile Rute. Se ene a gete tiya Bhowazi: “Awe nyamne wangu, u ni thavelete ni kuwombawomba mbiluni ka txithumi txako.” (Rute 2:12, 13) Bhowazi a ningile txitsaniso a txi Rute a nga ti txi lava, se eto ti mningile mtamo wa ti to e simama e vhuna Nowemi.

21. Ngu tihi a ti madhota ma ti mahako ngu kuya ngu dibhuku da Isaya 32:1, 2?

²¹ Hi gonda txani: Vanathu vale va ku ni moya wo kombisa lirando ka vamwani ni vona va txi lava txitsaniso. Nga ha hi nga tiwona, Bhowazi a tsanisekisile Rute ti to wunene wu a nga txi wu kombisa ka vamwani wu txi wonwa. Ngu ha ku fanako, ngako madhota ma txi wona vamwani va txi kombisa wunene ka vamwani ona ma va tsanisekisa vanathu vonevo ti to ati va ti mahako ta wonwa. Hi fanete kundunduzela vanathu ava va mahako toneto. Ngako hi txi va ndunduzela, eto ti na va ninga mtamo awu va wu lavako ti to ve simama ve vhuna vamwani.—Lera Isaya 32:1, 2.

22-23. Ngu kuhi kutxitxa ka mawonelo a ku Nowemi a nga va nako, ngu kutxani? (Masalmo 136:23, 26)

²² Msana ka mbimonyana Bhowazi a ningile sakudya Rute ni Nowemi. (Rute 2:14-18) Nowemi a ti pfisile kutxani? Ene a wombile tiya:  “A na katekiswi ngu MKOMA awule a si lekiko kumaha wumbilu ka vale va hanyako ni vale va nga fa.” (Rute 2:20a) Mawonelo a Nowemi se ma ti txitxile. Msana ngu ku karateka ene a ti wombile tiya: “MKOMA a ni tshuralete” kambe konkuwa ngu litsako la hombe a womba tiya: ‘MKOMA . . . kha leki ku maha wumbilu.’ Nji txani txi nga maha ti to Nowemi e txitxa mawonelo akwe?

²³ Ngu magwito Nowemi a txi di wona diwoko da Jehovha ka wutomi wakwe. Jehovha a thumisile Rute ti to e ninga txivhuno Nowemi a txi a nga txi txi lava mbimo yi va nga txi wuya ka ditiko da Judha. (Rute 1:16) A tshumete e wona diwoko da Jehovha mbimo yi Bhowazi i nga ti mmweyo wa “vateruli” a va ninga txivhuno txi va nga txi txi lava ene ni Rute. * (Rute 2:19, 20b) Ti nga maha Nowemi a di pimisile tiya: ‘Konkuwa na ti wona ngu ditshuri ti to Jehovha kha ni tshotsha, ene mbimo yotshe a ti ni nani.’ (Lera Masalmo 136:23, 26.) Ti ha kubasani ti to ene a bongile ngutu aku Rute ni Bhowazi va nga mbi mtshukula. Ti ha kubasani ti to votshe va tsakile ngutu mbimo yi Nowemi a nga wuseta litsako lakwe ni mtamo wakwe wo simama e thumela Jehovha.

24. Ngu kutxani hi txi simama hi kombisa lirando lo mbi guma ka vanathu?

²⁴ Nji txani atxi hi nga txi gonda ka Dibhuku da Rute mayelano ni lirando lo mbi guma? Lirando lo mbi guma li na hi susumetela ti to hi si tsukuli vanathu nga ku va txi manana ni sikarato. Lona la hi susumetela ku maha mizamo ya ti to hi va vhuna. Awu a kombisako lirando lo mbi guma, nene a fanete ku e mana txitsaniso a txi txi tako ngu ka madhota. Athu ha tsaka ngako hi txi wona vanathu va txi wuseta mtamo wawe ni litsako lawe ti to ve simama ve thumela Jehovha. (Mith. 20:35) Kambe ngu txihi a txi txi hi susumetelako ti to hi simama hi kombisa lirando lo mbi guma? Ngu txiya: Athu hi lava kuetetela ni kutsakisa Jehovha awu “a nga tala ngu wuha” mwendo a nga tala ngu lirando lo mbi guma.—Eks. 34:6; Mas. 33:22.